دانلود مقاله بهداشت کارگاه قالیبافی

بهداشت کارگاه قالیبافی هدفهای رفتاری در پایان این فصل از فراگیر انتظار می رود: 1- شرایط احداث یک کارگاه قالیبافی را توضیح دهد.

2- جهت و میزان تابش نور به دار قالیبافی را عملا به کار گیرد.

3- علل و روشهای تهویه در یک کارگاه قالیبافی را توضیح دهد.

4- نحوه تنظیم ساعات کار در کارگاههای قالیبافی را شرح دهد.

5- شرایط کار در کارگاه قالیبافی را نام ببرید.

6- عوامل مهم در بهداشت محیط کارگاه قالیبافی را بر شمارد.

ساختمان کارگاه به طور کلی ساختمان یک کارگاه قالیبافی باید با آب و هوای محل و سایر شرایط اقلیمی، متناسب باشد.

به عبارت بهتر، در احداث کارگاه قالیبافی، میزان گرما و سرما در محل، جهت و چگونگی وزش بادهای محلی، میزان بارندگی و رطوبت و....

باید در نظر گرفته شود و آنگاه با مناسبترین مصالح موجود در محل، ساختمان کارگاه ساخته شود.

قبل انتخاب و ساختن کارگاه(در مناطق آبگیر و مرطوب) بهتر است این اطمینان حاصل شود که سطح آبهای زیر زمینی نزدیک پی ساختمان و دیوارها نباشد.

برای هر کارگر، به طور معمول در کارگاه باید 12 متر مکعب فضا منظور شود، البته فضای اشغال شده به وسیلۀ دارها و اسباب و اثاثیه مربوط به کار، جداگانه محاسبه می شود.

با توجه به اینکه اکثر بافنده های قالی در کشور ما در روستاها به کار مشغول هستند، یک کارگاه متوسط روستایی باید 12 متر مربع مساحت داشته و ارتفاع آن بین 3 تا 5/3 متر از کف باشد.

در چنین کارگاهی 3 نفر می توانند به راحتی کار کنند.

دیوارها و سقف کارگاه باید از مصالحی ساخته شوند که از نفوذ رطوبت به داخل کارگاه جلوگیری کرده و در ضمن مانع نفوذ گرما و سرما نیز باشند.

کف کارگاه باید هموار و بدون چاله و حفره باشد و با مصالحی مانند موزائیک یا آجر پوشیده شود تا هم قابل شستشو بوده و هم باعث لغزیدن کارگران نگردد.

در کارگاههای بزرگتر که تعداد بیشتری کارگر مشغول به کار هستند، باید دریچه فاضلاب کف شور با شیب مناسب پیش بینی شود تا در هنگام ضرورت کف کارگاه، شسته شود.

دیوارها و سقف کارگاه باید گچ شود تا ضمن زیبایی و خوش نما شدن محیط داخلی کارگاه از لانه کردن حشرات در درز و شکاف دیوارها جلوگیری شود.

رنگ آمیزی محیط داخلی کارگاه یک امر مطلوب و لازم است.

سقف کارگاه بهتر است با رنگ سفید و دیوارها نیز با رنگهای ملایم و روشن رنگ آمیزی شوند.

رنگهای تند و تیره یا رنگهای منعکس کننده نور برای کارگاه قالیبافی مناسب نیستند و باعث خستگی و آزار چشم شده و در قالیبافان ایجاد بی علاقگی می کنند.

به هر حال رنگ آمیزی مناسب کارگاه هم باعث تمیزی و زیبایی محیط کار می شود و هم تأثیرات مطلوب و مثبت روانی بر روی کارگران دارد.

نور کارگاه در کارگاه قالیبافی تأمین تور مناسب و کافی بسیار مهم و ضروری است.

نور ممکن است به دو طریق ظبیعی و مصنوعی تأمین شود.

نور طبیعی- بهترین نور و روشنایی، نور طبیعی است.

نور طبیعی علاوه بر آنکه شرایط بهتر انجام پذیرفتن کار را فراهم می سازد، عامل ضد عفونی کننده محیط و کشندۀ نسبی میکروبها نیز به حساب می آید.

بنابراین بهتر است تا آنجا که ممکن است روشنایی و نور کارگاههای قالیبافی از نور طبیعی تأمین شود.

روشنایی باید از طریق پنجره ها یا دریچه های شیشه ای سقف تأمین شود.

برای کارگاه قالیبافی با 12 متر مربع مساحت، سطح پنجره های تعبیه شده باید حدود 5/2 متر مربع باشد.(برای نقاط کم نور باید سعی شود که پنجره های بیشتری ایجاد شود.) پنجره های کارگاههای قالیبافی باید بزرگ و نورگیر باشند تا محیط کار کاملاً روشن بوده و نور کافی برای بافنده وجود داشته باشد.

در کارگاههای قدیمی که فاقد پنجره و نورگیر مناسب هستند، ضرورت دارد که در یکی از دیوارها پنجره ای مناسب و کافی و یا در صقف نورگیر ایجاد شود.

شایان ذکر است در صورت کم بودن نور حاصل از پنجره و یا نورگیر سقف، باید با نور مصنوعی، روشنایی کارگاه در حد ضرورت کامل گردد.

نور مصنوعی- در کارگاههایی که نور مناسب ندارند، لازم است که از لامپهای روشنایی استفاده شود.

درچنین مواردی علاوه بر استفاده از لامپهای عمودی، باید از یک لامپ با قدرت 100 تا 150 وات، به طور اختصاصی برای روشن کردن رویه قالی استفاده شود.

بهتر است این لامپ در امتداد و فاصله یک متری لامپ عمودی نصب گردد.

حتی المقدور باید از ایجاد سایه افراد و اشیاء بر روی قالی جلوگیری شود.

لامپهای نصب شده در کارگاه به هیچ عنوان نباید در میدان دید و جلو چشمان قالیبافان قرار گیرد، زیرا این حالت موجب خیرگی و خستگی زودرس چشم آنها می شود.

چنان چه از منبع وسیع که دارای نور کمتری است استفاده شود دو عیب به وجود می آید: اولاً این امر سبب خیرگی و خستگی چشم می شود، ثانیاً اختلاف نور شدیدی در فاصله کوتاهی از منبع نوری به وجود می آید که این اختلاف برای کارهای فنی مضر بوده و اشتباه کار را زیادتر می کند.

بنابراین باید نور کارگاه یکنواخت و مناسب کار باشد.

در حال حاضر به نظر می رسد نور لامپهای مهتابی همراه با لامپهای معمولی، نور مناسبی برای کار قالیبافی باشد.

البته در صورت نیاز به دقت بیشتر درکار بافت، می توان از منبع کوچک با نور قوی استفاده کرد.

به هنگام نصب لامپهای روشنایی باید دقت شود که پخش نور در همه نقاط کارگاه یکسان و یکنواخت باشد تا از اشتباه دید جلوگیری شود.

لازم است هر چند مدت لامپهای کارگاه از گرد و غبار پاک شده و با پارچه ای نمدار تمیز شود.

هوای کارگاه وجود هوای پاکیزه و جریان منظم آن در محیط کارگاه، کمک فراوانی به سلامت بافندگان و نشاط و شادابی آنها می کند.

در این خصوص، محل کارگاه باید دارای تهویه مناسب و کافی باشد تا کارگران همیشه هوای سالم تنفس کنند.

در مورد محلهای کار سر پوشیده، مقدار حداقل هوای لازم برای هر کارگر بر حسب نوع کار، هر ساعت 30 الی 50 متر مکعب می باشد.

در کارگاههایی که گرد و غبار مضر ایجاد شود.

باید این گرد و غبار به وسیله تهویه از محل کارگاه خارج شود.

در کارگاههایی که تهویه طبیعی کافی نباشد، باید از وسایل تهویه مصنوعی استفاده شود.

همچنین هر کارگاه باید دارای وسایلی باشد که در زمستان و تابستان درجه حرارت داخلی آن در وضع مناسبی نگهداری شود.

برای تأمین هوای سالم و همچنین خروج پرزهای معلق در کارگاههای قالیبافی که بر اثر کوبیدن شانه و قیچی کردن پرزها ایجاد می شود، می توان دریچه هایی در دیوارهای جانبی کارگاه نصب کرد.

این کار باید به نحوی صورت بگیرد که صدای آن مزاحم بافنده نبوده و برای او خطری نداشته باشد.

در محیطهای روستایی با توجه به آزاد بودن فضای اطراف کارگاه می توان پنجره ها را به نحوی طراحی و نصب نمود که تهویه و تأمین هوا بصورت طبیعی انجام گیرد.

علت تهویه: 1- انسان به وسیله تنفس، در هر دم مقداری هوا را به ریه های خود برده و سپس در بازدم، مقداری گاز کربنیک خارج می سازد و در نتیجه تنفس باعث کاهش اکسیژن هوا و افزایش گاز کربنیک هوا می شود.

2- انسان به وسیله منافذ پوست خود در هر ساعت 45 تا 60 گرم بخار آب وارد محیط اطراف می کند.

3- گرد و غبار ایجاد شده در اثر رفت و آمد و انجام کار، هوای کارگاه را آلوده می کند و چنانچه محل کار، یک محیط پوشیده و سربسته باشد، این آلودگی بیشتر خواهد بود.

بنابراین با توجه به دلایل مذکور، باید در کارگاههای قالیبافی تهویه به شکل مناسبی صورت گیرد.

تهویه طبیعی وجود پنجره و باز نمودن آن به اندازه کافی به تهویه طبیعی کارگاه قالی بافی کمک می نماید.

البته باید توجه داشت که در فصول سرد، بخصوص در زمستان به جهت خطر سرماخوردگی و بیماری افراد، باز کردن دائمی پنجره ها امکان پذیر نیست.

بنابراین در مواقعی که کسی در کارگاه نیست، می توان پنجره ها را باز کرد تا هوای آلوده خارج شده و به جای هوای پاک و تازه شود.

در جلو پنجره های باز و روزنه های کارگاه که در جلو آن پنکه قرار دارد، می توان از حسیر استفاده نمود.

این کار کمک زیادی به تهویه کارگاه می کند.

نکته با توجه به اهمیت کار قالیبافی، باید توجه داشت که کارگاه و محل قالیبافی، مخصوص همین کار باشد و از انجام سایر کارها در آنجا اجتناب شود.

به طور مثال نباید از کارگاه قالیبافی به عنوان آشپزخانه، انباری، محل نگهداری وسایل اضافی و....

استفاده شود.

این نوع استفاده از کارگاه غیر بهداشتی و غیر اصولی است و باعث ایجاد خطرات گوناگونی مانند: آتش سوزی، صدمه دیدن قالی، آسیب رسیدن به دار و ابزار کار می شود.

وسایل حرارتی و خنک کننده راحتی و آسایش کارگران تأثیر بسیار زیادی در کیفیت کار و افزایش تولید دارد.

یکی از موارد مهم راحتی کارگران بافنده، حرارت مناسب هوای داخل کارگاه است.

هر کارگاه باید دارای وسایل حرارتی مناسب باشد.

به طور مثال کارگاههایی که در مناطق سردسیر کشور مانند آذربایجان، کردستان، اراک و مناطق کوهستانی قرار دارند، در هنگام زمستان و سردی هوا باید با حفظ اصول ایمنی از وسایل گرمازا مانند: بخاری و شوفاژ استفاده شود.

و یا کارگاه هایی که در مناطق گرمسیری و معتدل هستند، در تابستان و یا هنگام گرمی هوا، برای جلوگیری از گرمازدگی و به طور کلی راحتی و آسایش کارگران، از وسایل خنک کننده مانند پنکه و کولر استفاده شود.

به طور کلی محیط کارگاه باید مناسب با شرایط زیستی انسان باشد.

بدیهی است که بافنده فرش در صورتی که گارگاه دارای شرایط متعارف کار نباشد، نمی تواند به نحو احسن کار خود را انجام دهد.

خطرات مربوط به شرایط محیط کار قالیبافان در اثر تماس با پشم و استنشاق ذرات ذرات گرد و غبار آن، ممکن است براثر آلودگی و رعایت نکردن بهداشت در هنگام شستشو و آماده سازی مواد اولیه، به امراضی مانند سیاه زخم و سل مبتلا شوند؛ به همین دلیل جور کردن پشم و آماده سازی آن، ابتدا باید پشم را ضد عفونی کنند و اصول بهداشتی را نیز در هنگام شستشوی پشم رعایت کنند.

درب ورودی کارگاه هنگام احداث کارگاه قالیبافی یا آماده ساختن یک محل برای دایر کردن کارگاه قالیبافی، ضرورت دارد که توجه کافی به درب ورودی کارگاه مبذول شود.

درب کارگاه باید به نحوی باشد که هیچ گونه مانعی و مزاحمتی برای بافندگان از نظر انعکاس ناگهانی نور، کوران هوا، سرو صدا و....

ایجاد نکند.

همچنین در هنگام نصب و قرار دادن دار قالیبافی باید توجه داشت که دارها در نزدیکی درب ورودی نصب نشوند تا رفت و آمد، افراد و حمل و نقل فرشهای بافته شده و مواد اولیه دچار مشکل نشده و این کارها به راحتی انجام پذیرد.

تنظیم ساعت کار قالیبافی ضمن این که یک کار فنی و صنعتی است، در همان حال یک هنر و یک کار ظریف است که با احساس و ذوق و روح بافنده سروکار دارد.

یک قالی که در آن صدها و بلکه هزاران رنگ، طرح، نقشه و ظرافت به کار رفته است، یک فعالیت و کاری است که بافنده برای تولید و بافت آن از ذوق سرشار و روح حساس و احساس لطیف خود کمک گرفته است.

با توجه به مطالب بیان شده، لازم است بافنده قالی از شرایط مناسب کار از جمله ساغت کار مناسب برخوردار باشد تا نتیجه تلاش و فعالیت او از ارزش بالایی برخوردار باشد.

به منظور تمدید قوای روحی و جسمی بافنده، لازم است که قالیبافان با تنظیم ساعت کار، حداقل پس از هر دو ساعت کار، 15 دقیقه استراحت کنند و یا به کارهای سبک دیگر بپردازند.

استراحت باعث می شود تا بافندگان با نشاط و نیروی بیشتری مجدداً به کار بپردازند.

زمان استاندارد برای قالیبافی، در روز 8 ساعت می باشد و بیشتر از این باعث خستگی مفرط و فرسودگی تدریجی بدن، خصوصاً چشمان بافنده می شود که این امر به تدریج باعث ضعیف شدن و کم نور شدن چشم می شود.

حال در اینجا مناسب است که با خستگی و چگونگی طرز انجام کار آشنا شویم.

تعریف خستگی خستگی حالتی است که در آن ظرفیت کار و رغبت به کار و فعالیت انسان می شود و شخص هیچ گونه تمایل به انجام کار جسمانی و فکری ندارد و احساس سنگینی می کند.

شخص خسته کارها را به آهستگی انجام می دهد و کارایی او کاهش می یابد.

احساس خستگی انسان را مجبور می سازد که دست از کار بکشد تا با استراحت کردن، دوباره تمدید قوا نموده و برای کار آماده شود.

طرز انجام کار طرز انجام کار در ایجاد خستگی بسیار موثر است.

خستگی عضلانی باعث کاهش ظرفیت و توان کاری فرد می شود.

مثلاً خستگی ناشی از کار کردن به صورت نشسته کمتر از کار کردن در حال ایستاده است، ولی در عوض ایستادن بار ثابتی را بر روی اعضای بدن ایجاد می کند.

از نظر متخصصین، بهترین حالت کار کردن، نشستن و ایستادن پی درپی و داشتن تحرک در کار است که البته این امر همیشه در انجام همه کارها عملی نیست.

بنابراین بهتر است که قالیبافان حتماً پس از 2 ساعت نشستن و کار کردن 15 دقیقه کار را رها کرده و حرکت و استراحتی داشته باشند.

نشستن دائم یا ایستادن دائم در محل کار باعث عوارضی چون آرتروز، دیسک، فشار خون، کمر درد و غیره می شود.

خستگی ناشی از کار را می توان به وسیله استراحت در طول زمان کار تا اندازه ای جبران کرد.

ضمناً با استراحت به موقع در هنگام کار، توان کاری و سلامت انسانهایی که به کار اشتغال دارند در دراز مدت نیز به مخاطره نخواهد افتاد؛ بنابراین باید زمانهای مناسب(البته با توجه به نوع کار) برای استراحت در نظر گرفته شود.

با توجه به این که تواناییهای انسان محدود است، اگر به طور مداوم از انسان کار بخواهند، نتیجه کاری انسان کم می شود و برای او خطرات جسمانی به بار خواهد آمد.

بنابراین پیش بینی زمانهای استراحت پس از انجام کار، مناسب و خوب بوده و با تنظیم فاصله های استراحت می توان کارگر را به حد کارایی طبیعی رساند.

آزمایشات و تجربیات نشان داده است که استراحتهای کوتاه و به دفعات زیاد بسیار مؤثر از استراحتهای طئلانی و به تعداد کم می باشد و باعث بیشتر و بهتر شدن نتایج کارگران و افزایش کار آنها می شود.

چند نکته مهم با توجه مطالبی که در خصوص شرایط کار در کارگاهها آورده شد، در این قسمت چند نکته کلی و مهم که به مسائل و شرایط کار(به طور عمومی) مربوط می شود، جهت افزایش اطلاعات و آگاهی شما توضیح داده می شود: 1- به کار نگرفتن اطفال کمتر از 9 سال: اصولاً شرایط بدنی کارگران باید با کار آنها تناسب داشته باشد.

می دانید که عمده ترین و بیشترین رشد انسان در سنین کودکی و نوجوانی صورت می گیرد.

در این سنین است که باید از جهات مختلف روحی و جسمی توجه و عنایت لازم و کافی به کودکان صورت گیرد تا آنها رشد مطلوب و خوبی داشته باشند.

به کارگیری اطفال کمتر از 9 سال در قالیبافی یک کار غیر اصولی است.

پدران و مادران عزیز باید توجه داشته باشند که توجه نکردن به این موضوع باعث اختلال در رشد طبیعی کودک شده و ممکن است او را به بیماریها و ناراحتیهای جبران ناپذیری دچار سازد.

از سوی دیگر در چنین شرایطی احتمالاً قالی بافته شده نیز کیفیت پایینی داشته و آن سود مورد انتظار را نخواهد داشت.

2- باسواد بودن کارگران بافنده: با سواد بودن و بهره مندی از تعلیم و تربیت عمومی، در زندگی همه افراد جامعه تاثیر بسیار زیادی دارد.

درباره قالیبافی، باسواد بودن کارگران سبب حیات و ادامه پررونق و نتیجه بخش این صنعت شده و از سوی دیگر این بافاندگان آگاه و باسواد هستند که می توانند ابداعات و ابتکارات مفید و جالبی داشته باشند.

3- تغذیه: سوء تغذیه نیز از جمله مواردی است که باعث ایجاد عوارضی شدیدی برای بافندگان می شود.

ضروری است بافندگان فرش به طوری تغذیه شوند که انرژی کافی جهت بافت قالی داشته باشند و ویتامینهای ضروری و مورد نیاز بدن آنان به اندازه کافی تامین شود.

سهل انگاری در این زمینه باعث کوتاهی طول عمر و عدم رشد جسمانی کارگران می شود.

بافندگان فرش دستباف باید همواره از غذاهایی مصرف کنند که کلیه ویتامینها به ویژه ویتامین د و کلسیم مورد نیاز بدن آنان را تأمین نماید.

4- تأمین اجتماعی: بیمه بافندگان فرش دستباف از نظر درمانی، بازنشستگی و حوادث نیز امر لازم و واجبی است که باید هر چه سریعتر در کارگاههای قالیبافی اجرا گردد تا بافندگان این صنعت با انگیزه های بیشتری فعالیت نمایند.

5- رعایت قانون کار: فعالیت بی وقفه و بیش از اندازه و کار طاقت فرسا نیز بافندگان را دچار خستگی جسمانی می نماید و لازم است که در مورد بافندگان قالی، قانون کار رعایت شده و آنها از حمایتهای قانئنی کشور برخوردار شوند.

6- رعایت نظافت فردی: بافندگان فرش دستباف باید به صورت مرتب و منظم استحمام کرده و از هر جهت در آراستگی ظاهری و حفظ اصول بهداشت فردی و عمومی، الگوی یک فرد مسلمان باشند.

بهداشت محیط کار کارگاه قالیبافی مانند سایر محلهای کار باید از نظر بهداشت و تمیزی کار کاملاً مورد توجه و اهمیت باشد.

زیرا به هر حال هم بافندگان و هم سایر افردی که به نوعی در کارگاه فعالیت دارند و یا به آنجا رفت و آمد دارند، ساعات زیادی از زندگی روزانه خود را در آن محل می گذارنند، بنابراین لازم است که مسائل و نکات بهداشتی در کارگاه رعایت شود تا سلامتی این افراد به خطر نیفتد.

برای دستیابی به محیط سالم و بهداشتی در کارگاههای قالیبافی باید به نکات زیر توجه شده و رعایت شوند: 1- داخل کارگاه، راهروها، انبارها و سایر قسماها باید طبق اصول بهداشتی نگهداری شوند.

2- دیوارها، سقف، چنجره ها، درها و شیشه ها باید پاکیزه بوده و بی عیب نگهداری شوند.

3- کف کارگاه باید از مواد ساختمانی مناسب فرش شده باشد، همیشه پاکیزه بوده و حتی الامکان تر و لغزنده نباشد.

4- جارو کردن و نظافت کارگاه باید در فواصل نوبتهای کار انجام شود و به ترتیبی صورت گیرد که از انتشار گردوغبار جلوگیری شود.

جارو کردن هنگامی انجام شود که بافندگان مشغول کار نبوده و روی فرشهای نیمه بافت پوشیده شده باشد.

5- از انداختن آب دهان و بینی کف کارگاه، به دیوارها و راه پله ها به طور جدی خودداری شود و در محلهای مناسب، به تعداد کافی ظروف مخصوص برای انداختن زباله گذاشته شود.

6- مواد اولیه و تولیدات کارگاه باید طوری در داخل انبارها یا کارگاه گذارده شود که عبور و مرور کارگران به راحتی ممکن باشد.

ضمناً مواد مذبور باید طوری چیده شود که خطر سقوط و بروز سوانح وجود نداشته باشد.

7- هر کارگاه باید دارای تعداد کافی مستراح مردانه و زنانه به طور مجزا باشد.

ساختمان مستراح باید طوری باشد که بوی عفونت آن به وسیله هواکش به خارج منتقل شود و آبی که در آن استفاده می شود آب بهداشتی باشد.

مستراح باید به طور مرتب شستشو و گندزدایی شود.

8- هر کارگاه باید دارای دستشویی یا شیر آب باشد و طوری ساخته شود که طبق اصول بهداشتی قابل استفاده و قابل تمیز باشد.

9- برای تأمین نظافت بافندگان، باید به مقدار کافی صابون در اختیار آنان گذارده شود.

پرسش و تمرین 1- خصوصیات ساختمان مناسب کارگاه قالیبافی را نام ببرید.

2- نحوه و میزان تابش نور مصنوعی به دار قالیبافی را توضیح دهید.

3- عوامل مهم در تهویه کارگاه قالیبافی را بیان کنید.

4- شرایط یک قالیباف را جهت کار در کارگاه قالیبافی توضیح دهید.

اصول بهداشت تجهیزات و ابزار قالیبافی هدفهای رفتاری در پایان فصل از فراگیر انتظار می رود: 1- بهترین نوع دار از نظر رعایت موازین بهداشتی شناسایی و عملاً به کار گیرد.

2- شرایط بهداشتی کار با دار عمومی را به کار گیرد.

3- نکات بهداشتی و ایمنی ابزار و وسایل قالیبافی را نام ببرید.

4- اصول و نکات ایمنی قالیبافی را برشمارد.

5- عوامل مهم در پیشگیری آتش سوزی را شرح دهد.

نکاتی چند پیرامون دارهای قالیبافی قبل از پرداختن به چگونگی استقرار دارهای قالیبافی لازم است مطالبی پیرامون دارهای افقی و عمودی بیان شود.

دارهای افقی- این نوع دارها بیشتر در ایلات و عشایر و برخی از روستاها مورد استفاده داشته و ارزان قیمت و قابل حمل و نقل است.

این نوع دار معایبی به شرح زیر دارد: تهدید سلامتی جسم و روح بافنده: بافنده به هنگام کار با این نوع دار، ناچار است به وضعی غیر بهداشتی بر روی زمین بنشیند و به جلو خم شود.

به همین علت، بافنده از ناحیه کمر و پشت و ستون فقرات و گردن و پاها و دستها لطمه می بیند و دچار عوارض و بیماریهای گاه جبران ناپذیر می شود و تا پایان عمر سلامتی و تندرستی خود را از دست می دهد.

در دارهای افقی، برای به کارگیری وسایل بافت مانند شانه و قیچی و انجام اعمالی مانند پودکشی و گره زدن خامه نیروی بیشتری مصرف می شود.

از سوی دیگر این نوع دارها دست و پاگیر است و جا و فضای زیادی را اشغال می کند.

این مشکلات معمولاً باعث افزایش عیوب قالی و قالیچه بافته شده نیز می شود.

قالی بافته شده در دار افقی بعضی مواقع دارای سرکجی و چین و چروک است و این عیبها به خصوص پس از گذشت اندک زمان از بهره برداری آن آشکار می گردد.

شایان ذکر است که این عیوب نتیجه سستی چارچوب و استخوان بندی دار افقی است که بر چله ها تأثیر نامطلوب می گذارد.

مزایای دارهای عمودی دارهای عمودی هیچ کدام از معایب دارهای افقی را نداشته و بسیار دقیق تر و بهداشتی تر از دارهای افقی می باشد.

دربارۀ نحوۀ استفاده از دارهای عمودی باید نکات زیر رعایت شود تا هم سلامتی بافنده به خطر نیفتد و بتواند در شرایط مناسب کار کند و هم قالی تولید شده از هر نوع عیب و نقص به دور باشد: - دارهای قالیبافی عمودی باید در وضعیتی نصب شوند که منابع روشنایی طبیعی و یا مصنوعی به صورت تند و قوی از پشت تارهای چله کشیده شده بر روی دار به چشم قالیباف نتابد و باعث خیرگی و آزار چشم بافنده نشود.

- کلیه قطعات دار قالیبافی اعم از چوبی یا فلزی به منظور جلوگیری از صدمات موریانه و یا زنگ زدگی و پوسیدگی، بهتر است با رنگ روشن و مات(یا رنگ مورد علاقه قالیبافان) رنگ زده شود.

- طرز نشستن پشت دار باید به نحوی باشد که شخص قالیباف کاملاً احساس راحتی کند.

- برای نشستن پشت دار باید از صندلی یا نیمکت با رویه نرم و با تکیه گاه پشتی باشد.

و اگر از الوار و تخته پهن استفاده می شود، الوار باید کاملاً صاف و مسطح بوده و پهنای آن بیش از 30 سانتیمتر باشد و حتماً روی الوار و تخته با تشک نرم و راحت پوشیده باشد.

در این حالت بهتر است شخص بافنده تا آنجا که ممکن است، کاملاً به صورت صاف و مستقیم روی تخته بنشیند.

ارتفاع الوار مخصوص نشستن از کف کارگاه یا پایه های نیمکت، باید به نحوی تنظیم شود که کف پای بافنده به راحتی به روی زمین یا روی نورد پایینی دار قرار گیرد تا در طول مدت، بافنده از ناحیه پا احساس خستگی نکن.

فاصله نورد پائینی دار قالی از زمین باید حدود 55 تا 60 سانتیمتر باشد.

بدیهی است با حفظ این وضعیت در طول کار تا حدود زیادی از بروز عارضه واریس پاها و تغییر شکل استخوانها لگن خاصره، تغییر شکل در ستون مهره ها که منجر به قوزدار شدن پشت قالبافان می شود، پیشگیری خواهد شد.

در دارهای فارسی باف، پیچیدن قالی به طرف بیرون، یعنی به طرف مخالف محل نشستن بافنده، باعث می شود تا در هنگام بافت اشکالی برای بافنده به وجود نیاید.

اصول ساخت و نصب دار اصولی که باید در ساخت دار مورد توجه قرار گیرد به شرح ذیل می باشد: به طور کلی مناسب ترین فرم دار، نوع تبریزی دو طرفی(گردان) می باشد(این مسأله در بخش انواع دار در کتاب فرش و مواد اولیه به طور کامل توضیح داده شده است).

دارهای فلزی به دلیل استحکام و به ویژه قابلیت استفاده از پیچ و مهره و ابزار فلزی در آنها، از امتیازات خاصی برخوردار هستند.

تنها عیب دارهای فلزی(به ویژه از نظر تولید کنندگان سنتی) سنگین بودن آن و دشواری نصب این نوع دار به خصوص برای فرشهای بزرگ است که گاهی اوقات به محلهای بسیار مقاوم، نیاز است.

شایان ذکر است که دارهای فلزی به طور گسترده و با توجه به وسعت گسترش قالیبافی در ایران مورد استفاده قرار نگرفته است.

البته انواع کوچک دارهای فلزی با طراحی ساده تر، بیشتر مورد استفاده می باشد و به خصوص با استفاده از پیچهای تنظیم و سهولت حمل و نقل، کاربرد آنها را تا حدودی رایج ساخته است.

با استفاده از اصول دارهای دو طرفه و قابل تنظیم و انجام محاسبات و پیش بینی های لازم، امروزه دارهای چوبی خوبی ساخته می شود که می تواند هنر تولید فرش را با کیفیتی دلنشین و زیبا رونق دهد.

حتی از این نوع دارها می توان در کارگاههای کوچک خانگی نیز استفاده کرد.

آنچه که هنگام ساخت و نصب دار باید مورد توجه قرار گیرد به شرح زیر است: 1- مقاومت سردار و زیردار به نسبت تعداد گره و پهنای فرش باید کاملاً محاسبه گردد تا از زیانهای احتمالی نظیر خم شدن، پیپیدگی و شکستن دار جلوگیری شود.

این امر بخصوص در مورد دارهای چوبی باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

چوب مورد استفاده حتماً باید خشک و سالم و در صورت امکان چوب عمل آورده شده باشد.

2- دار فلزی برای فرشهای زرع و نیم به بالا باید حتماً از نوع محاسبه شده و یا کارخانه ای بوده و در آنها از جک استفاده شود.

اما در مورد دارهای کوچک می توان از ساختۀ صنعتگران معمولی نیز استفاده کرد.

در مورد دارهای فلزی، استفاده از آهن سیاه مناسب تر است.

سر دار و زیر دار اعم از این که لوله ای بوده و یا به شکل دیگری باشد، باید به هنگام چله کشی، قبل از پیچیدن نخها روی سر دار و زیر دار، برای جلوگیری از لغزش چله ها و به طور کلی جلوگیری از اصطلاک نخها، با پارچه روزانه پوشانیده شود.

دار نباید هیچ گونه برجستگی، تیزی و ناصافی داشته باشد و محل جوشها باید کانلاً صاف و چرداخت شده باشد.

بهتر است دارهای فلزی قبلاً با ضد زنگ آغشته شده و سپس با رنگ مورد نظر رنگ آمیزی شوند.

3- تیرکهای دار باید کاملاً مستقیم و عمود بر یکدیگر بوده و هیچ گونه لقی نداشته باشد.

4- پیچهایی که برای تنظیم مورد استفاده قرار می گیرند، باید دارای مقاومت مورد نیاز بوده و به وسیله روغن یا گریس روان شده باشند.

5- صندلی و یا نیمکت مورد استفاده در دار، باید قابل تنظیم به بالا و پایین بوده و کف آن هم از پهنا و عرض کافی برخوردار باشد.

فاصله نیمکت از دار باید به نحوی باشد که بافنده بتواند آن را با توجه به راحتی خود تنظیم نموده و پای خود را جمع و یا آویزان نماید.

6- قبل از پیچیدن چله، باید فاصله سردار و زیر دار در تمام طول دار تنظیم شده و یکسان باشد و همچنین باید محل کافی برای شل و سفت کردن از طریق پیچهای تنظیم در نظر گرفته شود.

به منظور جلوگیری از ساییدگی و نازک شدن خشکی پوست انگشتان و گاه پینه و تورم مفاصل انگشتان قالیبافان که بر اثر اصطکاک شدید و مداوم با تارهای چله ایجاد می شود، باید در هنگام پودکشی از سیخ پودکشی برای عبور پودها استفاده شود.

بهداشت و ایمنی ابزار و وسایل قالیبافی در هنر قالیبافی عوامل چندی در انجام کار و تولید مناسب و خوب دخالت دارند.

هر چند نیروی انسانی مهر و آگاهی از نکات فنی و تجربه در کنار به کارگیری مواد اولیه مرغوب، استاندارد و با کیفیت پایه و اساس این هنر و صنعت به شمار می روند، ولی از نقش ابزار و وسایل کار قالیبافی نمی توان به سادگی کذشت.

ابزار خوب، مناسب و سالم نقش فراوانی تولید قالی خوب دارند.

یک قالیباف ماهر با ابزار بی کیفیت و معیوب نخواهد توانست قالی با ارزش تولید کند.

بنابراین مسأله بهداشت، ایمنی و نگهداری ابزار قالیبافی اهمیت زیادی دارد.

بدین منظور رغایت نکات ذیل ضرورت دارند: 1- از ابزار با کیفیت که مطابق اصول فنی و بهداشتی ساخته شده اند استفاده کنید.

2- برای نگهداری ابزار، آنها را بر روی تخته ای در محل قابل دسترسی نصب کنید 3- از دسترسی کودکان و افراد متفرقه به ابزار کار جلوگیری کنید.

4- ابزار کار دسته دار مانند چاقو، شانه و قلاب باید دارای دسته ای محکم و صاف باشند.

5- از به کاگیری ابزار معیوب جدا خودداری کنید و برای تعمیر آنها را به افراد با تجربه و ماهر بسپارید.

6- برای سلامت و حفظ کیفیت نقشه ها و آنها را بر روی تخته های مسطح بچسبانید.

7- سطح نقشه های فرش نباید شفاف و درخشنده باشد، تا چشم خسته نشود.

آشنایی با اصول و نکات ایمنی در هر کارگاهی که یک یا چند نفر به کار مشغول هستند، سلامت افراد و حفظ شرایط مطلوب کار و بهبود کمی و کیفی تولیدات از اهمیت فراوانی برخوردار است.

کارگران باید در این زمینه آگاهی لازم را داشته باشند و در صورت ضرورت باید آموزش نیز ببینند.

برای دستیابی به هدف بالا باید قالیبافان با اصول و نکات ایمنی آشنا باشند.

این اصول و نکات باید هم در حین کار رعایت شود و هم افراد این آمادگی و آگاهی را داشته باشند که در هنگام بروز حوادث و اتفاقات، بتوانند در کمال خونسردگی، به نحو احسن با آنها مقابله کنند.

چند نمونه از اصول و نکات ایمنی یه شرخ ذیل می باشد: 1- وسایل خاموش کردن آتش مانند کپسول آتش نشانی، شیلنگ آب و ....

در محلهای مناسب وجود داشته باشد.

2- مواد آتشزا مانند بنزین، نفت و...

در کارگاه نباشد.

3- جابه جا کردن اشیاء با احتیاط و با وسایل لازم انجام شود.

4- در کارگاه فضای کافی برای حرکت افراد و جابه جایی وسایل و اشیاء وجود داشته باشد.

5- کارهای خطرناک از قبیل رنگ پاشی و کارهایی که خطر آتش سوزی و انفجار دارد، در محل جداگانه ای انجام گیرد.

6- وسایل و مواد اولیه و ....

در جلوی درب ورودی گذاشته شود.

7- سیم کشی کارگاه براساس اصول و ظوابط صحیح انجام گرفته باشد.

8- از رها کردن سیم برق به حالت آویزان خودداری شود.

9- از سیم، کلید و پریز، لامپ و دیگر وسایل برقی استاندارد و مناسب استفاده شود.

پیشگیری از حوادث پیشگیری از آتش سوزی: برای حفظ جان افرادی که در کارگاه مشغول کار هستند و همچنین به جهت مواظبت و حفظ موادی مانند: پشم، نخ و قالیهای در حال بافت نفیس در کارگاه، ضرورت دارد تدابیر لازم درباره جلوگیری از آتش سوزی و یا مقابله با آن اندیشیده شود.

همان طور که می دانید، پیشگیری از وقوع هر حادثه ای آسانتر از علاج آن است.

بنابراین با به کارگیری اصول ایمنی از نظر سیم کشی برق و استفاده صحیح و درست از وسایل حرارت زا و نگهداری صحیح و اصولی مواد آتشزا در جاهای مناسب، باید از وقوع آتش سوزی جلوگیری نمود.

در آتش سوزیهای مختلف با توجه به ماده سوختنی و شرایط محیط، از خاموش کننده های مختلفی مانند آب، کف، پودر و گازهای خفه کننده آتش(گازکربنیک) استفاده می شود.

در هنگام خاموش کردن آتش، با توجه به این که باید خسارتهای ناشی از آتش سوزی در کارگاه را به حداقل رساند، بنابراین باید از خاموش کننده هایی استفاده شود که خود حداقل خسارت را به بار آورند و از سوی دیگر در خاموش کردن آتش مؤثر باشد.