دانلود تحقیق فرش کرمان

فرش کرمان پیشگفتار قالی کرمان این گستره سراسر رنگ ، کتابی است گسترده در برابر دیدگان همه که اگر سر سوزن ذوقی در ایشان باشد هر سطرش خود داستانی است به درازای هزار و یک شب ، و پر رمز و راز است چون معمای هستی .

این گستره زیبا که همگان شیفته آنند ،گنجی است گرانبها که در گذر زمان فراز و نشیب ها، فراز و فرودها برخود دیده و اکنون در دست ماست .

آنچه در پی می آید نگاهی است به تاریخ و طرحها و نقوش فرش دستباف استان کرمان .

چکیده استان کرمان که در جنوب ایران واقع و در حاشیه کویر قرار گرفته است ، از زمانهای گذشته از مراکز خیلی مهم فرشبافی محسوب می شده است .

قبل از فرشبافی مردم کرمان به کار شالبافی می پرداختند و طرحهای قدیم فرش کرمان که در اوایل قرن میلادی بافته شده از طرحهای شال کرمان اقتباس شده بود .

اما بتدریج در طرحهای فرش کرمان تنوع بوجود آمد و طراحان معروف همچون حسن خان ، احمد خان ، زمان خان و ...

کارهای زیبایی بوجود آوردند که کرمان را از سایر مناطق بافت متمایز ساخت و کم کم طرحهای باب بازار خارج از کشور رایج شد و طرحهای گل فرنگ ، گلدانی ، ظل السطان ، تصویری و ...

بوجود آمد .

این طرحها مورد پسند بازار خارج شد .

طراحان کرمان با الهام از طبیعت پیرامون خود ، فرهنگ و اعتقادات خود ، به خلق آثار زیبایی پرداختند .

آنچه از بررسی نقوش در رابطه با گیاهان و طبیعت این منطقه بدست آمده است نشانگر این است که هنرمند و طراح با الهام از گل های موجود در دشت ، تپه ، و دره های اطراف کرمان ، طرحهای خود را بوجود آوردند .

این گل ها گاه بصورت خمیده ، گاه ایستاده ، زمانی در حرکت ، زمانی در کنار هم جمع شده ، و زمانی دیگر از هم جدا شده اند .

طراح آنچه را که مجسم می کند ترسیم می نماید .

هنرمند بافنده کرمانی بیش از هر چیز از مکتب تصوف و عرفان الهام گرفته است مثل بته جقه که از سرو گرفته شده و طرح گلدانی از زیباترین نقش هایی است که مورد توجه متخصصان ایران و جهان بوده اند .

قالی نقش گلدانی مقبره شاه عباس دوم از نمونه های منحصر به فرد این دسته از قالیها است .

در این تحقیق سعی شده به بررسی و شناسایی طرحهای سنتی و قدیمی فرش دستباف کرمان پرداخته شود که شامل کلیات موضوع ، اهداف تحقیق ، تاریخچه فرش در ایران و کرمان ، تاریخچه طراحی ، طرحها و نقوش سنتی فرش دستباف ، طراحان فرش کرمان از گذشته تاکنون ، به همراه عکس های گرفته شده از مراکز بافت (شهرهای راور ، شهربابک ، کرمان ، شهداد ، رفسنجان ، سیرجان ، گلباف ) و عکس های گرفته شده از سایت اینترنتی موزه فرش ایران ، طبقه بندی فرشها از نظر نقش و گل ، نتیجه گیری و پیشنهادات ، و در نهایت تهیه بانک اطلاعات بر رویCD پرداخته شود عنوان تحقیق شناسایی طرحها و نقوش سنتی فرش دستباف کرمان و ایجاد و راه اندازی بانک اطلاعات فرش دستباف اهداف تحقیق 1 - هدف اصلی از انجام تحقیق شناسایی نقوش سنتی فرش دستباف کرمان و احیاء آنها می باشد .

2 – ایجاد و راه اندازی بانک اطلاعاتی فرش دستباف است که در برگیرنده کلیه اطلاعات مربوط به فرش ، نقوش فرش ، طراحان فرش ، از گذشته تا کنون بصورت CD می باشد .

اهمیت و ضرورت امروزه فرش دستباف کرمان بدلایل متعدد منجمله پایین بودن کیفیت ، عدم استفاده از رنگهای طبیعی ، عدم نوآوری در طرحهای متناسب با سلیقه بازار ، عدم وجود مواد اولیه مرغوب ، مهاجرت روستائیان به شهرها و نپرداختن به این حرفه ، از دست دادن طراحان قدیمی و عدم توجه به طراحان فعلی این هنر و دلایل دیگر با مشکل روبرو شده‌ و بازار خود را از دست داده است .

اما کشورهای دیگر مثل چین ، هند ، پاکستان و نپال توانسته اند با کپی برداری از همین طرحهای اصیل کرمان در بازار جهانی جای خود را باز کنند .

همچنین عدم توجه به طرحهای قدیمی و سنتی که برخی از آنها دارای قدمت بالایی بیش از یک قرن می باشند ، باعث رکود فرش دستباف در سالهای اخیر شده است .

یکی از راههایی که استان کرمان بتواند اعتبار گذشته خود را در زمینه فرش دستباف بدست آورد ، توجه به طرحها و نقوش قدیمی فرش دستباف می‌باشد که در حال حاضر یا بدست فراموشی سپرده شده و یا در حال نابودی می باشند .

به همین جهت بررسی و شناسایی طرحهای فرش دستباف استان کرمان اهمیت و ضرورت تحقیق را می‌رساند .

واژه‌ها فرش دستباف : هنر و صنعتی که بافنده با الهام از طبیعت اطراف خود و با دست آن را می‌بافد.

طرح و نقشه : منظور از طرح همان اشکال و نگاره‌هایی است که طراحان با الهام از طبیعت می‌کشند.

اجزاء تشکیل دهنده هر طرح قالی عبارتند از نقش زمینه و حاشیه طراحی در کرمان در بعضی از نقوش مانند نقشه های یکسره ، بندی ، درختی منحصر می شوند به طراحی متن و حاشیه که حاشیه به حاشیه های کوچکتر در کناره ها محصور می شود و در طرحهای ترنجدار به این ملزومات متن و حاشیه لچک و ترنج اضافه می گردد .

همانند نقوش شاه عباسی ، فرشهای افشاری تاریخچه فرش کرمان صنعت قالیبافی در کرمان سابقه طولانی دارد، چنین به نظر می‌رسد که این هنر قبل از دوران صفویه در این شهر وجود داشته است و در زمان صفویه که اوج کلیه هنرها در ایران است ، فرش هم همانند دیگر هنرها در این دوره بیشتر شکوفا شده است .

هنر اسلامی بر طرحها و نقوش آن تأثیر بسزایی گذارده است ، چنانچه در تاریخ (عالم آرای عباسی) که توسط منشی شاه‌عباس به رشته تحریر درآمده ، به قالی کرمان اشاره شده است.

در زمان اکبرشاه که معاصر شاه‌عباس بود قالیهایی از کرمان به هندوستان حمل می‌گردید بدیهی است نباید تصور کرد این صنعت در کرمان از بین رفته است و متوقف گردیده است.

قدیمی‌‌ترین نوع قالی کرمان ، قالی راور است که می‌توان تاریخ بافت آنها را (1866 میلادی یا 1286 هجری) گفت.

شهرتی که قالی کرمان در سراسر دنیا از آن برخوردار است بیش از هر چیز مربوط به درهم آمیختن موفقیت آمیز رنگ و طرح آن است.طراحی و نقشه‌کشی قالی کرمان قدمت دیرینه دارد و به جز نامی که از چند تن از نقاشان دهه اخیر منطقه کرمان ، بر جای مانده ، تاریخچه درستی درباره چگونگی رونق قالیبافی ، طراحی نقشه‌های قالی و چگونگی نام نهادن بر طرحهای منطقه کرمان در دست نیست.همین بس که از دیرباز قالیبافی در کرمان رایج بوده و پس از صنعت شال و ترمه به اوج خود رسیده است و زبانزد خاص و عام گردیده است .

زمانی فرش ایران را بنام فرش کرمان می‌شناختند.

فرشهای نفیس و قدیمی کرمان ، هم‌اکنون زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان و ایران می‌باشد .

البته در مورد طرح بسیار باید گفت مثلا موسی خانی افشاری که در سیرجان بافته می شود با موسی خانی که در بافت و رابر بافته می شود از نظر طرح ورنگ آمیزی با هم تفاوت دارند و در هر منطقه با یک نام مخصوص به محل بافت نام گذاری شده اند.

مثلا گل کاغذی منطقه بافت با کمی تغییر در رابر و جیرفت به گل اسفندقه معروف است .

یا طرح درختی زرند ، که صادراتی است و قالی ریز بافت می باشد ، با درختی منطقه فیض آباد راور فرق می کند .قبل از پیدایش نقشه، فرش ها با نقشه و طرحهایی که بافندگان در ذهن داشتند و سینه به سینه از نیاکان خود فرا گرفته بودند ، بافته می‌شد.

سیر تحول و پیشینه تاریخی نقش قالی های کرمان تطور وتکامل نقش قالیهای کرمان ، شامل چندین دوره تاریخی و متمایز است : دوره نخست یا عصر ترمه همزمان با زمان شالبافی دوران انتقال ترمه دوزی به قالیبافی ، از حدود سالهای 1330-1315 هجری قمری را در بر می گیرد کاربرد نگاره بته جقه ای و نیز نقش سرو که به نظر بسیاری منشأ اصلی نگاره بته ای است، از جمله نقوش متمایز این دوره است .

این شیوه تا جنگ بین المللی اول ادامه یافت .

روند تکاملی عصر ترمه و ادامه منطقی آن در حدود سالهای 1328 تا 1339 هجری قمری، عصر بهارستان را پدید می آورد .

طرحهای این دوره به ارائه باغ و بوستان و گل و گیاه استوار است .

نقش های درختی گل و بلبل ، درختی پرنده ای یا بهارستان ، نقش انسان ، نقش سبزیکار ، از جمله نقوش رایج این دوره است .

به بیان دیگر پایه کاربر طرح باغ و بوستان و شاخ و برگ و گل و گیاه با رنگهایی به همان ظرافت و شادابی و باغها و گلزارهای بهاری با پرندگان بیشمار استوار است از صفات ویژه عصر ترمه و بهارستان برخورداری از شیوه سایه روشن در رنگ آمیزی برگها ، بصورت سبز روشن و تیره و کاربرد دو مایه در یک نگاره گل مثل قرمز سیر و روشن ، گلهای آبی رنگ از تیره تا روشن بدون شکل بندی و تعیین مرز ، و رها نکردن طرح بدون هیچ گوشه خالی است .

عصر بازگشت با پایان یافتن جنگ جهانی اول و تغییر سلیقه بازار در آمریکا تغییر اساسی در طرحهای کرمان بوجود آمد و نقش و نگاره های صوفی مورد تقلید هنرمندان کرمان قرار گرفت در این دوره که از آن به عنوان عصر بازگشت یاد می کنیم ، نقشه های اسلیمی وگلهای شاه عباسی از نقش های قاب قرآنی و لچکهای انبوه رایج شد .

شروع بحران اقتصادی در آمریکا در سال 1928 میلادی مطابق با 1306 شمسی ، بر چیره شدن شرکتهای آمریکایی ، توقف سفارشات را به همراه داشت و برای مردمی که به تمامی از فرش و صنایع وابسته آن ارتزاق می کردند ، زندگی را دشوار کرد .

با استقبال نقش های ریزتر و فشرده تر با متنی انبوه و پر نقش و نگار ، زمینه برگشت طراحان کرمانی به عصر بهارستان پدید آمد و نقش سبزیکار بیش از پیش معمول شد شروع بحران اقتصادی در آمریکا در سال 1928 میلادی مطابق با 1306 شمسی ، بر چیره شدن شرکتهای آمریکایی ، توقف سفارشات را به همراه داشت و برای مردمی که به تمامی از فرش و صنایع وابسته آن ارتزاق می کردند ، زندگی را دشوار کرد .

با استقبال نقش های ریزتر و فشرده تر با متنی انبوه و پر نقش و نگار ، زمینه برگشت طراحان کرمانی به عصر بهارستان پدید آمد و نقش سبزیکار بیش از پیش معمول شد .

عصر گوبلن ، طرحهای کرمانی را به همراه داشت و چیره دستی در کار رنگ آمیزی نیز نتوانست هویت از دست رفته قالی کرمان را باز گرداند و دامنه این مسخ هنری را ، محدودتر کند.، رواج دهه طرح گل فرنگی و برگ فرنگی صرف نظر از نداشتن اصالت ، پیوستگی و تداوم منطقی نقش قالی کرمان را نداشت .

حاشیه شکسته و درهم به شیوه اروپائی و قالیهای دست باف ، باب روز شد و برای نخستین بار نقش و نگار حاشیه که از عصر پازیریک همواره شرط وجودی قالی ایران بوده ، از میان برداشته شد و نقش و نگار حاشیه به لچک ها پیوسته و نقش حاشیه و متن قالی نیز یکی شده و یکسانی و یکنواختی کسالت آوری بر قالی کرمان چیره شد .

سرماژیف که ابداع نقش معروف قاب قرآنی ، الهام گرفته از جلد قرآن را به وی نسبت می دهند ، کار طراحی بسیاری از قالی های کرمان را برعهده گرفت .

شناسایی طرح های اصیل و سنتی فرش دستباف استان کرمان امروزه در کرمان انواع لچک ترنج کف ساده گلدار و بی گل ، کف ساده معمولی، خوشه انگوری ، سبزیکار ، چمنی ، ستونی ، سی و سه پل ، برگ چغندری ، قاب قرآنی و انواع بوته بخصوص بته جقه ها و نقش های انگوری یا واگیره نظیر خشتی ، لوزی ، خاتم و نقشه های اروپایی از قبیل : گوبلن و گل فرنگ و نقشهای متفرقه نظیر آرم و صورت رایج است.

تنوع و گونه گونی این نقوش بسیار گسترده است و هر یک طرح و فرم و سلیقه نقاش را به همراه دارد .

بدلیل همین تنوع ابداعات بدیع ، انواع آن را نمی توان بر شمرد .

بارزترین آن طرح درختی و اسلیمی است و نیز طرحهایی بنام اساطیری که هر یک خود از ارکان کار طراحی و نقشه فرش بوده اند .

طرح درختی شاید به دهها نوع و شکل کشیده می شود .

ترنج دار و بدون ترنج ، یا گوشه دار یا بدون گوشه ، با مرغ و بدون مرغ ، منظره دار و بدون منظره که همه این اشکال و قالبها را درختی می نامند به استثنای بته جقه ، سرام ، طرح شاه عباسی نیز که بیشترین انواع فرش کرمان را در گذشته تشکیل می داده ، اکنون دارای دهها سبک و فرم مختلف است .

انواع شاه عباسی گوشه ترنج ، شاه عباسی اسلیمی شکسته ، اسلیمی دم اژدری ، حاشیه صاف یا حاشیه شکسته ، جملگی به عنوان شاه عباسی از دیگر نقوش تفکیک می شوند .

از دیگر نقوش خوشه انگوری است که از زمان مرحوم دیلمقانی به بعد مطرح بوده است .

مثالی بارزتر نقش قالیهای افشار است که به افشاری معروف است این نقش مخصوص هر خانواده از این طایفه است.

ظاهراَ هر عروسی در این خانواده می بایست یک قالیچه با نقش مخصوص به خانه شوهر بیاورد .

نگارگاه از انواع دیگر نقوش هستند ، با نقشهای گوناگون از قبیل گل سرخ دوره ای ، گل سرخ بی دوره که در زمان قدیم با رنگهای متفاوت مسی ، پوست پیازی ، پوست سیری ، صورتی ، چهره ای ، گل خاری و لاکی به کار رفته اند .

این هفت رنگ به همراه سفید درون یک گل سرخ بکار می رفت .

انواع گلها : میخک ، رز ، لاله عباسی ، مخصوصا گل نسترن به صورت تک درخت چه در قالیچه یا قالی با همان ملایمت و صفایی که در طبیعت دارد ، و یا نخ چین ( نقطه چین ) آن سفید است نیز در قالی کرمان جلوه گر می شود .

اما درختها حتی داربست انگور و رز پیاده که روی زمین خوابیده ، سرو ، کاج ، درخت بلوط، بید مجنون و حتی درخت عناب ، گلابی و سیب نیز در نقش قالی کرمان جایگاه ویژه ای دارند از انواع دیگر نقوش طرح خشتی از نظر بافت و نقش ، پیش پا افتاده ترین نقش ها در صنعت قالیبافی کرمان است .نقش خشتی یا بصورت لوزی است یا به شکل صاف ، در مجموع مثل قالبهای خشت زنی است که داخل آن گل می کشند .

قالبهای قابی بر خلاف آنهاست .

یعنی یک قاب کوچک و یک قاب بزرگ دارد شاید چهارگونه قاب در داخل یک قالی کار شده باشد که عموما چهار گوش و یا مربع مستطیل اند .

قالیهای دیگری بنام پنج ترنج و پنج رنگ نیز در کرمان معروف بوده است .

که البته قالی پنج رنگ در واقع همان هفت رنگ است .

در این قالیها رنگ چهره ای که به آن صورتی می گویند و گل خاری وجود ندارد ، رنگ لاکی یا همان قرمز ، سبز کمرنگ و پر رنگ را نیز فاقد است نقش در کرمان ابتکاری است و اقسام گوناگونی دارد .

مثلا در نقش حصاری نقشها ، حاشیه و خط کشی دور قالی مانند حصاری است خط کشی شده ، اما نقش چمنی بر عکس این است یعنی خط صاف ندارد ، از آن گوشه قالی یک خط صاف هست یا نیست ، و همه آن با گل پر شده مثلا در نگاه اول می بینید حاشیه و گوشه ترنج دارد اما دقیق تر که می شوید در می یابید که خط کشی ندارد و همه اش ترکیبی از گل است .

یکی از دلایل شهرت قالی پر آوازه کرمان کثرت نقش ها و طرحهای جالب آن واستفاده از مجموعه متنوع رنگهایی است که با یکدیگر در تعامل کامل هستند طراح کرمانی هیچگاه خود را محدود در چند رنگ و نقش نکرده است .

او همیشه سنت شکن بوده و با هر انگشت ماهر و توانای خود همواره تحصیلات نامحدود انسانی را به درون فرش کشانیده است .

آن زمان که احساس نمود حاشیه و قاب بر متن فرش متناسب نیست ، حاشیه را با زمینه یکی کرد و گاه متن را از گلها و نگاره ها و آذینه ها برای ساخت و ترنج را در میان زمینه ای ساده جای داد و طرح قالیهای کف ساده را انداخت .

خلاصه کلام نوآوری ها و بدعت هایش باعث آن شد که از رقیب دیرین خود کاشان که در بافت فرش های نفیس و زیبا سابقه ای ممتد و شهرتی بی نظیر داشت ، تا حدودی پیشی گیرد و عمده دلیل آن نیز این بود که بافنده کاشانی در طرح و رنگ محدودتری تولید داشت ، اما رنگهای بکار رفته در قالی کرمان بسیار متنوع بوده و تعداد آنها در فرش رقص بین 15 تا 30 رنگ و بیشتر در زمینه های قرمز یا لاکی ، آبی، سرمه ای ، سبز روشن ، فیروزه ای ، صورتی ، نارنجی ، بژ و سایر رنگهای کلاسیک می باشند .

متأسفانه به این هنر دیرینه و سنتی کشورمان بها و شأن کافی داده نشده است و از این مهم تر غریب ماندن نام خالقان و هنرمندانی است که چراغ دیدگانشان را ارزانی این راه کردند و فانوس وجودشان گرمابخش طریق سایر طراحان بعد از خود شده است .

طرحهای فرش کرمان را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد : 1- طرح قالی افشاری (مانند بعضی از گل سرخی ها ، سرکله ها ، گل هشت ، گل سماوری ، طرح موسی خانی) 2 – طرح قالی صادراتی (مانند نقشه های خوشه ای قالی درشت باف وقالی های ریز حسن خانی) 3 – طرح قالی زیرپایی (مانند شاه عباسی ، سرام ، درختی ، قاب قرآنی ، بندی ، اسلیمی ، خشتی).

اما بطور کلی می توان گفت طرحهای فرش کرمان به شرح زیر می باشند :شاه‌عباسی ، بته‌جقه ‌، درختی ، ستونی ، خشتی ، هندسی ، قاب قرآنی ، حسن خانی ، خوشه‌ای ، گلدانی ، حاج‌خانمی ، گوبلن، سرام ، کتیبه‌ای مینیاتور، گلسرخی ، باب‌آمریکا ، شکارگاه.

یکی از موارد بسیار مهم در طراحی فرش ایران در زمان حال مسئله نوآوری ، تغییر و تحول در نقشه‌هامی‌باشد، زیرا با توجه به علاقه و سلیقه مشتریان باید بدنبال تحول مثبت بود .

البته این تحول تا جایی قابل قبول است که به اساس و پایه طراحی سنتی فرش ایران لطمه‌ای وارد نیاورد و اصالت و موجودیت آن را به خطر بیفکند ، بلکه در یک چهارچوب حساب شده این تغییرات و طرحهای جدید پا به عرصه وجود بگذارد.

تا علاوه بر نوآوری ، در عین حفظ اصالت فرهنگی ، بازارهای خارجی و داخلی را نیز از دست ندهیم ، زیرا که سنتهای یک قوم ریشه‌های عمیق فرهنگی و وجودی آنهاست .

که میراث گذشتگانشان می‌باشد و هر حرکت و تحولی باید آگاهانه و هوشمندانه باشد تا آسیبی به اصل فرهنگ آن قوم وارد نیاورد .

در این مورد شکی نیست که تجربه ایرانیان در هنر طراحی قالی به مراتب قبل از مغرب زمین است .

چون قالی در کشورهای اروپایی نوعی تجمل جدید است و قبل از قرن نوزدهم در انگلستان مورد استفاده عموم نبوده است.

طرحهای اسلیمی: از قرن نهم به بعد خطوط منحنی به طرح قالی راه یافت و کم‌کم طراحان ورزیده قالی بخاطر ایجاد نوعی تحول در طراحی قالی از خطوط مستقیم منحرف شدند و از خطوط منحنی در طرحها استفاده کردند.

از این زمان بود که ترنجها و اسلیمی‌های بسیار ساده در قالی مشاهده شده است.

طرحهای اسلیمی در زمان صفویان به نهایت کمال رسید و در کاشی کاری و قالی بافی آنچنان رواج یافته که کمتر کاشی و قالی از آن دوران می‌توان مشاهده کرد که بدون طرحها باشد.

باید یادآوری کرد که طرحهای اسلیمی بدون شک از پدیده‌های طبیعت استفاده شده‌ است .

چرا که خطوط دارای گردی بسیار ملایم و زیبایی هستند.

گروهی عقیده دارند که طرح اسلیمی ساده در اصل کله فیل بوده و گردش دنباله آن را نمودار خرطوم فیل می‌دانند.

اسلیمی ماری که در واقع آن را باید یک اسلیمی خاص نامید، از حرکت مار گرفته شده است.

طرحهای اسلیمی در بیشتر هنرهای ظریف ایرانی از دوران صفوی به بعد بکار برده شده و روی طرحهای این هنر تأثیر گذارده است مثل کاشی کاری، زری‌بافی ، زری دوزی ، تذهیب ، مینیاتور و گچ‌بری حتی در نقاشی بر روی دیوار عمارت مثل نقاشی روی عالی‌قاپو و هشت ‌بهشت .

طرحهای اسلیمی مربوط به اصفهان و تبریز است و در کرمان هم دیده می شود ولی از نظر روانشناسی کویری بودن کرمان همیشه در ذهن طراح اثر داشته است .

در کرمان گلها کوچک و پر گل است و این همان سراب خیال طراح است که برای خود باغ بهشت را مجسم می کند .

اسلیمی انواع مختلف دارند: اسلیمی ساده، اسلیمی برگی، اسلیمی گلدار، اسلیمی دهن‌اژدری ، اسلیمی توخالی ، اسلیمی پیچک‌دار و اسلیمی ‌ماری .

بته و انواع آن: میان شالبافان و قالی بافان این طرح بیشتر به بته کشمیری معروف است و این اواخر به سبب از میان رفتن جقه آن را بته ترمه می‌خوانند.

این طرح زیبا و کاملاً ایرانی را هم اکنون درتمام کارهای دستی اصفهان از انواع پارچه‌ها و پرده‌ها می‌توان یافت و فرشهای بیرجندی نیز بیشتر با این طرح دیده ‌می‌شود .

علت شهرت بته کشمیر آن است که شال کشمیر با بیشتر شالهای هنری که غالباً بنام کشمیری خوانده می‌شود با انواع مختلف این بته تزیین شده ‌است.

همین مسئله است که ذهن محققان فرهنگی را بر آن داشته که تصور کنند اصل بته جقه از هند بوده است.

در حالی که می‌دانیم در زمان سلطنت پادشاهان صفویه هنرهای بسیاری به هند انتقال یافت که یکی از اصیل‌ترین آنها بته جقه بوده است.

در کرمان بته ها از خود نقشه بته جقه ، بته بندی و بعضی از بته ها که سر آنها زائده ای خمیده دارد از پته کرمان الهام گرفته اند و دو بته داخل هم به پته مادر و دختر معروف است .

تا آنجا که صاحبنظران گفته‌اند قدیمی‌ترین طرح بته جقه به قرن نهم هجری مربوط می‌شود که نمونه‌ای از آن در موزه متروپولین نیویورک نگهداری می‌شود .

بته جقه انواع بسیار دارد اما بطور کلی طرح اصلی آن سروی خم شده است.

طراحان و استادکاران داخل بته جقه را با نقشهای مختلف اسلیمی ، ختایی و بته جقه کوچکتر تزئین می‌کنند و گه‌گاه حاشیه آن را با اسلیمی‌ها و یا طرحهای ساده از خود بته جقه می‌آرایند .

طرح بته جقه در ظاهر سادگی دارد و بیننده فکر می کند بته ها بطور منظم بدنبال هم قرار گرفته اند هر چند که نقشه برای طراحان آسان جلوه می کند ولی از نظر بافت برای بافنده بسیار مشکل است چون خطهای بته ها و داخل آنها از یک نقطه رنگ عموما بافته می شود و هر عیب جزئی در این فرش بیشتر از فرشهای دیگر جلوه می کند .

چنین است که انواع بته جقه بسیار است و هر هنرمند و طراح و استادکار قالی می‌تواند در متن این طرح استادی خود را نشان دهد.

بته جقه‌ها در هر شهری طرحهای ویژه‌ای دارند که بنام همان شهر و ولایت معروفند.

بته جقه نائین ، ساروق، همدان، حاجی‌آباد، کرمان، کاشان ، شیراز.

شکل هر یک از این بته‌ها با هم تفاوتهای دارد اما طرح اساسی آنها با هم یکی است.

بته جقه مانند اسلیمی‌ها در اغلب هنرهای تزئینی بکار رفته‌اند مثل ترمه‌دوزی، قلمکاری، زری‌بافی، زری‌دوزی، مینیاتور، تذهیب، کاشیکاری در تصاویری که از عهد صفویان باقیمانده است می‌بینیم که تاج شاهان و نیم تاج بانوان مزین به بته‌جقه است که جواهر نشان می‌باشد.

ترنج و انواع آن : نگین هر قالی ترنج‌دار در واقع ترنج آن است.

ترنج همان نقش بیضی شکل و گرد وسط قالی است که اغلب با طرحهای اسلیمی و گل‌بوته‌های گوناگون تزئین می‌شود.

طرح یک چهارم ترنج در چهار گوشه قالی را لچک می‌گویند که نقشه اصیل است .

اگر فرش همانند باغ تصور شود، حاشیه به عنوان دیوارهای باغ ، متن آن همان گلهای و درختان باغ ، در مرکز ترنج یعنی بهترین جای باغ ، استخر آب است که همانند نگین درمرکز باید بدرخشد .

بیشتر ترنج ها در کرمان سر ترنج دارند که شهرهای دیگر فاقد آن هستند .

بعضی وقتها از تکرار ترنجها در متن قالی نقشه جالبی بوجود می‌آورند که به ترنج‌بندی معروف است .

به هر حال ترنج در وسط قالی همیشه طوری بافته می‌شود که برجسته و خوش رنگ تر از دیگر قسمتهای قالی باشد.