مقدمه :
همه ساله برگزاری نمایشگاه دموتکس بیم و امیدهای بسیاری را در پی دارد چرا که به عنوان یک نقطه عطف ، در شکل گیری وضعیت تجارت فرش سرنوشت ساز بوده و در واقع شاه کلید ورود به بازارهای جهانی می باشد تقریباً همه جماعت فرش دستباف در سالنهای 14 ، 15 ، 16 ، 17 که همه به هم متصل می باشد . جمع می شوند تا از مجموع فضای 90 هزار متر مربعی دموتکس که به انواع و اقسام کف پوشها در 12 سالن تخصیص یافته در عرصه بین المللی سهم خود در بیابند (لازم به ذکر است که این مرکز نمایشگاهی قابلیت پذیرش 28000 غرفه ، 498000 متر مربع فضای سرپوشیده در 27 سالن و استعداد پذیرایی از 5/2 میلیون بازدید کننده را دارا می باشد ) این نمایشگاه در شهر هانوور آلمان در 2 هفته اول سال برگزار می شود و بسیاری از علاقمندان را به طرف خود جلب می کند .
بخش اول :
تاریخچه برگزاری نمایشگاه های بین امللی فرش دستباف در جهان
نیمه دوم قرن نوزدهم را باید تحویل شگرف برای فرش ایران چه در داخل و چه در خارج از کشور به شمار آورد زیرا بعد از یک دوره رکورد نسبتاً طولانی که با انقراض دولت صفوی در رشد و تکامل این هنر ارزشمند ملی روی داده بود تحویلی دیگر در صفت قالیبافی بوجود و به رونق دوباره آن در جهان بویژه در اروپا منجر شد .
عوامل این رونق عبارت بود از :
1- در اواخر سلطنت قاجار چون مدت نسبتاً طولانی صلح و آرامش حکم فرما بود برخی وزیران و شاهزادگان فرصت مناسبی پیدا کردند تا به هنر و صنایع ملی توجه بیشتری کنند و با ابتکار استادان ، طراحان و بافندگان طراز اول ، صنعت قالیبافی نیز مانند سایر رشته های هنر ترقی کرده و رواج بی شمار قالیبافی در شهرهای مختلف ایران زمین آغاز شد . در مدت زمان کوتاهی هنرمندان و بافندگان چیره دستی از جمله «حاجی جلیل مرندی» از تبریز ، «استاد حسین کرمانی» از کرمان ، «محتشم » از کاشان و «استاد محمد» از اصفهان همراه با سایر هنرمندان و طراحان برجسته شهرهای مختلف کشور با استفاده و الهام از تکنیک و سبک کار و اصالت قالیهای هنرهای مالی افزودند .
2- مسافرت بعضی از رجال به خارج و صدور قالی توسط بازرگانان ایران و به ویژه تجار تبریزی از طریق استامبول به اروپا مردم جهان را با این هنر ایران آشنا تر کرد .
3- سرمایه گذاری و تاسیس چندین شرکت معتبر خارجی در امر تولید قالی در شهرستان های مختلف ایران در هنر قالیبافی بوجود آورد این امر موجب شد تا قالی ایران که از آغاز کار کالایی جهت مصارف محدود داخلی و یا به عنوان هدیه به پادشاهان و روسای کشورهای جهان بافته می شد به صورت یک کالای اصلی صادراتی درآمد و مصرف آن سراسر جهان را فرا گرفت .
نخستین نمایشگاه :
در پی استقبال گسترده مردم جهان و ثروتمندان اروپا از گنجینه قالی های موجود برای نختین بار در سال 1891 نمایشگاهی از قالی های گرانبهای ایرانی و سایر کشورها در اتریش به عنوان «نمایشگاه های مشرق زمین دروین» بر پا شد . در این نمایشگاه 420 تخته قالیهای کهنه و قدیمی ایران و چند کشور دیگر به نمایش گذاشته شد . این قالیها از اموال کاخهای سلطنتی و ثروتمندان اروپا و تجار ایرانی وخانواده معروف «Habshurg» جمع آوری شده بود .
در این نمایشگاه از اولین صادر کنندگان و بازرگانان معروف تبریز مرحوم «حاجی عبدالله قالیچی» پدر آقایان حاجی علی اکبر قالیچی همراه با تاجر معروف آن زمان «گلنگیان» نیز شرکت داشتند . این نمایشگاه بنا به گفته ویلهم فون بود «Wilhom vor Bode» که از اولین کلکسیونرهای قالی ایران و از متخصصان مشهور فن آن زمان بود و باا ستقبال گسترده تماشاگران مواجه شد .
جنگ نمایشگاهها
نمایشگاههای بعدی فرش دستباف به ترتیب در سال 1903 در پاریس و در سال 1910 به نام « نمایشگاه هنرهای اسلامی » در مونیخ و نیوریورک بر پا شد . در نیویورک برای اولین بار جفت قالی معروف «شیخ صفی» از موزه ویکتوریا آلبرت لندن که بعد از خروج از ایران مدتها از نظرها مخفی بود در معرض دید تماشاگران قرار گرفت . نمایشگاههای بعدی در سال 1914 در شیکاگو و در سال 1931 به نام «نمایشگاه هنرهای ایرانی» در لندن برگزار شد . در نمایشگاه لندن قدیمی ترین قالی موجود در موزه ایران که در زمان صفویه در تبریز بافته شد و سابقاً جزو اموال مقبره شیخ صفی بود ، به نمایش گذاشته شد . این قالی یکی از 14 تخته قالی نفیسی است که به «سنگسنگو» معروف هستند .
در نمایشگاه لندن علاوه بر قالیهای نفیس مجموعه نفیسی از آثار و هنرهای ملی ایران نیز وجود داشت که ارزش تقریبی آنها به ده ها میلیون لیره آن زمان بالغ می شد .
بالاخره در سال 1934 شهر «بازل» در سوئیس ، سالهای 1935 و 1940 بندر نیویورک ، در سال 1946 آمستردام پایتخت هلند ، سال 1947 مجدد شیکاگو ، سال 1948 شهر «تورین» در ایتالیا ، سال 1949 شهرهای «ولفت» و «گرونیکن» در هلند و سال 1950 بندر هامبورگ در آلمان شاهد برپایی نمایشگاههای فرش دستباف بودند که در همه این نمایشگاهها قالی ایران از درخشش خاصی برخوردار بود .
از نیمه دوم قرن بیستم به بعد تشکیل نمایشگاههای بین المللی فرش دستباف بصورت مرتب برگزار شد و امروز در شهرهای مختلف جهان هر ساله نمایشگاههای متعددی برای این کالای ارزشمند بر پا می شود که آخرین و بزرگترین آنها نمایشگاه «موتکس» در هانوور است .
بخش دوم – تاریخچه تشکیل نمایشگاه «موتکس» (Domotex)
«موتکس» عبارتی است لاتین که تقریباً همانم عنی «هایم تکستیل » را می دهد یعنی منسوجات خانگی ، نمایشگاه فرش دستباف تا قبل از سال 1989 در نمایشگاه بین المللی نساجی «هایم تسکتیل» (Heimtextil) در فرانکفورت برگزار می شد . مدیران نمایشگاه بین المللی فرانگفورت بعد از 17 سال تصمیم گرفتند بازرگانان فرش دستباف را از «هایم تسکتیل» کنار بگذارند و نمایشگاه جدیدی بنام «خورمات» جهت برگزاری نمایشگاه فرش همراه موکت و کف پوش و سایر زمین اندازها تشکیل دهند . این موضوع مورد اعتراض شدید هیات مدیره اتحادیه های فرش دستباف در آلمان قرار گرفت و عمده فروشان فرش دستباف مصمم شوند تا نمایشگاه فرش دستباف را در ژانویه و هم زمان با برگزاری نمایشگاه «هایم تسکتیل» در شهر فرانکفورت و با نزدیک به آن شهر برگزار کنند همین تصمیم موجب شد تا نمایشگاه جدید «فورمات» را تحریم کنند .
«هایم تسکتیل» به رقابت دموتکس آمد
در حالی که نمایشگاه موتکس در هانوور خود را آماده می کرد تا در ژانویبه 1989 به جای «هایم تسکتیل» فرانکفورت میزبان فرش دستباف ، باشد مسئولان نمایشگاه بین المللی فرانکفورت که قبلاً نتوانسته بودند با تجار فرش به توافق برسند ، در میان تعجب همگان طی نامه ای از آنان خواستند که آمادگی خود را برای حضور مجدد در «هایم تسکتیل» اعلام دارند . در پاسخ به این دعوت اتحادیه وارد کنندگان فرش دستباف در آلمان از اعضا و همکاران خود خواست که همچنان با تمام توان خود از شرکت در «موتکس» پشتیبانی کنند و از حضور در ، «هایم تسکتیل» خودداری ورزند .