مقدمه:
هر فرد حسابدار یا کسی که در واحد حقوق و دستمزد کار می کند نیاز به داشتن دانش تخصصی در این زمینه خواهد بود این اطلاعات را می توان به صورت خلاصه شناخت سیستم های کنترلی حقوق و دستمزد، شناخت قوانین بیمه و مالیات و سایر موارد قانونین مثل اضافه کاری و ماموریت و تهیه اسناد و مدارک ثبت لیستهای حقوق و دستمزد نام برد.
در ضمن قوانین کشور، واحدهای اقتصادی را ملزم نموده اند تا اطلاعاتی از تعداد کار کنان و حقوق و دستمزد و مزایای مربوطه را همه ماهه به دستگاههای زیربط همچون وزارت دارایی برای وصول مالیات حقوق و سازمان تامین اجتماعی برای ارایه خدمات ارسال دارند که در نتیجه موارد فوق ایجاد یک سیستم منظم و دقیق را برای حقوق و دستمزد ضروری کرده است.
بنابراین یک سیستم حقوق و دستمزد باید به شکلی طراحی شود که اطلاعات لازم را به سرعت و به موقع جمع آوری و مبلغ صحیح قابل پرداخت به هر یک از کارکنان را محاسبه کند و از روشهای کنترلی مناسبی برای جلوگیری از پرداخت وجوه به شکل غیرقانونی به افراد سوء استفاده کننده را ایجاد کند. و امروزه کامپیوتر بخش عمده ای از محاسبات حقوق و دستمزد را در مدت زمان بسیار کوتاه انجام می دهد ولی باز کامپیوتر یک ابزار در دست کاربران است و داشتن اطلاعات در ارتباط با حقوق و دستمزد لازم و ضروری است.
اجزا و عناصر تشکیل دهنده یک سیستم حقوق و دستمزد به طور عملی و بدون در نظر گرفتن این که این سیستم برای بازرگانی و خدماتی و یا تولیدی طراحی شده به شرح زیر است:
دایره کارگزینی
دایره ثبت ورود و خروج پرسنل
دایره حسابدرای حقوق و دستمزد
وظایف: 1) کارگزینی: وظیفه آن تهیه و تدوین دستورالعملها و آئین نامه ها استخدامی پرسنل با رعایت و مدنظر قرار دادن قوانین کار و امور اجتماعی
و سایر قوانین را بر عهده دارد و از طرفی وظایف دیگری در ارتباط با پرسنل همچون آموزش ، نحوه استفاده از مرخصی و تعیین شدج وظایف ، نقل انتقال پرسنل به سایر بخش های موسسه را دارد .
2- ثبت ورود و خروج پرسنل وظیفه این بخش جمع آوری اطلاعات مربوط به زمان انجام کار پرسنل و در واقع حضور و غیاب هر یک از کارکنان در موسسات و واحد ها می باشد .
3- حسابداری این دایره وظیفه تهیه و نظیم لیست حقوق و دستمزد تعیین مبلغ تا خالص و خالص حقوق و دستمزد قابل پرداخت به هر یک پرسنل را به عهده دارد .
اشاره شد و در کارگزینی توافق کاری و شرایط کار – مدت کار – حقوق پایه (مبنا) – ساعت کار – محل انجام کار – تاریخ انعقاد قرارداد – مدت قرار داد تعیین می شود .
حقوق مبنا : حقوقی است که با رعایت قانون کار یا به وسیله ی عقد قرارداد که مخالف قانون کار نباشد برای انجام کار تعیین شده به صورت ساعتی – روزانه – هفتگی یا ماهانه پرداخت می شود .
کسورات قانونی :
مالیات حقوق : با توجه به ضریب جداول مالیاتی محاسبه می شود و به حساب وزارت امور اداری واریز می شود .
حقوق بیمه اجتماعی یا خدمات درمانی : با پرداخت مبلغی به عنوان حق بیمه حق استفاده از مزایای مقرر را دارد . ( دفترچه بیمه : دفتر چه ای در اختیار بیمه شدگات قرار می گیرد و بیمه شدگان برای استفاده از مزایای درمانی از این دفترچه استفاده می کنند .
بدهی به صندوق تعاونی : که در نهایت جمع کسورات از حقوق و دستمزد کسر و مبلغ خالص پرداختی به هر فرد مشخص می شود .
عیدی و پاداش : توسط هیئت دولت مشخص می شود و مبلغی به عنوان عیدی پرداخت می شود .
انواع سیستم های محاسبه پرداخت حقوق در کشور (در آموزش و پرورش )
سیستم بکفا 2- سیستم پرسنلی 3- سیستم حقوقی
سیستم بکفا : در شروع سال تحصیلی فرم هایی که شامل اطلاعاتی از تعداد معلمین، تعداد دانش آموزان و تعداد کلاس های می باشد به مدارس ارسال می شود و این فرم از طریق مقاطع مربوطبه اداره آموزش و پرورش به مدارس ارسال می شود. مقطع ابتدایی برای مدارس ابتدای. مقطع راهنمایی برای مدرارس راهنمایی و از طریق مقطع متوسطه به مداس متوسطه ارسال می شود و این فرم پس از تکمیل توسط مدیریت به اداره عودت داده می شود و در صورت داشتن اشکالاتی مجدد به مدرسه ارسال نموده تا تصحیح گردد و بعد به مدرسه ارسال می شود و این فرم از طریق مقاطع مربوطه اداره آموزش و پرورش به مدارس ارسال می شود مقطع ابتدایی برای مدارس ابتدایی، مقطع راهنمایی به مدارس و از طریق مقطع متوسطه به مدارس متوسطه ارسال می شود و این فرم پس از تکمیل توسط مدیریت مدارس به اداره عوت داده می شود و در صورت داشتن اشکالاتی مجدد به مدرسه ارسال نموده تا تصحیح گردد و بعد به اداره ارسال گردد.
دایره آمار و بودجه اداره آموزش و پرورش هم فرمهایی طراحی و به مدارس ارسال کرده و اطلاعاتی شامل آمار و تعداد معلمین و دانش آموزان و کلاسها و محیط مدرسه می باشد که این هم فرم هم توسط مدیریت تکمیل و به دایره آمار و بودجه اداره ارسال می شود و پس از جمع آوری فرم ها از مدارس توسط مقاطع مربوطه و دایره آمار و بودجه این مقاطع با دایره آمار و بودجه فرم را کنترل و چک می نمایند و در صورت عدم صحت اطلاعات این فرم ها مجدداً به مدرسه عودت داده می شود تا اصلاح شود پس از کنترل اطلاعات این فرم ها باید در مقاطع و دایره آمار و بودجه با هم یکی باشند و با هم تراز شوند که این خود یک سیستم کنترلی نیز می باشد.
پس از این کنترل مقاطع شروع به صدور ابلاغ برای همکاران می نمایند و ساعات و روزهای کارکرد آنان را مشخص می نمایند و در صورت ابلاغ علاوه بر ساعات و روزهای کارکرد، نام مدرسه، نوع موظف و یا غیرموظف بودن آن و تاریخ شروع به کار و تاریخ خاتمه نیز مشخص می شود.
ساعات موظف: باید برای هر دبیر پایین 20 سال سابقه تدریس، 24 ساعت موظف و بالای 20 سال سابقه تدریس 20 ساعت تدریس موظف در مقاطع راهنمایی و متوسطه درنظر گرفته شود و برای مقطع ابتدایی بالای 20 سال، 24 ساعت و پایین 20 سال 28 ساعت و عوامل اداری 36 ساعت می باشد.
ساعات غیرموظف: اگر در مدرسه ای با نیروی موظف تکمیل نگردید نیروی غیرموظف اعزام می گردد.
پس از گرفتن گزارش از سیستم بکفا؛ این اطلاعات به سیستم پرسنلی اتنتقال داده می شود که این اطلاعات کلی معلمین شامل نام و نام خانوادگی، گروه و مدرک، نوع استخدام، استفاده از مرخصی یا عدم مرخصی اشخاص و گروههای جدید تعلق یافته و ... در آن وجود دارد. پس از وارد کردن این اطلاعات گزارش دریافت می گردد و مغایرت های موجود بین سیستم بکفا و سیستم پرسنل با گزارشهای موجود مورد بررسی قرار می گیرد و اگر مغایرتی بود باید در سیستم بکفا اصلاح گردد بعد از اتمام کار در این قسمت یعنی برطرف شدن کلیه تعریف هایی که در سیستم بکفا و سیستم پرسنلی انجام شده است حقوق ماهیانه و اضافه کار پرداخت می گردد.
2-سیستم پرسنلی: این دو سیستم در اختیار کارگزینی می باشد که اطلاعات پرسنلی شامل مشخصات فردی و مدرک تحصیلی، محل خدمت، محل تحصیل، تاهل یا مجرد بودن فرد، سال شروع به کار وارد می گردد که در ابتدای استخدام برای فرد حکم کارگزینی صادر می شود و این حکم در 4 نسخه صادر می گردد که 2 نسخه در پرونده فرد که در آموزش و پرورش می باشد بایگانی شده و 1 نسخه به حسابداری و 1 نسخه هم به فرد ذینفع داده می شود.
3-سیستم حقوقی: در این سیستم که حقوق افراد محاسبه می شود و هر ماده برای افراد فیش حقوقی توسط حسابداری صادر می گردد که منشاء مبالغ محاسبه شده در فیش حقوقی، حکم کارگزینی افراد می باشد و مبلغ حقوقی توسط حسابداری به بانکها واریز می شود اما اضافه کاری در شهرستان کرج به دلیل زیاد بودن پرسنل و معمولاً نبودن اعتبار کافی چند ماه یکبار پرداخت می شود و سند کلی حقوق به سازمان ارسال می گردد و پس از تامین اعتبار به صورت چک تضمین شده در وجه حساب مادر اداره ناحیه مربوط به صادر می گردد سپس حسابداری چک تضمین شده را بانک مربوطه برده و به چکهای تضمینی که باید با بانکهای دیگر که افراد از آن حقوق دریافت می کنند تبدیل کرده و همراه با دیسکت و سندهای گرفته شده از سیستم حقوقی به بانکهای مورد نظر می برند.