فرش ایران با قدمتی دیرین، آوازه نیکویی در جهان دارد، چنانکه در بیشتر کشورهای صاحب هنر، ایرانی را با نام فرش ایران می شناسند. فرش از جمله کالاهای قدیمی است که بر پایه دانش چندهزار ساله ایرانیان تولید می شود. امروز نیز این کالای قدیمی مورد توجه کشورهای بزرگ دنیاست حتی برخی کشورها نظیر چین، پاکستان و هند به دلیل ظرافت، زیبایی و منحصر بودن فرش دستباف ایران اقدام به کپی از آن می کنند. همین مساله دلهره ای در میان متولیان صنعت فرش کشور ایجاد کرده است; شاید کسی تصور نمی کرد روزی جایگاه فرش ایران که مدعی است حرف نخست را در دنیا می زند به یکباره دستخوش تزلزلی قابل توجه شود و چنان از بازارهای دنیا عقب بماند که دیگران جسارت کنند و به خود اجازه دهند از این سرمایه اصیل ایرانی کپی برداری کرده وآن را به نام خود راهی بازارهای جهانی کنند. آمارهای صادرات فرش در سال های اخیر گویای این حقیقت است که ما از قافله جهانی عقب مانده ایم. براساس آمار، سهم ایران از صادرات فرش در سال2003، 537 میلیون دلار، سال 2004، 536 میلیون دلار و سال 2005 با کاهش چشمگیر به 447میلیون دلار رسید و این رقم در سال های 2006 و 2007 به روند نزولی خود ادامه می دهد. در کاهش صادرات فرش عوامل مختلفی دخیل است. نبود شناخت دقیق از بازارهای صادراتی، کمبود تبلیغات، تولید بدون کیفیت و اطلاع رسانی نادرست در بازارهای بین المللی از جمله اصلی ترین این عوامل است. اما باید اعتراف کرد افت صادرات فرش دلایل دیگری نیز دارد، باید قبول کرد که تولید فرش ایران با سلیقه مشتری خارجی هماهنگی نداشته و بازارهای هدف نیز شناخت کافی از آن ندارند. در این میان تولیدکنندگان و تجار فرش نیز بی تقصیر نیستند. چراکه به گفته خودشان تجار قدرت ریسک پذیری کمی دارند.بیشتر آنان به فکر سود آنی هستند و به صادرات دراز مدت فکر نمی کنند. شاید به جرات بتوان گفت یکی از مهم ترین دلایل ضعف تجارت فرش دستباف ایران همین مساله باشد. اما جالب اینجاست که با وجود کاهش حجم تجارت جهانی صادرات فرش، ایران همچنان رتبه اول بازار فرش جهان را در اختیار دارد این نکته ای است که «فرجی» رییس مرکز ملی فرش ایران به آن تاکید دارد. به گزارش میراث آریا، بسیاری از کارشناسان معتقدند: در این میان محبوبیت فرش ایران مدیون طرح و نقشه دل انگیز آن است. در حقیقت از این استدلال می توان به این نتیجه دست یافت که فرش دستباف ایران با میهمان کردن طرح ها و نقشه های اصیل و نمادین، خود را به این درجه از اهمیت هنری و اقتصادی در جهان رسانده است. یک قالی باف در اینباره می گوید: اگر در گذشته، بافت یک زیرانداز با شکل و اندازه خاصی مدنظر بوده تا نیاز انسان برای مفروش کردن محیط زندگی و کاربرد او برآورده شود، امروزه کاربری تزیینی این اثر هنری بر کاربرد مفروش آن غلبه کرده، زیرا خواست انسان نیز بیشتر میل به زیبایی است چنانچه با هر هدف و هر کاربری که مد نظرش باشد، در درجه اول ملاک طرح و نقش را مطرح می سازد. بنا به اظهارنظر برخی مسئولان، طراحی فرش، این رشته هنری که از آن می توان به عنوان پیش نیاز تولید یک فرش مرغوب نام برد، خود اساس و پایه مهم فرش بافی ایران است. طراحی نقوش زیبا و جذاب فرش، تکمیل کننده هدف اولیه تولید فرش است، به این صورت که پدیدآورندگان اولیه دستبافته ها، بنابر مقتضیات زمانی هر دوره، نقش و نگارهای متنوعی به این اثر هنری می افزایند. این عده ادامه می دهند: باید توجه داشت از آنجا که طرح و رنگ کانون توجه فرش است و هر بیننده ای در نگاه اول این عنصر مهم فرش را مورد توجه قرار می دهد، پس بهره مندی از طرح جذاب و استفاده از رنگ های دل انگیز نقش ویژه ای در فرش دستباف ایران دارد، به نحوی که کشورهایی چون هند، پاکستان، چین و... که علاقه وافری به کپی برداری فرش ها و طرح های ایران می پردازند، هنوز نتوانسته اند در زمینه طراحی از فرش دستباف ایران پیشی بگیرند. باید قبل از آنکه کشورهای رقیب به فکر ایجاد خلاقیت و ارائه طرح های جدید بیافتند، هرچه زودتر دست به کار شد. کارشناسان می گویند: در ابتدا باید نکات ضعف طراحی فرش را شناسایی کرد، چون جایگاه طراحان در صنعت فرش دستباف کشور گم شده است یا به بیانی بهتر طراحان دیگر نقشی در طراحی فرش ندارند. آنان خواستار ایجاد ارتباط منطقی میان تولید کننده و طراح هستند. به گفته یکی از طراحان، تا زمانی که تولیدکنندگان و تجار فرش ایران به فکر کسب سود بیشتر حاصل از فروش فرش هایی با همان طرح های قدیمی، تکراری و عمدتا موفق دنیا باشند نمی توان در انتظار تحول در صادرات صنعت فرش دستباف کشور بود. توجه به طرح های هنرمندان جوان و استفاده از نقوش جدید و متناسب با نیازها و سلایق بازارهای جهانی از دیگر موضوعاتی است که می تواند خلاقیت را به طراحی فرش دستباف ایران بازگرداند.
عکس دار کردن فرش های ایرانی
این جمله ای است که « حبیب ا... آهن» آن را با بیانی محکم به زبان می آورد. او مجری طرح صدور عکسدار کردن شناسنامه های فرش ایران است و معتقد است: کپی برداری از فرش دستباف ایران موجب شده تا بیشتر متولیان این هنر، صنعت برای دست یافتن به جایگاه اولیه فرش ایران در دنیا، اقدامات بسیاری انجام دهند که عکس دار کردن شناسنامه فرش از جمله این فعالیت هاست. «آهن» ادامه می دهد: با توجه به پتانسیل بالای فرش دستباف ایران، می توان با سیاستگذاری درست و مدیریت قوی به جایگاه اولیه فرش ایران دست یافت. شناسنامه دار کردن فرش به همراه درج عکس آن در شناسنامه، در زمان فروش می تواند بهترین راهنما و معرف هنر دستان هنرمند بافندگان ایرانی باشد. «آهن» با اشاره به اینکه عکس دار کردن فرش دستباف، برای نخستین بار در کشور صورت می گیرد، می افزاید: این کاربا مجوز وزارت بازرگانی و باهدف ترویج هویت و اصالت فرش دستباف ایرانی در سال 86 آغاز شده است. جلوگیری از بروز تقلب و نمونه سازی از فرش دستباف توسط سایر کشورها از دیگر مزایای عکس دار کردن شناسنامه های فرش است.اگر معرف اصل باشیم فرع گم می شود چنانکه بازارهای روز دنیا همواره خواهان خرید کالای اصیل هستند. شناسنامه دار کردن فرش به همراه درج عکس آن در شناسنامه، در زمان فروش می تواند بهترین راهنما و معرف هنردستان بافندگان ایرانی باشد.