تبریز
تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی، طی قرنها بعنوان مرکز فرهنگ مشرق زمین از شهرت بسیاری برخوردار بوده است. تحولات تاریخی و توسعه آن از واحه های کوهپایه ای آتش فشان سهند، به مرکز تجاری امروزی و شرح حال هنرمندان و صنعتگران این ناحیه در این مختصر نمی گنجد.
مؤلف در اینجا به شرح کوتاهی از تاریخ پرحادثه این ناحیه و سهم بسزایی که در اشاعه فرهنگی قالی شرق داشته می پردازد.
چنگیزخان (1227 - 1162 میلادی)، تیمور لنگ (1405 - 1336 میلادی) و شاه اسماعیل اول (1524 - 1501 میلادی) مؤسس سلسله صفوی، این ناحیه واقع بین شرق و غرب را تسخیر کرده و آنرا یکی از شهرهای بزرگ امپراطوری خود نمودند. اما شهر تبریز در زمان شاه عباس کبیر از پشتبانی فرهنگی برخوردار شد. جنگها و فجایع ناخوشایند طبیعی، همچون ویرانی ناشی از زلزله هرگز نتوانست طی قرنها موجب درهم شکستگی شهر و مردمان این ناحیه گردد.
در قرون وسطی، تبریز شاهد شکوفایی هنرهای زیبا و تأثیر آن بر روی هنر قالی بافی بود. آثار تذهیب کاران، ابریشم بافان، هنرمندان مینیاتوریست و فلزکاران همه و همه سرچشمه الهام هنرمندان قالی باف قرار گرفت.
اوایل قرن هجدهم مقارن افول پادشاهی صفوی و سقوط شهر و تنزل بسیاری از صنایع دستی است. هنگامی که هانیریش یاکوب از اهالی برلین در سال 1911 کارگاه قالی بافی در تبریز دایر نمود، تنها تعداد انگشت شماری از صدها کارگاه قالی بافی در این شهر مانده بود.
ابعاد: در ابعاد گوناگون تا بیش از 12 متر مربع بافته می شود.
رنگها: قرمز لاکی و آبی تند و شیری بعنوان رنگی متضاد استفاده می شود.
نقشها: نمونه واقعی قالی تبریز، به سبک باروک و باب سلیقه اروپایی است. و متشکل از تکرار مداوم گل و نخل (طرح شاه عباس) و همچنین نقشهای محلی است. طرحهایی از دیگر مناطق نیز بافته می شوند.
ترکیب: تارها از جنس کتان و پودها از کتان و یا از پشم هستند.
گره: گره ترکی یا فارسی، بیش از 2500 گره در هر دسی متر مربع استفاده می شود.
کرک: پشم یا ابریشم، که معمولاً کوتاه یا متوسط چیده می شوند و بیش از همه در آذربایجان تهیه می شود و مورد استفاده قرار می گیرد.
کیفیت: قطعات نو عموماً جهت تزئین اطاقها مناسب است. قطعات قدیمی و نادر با ضخامتی ظریف بندرت در بازار یافت می شود و قالی های ابریشمی از آنهم کمیاب ترند.