صنایع دستی گل واژه میراث فرهنگی بشر است موضوع سخنرانی :چالش ها و فرصتها برای فرش خراسان سخنران :عبدالله احراری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی طبس و سرپرست اداره فرش سازمان بازرگانی خراسان رضوی به مناسبت 20 خرداد روز جهانی صنایع دستی تقدیم به: بارگاه منور حضرت امام رضا (ع) شناخت خراسان وجه تسمیه آن : از دو کلمه خور به معنی خورشید و آسان به معنی ظاهر شدن ، آمدن و نمایان شدن است در گذشته بسیار دور خراسان شامل ایالات سمت شرق کویر لوت تا کوه های هندوستان بود در زمان ساسانیان خراسان بخشی از ایرانشهر بوده است و حاکمش را سپهبد می نامیدند مردم خراسان در سال 31 ه ق به دین اسلام مشرف شدند و این استان محل قیام ابو مسلم علیه خلفا اموی بود با تاسیس سلسله طاهریان خراسان استقلال یافت (205 ه ق) و در سال283 بخشی از قلمرو صفاریان گردید در سال 384 این استان در تصرف سلطان محمود غزنوی و برای مدتی خوارزمشاهیان نیز بر این استان حکومت کردند فتوحات چنگیز باعث شد که خراسان ملک مشترک جانشینان وی محسوب گردد در اواخر قرن هفتم خراسان به تصرف ایلخانان در آمد ودر سال 783 امیر تیمور خراسان را به تصرف خود در آورد و هرات پایتخت فرزندش شاهرخ شد شیبک خان ازبک در سال 913 ه ق خراسان را تصرف کرد در نتیجه شاه اسماعیل صفوی در سال 916 خراسان را از ازبک ها پس گرفت بسیاری از ایلات وعشایر همچو کرد ها و بهلولی ها در دوره صفوی به خراسان کوچانده شدند بعد از درگذشت نادر خراسان برای مدتی به تصرف احمد شاه درانی در آمد در دوره قاجار بموجب عهد نامه پاریس خراسان به دو قسمت تقسیم و بخش شرقی آن جز خاک افغانستان شد خراسان بزرگ در سال 1383 به سه استان خراسان رضوی ،جنوبی و شمالی تقسیم شد پتانسیل های بالقوه خراسان جهت فرش بافی تولید بهترین نوع پشم جهت قالی بافی در خراسان برداشت بالغ بر 200تن پیله ابریشم تنوع اقوام و ایلات و در نتیجه تنوع طرح ها و نقوش اقلیم خاص بالاخص در خراسان مرکزی و جنوبی بروز خشکسالی های پی در پی مهاجرت هنرمندان و هنردوستان سراسر کشوربه مشهد مقدس حضور تاریخی فرش در خراسان بزرگ صنایع دستی در بالا بردن اشتغال نقش ارزنده ای دارد پراکندگی کارگاه های قالی بافی در استان های مختلف خراسان............................4/21 در صد آذربایجان شرقی..................17 در صد مرکزی.............................6/11 در صد اصفهان................................11 در صد کرمان..............................6/10 در صد یزد...................................5/10 در صد کردستان...........................7/4 در صد چهارمحال و بختیاری........9/3 در صد آذربایجان غربی................4/3 در صد فارس................................2/3 در صد سایر استان ها......................8/2 در صد پراکندگی کارگاه های قالی بافی در شهرستان های استان خراسان بزرگ معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ ( 1 نیشابور و سبزوار) دوره اول :از شروع تا دهه 50 طرح ها :افشان سراسربا گلهای شاه عباسی بزرگ ،زیر خاکی رنگ ها :گیاهی با مواد اولیه مرغوب رج شمار :4030 شیوه بافت :گره استاندارد و هر رج پود دادن شیرازه :متصل دوره دوم :از دهه50 تا کنون طرح ها :کاشان ، نائین ، تبریز ، مینا خانی ورامین رنگ ها :شیمیایی با مواد اولیه متوسط ابعاد :متوسط عمدتاً 6 متری رجشمار :3025 گره :فارسی جفتی هر چند رج یک پود صنایع دستی با ایجاد ارزش افزودهچند برابری تولید ناخالص ملی را افزایش می دهد معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ (3 بلوچ) طرح ها :کلاه درازی ، سه خشتی ، سنگ چولی ، علی اکبر خانی ،فتح ا...
خانی ، دختر قاضی ، تیمنک ، چشمه گلی ، مرغی ، کله قندی ، طاووسی ، گل بادامی ، پر جلکی ، بله کانی ، کشمیری رنگ ها :طبیعی و شیمیایی ، با استفاده از مواد صددرصد پشمی و رنگ های تیره ابعاد :کوچک پارچه رجشمار :30 20 رج عمدتا یک پود و در برخی از مناطق دو پود دار قالی : افقی استفاده از موی بز در کنار این قالی از ویژگی های این قالی است پیشکسوتان : استاد بهشتی سنگانی صنایع دستی تجلیگاه فرهنگ و هنر است معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ ( 2 کاشمر) دوره اول ( از شروع تا 1340 ) طرح ها :حسن قاضی و زرین کلک رنگ ها :گیاهی با مواد اولیه مرغوب ابعاد :بزرگ پارچه عمدتا 12 متری رجشمار :30 25 شیوه بافت :جفتی بافی و چند چین یک پود دوره دوم طرح ها :زیر خاکی (کاسه و کوزه ) ، چهار فصل رنگ ها :گیاهی با مواد اولیه فوق العاده ابعاد :متوسط عمدتا 6 و 9 متری رجشمار :30 40 شیوه بافت :فارسی پیشکسوتان :استاد محمد کرمانی استاد علی پور استاد غلامحسین اسکندری تربقانی صنایع دستی در توسعه مبادلات فرهنگی جایگاه بسیار بالایی دارد!
دوره سوم(1350 تا 1360) طرح ها :کاشان رنگ ها :شیمیایی با تنوع مواد اولیه ابعاد :6 و 9 رجشمار :30 25 دوره چهارم(1360 تا کنون) طرح ها :مشهد ، نائین ، کاشان ، تصویری و گلفرنگ رنگ ها :طبیعی و شیمیایی ابعاد :متنوع رجشمار :متنوع قابلیت های صادراتی صنایع دستی نسبت به سایر کالاها مزیت های رقابتی گسترده تری بر خور دار است معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ (4 گناباد) دوره اول (شروع قالی بافی تا قبل از جنگ جهانی دوم) دوره دوم (از جنگ جهانی دوم تا کنون) طرح ها :گلدانی ، افشان ، نائین ،کاشان ، تبریز رنگ ها :طبیعی و شیمیایی با مواد اولیه متنوع رجشمار :40 30 شیوه بافت :فارسی چند رج یک پود پیشکسوتان : استاد صدوقی ،استاد مرتضی احمدباغ آسیایی، استاد علی جان محمود زاده ، استاد حاج عباس علی بیلندی استاد حاج عباس علی بیلندی معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ (5ـ عرب خراسان) دوره اول (عرب) طرح ها :هندسی رنگ ها :کیاهی با مواد اولیه مرغوب شیوه بافت :فارسی تک پود دوره دوم (24رنگ) طرح ها :مشهد و کاشان رنگ ها :طبیعی با مواد اولیه مرغوب ابعاد :بزرگ پارچه شیوه بافت :فارسی دو پود ابعاد :کوچک پارچه دوره سوم (نائین) طرح ها :نائین ، خشتی ، ماهی در هم رنگ ها :گیاهی و شیمیایی با مواد اولیه متنوع ابعاد :متوسط عمدتا 6متری شیوه بافت :جفتی بافی هر چند رج یک پود معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ (6ـ بیرجند) دوره اول (قبل از سال 1300) طرح ها :هراتی ، بوته امیری رنگ ها :طبیعی با مواد اولیه مرغوب ابعاد :کوچک پارچه رجشمار :25 ـ20 شیوه بافت :جفتی هر رج پود دوره دوم (از 1300 ت1350) طرح ها :ریزه ماهی ، کرمان ، سعدی ، کله اسبی ، خشتی، شکار گاهی ، گلفرنگ رنگ ها :طبیعی با مواد اولیه مرغوب ابعاد :بزرگ پارچه رجشمار :40 ـ 30 شیوه بافت :جفتی بافی با سه رج یک پود پیشکسوتان : میرزا علی در خشی ، ملا محمد کمیلی ، استاد جمشید پیک مودی دوره سوم (1350 تا کنون) طرح ها :ریزه ماهی ، خشتی رنگ ها :طبیعی با مواد اولیه متنوع ابعاد :متوسط رجشمار :40 ـ 25 شیوه بافت :جفتی بافی با چند رج یک پود معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ (7ـ مشهد مقدس) دوره اول (از آغاز تا 1340) طرح ها :محرابی ، بوته جقه ، لچک ترنج اسلیمی ، افشان شاه عباسی و اسلیمی ، لچک ترنج شاه عباسی رنگ ها :صد در صد طبیعی ، استفاده از مواد اولیه مرغوب رجشمار :60 ـ 20 (14 لغایت 100 مقاط) شیوه بافت :گره فارسی و ترکی با هر رج پود دوره دوم (از 1340 تا حال) طرح ها :افشان ، لچک ترنج ، نائین ، تبریز ،تصویری ، تابلویی رنگ ها :عمدتا شیمیایی با استفاده از مواد اولیه متنوع رجشمار :متنوع 50 ـ 20 رج شیوه بافت :گره جفتی ، کمان شیب ، هر چند رج یک پود پیشکسوتان :استاد محمد کهمونی (عمواوغلی) ، اساتید علی خان و محمد عمو اوغلی ،استاد خامنه ای ، استاد مخملباف ، استاد خدیوی ، استاد صابر ، استاد قاضی خان ، استاد ششکلانی ، استاد صنعت کار ، استاد شیخ بورنگی معرفی حوزه های قالی بافی خراسان بزرگ ( 8ـ کرد خراسان) دوره اول {کرداصیل (از آغاز تا 1360)} طرح ها :هندسی رنگ ها :طبیعی و روشنتر از بلوچ ابعاد :کوچک پارچه شیوه بافت :گره ترکی ، عمدتا به صورت سفره دوره دوم (از1360 تا کنون) طرح ها :نائین ، تبریز ، مشهد ، کاشان رنگ ها :شیمیایی با مواد اولیه متنوع ابعاد :بزرگ پارچه و متوسط شیوه بافت :جفتی باف و کمان شیب رایجترین عیوب فرش خراسان راهکارهای نجات فرش خراسان الف: ساماندهی بافندگان 1-تشکیل اتحادیه صنفی بافندگان 2-تامین اجتماعی بافندگان و........
3-بهسازی و سالم سازی کارگاهها.
4-ایجاد مجتمع های فرشبافی با حمایت کامل دولت 5-ایجاد صندوق قرض الحسنه بافندگان با مشارکت دولت ب:ساماندهی تولید 1-تولید هدفمند و تلاش در جهت تامین فرش مورد تقاضای بازار 2-تربیت طراح و ارایه طرحها و نقوشی متناسب با فرهنگ/اقلیم/..
3-پرهیز از مصرف مواد اولیه نامرغوب ونظارت کامل بر چرخه تهیه مواد اولیه 4-احیای رنگرزی طبیعی 5-پرهیز از بافت بدون نظارت 6-ایجاد شبکه ناظرین فنی فرش وابسته به اتحادیه صنف 7-ملزم نمودن بافندگان به ارتقای سطح مهارت ج: آموزش 1-تقویت رشته های فرش دانشگاهها و مراکز اموزشی 2ـ برگزاری دوره های آموزشی به آموزی فرش برای همه بافندگان 3-ایجاد شبکه اطلاع رسانی خاص دست اندرکاران فرش 4-اختصاص بخشی از شبکه استانی تلویزیون به فرش 5-پرهیز از برگزاری دوره های نوآموزی فرش 6-بازنگری سرفصلهای درسی مقاطع کاردانی و کارشناسی 7-ایجاد مقطع کاردانی به کارشناسی فرش در مشهد د: پژوهش و تحقیقات 1-آمارگیری ازکارگاههای فرشبافی استان 2-پژوهش در علل رویکرد تولید کنندگان به تولیدات پست و متوسط 3-شناسایی ، ریشه یابی واحیای نقوش قالی عرب،بلوچ،کرد 4-بر رسی پتانسیلهای استان در زمینه کاشت/داشت و برداشت مواد رنگزای طبیعی 5-برگزاری جشنواره وهمایشهای تخصصی فرش در شهرستانها و مرکز 13681360نام شهرستان71532830اسفراین92499116بجنورد1029918912بیرجند48669084تایباد699712089تربت جام1614826341تربت حیدریه3788520خواف695342درگز63915859سبزوار 13681360نام شهرستان14273844شیروان22233485طبس823913505فردوس48553616قوچان75879113کاشمر66674212گناباد1309710943نیشابور1638115697مشهد173938123091جمع استان از نظر تنوع و همنشینی رنگعدم تناسب رنگبندی با نیاز بازارعدم نوآوری و کپی کاری صرف از طرح ها ...فقر طرح و نقشه و تولید شبه ماشینیگره جفتی و مواد اولیه نامناسبچگالی کم(پوکی)عدم محاسبه توسط طراح و .......عدم تقارن بالاخص حواشیکاشف نادرست و دو دست شدن بافتترنجدار بودنعدم استفاده از پود نازک/گره جفتی/مواد اولیه نامناسبشکستگی بندها و عدم وضوح نقشهپود کوبی نادرست/دو دست شدن بافت و .......سرکجی وشانه دار شدنواریز نادرست نخ های چله و کاشفعدم تناسب سطوحعدم تناسب مواد اولیه با رجشمار فرش و .......بالا زدگی و پایین زدگیمواد اولیه نامناسب وپودکوبی نادرسترگه دار شدن و دو رنگی