آسیبهای ورزشی، آسیبهایی است که در اثر فعالیتهای ورزشی و یا عوارض و عواقب آن به وجود میآید و معمولا به دو گروه بزرگ حاد و مزمن تقسیم بندی میشوند. آسیبهای حاد، آسیبهایی هستند که به صورت ناگهانی به وجود میآیند و یا هنگام مراجعه به پزشک از بروز آن کمتر از دو هفته گذشته باشد. اما آسیبهای مزمن، آسیبهایی هستند که به مرور زمان به وجود آمدهاند و یا آسیبهای حاد بودهاند که هنگام مراجعه به پزشک از زمان بروز آن بیشتر از دوهفته گذشته باشد.
از آسیبهای حاد میتوان به شکستگیها، در رفتگیها، بریدگیها و سوختگیها اشاره کرد و از آسیبهای مزمن، میتوان به آرنج تنیس بازان و زانوی دوندگان اشاره کرد. از طرف دیگر فرض کنید یک ورزشکار دچار پیچ خوردگی مچ پا شده ولی برای درمان اصولی آن اقدامی نکرده و پس از دو هفته با درد مچ پا به پزشک مراجعه نموده است، این آسیب در ابتدا از نوع حاد بوده ولی به علت عدم درمان و گذشت زمان به یک آسیب مزمن تبدیل شده است.
علل اصلی ایجاد صدمات ورزشی چیست؟
عدم آمادگی بدنی،گرم نکردن بدن پیش از شروع فعالیت ورزشی،استفاده از تکنیک های نادرست و نیز ماهیت خود رشته ورزشی از جمله دلایل ایجاد آسیب های ورزشی هستند.
چگونه می توان از بروز صدمات ورزشی جلوگیری کرد؟
ارتقا دانش و سطح معلومات مربیان و خود ورزشکاران،داشتن سطح آمادگی بدنی مطلوب و گرم کردن بدن به اندازه کافی و قبل از مبادرت به انجام فعالیت می توانند از میزان بروز آسیب های ورزشی بکاهند
اقدامات درمانی اولیه بعد از آسیب های ورزشی
بعد از اینکه یک آسیب حادث می شود ناحیه آسیب دیده پرخون شده و ملتهب می شود . پدیده التیام با جایگزینی بافت آسیب دیده توسط کلاژن شروع شده که بعنوان اسکار ( اثر زخم ) نامیده می شود . که سخت و سفت است و قبل از شروع مجدد ورزش باید اصلاح شود و با دقت درمان شود .
روش ( RICE ) ( استراحت، یخ فشار، بالا بردن عضو صدمه دیده ) برای اداره کردن آسیب های مختصر و در مراحل اولیه توصیه می شود . لطفاً به موارد زیر توجه فرمائید :
فوراً باید خونریزی را کاهش داد . در ۴۸ تا ۷۲ ساعت اول بعد از آسیب یک پاکت یخ باید بکار برده شود بدین صورت که هر ۲ ساعت یکبار بمدت ۱۰ تا ۱۲ دقیقه از آن استفاده شود .
به منظور کاهش خونریزی از منطقه آسیب دیده باید منطقه آسیب دیده را بالا برد و با استفاده از یک باند دور تا دور منطقه را محکم بست و با فشار از خونریزی بیشتر جلوگیری کرد .
استراحت می تواند از توسعه و گسترش آسیب جلوگیری کند . استفاده از بریس – محافظ یا عصا و باندهای کشی می تواند در حین فعالیتهای معمولی روزانه ما را از آسیب بیشتر محافظت کند . این وسایل هم چنین هنگامی که در رفتگی درجه ۳ وجود داشته باشد نقش محافظتی دارند که البته باید توسط پزشک تجویز شود .
ماساژ خیلی خفیف هم حتی هنگام شروع خونریزی نباید انجام شود . استفاده کردن از روغن از خراشیدگی پوست پیشگیری می کند و می تواند عملکرد بافت ترمیم شده را اصلاح کند .
انجام حرکات کششی البته با احتیاط کامل می تواند عملکرد بافت در حال ترمیم و شکل گرفتن آنرا اصلاح کند . که البته این عمل برای ماهیچه ها و تاندونها بکار می رود نه برای رباط ها که فقط از ماساژ بهره می برند .
مصرف ویتامین C می تواند به پیشرفت بهبودی و التیام کمک کند . که این به علت نیاز کلاژنها به ویتامین C می باشد که در صورت مصرف درست ویتامین C می تواند مفید باشد .
بعد از اینکه آسیب و صدمه بافتی از مرحله حاد گذشت و خونریزی متوقف شد گرم کردن موضع برای افزایش جریان خون موضع و پیشرفت بهبودی و التیام ضروری است.
بعد از اینکه آسیب بهبود یافت و فروکش نمود می توان ورزشهای قدرتی را شروع کرد . استفاده از بریس و محافظ و مانند اینها در این مرحله فوق العاده موثر است .
پیشگیری ، از درمان بهتر است یک محافظ دهان می تواند از دندانها و فک محافظت کند .
چسبهای جلوگیری از تاول طبی - ورزشی می تواند از بروز تاول جلوگیری کند البته اگر فوراً و سریع به کار رود و استفاده از نوشیدنیهای ورزشی که از نظر غلظت با خون یکسان هستند از بی آب شدن بدن جلوگیری می کند .
مراحل مختلف آسیب دیدگی و ترمیم آن
ردیف مرحله توضیحات
۱ اولیه فاز حاد آسیب – پیش از آنکه بتوانیم از ناحیه آسیب دیده با کمترین درد و ناراحتی استفاده کنیم .
۲ میانی هنگامی که فعالیتهای روزانه بدون هر گونه دردی قابل انجام است ، همچنین زمانی که ترمیم و بازتوانی انجام شده است .
هنگامی که توصیه های ورزشی قابل انجام است و ناحیه آسیب دیده قویتر و محکمتر شده است .
برنامه تمرینات ورزشی پیشگیری کننده از آسیب ، شش جزء اصلی دارد که عبارتند از :
۱- انعطاف پذیری ( flexibility )
۲ - تمرینات قدرتی ( strength training )
۳ - تمرینات هوازی ( Aerobic training )
۴- آنالیز عملکرد زنجیره حرکتی
۵ - مهارتهای اختصاصی ورزشی
۶- برنامه عملی تمرینات
در زیر به طور مختصر به تشریح هر یک از اجزاء می پردازیم :
۱ - انعطاف پذیری
برای حفظ انعطاف پذیری نیاز به تمرینات کششی ( Stretching ) داریم . در اینجا باید به موارد عدم تقارن ( Asymetry ) توجه نموده و با کشش مناسب آن را برطرف نمود . چرا که یکی از مهمترین زمینه های آسیب در آینده ، ، وجود تاریخچه آسیب قبلی و وجود هر گونه انعطاف ناپذیری و عدم تقارن است که ریسک آسیب های اسکلتی - عضلانی را بالا می برد .
کشش از نظر فیزیولوژیک کمک شایانی به پیشگیری از آسیب ، از طریق برطرف نمودن اثر مهاری عضلات انعطاف ناپذیر بر گروه عضلات آنتاگو نیست و علاوه بر این افزایش دمای تاندون که از طریق افزایش توان کششی ( tensile ) عضله اثر محافظتی اعمال می نماید ، می کند .
تکنیک درست کشش بسیار مهم است ، چرا که وضعیت بدن در هنگام کشش و نیز مدت زمان ادامه آن در به حداکثر رساندن اثرات کشش ، مؤثرند . زمان توصیه شده برابر حداقل سی (۳۰ ) ثانیه است . ایده آل آنست که کشش قبل و بعد از مسابقه یا تمرین انجام شود اما اگر تنها یکبار انجام می شود ، بهتر است که پس از ورزش باشد ، چرا که درصد افزایش طول تاندون ، هنگامی که دمای تاندون بالاتر باشد ؛ بیشتر است . حتی دویدن برای مدت کوتاه دمای بافت را بالا برده و کشش را تسهیل می نماید .
در ضمن باید نکات خاصی را در رابطه با سن و نوع ورزش جهت کشش در نظر گرفت . مثلاً سفتی عضلانی خاص ( مثل سفتی عضله چهار سر ران ، در نوجوانی می تواند باعث مشکلات اسکلتی - عضلانی مربوط به رشد ، همچون بیماری Osgood - Schlatter بشود . بنابراین در این مرحله تمرکز بیشتر روی عضلات دو مفصلی مثل هامسترینگ (خلف ران ) ، فلکسورهای هیپ ( قدام ران ) و رکتوس فموریس ( قدام ران ) ، مهم است . افراد بزرگسالتر مشکلات انعطاف پذیری در رابطه با وضعیت گیری بدن و بیومکانیک آن دارند . با افزایش سن حفظ انعطاف پذیری عضلات هامسترینگ و فلکسورهای هیپ اهمیت پیدا می کند .