مقدمه:
باکتریهای گرم منفی به آن دسته از باکتریهایی اطلاق می شود که در رنگ آمیزی گرم برنگ قرمز دیده می شوند چون در رنگ آمیزی توانایی نگهداری کریستال ویوله ولوگل را ندارد و با استفاده از الکل این رنگ ها شسته شده و در نتیجه به وسیله سافرانین رنگ قرمزی را ایجاد می کند. (5)
باکتریهای گرم منفی جزو یوباکترها (باکتریهای حقیقی) می باشند که دارای lps (ایپویلی ساکارید) در غشا هستند که به عنوان اندوتوکسین عمل کرده و پس از اتولیز باکتری آزاد شده و ایجاد بیماری می کند. (5)
باکتریهای گرم منفی از عوامل مهم انواع بیماری های باکتریایی و عفونت ها می باشند و بیماری آنها از یک عفونت بدون علام تا باکتریمی و سپسیس متغیر می باشند.
گرم منفی ها در دستگاه های مختلف بدون ایجاد عوارض پاتولوژیک می کنند یکی از مهمترین دستگاههای بدن که مورد تهاجم باکتریهای گرم (-) است دستگاه گوارش و روده ها می باشند.
خانواده انتروباکتریاسه مهمترین بیماریزای دستگاه گوارش می باشد و برخی از اعضای این خانواده مثل اشرشیا کلی فلور طبیعی گوارش هستند و برخی نیز دارای زندگی آزاد هستند (انتروباکترها) و علاوه بر دستگاه گوارش در دستگاه تنفس – دستگاه ادراری تناسلی- چشم و سایر ارگانهای بدن نیز بیماری ایجاد می کنند. (4و5)
یکی دیگر از باکتریهای گرم منفی ویبریوها هستند که در آبهای سطحی و دریاها هستند و آلودگی آب توسط آنها باعث اپیدمی وبا، مرگ و میرهای بالا درصورت عدم درمان می شوند و از این لحاظ مطالعه ساختار و اپیدمیولوژی و بیماریزایی این باکتری حائظ اهمیت می باشد(5).
یرسنییا انتروکولتیکا و سود و تربوکلوزیس نیز ایجاد اسهال میکنند و عامل ایجاد بیماری در دستگاه گوارش هستند گاهی علایم بالینی بیماری ایجاد شده توسط آنها با آپاندیس اشتباه گرفته می شود در خانواده یرسنییاها علاوه بر انتروکولیتیکا و سودوتوبرکلوزیس یرسیینا پس تیس نیز می باشد که موجب انتقال طاعون از جوندگانی مانند موش به انسان می شود. (5)
دسته ای دیگر از گرم منفی ها فرانسیسلاها هستند که نوع تولارنسیس آنها (فرانسیسلاتولارنسیس) علاوه بر ایجاد بیماری های مختلفی مانند بیماری های پوستی و چشمی (گرانولومهای زرد رنگ درپلک) ایجاد عفونت های روده ای و اسهال را نیز می کند. (5)
تولارنسیس یکی از مسری ترین ارگانیسم ها می باشد به طوری که 50 ارگانیسم موجب ایجاد بیماری می شود.
در این پروژه باکتری های گرم منفی از جنبه بیماری زایی در دستگاه گوارش و روده مورد بررسی قرار گرفته شده و همچنین اپیدمیولوژی- درمان و تست های تشخیصی در 3 بخش مجزا مورد بررسی قرار گرفته است.
انتروباکتریا سه گروه برزگ و ناهمگونی از باسیلهای گرم منفی می باشد که محل طبیعی زندگی آنها روده انسان و حیوانات است. این خانواده از جنس های زیادی تشکیل شده است. (مانند اشیرشیا- سالمونلا- شیگلا- پروتئوس و ...)
بعضی از ارگانیسم های روده مانند اشیرشیا کلی قسمتی از فلور طبیعی انسان هستند و گاهی ایجاد بیماری می کنند.
در حالی که بقیه مانند سالمونلا و شیگلا برای انسان همیشه بیماریزا هستند انتروباکاتریا یاسه ها هوازی یا بیهوازی اختیاری هستند و طیف وسیعی از کربوهیدراتها را تخمیر می کنند این باکتریها ساختار آنتی ژنی پیچیده ای داشته سموم و عوامل بیماری زای زیادی تولید می کنند انتروباکتریاسه ها باسیلهای گرم منفی روده ای و باکتریهای روده ای اصطلاحی هستند که برای این باکتریها به کار می روند اما به نام کولیفرم نیز ممکن است نامیده شوند (4)
طبقه بندی: انتروباکتریاسه شایعترین گروه باسیلهای گرم (-) هستند که در آزمایش گاههای بالینی کشت داده می شوند و در میان شایعترین باکتریهایی ایجاد کننده بیماری در کنار استافیلوکوک و استرپتوکوک قرار دارند. طبقه بندی انتروباکریاسه ها پیچیده است و با پیدایش تکنیک هایی که فواصل تکاملی را بررسی می کنند (مانند هیبریداسیون و تعیین توالی اسیدنو کلئیک) به سرعت در حال تغییر است. بیشتر از 25 جنس و 110 گونه یا گروه شناسایی شده اند با این حال انتروباکتریاسه هایی که از لحاظ بالینی اهمیت داشته باشند 20 تا 25 گونه را تشکیل می دهند و با بقیه گونه ها خیلی کم مواجه می شویم.(5)
خانواده انتروباکتریاسه دارای خصوصیات زیر هستند.
آنها باسیلهای گرم (-) هستند- یا متحرکند که در این صورت در سر تا سر محیطشان مژه دارند (مژه های سراسری) و یا غیر متحرکند آنها در محیط عصاره گوشت یا پپتون بدون اضافه کردن کلرید سدیم یا سایر مکملها رشد می کنند رشد خوب در آرگامک کانکی (mac conke) رشد به صورت هوای یا بیهوازی اختیاری- تخمیر گلوکز به جای اکسید کردن آن که اغلب همراه با تولید گاز است از مشخصات آنها می باشد (6)
آنها کاتالاز (+) و اکسیداز (-) هستند و نیترات را به نیتریت احیا می کنند و 39 تا 59% C+G,DNA دارند. آزمایشهای بیوشیمیایی که برای افتراق انواع انتروباکتریاسه ها به کار می روند شامل آزمایشهای مختلفی هستند از قبیل تست Vogesتولید ایندول از تروبیتوفان – هیدرولیز ژلاتین تخمیر لاکتوز لیزین دکربوکسیلاز- فنیل آلانین دآمنیاز و...
ارگانسیم های تیپیک: انتروباکتریاسه ها شامل باسیلهای گرم منفی و کوچکی هستند. شکل تیپیک این باکتریها در رشد بر محیط های جامد آزمایشگاهی دیده می شود اما شکل این باکتریها در نمونه های کلینیکی بسیار متنوع است. در کلیسیلاکپسولهای بزرگ و منظم هستند. چیزیکه در انتروباکتر کوچکتر بوده و در سایر انواع به ندرت دیده می شود. (5)
کشت: اشیرشیا کولی و بیشتر باکتریهای انتروباکتریاسه کلونیهای حلقوی محدب و مسطح با لبه های واضح تشکیل می دهند کلونیهای انتروباکتر نیز شبیه اشیرشیا است. با این تفاوت که کمی موکوئیدی تر است. سالمونلا و شیگلاکلونی های مشابه اشرشیا کولی ایجاد می کنند اما لاکتوز را تخمیر نمی کنند. بعضی از گونه های اشرشیا کولی در آگار خونی همولیز ایجاد می کنند (1و3)
خصوصیات رشدی: از ویژگی های بیوشیمیایی نظیر الگوهای تخمیرکبوهیدرات و فعالیت دکربوکسیلازهای اسید آمینه و سایر آنزیم ها برای افتراق باکتریها استفاده می شود. بعضی آزمایشها نظیر تولید ایندول از تریپتوفان در سیستم های تشخیص سریع بسیار استفاده می شوند در حالی که بقیه آزمایشها مثل واکنش VP(تولید استیل متیل کربونیل از دکستروز) کمتر به کار می روند. کشت در محیط های افتراقی که حاوی رنگ ها و کربوهیدراتهای خاص هستند (مثل ائوزین- متیل بلو) EMB مک کانکی یا محیط دزوکسی کولات)تشخیص کلونیهای تخمیر کننده لاکتوز (رنگی) را از کلونیهای غیر تخمیر کننده (غیررنگی) میسر می سازد و تشخیص سریع و احتمالی باکتریهای روده ای را ممکن می کند. (8)
چندین محیط کشت پیچیده جهت شناسایی باکتریهای روده ای ساخته شده اند یکی از این محیط ها محیط سه گانه آگار- قند- آهن می باشد که اغلب برای افتراق سالمونلا و شیلگلاز سایر باسیلهای گرم منفی روده ای در کشت مدفوع به کار می رود این محیط دارای 1% گلوکز، 1% سوکروز،1% لاکتوز سولفات فرو ( برای پی بردن به تولید H2S) عصاره بافتی (سوبسترای رشد پروتئینی) و یک نشانگر PH (فنل قرمز) می باشد. این محیط در یک لوله آزمایش ریخته می شود بطوریکه یک سطح شیبدار با قسمت انتهایی عمیق بوجود آید و باکتریها از سطح به عمق کاشته می شوند (5)
چنانچه تنها گلوکز تخمیر شود در اثر مقدار کم اسید تولید شده در ابتدا سطح شیبدار و قسمت های عمقی زرند رنگ می شوند. وقتی مواد حاصل از تخمیر به Co2 و آب اکسیده می شوند و از سطح شیبدار رها می گردند و دکربوسیلاسیون اکسیداتیو پروتئینها با تولید آمین ادامه می یابد سطح شیبدار و قسمت عمیقی زرد می مانند (اسیدی). به طور تیپیک سالمونلا و شیگ لا سطح شیبدار قلیایی و قسمت عمق را اسیدی می کنند. دیگر باکتریهای روده ای بر سطح شیبدار اسید و در قسمت عمقی اسید و گاز (حباب) تولید می کنند .
اشرشیاکلی: به طور تیپیک اشرشیا کولی آزمونهای ایندول. لیزین دکربوکسیلاز و تخمیز مانیتول مثبت دارد و از گلوکز گاز تولید می کنند نمونه باکتری جدا شده از ادرار، از طریق ایجاد همولیز در آگار خونی، ایجاد کلونی با جلای رنگین کمانی در محیط کشت افتراقی نظیر آگار EMB و آزمون نقطه ای ایندول مثبت به سرعت به عنوان اشرشیا کولی قابل شناسایی است بیش از 90% نمونه های حاوی اشرشیا کولی دارای بتاگلوکورونیداز هستند وسوبسترای 4-Methylumbellifery1- B(MUG) را مصرف می کنند. باکتریهای جدا شده از دیگر نواحی آناتومیک غیر از ادرار، با دارا بودن ویژگی های خاص Glucuronide همراه با مثبت بودن آزمون MUG به عنوان اشرشیا کولی شناسایی می شوند (5)
شیگلا: شیگلا غیرمتحرکند و معمولا لاکتوز را تخمیر نمیکنند اما سایر کربوهیدراتها را تخمیر می کنند که منجر به تولید اسید می گردد اما گاز تولید نمی شود آنها H2S تولید نمی نمایند چهارگونه شیگلا شباهت زیادی با اشرشیا کولی دارند آنها آنتی ژن های مشترک زیادی با یکدیگر و با سایر باکتریهای روده ای (مانند Plesiomonas-Hafina ) دارند. (5)
سالمونلا: سالمونلا باسیلهای متحرکی هستند که به طور مشخص گلوکز و مانوزرا بدون تولید گاز تخمیر می کنند اما لاکتوز یا سوکروز را تخمیر نمی کنند بیشتر سالمونلا ها H2S تولید می نمایند این باکتریها در صورت بلعیده شدن غالبا برای انسان و حیوانات بیماریزا هستند آریز و نادر گروه سالمونلا قرار دارد. (5)
ساختار آنتی ژنی: اندوباکتریاسه ها ساختار آنتی ژنی پیچیده ای دارند آنها به وسیله بیش از 150 نوع آنتی ژن مقاوم بر حرارت O سوماتیک (مربوط به لیپوپلی ساکارید) بیش از 100 نوع آنتی ژن حساس به حرارت k مربوط به کپسول و بیش از 50 نوع آنتی ژن H (مربوط به تاژک) طبقه بندی می شوند.