مقدمه: خداوند یکتا را سپاس می گویم که توفیقی عنایت فرمود تا بتوانم چند جلد از مجموعه دانستنیهای این مرکز را برای نوجوانان عزیز که سرمایه های آینده این کشور هستند ترجمه کنم تا شاید از طریق گام بسیار کوچکی در جهت بالا بردن سطح علمی و اطلاعات عمومی این عزیزان برداشته باشم.
مجموعه دانستنیهای «باید بدانیم»، شامل اطلاعاتی درباره انواع حیوانات، بدن انسان و غیره است.
کتابی که پیش رو دارید یکی از عناوین مجموعه باید بدانیم!
تحت عنوان «درباره بدن انسان» است.
مطالعه این کتاب و سایر کتاب های مربوط به دانستنیهای مختلف که به زودی در اختیار همگان قرار خواهد گرفت نه تنها برای نوجوانان مفید است بلکه بزرگسالان نیز خالی از لطف نیست.
در پایان بر خود واجب می دانم که از مدیریت محترم جناب آقای مهندس سعید سعادت و همچنین مادرم خانم خدیجه سعادت صانعی که همیشه مشوق من بوده اند و تمامی دوستانی که در تهیه و تنظیم این کتاب نقش بسزایی داشته اند تشکر کنم.
بدن انسان از لحظه ای که به دنیا می آییم، تا آخرین لحظه ای که زنده هستیم، بدن ما ثانیه ای از کار نمی ایستد.
مجموعه پیچیده بدن ما، از میلیاردها سلول زنده که شامل 200 نوع مختلف می باشد تشکیل شده است که مشتمل بر سلولهای عصبی به نام نورون و سلولهای تخصص یافته ای به نام سلولهای ترشحی هستند.
سلولهای ترشحی هورمون و آنزیم ترشح می کنند که برای کارهای گوناگونی در بدن به کار می روند.
هر نوع از سلولها، در بدن کار خاصی دارند.
سلولهایی که کار یکسان انجام می دهند با هم بافتها مختلفی بافت عضلانی و بافت عصبی را تشکیل می دهند.
بافتها نیز در کنار یکدیگر اندامها را می سازند که بخشهای مهم و اصلی بدن هستند.
ششها، قلب، کبد و ملیه ها، اندامهای مهم بدن به شمار می روند که در ارتباط با هم بوده و هر کدام سیستمی را به وجود می آورند که هر سیستم کار بسیار مهمی انجام می دهد.
به عنوان مثال: قلب، رگهای خونی و خون در مجموع، سیستم گردش خون را می سازند.
این سیستم اکسیژن و مواد غذایی بدن را کنترل می کند.
با کمی دقت در ساختار بدن و سیستمهای موجود در آن و چگونگی کار و ارتباط آنها با یکدیگر، باید اعتراف نمود که انسان پیچیده ترین و در عین حال شگفت انگیزترین مخلوق آفریدگار است.
تواناییهای بدن بدن ما در انجام بسیاری از حرکات تعادلی و ایجاد هماهنگی، از تواناییهای فوق العاده و حیرت آوری برخوردار است.
گرچه بسیاری از حیوانات، حرکاتی سریعتر و چالاکتر از انسان دارند ولی انعطاف بدن انسان خیلی بیشتر از حیوانات است.
مغز بسیار پیچیده انسان، تعادل بدن را کنترل می کند و ما را قادر می سازد تا کارهای فیزیکی را به بهترین صورت انجام دهیم.
سلول در هر ثانیه، میلیونها سلول از بین می روند و میلیونها سلول دیگر جایگزین آنها می شوند.
یک سلول معمولی حدود 025/0 میلیمتر یعنی یک هزارم اینچ قطر دارد.
در بدن انسان سلولهای مختلفی وجود دارد که هر کدام برای کار خاصی شکل گرفته اند.
سلولهای عصبی مانند سیمهای برق، بلند و باریک هستند و پیامهای الکتریکی را هدایت می کنند.
سیستم اسکلت بدن اسکلت و چهارچوب بدن را 206 استخوان می سازند که تعدادی از آنها توسط مفاصل انعطاف پذیر، به هم متصل شده اند به عنوان مثال: مفصل پا به انسان اجازه حرکت میدهد.
استخوانهای دیگر مانند استخوانهای جمجمه، کاملاً به یکدیگر چسبیده اند.
ستون مهره ها در بالا، از سر و در طرفین، از اندامها حمایت می کنند.
این ستون همچنین کار محافظت و حمایت از نخاع را نیز بر عهده دارد.
پوست بدن انسان توسط پوست پوشیده شده است.
پوست انعطاف پذیر بوده، به حفاظت بدن کمک می کند، آب و باکتریهایی مضر را خارج و مایعات سودمند را در درون خود نگه می دارد.
پوست فرسوده نمی شود زیرا دایماً سلولهای تازه ساخته می شوند و جای سلولهای قبلی را می گیرند.
لایه فوقانی پوست یا اپیدرم، مدام سلولهای جدید می سازد.
این سلولهای تازه ساخته شده به سطح پوست می آیند و جای سلولهای از بین رفته را می گیرند.
رشد و نمو بدن انسان همچنان که رشد می کند، مهارتهای بسیاری هم به دست می آورد.
بچه یاد می گیرد که چگونه بخندد، بنشیند، بایستد، چهار دست و پا راه برود و صحبت کند.
به طور متوسط، حداکثر توانایی های فیزیکی و بدنی بین سنین 18 تا 20 سالگی به دست می آید، ولی با گذشت زمان، تغییرات بسیاری هم رخ می دهد.
از جمله، عضلات انعطاف خود از دست می دهند، استخوانها شکننده می شوند، قدرت عضلات کاسته شده، قد کوتاه تر و موها خاکستری می شوند.
دستگاه گوارش دهان، مری، معده و روده ها جزو دستگاه گوارش هستند.
این اعضا با یکدیگر همکاری می کنند و غذا را به صورت ذرات بسیار کوچکی که قادر باشد از دیواره روده عبور کند و وارد رگهای خونی شود، در می آورند.
دهان و دندانها غذا را خرد کرده و معده آنها را با مواد شیمیایی قوی هضم کننده، مخلوط می کند.
کبد مهمترین عضو است و در تبدیل مواد غذایی جذب شده و قابل مصرف در بدن، نقش مؤثری دارد و این کار را از طریق اندامهای مختلفی انجام می دهد.
روده بزرگ نیز با مواد زیاد و جذب نشده سر و کار دارد.
دستگاه عصبی مغز و عصب، دستگاه عصبی را می سازند.
عصبها از مغز شروع شده، در تمام بدن پخش می شوند و پیامها را به صورت ضربانهای الکتریکی انتقال می دهند.
پیامها، اطلاعات را از اعضای حسی به مغز برده و دستور لازم را از مغز به عضلات می رسانند.
مغز بسیاری از فرآیندهای بدن ما را به طور غیر ارادی کنترل می کند، بدون آن که ما از انجام آنها آگاه باشیم: مانند عمل تنفس، ضربان قلب و گوارش.
دستگاه تنفس ششها، راههای هوایی، گلو و بینی با هم دستگاه تنفسی را به وجود می آورند.
ششها مقدار زیادی اکسیژن از هوا جذب می کنند.
قلب، خون اکسیژن دار را به درون رگهای خونی فرستاده و از طریق رگها در تمام بدن پخش می شود.
دستگاه دفع ادرار کلیه ها، مواد زایدی را که از خون به آنها می رسند، تصفیه کرده و مایعی به نام ادرار تشکیل میدهند که در مثانه ذخیره می شود و از طریق دستگاه دفع ادرار خارج می گردد.
کلیه ها، مواد زایدی را که از خون به آنها می رسند، تصفیه کرده و مایعی به نام ادرار تشکیل میدهند که در مثانه ذخیره می شود و از طریق دستگاه دفع ادرار خارج می گردد.
مغز و اعصاب دستورات لازم را به سایر نقاط بدن می فرستد.
نورونها مثل سیمهای برق هستند و از توده های بسیار زیاد سلول عصبی ساخته شده اند.
اعصاب حسی، پیامها را از چشم، گوش و پوست به مغز می برند.
اعصاب حرکتی، پیام را از مغز گرفته و به ماهیچه ها می رسانند تا در زمان لازم ماهیچه ها، بدن را حرکت دهند.
میانگین وزن مغز یک انسان بالغ، حدود 4/1 کیلوگرم است که ترکیب ژله مانندی دارد و توسط جمجمه حفاظت می شود.
خواب وقتی که می خوابیم بدنمان استراحت می کند ولی مغز هنوز فعال است و تنفس و ضربان قلب را تنظیم می کند، ما در خواب بعضی از افکارمان را به صورت رؤیا به یاد می آوریم.
نیمرکه های مخ بزرگترین قسمت مغز، نیمکره های چین خورده مغز هستند و تفکرات ما در این نیم کره ها جای می گیرند.
لایه خارجی مغز، ماده خاکستری نامیده می شود و پر از سلولهای عصبی است.
لایه درونی، ماده سفید نامیده می شود و پر از رشته های عصبی است.
اگر دو نیمکره مغز را کاملاً باز کنیم، فضایی حدود یک رویه بالش را اشغال خواهد کرد.
سلولهای عصبی هر سلول عصبی یک تنه اصلی دارد و دارای یک سری رشته های ارتباطی عنکبوتی به نام دندریت و یک سری رشته بلند به نام اکسون است.
اکسونها با هزاران سلول عصبی دیگر در ارتباط هستند و میلیونها راه عصبی برای عبور سیگنالهای عصبی را به وجود می آورند.
عکس العملهای عصبی وقتی تیغ شاخه گلی به انگشتمان فرو می رود، درد و سوزش ناشی از آن به صورت پیام، از طریق اعصاب حسی به نخاع می رسد.
پیامهای برگشتی از طریق نورونهای واسطه، مستقیماً به ماهیچه ها می رسند و باعث می شوند که انگشتمان را عقب بکشیم، به این عمل، عکس العمل غیر ارادی گفته می شود، چون بدون فکر ما انجام می گیرد.
غذا و گوارش بدن انسان برای فعالیت، رشد، ترمیم و در نهایت زنده ماندن به غذا نیاز دارد.
غذا شامل آب و ماده غذایی مهم است که پروتئین، قند، چربی، ویتامین و مواد معدنی را در بر می گیرد.
برای این غذا قابل استفاده شود، باید تجزیه، یا به عبارتی هضم شود و با اکسیژن ترکیب گردد.
سیستم گوارش شامل لوله وسیعی است که از دهان تا مخزج ادامه می دهند.
هر قسمت از بدن کار مخصوص به خود را انجام می دهند.
معده مثل کیسه ای است که غذاهای جویده شده، در آنجا با اسید و آنزیم مخلوط می شوند.
روده کوچک غذا را با کمک حرکات دودی به نام پریستالتیک به جلو می راند.
ذرات بسیار کوچک غذا که هضم شده اند، به راحتی از دیواره روده کوچک گذشته و به دستگاه گردش خون وارد می شوند تا برای بدن قابل استفاده گردند.
روده بزرگ، آب موجود در غذا را جذب می کند و مواد زائد را به صورت مدفوع دفع می کند.
خوردن غذا وقتی غذا را می بلعیم، غذا وارد گلو می شود.
زایده ای که اپیگلوت نام دارد، خم شده و مجرای ورودی نای را می بندد تا غذا وارد ششها نشده و خفگی رخ ندهد.
کبد کبد کارخانه تبادلات شیمیایی بدن است.
کبد مواد غذایی هضم شده را از روده کوچک می گیرد و آنها را به موادی که برای مصرف بدن راحت تر باشدند تبدیل می کند.
به عنوان مثال قند را به گلوکز که سوخت ماهیچه هاست مبدل می سازد.
روده کوچک روده کوچک که به صورت حلقه مانند در قسمت تحتانی بدن قرار دارد، بسیار بلند است و حدود 6 متر طول دارد.
آستر آن بسیار پیچ خورده و چین دار است و می تواند بیشترین مواد غذایی را جذب کند.
روده بزرگ روده بزرگ بسیار کوتاهتر از روده کوچک است، ولی قطر آن سه برابر روده کوچک است و اندازه آن حدوداً به 7 سانتی متر می رسد.
معده این کیسه J شکل از ماده لزح و غلیظی به نام موکوس پوشیده شده است.
غدد کوچکی در آستر معده وجود دارند که برای گوارش غذا، آنزیم و اسیدهای قوی ترشح می کنند.
گوارش گوارش از دهان که در آنجا دندانها غذا را تکه تکه می کنند، شروع می شود.
بزاق باعث نمناک کردن غذا می شود و به جویدن و فرو بردن آن کمک می کند.
دیواره عضلانی معده غذا را به صورت مایع سوپ مانندی در می آورد و آن را با آنزیمهای گوارشی مخلوط می سازد.
در نهایت مواد غذایی به اندازه کافی کوچک می شود تا بتواند به راحتی از آستر دیواره روده کوچک عبور کرده و وارد رگهای خونی شود.
پرز هر قسمت پیچ خورده روده کوچک، خود از هزاران زایده میکروسکوپی انگشت مانند که پرز نامیده می شود، تشکیل یافته است.
این پرزها کمک می کنند تا روده کوچک مواد غذایی بیشتری را جذب کند.
زبان زبان یک ماهیچه انعطاف پذیر است.
در سطح آن برجستگیهای کوچکی دیده می شود که به آنها جوانه های چشایی می گویند.
این برجستگیها طعم مواد مختلف را احساس می کنند.
نوک زبان مزه شیرین را حس می کند، کمی عقب تر از نوک زبان، شوری، اطراف زبان ترشی و عقب زبان تلخی را احساس می کند.