دانلود مقاله تاریخچه نوغانداری

کرم ابریشم از زمانهای قدیم در مشرق ، مغرب و شرقی آسیا در روی درختان توت بطور وحشی زندگی میکرد ه و از برگهای درخت توت تغذیه می نمود .

در مورد اهلی شدن کرم ابریشم در زمانهای قدیم داستانهائی نقل شده است و آنچه مسلم است این حشره اولین بار در چین اهلی شد و میگویند در حدود 4600 سال پیش یکی از ملکه‌های چینی بنام سی لین شی ضمن گردش در جنگل بروی شاخه ها و برگهای درختان توت متوجه تارهای نازکی شدکه کرم ابریشم تندیده بود ملکه با جمع آوری این تارها و بافتن آنها پارچهای نازک و لطیفی تهیه کرد که تا 3000 سال فقط در انحصار دربار چین قرار داشت بطور کلی پرورش کرم ابریشم مختص اعیان و اشراف و شاهزادگان چین بود و افتخاری برای آنان محسوب می شد و اسرار پرورش کرم ابریشم به هیچ وجه افشاء نمی گردید .

تا اینکه در سال 416 میلادی شاهزاده خانم چینی که با امیر ختن ازدواج کرده بود شیوه پرورش کرم ابریشم را به مردم ختن آموخت و این شیوه در این کشور متداول گردیده .

در بعضی از کتابهای قدیمی نیز ذکر شده که در مناطق ساحلی در یای خزر پرورش کرم ابریشم معمول بوده است منجمله ماسون محقق روسی معتقد است که پرورش کرم ابریشم قبل از قرن شیشم در ناحیه مرو معمول گشت و از آنجا به گرگان و سواحل جنوبی در یای خزر ( مازندران و گیلان ) نفوذ کرد .

بیشتر محققان معتقدند که در فاصله قرن ششم و دهم میلادی نوغان داری رفته رفته از مرو به گرگان و از آنجا به طبرستان و دیلم و گیلان و دیگر نواحی مجاور کرانه جنوبی در یای خزر رخنه کرد .

برخی تصور می کنند پرورش کرم ابریشم در قرن یازدهم میلادی در گیلان متداول شده باشد در سال 1638 میلادی بنا به گفته آدم اولیاریوس در گیلان 8000 عدل ابریشم بدست می آمد و در سال 1671 میلادی به گفته شادرن 10000 عدل حاصل می شده ( و کفته اولیا ریوس هر عدل 216 فونت و 6 فونت یک من تبریز ) از آغاز قرن هیجدم میلادی صنعت نوغانداری گیلان رفته رفته به سستی گرائیده و مقدار محصول ابریشم به 32330 من تبریز تنزل کرد و در اوایل همین قرن بود که در فرانسه بیماری نا معلومی در کرم ابریشم پدیدار شد و محصول پیله رو به کاهش گذاشت و البته این بیماری به ایران نیز کشیده شد و بعدها بر اثر مجاهدت دانشمند معروف فرانسه لویی پاستور ریشه این بیماری کشف گردید .

بنابراین پاستور نه تنها با کشف علمی خود خدمت بزرگی به عالم بشریت کرد بلکه با کشف علمی پبرین به عنوان ناجی نوغان نیز شناخته شد .

به هر حال در زمان صفویه کار نوغان و تهیه ابریشم در ایران رونق فراوانی داشته و ابریشم خام از ایران به ممالک اروپایی صادر می‌شده و بعد در قرن نوزدهم اندکی نوغانداری در گیلان ترقی نمود و پس از نشیب فرازها در سال 91/1890 مقدار ابریشم خام گیلان به حدود 70000 من تبریز رسید و سپس بر اثر شیوع بیماری پبرین در ایران مجدداً دوران سقوط را پیمود از آن پس وارد کردن تخم نوغان موسون از بیماری از اروپا و ترکیه عثمانی و ژاپن آغاز و بار دیگر پیشرفتی در صنعت نوغان حاصل گردید .

تخم نوغان های وارداتی از طریق بازرگانان ایرانی و تجار خارجی مقیم ایران وارد و در واحدهای پرورش کرم ابریشم می رسید و سپس محصولات فراوردهای تخم نوغان مجدداً از طریق همان تجار به کشورهای خارجی صادر میگردید .

این روش سالیان متمادی ادامه یافت تا آنکه انحصار تولید و تجارت تخم نوغان در زمان قاجاریه برای یک دوره طولانی 50 ساله که محتشم السلطنه واگذار گردید واین شخص برای اداره امور اقدام به تاسیس موسسه نوغان نمود از این زمان به بعد تهیه تخم نوغان در داخل و واردات آن تحت نظر مستقیم موسسه مزبور بوده است موسسه نوغان دراین زمان با وجود استفاده از تجارت و مهارتهای متخصصین در امور اجرائی به نتایج ثمر بخش نرسید از این زمان تا سال 1300از تهیه تخم نوغان طرفنظر شد و موسسه نوغان فعالیتهای خود را تنها به بازرسی تخم نوغان های وارداتی که فاقد بیماری مسری باشند منحصر نمود.

بارها اقداماتی برای تهیه نوغان در ایران صورت گرفته که در مراحل اولیه با نا کامی روبرو میشد در صورتیکه دراین زمان میزان تخم نوغان به 100هزار جعبه میرسید که تا اینکه در حدود سال 1315کار تهیه تخم نوغان در ایران به موفقیت هائی نائل شد ودر همین زمان هم کار خانه حریربافی چالوس ایجاد گردید هدف از تاسیس این کارخانه توسعه پرورش تخم نوغان و کرم ابریشم در سطح کشور تولید انواع منسوجات ابریشمی برای مصرف داخل و صدور مازاد آن بخارج بود ایجاد این کارخانه و بهره گیری از آن مصادف با شروع جنگ جهانی دوم و ساخت الیاف مصنوعی بود و از آنجائیکه قیمت منسوجات تهیه شده از الیاف مصنوعی حدود 5برابر کمتر از قیمت پارچه های بافته شده از ابریشم طبیعی بود کارخانه مزبور نا گزیربه متوقف ساختن فعالیت های خود شد .

در همین زمان برای اینکه کیفیت پیله بهبود پیدا کند موسسه نوغان موفق شد کلیه تخم نوغان های وارده به کشور تحت کنترل درآورده و از ورود تخم نوغان مریض به کشور جلوگیری کند لیکن با وجود کمک های متخصصان فرانسوی و یونانی و همچنین کار شناسان ایرانی نتوانست تخم نوغان های مرغوب و مطابق با استانداردهای خارجی تولید کرده و اصولا پرورش در این زمان به نوغانداران آموزش داده شد .

این موسسه (موسسه نوغان ) تا سال 1352به عناوین گوناگون نام گذاری و تحت نظر وزارت خانه های مختلف بکار خود ادامه داد تا سال 1352اداره نوغان تحت عنوان شرکت پیله ور به سازمان گسترش و نو سازی صنایع ایران ملحق گردید وشرکت مزبور فعالیت تولید و واردات تخم نوغان و پیله ابریشم و توزیع آن و همچنین سرپرستی کارخانه ابریشم کشی رشت را نیز بعهده داشت تا زمانیکه بعد از انقلاب در سال 1359به تصویب شورای انقلاب اسلامی ،قسمت کشاورزی پیله ور با دو شرکت جدیدی که در سال 1352 به نام های شرکت ابریشم گیلان و مجتمع ابریشم تاسیس گردیده بود ادغام که هرکدام امکانات فنی چندی که در اختیار داشتند تشکیل شرکتی بنام شرکت ابریشم ایران دادند که شرکت جدید تنها شرکتی است دولتی که کلیه فعالیتهای مربوط به ابریشم را زیر نظر دارد .

فصل اول زندگی کرم ابریشم کرم ابریشم حشره ا ی است از خانواده لپیدوپترها (Bombycidae Lepidoptera ) و از نظر جانور شناسی بومبیکس موری ( Bombyx mori – LINNE ) خوانده می شود.

در طول زندگی اش دارای چهار مرحله تخم، کرم، شفیره و پروانه بوده و حشرات با دگردیسی کامل محسوب میشود که تنها از برگ درخت توت تغذیه می کند .

کرم ابریشم دارای واریته های بسیار است که از نظر مبداء مکانی جغرافیایی به نژادهای چینی، ژاپنی، اروپائی، قارهای از نظر نسل بیک نسل دو نسلی و چند نسلی و از نظر خواب به سه خوابه ، چهار خوابه و پنج خوابه تقسیم میشود .درژاپن از صد سال پیش از تلاقی این نژاد ها به نژادهیبرید مقاومی دست یافتند که امروز در تمام دنیا از این نژادهای هیبرید استفاده میشود .

بطور کلی زندگی کرم ابریشم از تخم شروع به تخم ختم میشود در زیر خلاصه ا ی از خصوصیات و رشد زندگانی هر مرحله از کرم ابریشم شرح داده می شود.

1- تخم (Egg ): تخم کرم ابریشم یک نسله پس از تولد در حالت طبیعی از درجه حرارت بالا رفته و شروع به رشد می کند .

این سیر طبیعی باعث تکمیل و تکوین نطفه میگردد و در طبیعت تغییر ناگهانی شرایط جوی باعث از بین رفتن نطفه تخم می گردد و حتی در بعضی مواقع که هنوز برگ توت موجود نیست کرمها از تخم در آمده و در نتیجه نبودن برگ کرمها تلف شده از بین می روند برای اینکه بتوانند در هر موقع از سال برای پرورش تخم نوغان در اختیار داشته باشند و تخم نوغان های تولیدی را در شرایط فنی و صحیح در اطاقها و سرد خانه های مجهزی نگهداری و تمام مدت در حرارت و رطوبت معینی حفظ مینا یند این شرایط باعث میشود که نطفه ها بحالت خواب در آمده و برای بیدار کردن باید کم حرارت آن را بالا برد این موضوع در مبحث کرم ابریشم مفصلا بیان خواهد شد .

بنابراین در شرایط معین نطفه ها تقویت می شوند و گرنه در غیر اینصورت کرمهای حاصله ضعیف و نسبت به بیماری ها حساس خواهند بود و در نتیجه تخم ها بخوبی تفریح نشده و محصول بدست آمده کم میشود .

در علم امروز می توانند با شوک شیمیائی (اسید کلرید ریک ) باعث تحریک شدن تخم ها و از بین رفتن خواب زمستانه شوند و در نتیجه نطفه های تخم نوغان بیدار شده و شروع به تفریح شدن می کنند .

که با این عمل حتی در فصل تابستان و پاییز هم می توانیم تخم نوغان در اختیار داشته باشیم .

عمل تفریح در حرارت 25 – 24 در جه سانتی گراد صورت می گیرد و جنین کرم ابریشم بمدت 11 – 14 روز بر حسب نوع تخم نوغان طول میکشد که رشد کند و از تخم تفریح شود ( تصویر 30 ) شرح مشخصات تخم نوغان است.

2- لارو Larvao ( کرم ) : کرم ابریشم پس از خروج از تخم به نوزادی کرمی شکل تبدیل می شود که در اصلاح نوغانداری بنام دوران مورچگی خوانده میشود طول آن در حدود 3 میلی متر بوده و از موی سیاه پوشیده شده است و 25 تا 30 روز پس از خروج از تخم تشکیل پیله میدهد مدت زمانی بین خروج کرم نوزاد از تخم تا تشکیل پیله را مرحله کرمی( لاوری ) می گویند که طی آن کار پرورش کرم انجام می گیرد .

میزان رشد کرم ابریشم نسبت به شرایط و پدیده های جوی متغیر است بطور کلی درجه حرارت زیاد کرم ابریشم رشد سریع دارد .

اما در حرارت پائین میزان رشد کم می‌گردد با وجود این دمای خیلی زیاد باعث تولید پیله های ریزو همچنین موجب میشود که کرم ابریشم بآسانی به بیماری مبتلا گردد از طرف دیگر اگر حرارت خیلی پائین باشد زحمت پرورش آن زیاد می گردد و کرم ابریشم را در معرض بیماری قرار می دهد .

درجه حرارت و رطوبت مطلوب برای مرحله جوانی 27-26 درجه سانتی گرا و 90-85 در صد رطوبت و برای مرحله بلوغ کرمها 25 – 22 درجه سانتی گراد و 85-70 در صد رطوبت می باشد .

کرم ابریشم بخاطر اینکه هزاران سال قبل تحت مواظبت انسان پرورش یافته است برای سازگاری با محیط طبیعی ، وظیفه عمل اصلی خود را از دست داده و نمی تواند در شرایط جوی براحتی زندگی کند و از درختان توت بالا رود و برگهای مرغوب انتهای آنرا بخورد و اگر این حشره را در روی یک شاخه یا برگ درخت توت بگذاریم بعلت ضعیف بودن قدرت چسبندگی آن به شاخه و درخت و سایر شرایط جوی در اثر کوچکترین نسیم ملایم از شاخه درخت جدا شده و می افتد و بنابراین کرم ابریشم خودش نمی تواند از برگ درخت توت تغذیه نماید .

وهمچنین قدرت خزیدن را نیز از دست داده است .

اگر یک حشره وحشی غذانداشته باشد آن حشره برای بدست آوردن غذامی خزد و اینطرف و آنطرف می رود تاغذائی بدست آورد .

اما کرم ابریشم فقط تا چند سانتی متری دوروبرش می تواند حرکت کند هر چند که گرسنه باشد .

اگر غذادر دسترس نباشد از گرسنگی هلاک می شوند .

در ضمن هر چند که کرم ابریشم چیزی جز توت نمیخورد معذاالک قوه پویا ئیش ضعیف است و نمیتواند بوی توت را از فاصله یک متری حس کند بنابراین اگر توت خیلی نزدیک به آن گذاشته شود از گرسنگی خواهد مرد .

بنابراین هنگام پرورش کرم ابریشم میبایستی حتماً در شرایط مطلوب نگهداری گردد.

بعد از اتمام دوران لاوری کرم بدور خود نخهایی میتنداین تنیدن بمدت 4 تا 3 روز بصورت S و یا به حالت 8 می باشد که از کرم این نخها خارج شده و در املاح کرم ابریشم به آن پیله یا Cocoon نامیده می شود .

کرم بداخل پیله پس از پایان تنیدن نخها با ترشحات هورمونی فعالیت کرده و کرمها تبدیل به شفیره می گردد.

3- شفیره ( PUPA ) : دوران شفیره گی در کرم ابریشم 10 تا 8 روز است در ضمن بستگی به حرارت و رطوبت محیط دارد ولی بهترین درجه حرارت در این دوران 25 – 24 درجه سانتیگراد می باشد و تمایز نر و ماده از هم بدین صورت است که شفیره نر دارای تزئین بصورت یک نقطه می باشد در صورتیکه شفیره ماده دارای تزئین بصورت X می باشد .

تشخیص نرو ماده در ازدیاد تخم کرم ابریشم اهمیت بسزائی دارد .

شفیره در داخل پیله تغییر شکل داده و بعد از مدت ذکر شده تبدیل به پروانه می گردد .

پروانه ها با مواد الکالائیدی که دارند بوسیله آن پیله ها را سوراخ کرده و از آن خارج میشوند .

بطور کلی هدف از پرورش کرم ابریشم بدست آوردن پیله می باشد .

بنابراین موقعی می توانیم انتظار محصول خوبی را داشته باشیم که مقررات و نیازهای مورد احتیاج را قبل از پرورش بررسی و مهیا نمائیم تا در حین عملیات های پرورش هیچ مشکل و نارسائی نداشته باشیم .

پرورش کامل کرم ابریشم مستلزم نکات زیر می باشد بایستی این اصل را قبل از پرورش رعایت و تدارکات آنرا سنجیده تا آنرا سنجیده بتوانیم انتظار حداکثر محصول را داشته با شیم .

1- انتخاب نوغ مر غوب کرم ابریشم : 2- ایجاد محیطی که کرمهای ابریشم بتوانند به راحتی رشد کنند 3- تغذیه کرمها با برگ توت کافی و خوب 4- جلوگیری از بیماری بوسیله ضد عفونی کردن تمام اطاقها و وسایل پرورش .

مرحله تنیدن پیله – Mounting 1- کرم رسیده : در حدود یک هفته بعد از سن پنجم لاوری کرم ابریشم به حالت مخصوصی تبدیل می گردد .

بدین ترتیب که کرمهای ابریشم شدید ازاشتها می افتند و تغذیه برگ توت آنها کم می گردد.

و غده های ابریشم در بدن به حداکثر رشد خود رسیده و در نتیجه بدن کرن ابریشم شفاف و روشن و قد آن کوچک می گردد.

در این موقع کرمها در جستجوی محل مناسب برای تنبدن پیله از بستر خود خارج و به سمت نورگر ایش پیدا می کنند که تمایل نوری آنها در این دوران حدود LUX 20-10 بطور یکنواخت در تمام سطح می باشد .

مقدار حرارت مناسب 25 درجه سانتی گراد بوده که در حرارت پائین تحرک کرمها متوقف و حرارت بالاتر از 30 در جه سانتی گراد نیز حرکت کند می گردد بنابراین بهترین درجه حرارت برای تنیدین پیله 25 درجه سانتی گراد و رطوبت 70 % می باشد رطوبت زیاد و پائین نیز در این مرحله زیان آور بوده زیرا اولاً بعلت چسبیدگی پیله ور و در نتیجه کشیدن نخ پیله ، نخها پاره می گردد.

ثانیا این پیله موقعی که خشک می گرددرنگ شان مایل به زرد میشود .

ظرف 6 ساعت کرم های رسیده بایستی محل مناسب خود را جهت تنیدن پیله پیدا نمایند که این کار مصنوعا بصورت گذاشتن قاب تنیدن پیله عملی می گردد کرمها جهت ساختن پیله نخهائی بنام کرک برای تثبیت در محل تنیدن پیله از خود خارج و سپس شروع به تنیدن پیله می نمایند.

میزان کرک معمولاً حدود 1 الی 2 در صد ازوزن قشر پیله می باشد .

دوران ساختن پیله بوسیله کرم ابریشم را دوران تنیدن می نامند.

اگر در این حالت کرمها را جابجا کنیم باعث پاره شدن تار های ابریشم و یا توقف بافتن نخ ابریشم خواهیم شد و در نتیجه کیفیت ناجورو محصول کمتری عاید می گردد .

مدت تنیدن پیله 2 الی 3 روز می باشد .

در حدود یک هفته بعد از سن پنجم لاوری کرم ابریشم به حالت مخصوصی تبدیل می گردد .

اگر در این حالت کرمها را جابجا کنیم باعث پاره شدن تارهای ابریشم و یا توقف بافتن نخ ابریشم خواهیم شد و در نتیجه کیفیت ناجورو محصول کمتری عاید می گردد .

1- زمان پرداشت پیله : پس از اینکه لاروها پیله ساختند خودشان داخل پیله تبدیل به شفیره می شوند موقعیکه رنگ شفیره قهوه ا ی سوخته و پوست بدن آن سخت شد زمان برداشت پیله می باشد .

اگر در حالتی که پوست شفیره ها نرم و هنوز کاملا سخت نشده یعنی زود برداشت نمائیم در نتیجه زود برداشتن باعث می گردد که باسانی در مرحله برداشت پیله شفیره ها زخمی و مواد مایع بدنشان داخل پیله ها را خراب نماید .

و یا اگر برداشت پیله دیر صورت گیرد علاوه برعملیات برداشت پیله در موقع تبدیل به خشک کردن پیله ها مشکلاتی نیز بوجود خواهد آمد .

در ضمن لاروهای آفت مگس در نتیجه طولانی بودن زمان برداشت پیله را سوراخ کرده و به پیله سوراخ شده تبدیل می نماید .

2- روش برداشت قبل از برداشت پیله همانطور یکه گفته شد اول باید پیله ها ی پوست پیازی و نازک و کرمهای مرده را جمع آوری و سوزاند آنوقت به برداشت پیله نمود .

1- پاک کردن کرک پیله : پیله برداشته شده دارای کرک های زیادی می باشد که اگر کرکها در پیله باقی بمانند بعلت جذب رطوبت در نتیجه کیفیت پیله پائین می آید و علاوه بر آن کرک ها ی پیله در هم رفته و باعث ناراحتی در اجراء عملیات می گردند .

برای این مقصود بایستی کرک پیله را جدا نمود برای جدا کردن این کرک پیله در ایران نوغانداران با خانواده خود با زحمت و زمان طولانی تک تک کرک پیله ها را با دست پاک می کنند.

ولی امروزه این کار بوسیله ماشین های کرک گیری صورت میگیرد.

این ماشین از دو نوع تشکیل شده 1- نوع کرک گیردستی 2- نوع کرک گیر موتوری تصویر 58 و 59 ساختمان و مکانیزم کار هر دو ماشین یکی بوده دارای 1- شاسی چرخ 3- تسمه 4- منبع تولید حرکت می باشد 0 حرکت چرخها باعث بحرکت در آمدن دو صفحه تسمه پلاستیکی آج دار که در قسمت با لای شاسی ماشین کرک گیر بهم نزدیک میشوند قرار دارند می گردد در نتیجه عبورتسمه از شیار فوقانی شاسی دستگاه باعث جمع آوری کرکها می گردد و بدین طریق پیله ها از کرک پاک می گردند .

2- خارج کردن پیله ها ی ناجور : برای اینکه بتوانیم پیله های مر غوبی جهت ابریشم کشی به بازار عرضه نمائیم و منفعت بیشتری کسب نمائیم صلا ح در این است که پیله های ناجور را ازپیله های مرغوب خارج نمائیم زیرا پیله های ناجور .

الف – در هنگام خشک کردن پیله باعث خراب شدن پیله های مرغوب می گردند .

ب- دارای تارها ی ابریشمی نا مطلوبی هستند .

ج- درهنگام ابریشم کشی از پیله های مرغوب باعث بوجود آوردن مشکلاتی از نظر نخ کشی خواهد شد که در نتیجه راندمان تولید را پائین می آورد.

( بخصوص در کارگاههایی که ماشینهای ابریشم کشی اتوماتیک دارند .) د- در نتیجه تهیه ابریشم از پیله های مرغوب همراه با پیله های ناجور باعث پائین آمدن کیفیت ابریشمی می گردد .که از مرغوبیت و قیمت پیله کاسته میشود .

بنابراین باید سعی شود پیله‌های ناجور را که‌انواع آن در زیر مشخص‌شده از پیله‌های مرغوب جدا کرده و بصورت جدا گانه بر روی هر یک از انواع آن به عمل آورد.

برای تشخص سریع تکنیک پیله های ناجور می توان از دستگاه تشخیص پیله استفاده کرد .این دستگاه تشکیل شده از یک محفظه پایدار ( قاب دار ) که در قسمت فوقانی آن از جنس شیشه مات و در زیر آن منبع نورانی وجود دارد که در اثر روشنائی پیله ها بخوبی قابل رویت و تشخیص مباشد .و بدین ترتیب پیله های ناجور از پیله های مرغوب تفکیک می شود پیله های ناجور عبارتند از : 1- پیله هائی که پوست پیازی باشند .

2- پیله هائی که قسمت داخلی آن کثیف باشند .

3- پیله هائی که قسمت خارجی آن کثیف باشند .

4- پیله ها ئی که بد شکل باشند .

5- پیله هائی که در اثر تماس با قاب تنیدن پیله چسبندگی داشته باشند .

6- پیله هائی که بافت ناجور داشته باشند .

7- پیله هائی که سوراخ دار باشند 8- پیله ها ئی که دو شفیره ای ( پیله دوبل ) باشند .

گزارشی از روند کاهش پرورش کرم ابریشم کشور ؛صنعت نوغانداری در پیله بهار،فصل تفریخ،زنده شدن،خواب و بیداری منظم و حساب شده، تغذیه، دگردیسی، پرورش یافتن، سوختن و ساختن، شفیره و پروانه شدن کرمهایی است که سفیدترین، لطیف ترین، محکم ترین، با دوام ترین، زیباترین و بلندترین تارهای طبیعی را به شکل بیضی به دور خود می تنند تا پیله ای را به نام پیله ابریشم به مرحله ظهور رسانند.

کرمهای ابریشم جاندارانی هستند جز برگ درخت توت، خوراکی دیگر ندارند.

در مدت زمان کوتاهی که از 45 روز تجاوز نمی کند، پیله های تنیده شده دور خود را که روزگارانی به طلای سفید مشهور بوده است ارزانی هزاران خانوار نوغاندار می نمایند.

ابریشم نام الیافی است که براساس آنچه در تاریخ نقل کرده اند تولید آن در جهان به 4 هزار سال قبل از میلاد مسیح و رواج آن در ایران به حدود سال 550 بعد از میلاد برمی گردد و نیز از جمله مهمترین کالاهای تجاری می‌باشد که موجب گشایش راه بین‌المللی ابرایشم از کشور چین تا دریای مدیترانه و ایجاد تحولات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی درجهان به ویژه ایران شده است زیرا عبور راه ابریشم از ایران، ایران را به پل ارتباطی شرق و غرب تبدیل کرده بود و چه بسا این راه را به علت پیوند روابط بین مردم چین، ایران و سایر کشورهای مسیر، راه دوستی نام نهاده اند.

صنعت ابریشم متشکل از دو بخش کشاورزی یا کاشت درخت توت و پرورش کرم ابریشم و بخش صنعت شامل استحصال نخ از پیله، عمل آوری، تابندگی، رنگرزی، بافت فرشها و پارچه های ابریشمی و...

می باشد که بسیار کارگرطلب و اشتغالزاست و از اهمیت ویژه اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نیز برخوردار است.

اهمیت اجتماعی نوغانداری از آن جهت است که می تواند در مجاورت مشاغل اصلی روستاییان به عنوان منبع درآمد اضافی به منظور توسعه وبهبود وضع زندگی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان مورد توجه قرار گیرد، تأثیرات مختلف کاشت درخت توت به عنوان تنها منبع غذایی کرم ابریشم در بهبود هوای محیط، جلوگیری از فرسایش خاک و...

را می توان از ویژگیهای زیست محیطی آن نام برد و اما اهمیت اقتصادی این فعالیت از آن جهت مورد تأکید است که می تواند با تأمین مواد اولیه برخی از صنایع همچون نساجی، پزشکی، نظامی، دامپروری و طیور و بافت فرش، موجبات کسب درآمد ارزی قابل توجهی برای کشور داشته و اشتغالزایی بالایی را به وجود آورد.

در حال حاضر استانهای گیلان، مازندران، گلستان و خراسان از جمله مناطق مهم تولید پیله و ابریشم در ایران می باشند که در این میان استان گیلان بالاترین درصد تولید پیله و بایگ تربت حیدریه بالاترین درصد‌تولید ابریشم ایران‌را به خود اختصاص داده‌اند.

تاریخچه ابریشم در ایران حاکی از آن است که عصر شکوفایی و شهرت ابریشم ایران در دوره صفویه رقم خورده است به طوری که تولید ابریشم ایران به بیش از 3 هزار تن رسیده است و پس از آن در دوره قاجاریه با شیوع یک بیماری مهلک، تولید ابریشم ایران بشدت کاهش یافت و به یکصد تن رسید ولی متأسفانه هر چند پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تلاشهای زیادی از سوی شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران درجهت احیا و توسعه نوغانداری صورت گرفته و موفقیتهای قابل توجهی از جمله تولید و عرضه کل تخم نوغان مورد نیاز کشاورزان حاصل شده است ولی هنوز تا رسیدن به جایگاه تاریخی صنعت ابریشم در کشور فاصله زیادی وجود دارد.

در گفتگو خبرنگار ما با تعدادی از دست اندرکاران این حرفه، نداشتن توجیه اقتصادی مهمترین دلیل کاهش تولید ابریشم در ایران است.

حسین صادقی از نوغانداران روستای چرمه فردوس که مسافت زیادی را برای فروش پیله تا تربت حیدریه طی کرده بود به خبرنگار ما خاطرنشان می کند: در سالهای گذشته کشاورزان روستای چرمه تا حدود 150 جعبه تخم نوغان را پرورش می دادند ولی امسال فقط 20 جعبه را پرورش داده اند آن هم به خاطر اینکه بایستی برگ درختان توت هر سال بریده شود.

وی در خصوص علت این کاهش می گوید: حالا دیگر پرورش کرم ابریشم صرفه ندارد زیرا برای هر جعبه حداقل یک کارگر باید 25 روز دائم کارش نوغانداری باشد و کارمزد کارگر هم بالاست و به همین دلیل نه تنها چند سال است درخت توت کاشته نشده بلکه بعضی از مردم درختان توت را کنده اند.این کشاورز میانگین پیله تولیدی هر جعبه را امسال 38 کیلو و فروش آن را از قرار هر کیلوگرم تقریباً 3150 تومان ذکر کرد.

یکی دیگر از نوغانداران شهر بایگ هم می گوید: امسال بیشتر نوغانداران از تولید پیله تر نسبت به سالهای گذشته رضایت بیشتری دارند به طوری که از بعضی جعبه های تخم نوغان 30 تا 50 کیلوگرم پیله تر برداشت شده است.

وی می افزاید: اگر چه تولید جعبه های تخم نوغان f1 ایران امسال در این منطقه مطلوب بوده ولی در مقایسه با نوع خارجی آن بسیار تفاوت دارد که مسؤولان باید به این مهم توجه بیشتری داشته باشند.

احمد نمازی از ابریشم کشان بایگ هم درخصوص این شغل می گوید: مدتی است که قیمت ابریشم سیر نزولی پیدا کرده ولی قیمت پیله ها که مواد اولیه کارگاههای ابریشم کشی است افزایش یافته و ابریشم کشان متضرر می شوند و اگر هم تعطیل کنند بیکار می شوند و کار دیگری نیست.

وی می افزاید: با توجه به اینکه شرکت ابریشم ایران پیله های کشاورزان را در سالهای گذشته به نرخ تضمینی خرید می کرد، صرفاً در انحصار دولت قرار گرفته و به علت اینکه به نرخ بازار به فروش نمی رسد مدت زیادی در انبار می ماند و کیفیت وعیار پیله ها پایین می آید.

بهرام مؤمن، عضو هیأت مدیره شرکت تعاونی ابریشم کشان بایگ نیز می گوید: اکثر کارگاههای ابریشم کشی این منطقه با کمبود مواد اولیه مواجه هستند و تأمین پیله مورد نیاز کارگاههای اعضای این تعاونی مشکل اصلی می باشد زیرا بعضی مواقع به علت نداشتن پیله بیکار می شوند.

وی از مسؤولان شرکت ابریشم ایران می خواهد تا در مزایده ها، تعاونی ابریشم کشان بایگ را در اولویت قرار دهند.

علی نوروزی مدیرعامل شرکت تعاونی تولید ابریشم کشان بایگ نیز با بیان اینکه این تعاونی دارای 1080 عضو می باشد، می گوید: در شرایط مطلوب بازار و کم نبودن پیله، اعضای این تعاونی می توانند روزانه حدود 3 هزار کیلوگرم ابریشم را در کارگاههای سنتی خود تولید و به بازار عرضه نمایند تا پس از مراحل مختلف در صنعت فرش استفاده شود.

وی، کمبود سرمایه در گردش و پیله مورد نیاز را از مشکلات اعضای این تعاونی می داند و خاطرنشان می کند: با وجود اینکه درآمد و کارمزد ابریشم کشان در مقایسه با سایر شغلها بسیار ناچیز و پایین است، متأسفانه حق بیمه آنان بسیار بالاست و هیچ کدام توان بیمه کردن خود را ندارند لذا نگاه حمایتی دولت به صنعت ابریشم و ابریشم کشان باید بیشتر شود تا از تعطیلی و انقراض این صنعت پرآوازه و تاریخی ایران جلوگیری شود.

کریم حائری، نماینده تولید کنندگان ابریشم شهرستان مشهد نیز با بیان اینکه 75 درصد ابریشم کشور به صورت سنتی و نیمه سنتی در کارگاههای کوچک استان خراسان رضوی و عمدتاً در شهرهای مشهد، تربت حیدریه و بایگ تولید می شود، می گوید: مصرف روزانه کارگاهها و کارخانجات ابریشم کشی کشور روزانه 2400 تن پیله خشک برابر با 6 هزار تن پیله تر می باشد که به دلیل کمبود، انحصار و عدم واردات پیله حدود 50 هزار کارگر و کارفرما و شاغل در این صنعت ورشکسته یا بیکار شده اند ضمن اینکه در این مدت چرخه تولید و کار نیز از بین رفته و به جای آن واردات ابریشم رونق گرفته است در صورتی که دولت می تواند شرایطی را فراهم کند که به جای واردات ابریشم وارد کننده ملزم به واردات مواد اولیه (پیله) شود تا چرخه تولید و اشتغالزایی توسعه یابد و ارزش افزوده آن نصیب ملت ایران گردد و کمتر شاهد تنزل قیمت ابریشم باشیم.

وی می افزاید: سالانه یک میلیارد تومان یارانه از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور به منظور تولید تخم نوغان ارزان و با کیفیت به شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران داده می شود.

به گفته وی، از جعبه های تخم نوغان خارجی که واردات آن ممنوع می باشد با نصف قیمت، 3 برابر پیله جمع آوری می شود.

وی اضافه می کند: براساس آمار شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم، تولید پیله تر در دهه 60 به بیش از 5 هزار تن رسیده بود که در سال 84، میزان تولید به یک سوم تقلیل یافته است و در سال جاری نیز اعلام نرخ تضمینی 3300 تومان برای هر کیلوگرم پیله تر نتوانسته است کشاورز را وادار کند تا تولید پیله را مجدداً آغاز نماید.

وی تعیین متولی خاص برای صنعت ابریشم کشی، تعدیل کردن و تسهیل نمودن تعرفه واردات پیله، اختصاص تسهیلات کم بهره و بخشودگی جریمه ابریشم کشان به بانکها، کاهش مالیاتها و حق بیمه سازمان تأمین اجتماعی را از جمله راهکارهای اساسی توسعه و رونق مجدد صنعت ابریشم در کشور دانست.

محمد ناصر توسلی زاده، نماینده مردم تربت حیدریه و مه ولات در مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار ما از صنعت ابریشم به عنوان یکی از صنایع اقتصادی و تولیدی مهم ایران بویژه خراسان رضوی یاد می کند و می گوید: قدمت بیش از 70 ساله اداره نوغان در تربت حیدریه مبین اشتغال دیرینه مردم این شهرستان به تولید پیله و ابریشم کشی می باشد.

وی می افزاید: با وجود اینکه صنعت ابریشم در کشور از نظر اشتغال و تولید اهمیت فوق العاده ای دارد متأسفانه این صنعت در ایران در مقام تضعیف و نابودی قرار گرفته و حمایت قابل قبولی صورت نمی گیرد لذا باید در مناطقی که تولید نخ ابریشم وجود دارد صنایع تبدیلی لازم با تسهیلات دولتی ایجاد شود تا دسترنج مردم از بین نرود و ارزش افزوده آن نصیب خود تولیدکنندگان گردد ولی نه تنها این حمایتها صورت نمی گیرد بلکه واردات نخ ابریشم ضربات مهلکی بر این صنعت و زیانهای زیادی را بر این قشر وارد نموده است.

وی ابریشم کشی را کار بسیار پر زحمت، سخت و زیان آور می داند و خاطرنشان می کند: گاهی ابریشم کشان بعد از این همه زحمت و تلاش یک مرتبه با سیاستهای غلط دولت، متضرر و ورشکسته می شوند لذا باید مسؤولان اجرایی در دولت با تشکیل کمیسیون ویژه ای برنامه ریزیهای لازم را اتخاذ و از این صنعت حمایت کنند.

علی شهری فر، مدیرعامل شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران نیز در گفتگو با خبرنگار ما، فروش‌تخم نوغان را در سال جاری 77 هزار جعبه اعلام می کند و می‌گوید: توزیع تخم نوغان امسال نسبت به سال گذشته 13 درصد کاهش داشته است.

وی می افزاید: دلیل عمده کاهش فروش تخم نوغان پایین بودن قیمت پیله در بازار و نخریدن پیله توسط بخش خصوصی است لذا کشاورزان در سالهای اخیر ناچار به فروش پیله تولیدی خود به قیمت تضمینی شده اند که قیمت تضمینی تولید کننده را راضی نمی کند و رغبت کشاورزان برای نوغانداران پایین آمده است.