دانلود مقاله تاریخچه نوغانداری

کرم ابریشم از زمانهای قدیم در مشرق ، مغرب و شرقی آسیا در روی درختان توت بطور وحشی زندگی میکرد ه و از برگهای درخت توت تغذیه می نمود . در مورد اهلی شدن کرم ابریشم در زمانهای قدیم داستانهائی نقل شده است و آنچه مسلم است این حشره اولین بار در چین اهلی شد و میگویند در حدود 4600 سال پیش یکی از ملکه‌های چینی بنام سی لین شی ضمن گردش در جنگل بروی شاخه ها و برگهای درختان توت متوجه تارهای نازکی شدکه کرم ابریشم تندیده بود ملکه با جمع آوری این تارها و بافتن آنها پارچهای نازک و لطیفی تهیه کرد که تا 3000 سال فقط در انحصار دربار چین قرار داشت بطور کلی پرورش کرم ابریشم مختص اعیان و اشراف و شاهزادگان چین بود و افتخاری برای آنان محسوب می شد و اسرار پرورش کرم ابریشم به هیچ وجه افشاء نمی گردید . تا اینکه در سال 416 میلادی شاهزاده خانم چینی که با امیر ختن ازدواج کرده بود شیوه پرورش کرم ابریشم را به مردم ختن آموخت و این شیوه در این کشور متداول گردیده .

در بعضی از کتابهای قدیمی نیز ذکر شده که در مناطق ساحلی در یای خزر پرورش کرم ابریشم معمول بوده است منجمله ماسون محقق روسی معتقد است که پرورش کرم ابریشم قبل از قرن شیشم در ناحیه مرو معمول گشت و از آنجا به گرگان و سواحل جنوبی در یای خزر ( مازندران و گیلان ) نفوذ کرد .

بیشتر محققان معتقدند که در فاصله قرن ششم و دهم میلادی نوغان داری رفته رفته از مرو به گرگان و از آنجا به طبرستان و دیلم و گیلان و دیگر نواحی مجاور کرانه جنوبی در یای خزر رخنه کرد . برخی تصور می کنند پرورش کرم ابریشم در قرن یازدهم میلادی در گیلان متداول شده باشد در سال 1638 میلادی بنا به گفته آدم اولیاریوس در گیلان 8000 عدل ابریشم بدست می آمد و در سال 1671 میلادی به گفته شادرن 10000 عدل حاصل می شده ( و کفته اولیا ریوس هر عدل 216 فونت و 6 فونت یک من تبریز ) از آغاز قرن هیجدم میلادی صنعت نوغانداری گیلان رفته رفته به سستی گرائیده و مقدار محصول ابریشم به 32330 من تبریز تنزل کرد و در اوایل همین قرن بود که در فرانسه بیماری نا معلومی در کرم ابریشم پدیدار شد و محصول پیله رو به کاهش گذاشت و البته این بیماری به ایران نیز کشیده شد و بعدها بر اثر مجاهدت دانشمند معروف فرانسه لویی پاستور ریشه این بیماری کشف گردید . بنابراین پاستور نه تنها با کشف علمی خود خدمت بزرگی به عالم بشریت کرد بلکه با کشف علمی پبرین به عنوان ناجی نوغان نیز شناخته شد . به هر حال در زمان صفویه کار نوغان و تهیه ابریشم در ایران رونق فراوانی داشته و ابریشم خام از ایران به ممالک اروپایی صادر می‌شده و بعد در قرن نوزدهم اندکی نوغانداری در گیلان ترقی نمود و پس از نشیب فرازها در سال 91/1890 مقدار ابریشم خام گیلان به حدود 70000 من تبریز رسید و سپس بر اثر شیوع بیماری پبرین در ایران مجدداً دوران سقوط را پیمود از آن پس وارد کردن تخم نوغان موسون از بیماری از اروپا و ترکیه عثمانی و ژاپن آغاز و بار دیگر پیشرفتی در صنعت نوغان حاصل گردید .

تخم نوغان های وارداتی از طریق بازرگانان ایرانی و تجار خارجی مقیم ایران وارد و در واحدهای پرورش کرم ابریشم می رسید و سپس محصولات فراوردهای تخم نوغان مجدداً از طریق همان تجار به کشورهای خارجی صادر میگردید .

این روش سالیان متمادی ادامه یافت تا آنکه انحصار تولید و تجارت تخم نوغان در زمان قاجاریه برای یک دوره طولانی 50 ساله که محتشم السلطنه واگذار گردید واین شخص برای اداره امور اقدام به تاسیس موسسه نوغان نمود از این زمان به بعد تهیه تخم نوغان در داخل و واردات آن تحت نظر مستقیم موسسه مزبور بوده است موسسه نوغان دراین زمان با وجود استفاده از تجارت و مهارتهای متخصصین در امور اجرائی به نتایج ثمر بخش نرسید از این زمان تا سال 1300از تهیه تخم نوغان طرفنظر شد و موسسه نوغان فعالیتهای خود را تنها به بازرسی تخم نوغان های وارداتی که فاقد بیماری مسری باشند منحصر نمود.

بارها اقداماتی برای تهیه نوغان در ایران صورت گرفته که در مراحل اولیه با نا کامی روبرو میشد در صورتیکه دراین زمان میزان تخم نوغان به 100هزار جعبه میرسید که تا اینکه در حدود سال 1315کار تهیه تخم نوغان در ایران به موفقیت هائی نائل شد ودر همین زمان هم کار خانه حریربافی چالوس ایجاد گردید هدف از تاسیس این کارخانه توسعه پرورش تخم نوغان و کرم ابریشم در سطح کشور تولید انواع منسوجات ابریشمی برای مصرف داخل و صدور مازاد آن بخارج بود ایجاد این کارخانه و بهره گیری از آن مصادف با شروع جنگ جهانی دوم و ساخت الیاف مصنوعی بود و از آنجائیکه قیمت منسوجات تهیه شده از الیاف مصنوعی حدود 5برابر کمتر از قیمت پارچه های بافته شده از ابریشم طبیعی بود کارخانه مزبور نا گزیربه متوقف ساختن فعالیت های خود شد . در همین زمان برای اینکه کیفیت پیله بهبود پیدا کند موسسه نوغان موفق شد کلیه تخم نوغان های وارده به کشور تحت کنترل درآورده و از ورود تخم نوغان مریض به کشور جلوگیری کند لیکن با وجود کمک های متخصصان فرانسوی و یونانی و همچنین کار شناسان ایرانی نتوانست تخم نوغان های مرغوب و مطابق با استانداردهای خارجی تولید کرده و اصولا پرورش در این زمان به نوغانداران آموزش داده شد .

این موسسه (موسسه نوغان ) تا سال 1352به عناوین گوناگون نام گذاری و تحت نظر وزارت خانه های مختلف بکار خود ادامه داد تا سال 1352اداره نوغان تحت عنوان شرکت پیله ور به سازمان گسترش و نو سازی صنایع ایران ملحق گردید وشرکت مزبور فعالیت تولید و واردات تخم نوغان و پیله ابریشم و توزیع آن و همچنین سرپرستی کارخانه ابریشم کشی رشت را نیز بعهده داشت تا زمانیکه بعد از انقلاب در سال 1359به تصویب شورای انقلاب اسلامی ،قسمت کشاورزی پیله ور با دو شرکت جدیدی که در سال 1352 به نام های شرکت ابریشم گیلان و مجتمع ابریشم تاسیس گردیده بود ادغام که هرکدام امکانات فنی چندی که در اختیار داشتند تشکیل شرکتی بنام شرکت ابریشم ایران دادند که شرکت جدید تنها شرکتی است دولتی که کلیه فعالیتهای مربوط به ابریشم را زیر نظر دارد .

فصل اول

زندگی کرم ابریشم

کرم ابریشم

حشره ا ی است از خانواده لپیدوپترها (Bombycidae Lepidoptera ) و از نظر جانور شناسی بومبیکس موری ( Bombyx mori – LINNE ) خوانده می شود. در طول زندگی اش دارای چهار مرحله تخم، کرم، شفیره و پروانه بوده و حشرات با دگردیسی کامل محسوب میشود که تنها از برگ درخت توت تغذیه می کند . کرم ابریشم دارای واریته های بسیار است که از نظر مبداء مکانی جغرافیایی به نژادهای چینی، ژاپنی، اروپائی، قارهای از نظر نسل بیک نسل دو نسلی و چند نسلی و از نظر خواب به سه خوابه ، چهار خوابه و پنج خوابه تقسیم میشود .درژاپن از صد سال پیش از تلاقی این نژاد ها به نژادهیبرید مقاومی دست یافتند که امروز در تمام دنیا از این نژادهای هیبرید استفاده میشود .

بطور کلی زندگی کرم ابریشم از تخم شروع به تخم ختم میشود در زیر خلاصه ا ی از خصوصیات و رشد زندگانی هر مرحله از کرم ابریشم شرح داده می شود.

1- تخم (Egg ):

تخم کرم ابریشم یک نسله پس از تولد در حالت طبیعی از درجه حرارت بالا رفته و شروع به رشد می کند . این سیر طبیعی باعث تکمیل و تکوین نطفه میگردد و در طبیعت تغییر ناگهانی شرایط جوی باعث از بین رفتن نطفه تخم می گردد و حتی در بعضی مواقع که هنوز برگ توت موجود نیست کرمها از تخم در آمده و در نتیجه نبودن برگ کرمها تلف شده از بین می روند برای اینکه بتوانند در هر موقع از سال برای پرورش تخم نوغان در اختیار داشته باشند و تخم نوغان های تولیدی را در شرایط فنی و صحیح در اطاقها و سرد خانه های مجهزی نگهداری و تمام مدت در حرارت و رطوبت معینی حفظ مینا یند این شرایط باعث میشود که نطفه ها بحالت خواب در آمده و برای بیدار کردن باید کم حرارت آن را بالا برد این موضوع در مبحث کرم ابریشم مفصلا بیان خواهد شد . بنابراین در شرایط معین نطفه ها تقویت می شوند و گرنه در غیر اینصورت کرمهای حاصله ضعیف و نسبت به بیماری ها حساس خواهند بود و در نتیجه تخم ها بخوبی تفریح نشده و محصول بدست آمده کم میشود . در علم امروز می توانند با شوک شیمیائی (اسید کلرید ریک ) باعث تحریک شدن تخم ها و از بین رفتن خواب زمستانه شوند و در نتیجه نطفه های تخم نوغان بیدار شده و شروع به تفریح شدن می کنند . که با این عمل حتی در فصل تابستان و پاییز هم می توانیم تخم نوغان در اختیار داشته باشیم .

عمل تفریح در حرارت 25 – 24 در جه سانتی گراد صورت می گیرد و جنین کرم ابریشم بمدت 11 – 14 روز بر حسب نوع تخم نوغان طول میکشد که رشد کند و از تخم تفریح شود ( تصویر 30 ) شرح مشخصات تخم نوغان است.

2- لارو Larvao ( کرم ) :

کرم ابریشم پس از خروج از تخم به نوزادی کرمی شکل تبدیل می شود که در اصلاح نوغانداری بنام دوران مورچگی خوانده میشود طول آن در حدود 3 میلی متر بوده و از موی سیاه پوشیده شده است و 25 تا 30 روز پس از خروج از تخم تشکیل پیله میدهد مدت زمانی بین خروج کرم نوزاد از تخم تا تشکیل پیله را مرحله کرمی( لاوری ) می گویند که طی آن کار پرورش کرم انجام می گیرد .

میزان رشد کرم ابریشم نسبت به شرایط و پدیده های جوی متغیر است بطور کلی درجه حرارت زیاد کرم ابریشم رشد سریع دارد . اما در حرارت پائین میزان رشد کم می‌گردد با وجود این دمای خیلی زیاد باعث تولید پیله های ریزو همچنین موجب میشود که کرم ابریشم بآسانی به بیماری مبتلا گردد از طرف دیگر اگر حرارت خیلی پائین باشد زحمت پرورش آن زیاد می گردد و کرم ابریشم را در معرض بیماری قرار می دهد . درجه حرارت و رطوبت مطلوب برای مرحله جوانی 27-26 درجه سانتی گرا و 90-85 در صد رطوبت و برای مرحله بلوغ کرمها 25 – 22 درجه سانتی گراد و 85-70 در صد رطوبت می باشد .

کرم ابریشم بخاطر اینکه هزاران سال قبل تحت مواظبت انسان پرورش یافته است برای سازگاری با محیط طبیعی ، وظیفه عمل اصلی خود را از دست داده و نمی تواند در شرایط جوی براحتی زندگی کند و از درختان توت بالا رود و برگهای مرغوب انتهای آنرا بخورد و اگر این حشره را در روی یک شاخه یا برگ درخت توت بگذاریم بعلت ضعیف بودن قدرت چسبندگی آن به شاخه و درخت و سایر شرایط جوی در اثر کوچکترین نسیم ملایم از شاخه درخت جدا شده و می افتد و بنابراین کرم ابریشم خودش نمی تواند از برگ درخت توت تغذیه نماید . وهمچنین قدرت خزیدن را نیز از دست داده است . اگر یک حشره وحشی غذانداشته باشد آن حشره برای بدست آوردن غذامی خزد و اینطرف و آنطرف می رود تاغذائی بدست آورد . اما کرم ابریشم فقط تا چند سانتی متری دوروبرش می تواند حرکت کند هر چند که گرسنه باشد . اگر غذادر دسترس نباشد از گرسنگی هلاک می شوند . در ضمن هر چند که کرم ابریشم چیزی جز توت نمیخورد معذاالک قوه پویا ئیش ضعیف است و نمیتواند بوی توت را از فاصله یک متری حس کند بنابراین اگر توت خیلی نزدیک به آن گذاشته شود از گرسنگی خواهد مرد . بنابراین هنگام پرورش کرم ابریشم میبایستی حتماً در شرایط مطلوب نگهداری گردد.

بعد از اتمام دوران لاوری کرم بدور خود نخهایی میتنداین تنیدن بمدت 4 تا 3 روز بصورت S و یا به حالت 8 می باشد که از کرم این نخها خارج شده و در املاح کرم ابریشم به آن پیله یا Cocoon نامیده می شود . کرم بداخل پیله پس از پایان تنیدن نخها با ترشحات هورمونی فعالیت کرده و کرمها تبدیل به شفیره می گردد.

3- شفیره ( PUPA ) :

دوران شفیره گی در کرم ابریشم 10 تا 8 روز است در ضمن بستگی به حرارت و رطوبت محیط دارد ولی بهترین درجه حرارت در این دوران 25 – 24 درجه سانتیگراد می باشد و تمایز نر و ماده از هم بدین صورت است که شفیره نر دارای تزئین بصورت یک نقطه می باشد در صورتیکه شفیره ماده دارای تزئین بصورت X می باشد . تشخیص نرو ماده در ازدیاد تخم کرم ابریشم اهمیت بسزائی دارد . شفیره در داخل پیله تغییر شکل داده و بعد از مدت ذکر شده تبدیل به پروانه می گردد . پروانه ها با مواد الکالائیدی که دارند بوسیله آن پیله ها را سوراخ کرده و از آن خارج میشوند .

بطور کلی هدف از پرورش کرم ابریشم بدست آوردن پیله می باشد . بنابراین موقعی می توانیم انتظار محصول خوبی را داشته باشیم که مقررات و نیازهای مورد احتیاج را قبل از پرورش بررسی و مهیا نمائیم تا در حین عملیات های پرورش هیچ مشکل و نارسائی نداشته باشیم . پرورش کامل کرم ابریشم مستلزم نکات زیر می باشد بایستی این اصل را قبل از پرورش رعایت و تدارکات آنرا سنجیده تا آنرا سنجیده بتوانیم انتظار حداکثر محصول را داشته با شیم .

1- انتخاب نوغ مر غوب کرم ابریشم :

2- ایجاد محیطی که کرمهای ابریشم بتوانند به راحتی رشد کنند

3- تغذیه کرمها با برگ توت کافی و خوب

4- جلوگیری از بیماری بوسیله ضد عفونی کردن تمام اطاقها و وسایل پرورش .

مرحله تنیدن پیله – Mounting

1- کرم رسیده :

در حدود یک هفته بعد از سن پنجم لاوری کرم ابریشم به حالت مخصوصی تبدیل می گردد . بدین ترتیب که کرمهای ابریشم شدید ازاشتها می افتند و تغذیه برگ توت آنها کم می گردد. و غده های ابریشم در بدن به حداکثر رشد خود رسیده و در نتیجه بدن کرن ابریشم شفاف و روشن و قد آن کوچک می گردد. در این موقع کرمها در جستجوی محل مناسب برای تنبدن پیله از بستر خود خارج و به سمت نورگر ایش پیدا می کنند که تمایل نوری آنها در این دوران حدود LUX 20-10 بطور یکنواخت در تمام سطح می باشد . مقدار حرارت مناسب 25 درجه سانتی گراد بوده که در حرارت پائین تحرک کرمها متوقف و حرارت بالاتر از 30 در جه سانتی گراد نیز حرکت کند می گردد بنابراین بهترین درجه حرارت برای تنیدین پیله 25 درجه سانتی گراد و رطوبت 70 % می باشد رطوبت زیاد و پائین نیز در این مرحله زیان آور بوده زیرا اولاً بعلت چسبیدگی پیله ور و در نتیجه کشیدن نخ پیله ، نخها پاره می گردد. ثانیا این پیله موقعی که خشک می گرددرنگ شان مایل به زرد میشود . ظرف 6 ساعت کرم های رسیده بایستی محل مناسب خود را جهت تنیدن پیله پیدا نمایند که این کار مصنوعا بصورت گذاشتن قاب تنیدن پیله عملی می گردد کرمها جهت ساختن پیله نخهائی بنام کرک برای تثبیت در محل تنیدن پیله از خود خارج و سپس شروع به تنیدن پیله می نمایند. میزان کرک معمولاً حدود 1 الی 2 در صد ازوزن قشر پیله می باشد . دوران ساختن پیله بوسیله کرم ابریشم را دوران تنیدن می نامند. اگر در این حالت کرمها را جابجا کنیم باعث پاره شدن تار های ابریشم و یا توقف بافتن نخ ابریشم خواهیم شد و در نتیجه کیفیت ناجورو محصول کمتری عاید می گردد . مدت تنیدن پیله 2 الی 3 روز می باشد .