دانلود تحقیق تحلیل وضعیت آب و هوای سال جاری و تأثیر آن بر کشاورزی کشور

مقدمه در اهمیت موضوع آب همین بس که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: "وجعلنا من الماء کل شیء حی" و در آیات مختلفی از قرآن، خداوند شکر آن را لازم دانسته است.

از چالش‌هایی که امروزه فراروی جهان قرار دارد بحث تغییر اقلیم، کمبود آب شیرین و بیابان‌زایی است.

نقش آب در زندگی انسان‌ها و مجموعه جهان طبیعت بسیار موثر است.

در شبانه‌روز به‌طور متوسط هر انسان یک لیتر غذا و 6/1 لیتر آب و حدود یازده کیلو اکسیژن لازم دارد.

علاوه بر کمیت آب، کیفیت آب نیز یکی از موضوعاتی است که در کنار امنیت غذایی و شاید در بطن امنیت غذایی باید برای آن اهمیت خاصی قائل شد.

هر پدیده‌ای که تعادل اکوسیستم را به هم بزند می‌تواند در تخریب سرزمین نقش داشته باشد.

در پهنه سرزمین ایران که یک منطقه خشک و نیمه‌خشک می‌باشد به‌طور متوسط یک‌سوم میانگین سالیانه جهانی یعنی حدود 250 میلیمتر بارندگی دارد که البته میزان تبخیر آن هم حدوداً سه برابر میانگین سالیانه جهانی است.

باید به این نکته توجه داشت که مدیریت موفق ترسالی (مدیریت صحیح نزولات آسمانی) می‌تواند مدیریت دوره‌های خشکسالی را به ثمر و نتیجه موفق برساند.

قرآن کریم در سوره یوسف بحث ضرورت مدیریت خشکسالی را بیان می‌کند.

تمثیل قرآن در این زمینه نابودی سنبله‌های سبز توسط سنبله‌های زرد و خشک می‌باشد.

قرآن کریم بیان می‌کند که خشکسالی پدیده‌ای طبیعی است که مبتلابه دوره خاصی نیست.

در کلام خداوند توصیه شده است که دوره ترسالی باید مدیریت صحیح شود و غذا تولید گردد تا در هفت سال خشکسالی آسیب کمتری وارد شود.

رویکرد حل مشکل پس از وقوع آن با منش و هدایت قرآنی سازگار نیست.

آنچه در سال جدید در کشور ما اتفاق افتاده است در درجه اول تاوان عدم مدیریت تر‌سالی‌ها می‌باشد که در آن دقت و برنامه‌ریزی جایی نداشته است.

بیش از یکی دو دهه است که تعادل سفره‌های زیرزمینی به هم خورده و بیلان منفی بیش از شش میلیارد متر مکعب به عنوان یک هشدار جدی مطرح شده که آغاز بحران آب نیز از همان زمان شروع شده است.

بحث پدیده‌های جوی باید با برنامه‌ریزی بلندمدت پیش‌بینی شود.

بحث آب باید در تمام شئونات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی و قوانین و مقررات و پدیده‌های زندگی جایگاه خاصی داشته باشد.

کمیته کشاورزی، آب و منابع طبیعی از کمیته‌های زیرمجموعه کمیسیون امور زیربنایی‌وتولیدی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام مأموریت دارد طبق وظایف محوله سیاست‌های کلی نظام را در زیربخش‌های مرتبط تهیه و بر اجرای سیاست‌های کلی مصوب و ابلاغی نظام نظارت داشته باشد.

در راستای شناخت صحیح موضوعاتی که در این حوزه قرار می‌گیرد، آشنایی با معضلات و چالش‌هایی است که در این محورها در سطح کلان کشور مطرح می‌باشد و به همین منظور و با توجه به اهمیت موضوع اولین نشست تخصصی کمیته به بحث “تحلیل وضعیت آب‌وهوایی کشور در سال زراعی جدید” اختصاص داده شده است.

تحلیل وضعیت آب و هوایی سال زراعی جاری با توجه به واقعیت‌هایی که کشور با آن مواجه است مثل کمیت و کیفیت سرانه آب، وضعیت اقلیمی، تغییرات رشد جمعیت و افزایش تقاضا و .

.

به نظر می‌رسد مدیریت‌های کشور بایستی نسبت به تصمیماتی که برای برنامه‌های کشور تنظیم می‌کند خط‌مشی و سیاست جدیدی در پیش بگیرد.

برخی موضوعات مثل جدی بودن یا نبودن تغییرات اقلیمی، آنی یا تدریجی بودن آن و بحث چگونگی مدیریت آن برای کاهش تنش‌ها و پیامدهای منفی احتمالی آن از مباحث خیلی مهمی است که باید جامعه علمی کشور به آن بپردازد.

در مباحثی که در این گزارش مطرح می‌شود سعی شده سیستمی را در کشور مطرح کند تا وضعیت کشور به‌صورت یکپارچه تحلیل شود و لذا به این معنی نیست که قبول شود این شرایط، شرایط نامناسب است یا شرایطی است که کشور مستحق آن است بلکه به‌علت عدم توجه به برنامه‌های منطقی به این شرایط منجر شده است.

فصل زراعی سال جاری (یعنی از اول مهرماه سال 1386) از نظر اقلیمی شرایط نرمالی نبوده است و می‌توان آن را کاملاً متفاوت نسبت به شرایط قابل انتظار (شرایط نرمال) دانست.

بارندگی در فصل پائیز تقریباً در اغلب نقاط کشور با تأخیر بسیار (یعنی در آذرماه) همراه بود.

در اواخر آذرماه تا نیمه اول بهمن ماه سرمای شدید (بعضی مناطق کم و بی‌سابقه) به صورت مستمر مستقر گردید، به نحوی که در بعضی از شهرها در ساعات روز نیز درجه حرارت از 10- درجه سانتیگراد فراتر نرفت.

بارندگی این ایام بعلت برودت زیاد در اکثر نقاط سرد و حتی معتدل آب و هوائی به صورت برف نازل گردید.

سپس هوا سریعاً در کلیه نقاط کشور رو به گرمی نهاد و در مدت حدود 20 روز آخر اسفندماه کل کشور گرم شد و حتی افزایش حرارت در نقاط سردی نظیر اردبیل به بالای 20 درجه سانتیگراد رسید و سپس در اوایل فروردین ماه نیز شدت گرما افزایش و به مدت دو الی سه هفته اول فروردین ماه نیز بالاتر از حد نرمال ادامه یافت که تاکنون نیز شاهد آن هستیم.

از نظر بارندگی نیز بعد از رفع شدن شدت سرما (نیمه اول بهمن ماه) تاکنون بارندگی قابل ملاحظه‌ای در اکثر نقاط کشور وجود نداشته است.

اگرچه از نظر اقلیمی تقریباً از اول اردیبهشت ماه به شرایط عادی برگشت ولی مجموعا یک اتفاقاتی را در کشاورزی گذاشته است.

سعی می‌شود این اتفاقات با استفاده از آمارهای هواشناسی و بحث‌هایی که می‌شود مرور گشته و آثار این اتفاقات بررسی شود و نهایتاً خصوصیات شرایط اقلیمی موجود موجب بروز چه تأثیرات منفی (خسارت) در عرصه کشاورزی و منابع طبیعی خواهد شد.

در این مجموعه در ابتدا تقسیم‌بندی زراعی اقلیمی کشور و مراحل فیزیولوژیک محصولات مهم، سپس تغییرات عوامل اقلیمی در فصول و مناطق مختلف کشور مورد تحلیل قرار گرفته و در ادامه تأثیر این عوامل بر کشاورزی مورد بررسی و در خاتمه پیش‌بینی خساراتی که تاکنون بر تولیدات وارد شده ارائه خواهد شد.

بدیهی است در صورت نیاز می‌توان نسبت به ارائه راه‌کارهای مقابله با این عوامل طبیعی خسارت‌زا اقدام تا آنها را مدیریت و خسارات را به حداقل رساند و برنامه‌ریزی کلان بلندمدت را برای حوادث طبیعی اینچنینی که در آینده اتفاق خواهد افتاد را انجام داد.

1 اقلیم‌بندی زراعی کشور: با توجه به تجارب تحقیقاتی موجود از نظر شرایط اقلیمی مناطق زراعی کشور را می‌توان به 4 اقلیم زراعی متفاوت نسبتاً بزرگ تقسیم‌بندی نمود.

البته این تقسیم‌بندی‌ ممکن است با تقسیم‌بندی‌های منابع طبیعی و یا هواشناسی فرق کند؛ اما متناسب با خصوصیات گیاهان و زراعی و باغی است و تقریباً 4 اقلیم بزرگ در کشور وجود دارد: 1-1- اقلیم گرم و مرطوب سواحل دریای خزر: این اراضی در سواحل دریای خزر از دشت مغان (استان اردبیل) آغاز شده و استان‌های گیلان، مازندران و بخشی از گلستان را شامل می‌شود.

مقدار بارندگی سالیانه این مناطق بر اساس میانگین سالیانه، از 1500 میلیمتر در بندر انزلی تا 150-100 میلیمتر در شرق صحاری گنبد متغیر می‌باشد.

این مناطق دارای تابستان‌های گرم و مرطوب و زمستان‌های معتدل سرد است.

در سالهای نرمال معمولاً بندرت کمترین درجه حرارت در زمستان به 7- درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

2-1- اقلیم گرم و خشک جنوب: اراضی زراعی این اقلیم از قصر شیرین، گیلان غرب و سرپل ذهاب استان کرمانشاه آغاز شده و در حد فاصل دامنه‌های جنوبی زاگرس تا سیستان و بلوچستان ادامه دارد.

مناطق کوهدشت و پل دختر لرستان، مناطق مهران، دهلران، آبدانان، هلیلان و دره شهر استان ایلام، کلیه مناطق استان‌های خوزستان، بوشهر، بندرعباس و مناطق گرمسیر استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، فارس، کرمان، بلوچستان، سیستان و مناطق جنوبی استان خراسان جنوبی را شامل می‌شود.

مقدار متوسط بارندگی سالیانه این مناطق از حدود 500 میلیمتر در منطقه ایذه خوزستان و گچساران تا 200-50 میلیمتر در بوشهر و بنادر این استان متغیر است.

زمستان‌های ملایم و بندرت درجه حرارت زیر صفر و تابستان‌های گرم و خشک تا بیش از 50 درجه سانتی‌گراد همراه با وزش بادهای گرم و گرد و خاک و غبار محلی است.

3-1- اقلیم معتدل سرد: این اقلیم شامل مناطق معتدل سرد کشور است که کمترین درجه حرارت آن‌ها در زمستان 7- تا 14- درجه سانتیگراد و ارتفاع آن‌ها از سطح دریا کمتر از 1200 متر است.

متوسط بارندگی سالیانه این مناطق از 100-50 میلیمتر در یزد تا 450 میلیمتر در خرم‌آباد می‌رسد.

تعداد روزهای یخبندان سال این مناطق حدود 60-30 روز است.

مناطق مرکزی استان کرمانشاه، خرم‌آباد، اصفهان، یزد، تهران، کرج، سمنان، فارس، مشهد و نیشابور، سیرجان، کرمان جزو این اقلیم هستند.

4-1- اقلیم سرد: کلیه مناطق مرتفع کشور که بیش از 1200-1000 متر از سطح دریا ارتفاع داشته و کمینه درجه حرارت آنها در زمستان کمتر از 14- درجه سانتیگراد می‌رسد.

استان‌های کردستان، آذربایجان غربی و شرقی، همدان، مرکزی، چهارمحال بختیاری و مناطق سرد استان‌های زنجان، قزوین، تهران (دماوند)، خراسان شمالی، خراسان رضوی، اصفهان، لرستان، کرمانشاه، فارس، شاهرود و کهگیلویه و بویراحمد در این اقلیم قرار دارند.

2- محصولات زراعی اساسی پائیزه: محصولات زراعی مهم کشت پائیزه عبارتند از گندم، جو و کلزا.

برای اینکه بتوان تأثیر دو عامل مهم مقدار بارندگی و تغییرات درجه حرارت را در سال زراعی جاری تاکنون تجزیه تحلیل نمود به اختصار وضعیت تولید آنها طی دو سال زراعی گذشته (85-84 و 86-85) و نیازهای فیزیولوژیکی این محصولات نسبت به رطوبت و درجه حرارت بیان می‌شود.

1-2- گندم: سطح کشت گندم آبی به ترتیب 63/2 و 7/2 میلیون هکتار و تولید آن در سال‌های مذکور به ترتیب 9/9 و 1/10 میلیون تن و متوسط عملکرد 3786 و 3745 کیلوگرم در هکتار بوده است.

سطح کشت گندم دیم کشور نیز طی سال‌های فوق به ترتیب 3/4 و 17/4 میلیون هکتار و مجموعه تولید آن در این سال‌ها به ترتیب 3/4 و 5/4 میلیون تن و متوسط عملکرد به ترتیب 1004 و 1084 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است.

اما چون می‌خواهیم وضعیت اقلیم را با تولیدات کشاورزی تحلیل کنیم،‌ نگاه مختصری به وضعیت فیریولوژیکی گندم خواهیم داشت: بهترین درجه حرارت جوانه زدن گندم حدود 15 درجه سانتیگراد است.

جوانه زدن گندم در کمتر از 5 درجه سانتی‌گراد متوقف شده و حرارت بیش از 25 درجه سانتی‌گراد جوانه زدن بذر گندم را مختل می‌کند.

برای تولید عملکرد مطلوب در گندم حدود 40-30 روز قبل از شروع سرما باید گندم کشت شود.

طبق نظریه فیشر صفر فیزیولوژیک گندم 2 درجه سانتی‌گراد است.

برای جوانه زدن بذر ضروری است که میزان رطوبت آن به 50-40% وزن خشک گندم برسد.

کم بودن رطوبت در اراضی دیم در این مرحله باعث اختلال در فعالیت‌های بیوشیمیائی بذر گندم و عدم جوانه زدن و پوسیدگی آن می‌شود.

جوانه زدن گندم به دو عامل مهم رطوبت و درجه حرارت محیط خاک بستگی دارد.

داشتن ریشه قوی و پنجه زدن بوته گندم در پائیز قبل از شروع سرما باعث می‌شود که در مناطق سرد و معتدل سرد بوته گندم بتواند سرما را بخوبی تحمل نموده و در صورت نبودن عوامل محدودکننده پتانسیل عملکرد خود را ظاهر سازد.

درجه حرارت بالاتر از 35-32 درجه سانتیگراد رشد و تلقیح گندم را مختل می‌کند.

سطح کشت گندم آبی به ترتیب 63/2 و 7/2 میلیون هکتار و تولید آن در سال‌های مذکور به ترتیب 9/9 و 1/10 میلیون تن و متوسط عملکرد 3786 و 3745 کیلوگرم در هکتار بوده است.

2-2- جو: سطح کشت جو آبی در سال‌های زراعی 85-1384 و 86-1385 به ترتیب 607 و 624 هزار هکتار و مقدار تولید آن 85/1 و 97/1 میلیون تن و متوسط عملکرد این سالها نیز به ترتیب 3050 و 3158 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است.

سطح کشت جو دیم در سال‌های مذکور به ترتیب 1051 و 983 هزار هکتار و مقدار تولید 1004 و 983 هزار تن ذکر گردیده است.

طول دوره رویش جو کمتر از گندم و تحمل آن به کم‌آبی بیشتر از گندم است ولی مقاومت آن به سرما کمتر از گندم می‌باشد.

سرمای شدید در مناطق سردسیر گاه باعث خسارت شدید به مزارع جو می‌شود و به علت افزایش غیر قابل انتظار قیمت آن در سال گذشته و افزایش آن به بیش از 3000 ریال برای هر کیلوگرم کشت آن در پاییز سال گذشته مورد اقبال زارعین قرار گرفته و طبق بعضی گزارش‌ها سطح زیر کشت آن در سال زراعی (87-86) حداقل 5/8 درصد افزایش داشته است و سطح زیر کشت آبی آن به 756 هزار هکتار و سطح زیر کشت دیم نیز به بیش از یک میلیون هکتار افزایش یافته است.

3- عوامل اقلیمی 1-3- بارندگی: میزان میانگین کل بارندگی کشور از تاریخ 1/7/1386 تا تاریخ 31/1/87، به میزان 6/112 میلیمتر بوده است که نسبت به میانگین بلندمدت کشور در همین تاریخ 49 درصد کاهش داشته است (51 درصد بارندگی نرمال ریزش نموده) به عبارت دیگر از 219 میلیمتر متوسط بارندگی تنها 6/112 میلیمتر آن نازل شده است.

از آنجائیکه تنها به اتکاء متوسط بارندگی نمی‌توان نسبت به آثار آن، چه در تأمین منابع آن و چه در تأمین رطوبت گیاهان اظهارنظر نمود، لازم است پراکنش فصلی، منطقه‌ای (استانی) آن نیز توأم با تغییرات درجه حرارت مورد توجه و مقایسه قرار گیرد؛ زیرا به تجربه دیده شده که برخی مواقع بارندگی برخی از استانها از وضعیت طبیعی بهنر بوده اما وضعیت کشاورزی آنها نامناسب می‌باشد.

در این موارد، نکته قابل اهمیت پراکنش زمانی و درجه حرارت هنگام ریزش بوده است.

موضوع جدید دیگری که ما خیلی از آن غافل بودیم شرایط و جهت وزش باد می‌باشد.

ما در گذشته نسبت به این عوامل خیلی توجه نمی‌کردیم.

لذا یکی از مباحثی که به نظر می‌رسد بایستی به آن پرداخته شود بحث اثر تغییرات اقلیمی و آنالیز آن به صورت مجرد و ترکیبی است.

2-3- توزیع فصلی بارندگی: 1-2-3- فصل پائیز: میانگین بارندگی کشور در این فصل مقدار 95/38 میلیمتر بوده است در حالیکه متوسط بارندگی فصل پاییز کشور 87/67 میلیمتر می‌باشد.

مقدار ریزش فصل پاییز سال جاری 57 درصد مقدار متوسط بوده است.

فارغ از پایین بودن مقدار آن، مشکل بزرگتر در فصل زراعی اخیر، توزیع فوق‌العاده نامناسب آن به‌خصوص در مناطق سرد، معتدل سرد و معتدل که مصادف با شروع کشت پاییزه (گندم، جو و کلزا) و در مناطق گرم مصادف با کشت کلیه محصولات رایج این مناطق است، می‌باشد که اصلاً شرایط مطلوبی نداشته است.

خلاصه مقدار و تغییرات ماهیانه و منطقه‌ای آن در فصل پاییز به شرح زیر است: طی این فصل استان‌های تهران و سمنان به ترتیب با میانگین بارش 86/115 و 49/40 میلیمتر بیش از نرمال بارش دریافت داشته‌اند و استان قم با 63/43 میلیمتر بارش در حد نرمال ریزش داشته است، ولی 27 استان کشور کمتر از نرمال بارندگی داشته‌اند.

استان‌های خراسان رضوی، اصفهان، شمال فارس، بوشهر، جنوب خوزستان، بخشی از سمنان و نواحی از کرمانشاه و آذربایجان شرقی مجموع بارندگی فصل پاییز آنها از 10 تا 50 میلیمتر بوده است.

بطور نقطه‌ای شهرستان‌های انار، بافق، بم، بندرعباس، بندر دیر، ایرانشهر، کهنوج، لار، سراوان، سیرجان و نی‌ریز در این فصل فاقد بارندگی بوده‌اند.

مقدار بارش مهرماه در تمام و یا قسمتی از استان‌های مهم کشاورزی چون کرمانشاه، فارس، کردستان، آذربایجان شرقی (بجز دو منطقه)، چهارمحال‌وبختیاری، خراسان‌های رضوی، شمالی و جنوبی، زنجان (بجز یک منطقه)، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، مرکزی و همدان صفر و یا در حد چند میلیمتر بوده است.

بارش استان‌های گرمسیر بوشهر، خوزستان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، ایلام، مناطق گرمسیر فارس نیز طی ماه‌های مهر و آبان صفر و تنها در آذرماه در این استان‌ها ریزش جوی اتفاق افتاده است.

ـ ریزش بارندگی در استان‌های سرد و معتدل کردستان (بجز چند منطقه) لرستان، زنجان، فارس، آذربایجان شرقی (بجز 5 منطقه)، کرمانشاه، مرکزی و خراسان‌های رضوی و شمالی در دومین ماه فصل پاییز که آخرین فرصت کشت محصولات پاییزی است صفر و یا ناچیز بوده است و می‌توان گفت که عمده ریزش‌های جوی این مناطق در ماه آخر فصل که مصادف با شروع فصل سرما بوده است اتفاق افتاده است.

ـ استان‌های گلستان، اردبیل یا بعضی مناطق استان آذربایجان غربی هم که بارندگی نسبتاً خوبی در مهرماه نازل شده در آبان ماه از بارندگی مؤثری برخوردار نبوده‌اند.

ـ اغلب مناطق استان اصفهان تنها در مهرماه دارای بارندگی قابل توجه بوده (نه در حد مطلوب) و از نعمت دریافت ریزش قابل توجه در دو ماه بعدی پاییز محروم بوده‌اند.

ـ استان‌های کرمان، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و تا حدودی استان یزد از نعمت ریزش جوی در فصل پاییز محروم بوده‌اند.

لذا به‌طور خلاصه ریزش جوی فصل پاییز اینگونه بود که در فصل پاییز مناطق سرد و معتدل ابتدا اصلاً بارندگی نداشتند و برخی فقط ماه اول داشتند و برخی فقط ماه آذر بارندگی داشنمد و چه از نظر میزان و چه از نظر توزیع در اغلب کشور، شرایط نامناسبی حاکم بوده است.

2-2-3- فصل زمستان: میانگین ارتفاع باران فصل زمستان مقدار 69 میلیمتر بوده است که در مقایسه با میانگین بلند مدت 86/118 میلیمتر با 42 درصد کاهش مواجه بوده است.

در بین کلیه استان‌های کشور تنها استان سیستان و بلوچستان با میانگین 08/113 میلیمتر بارندگی بیش از نرمال را داشته و استان آذربایجان غربی اندکی کمتر از نرمال (92 درصد نرمال) بوده است.

در سیزده استان کشور میزان بارندگی این فصل کمتر از 50 درصد نرمال بوده است.

بارش استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، خوزستان، سمنان (در فصل پاییز 20 درصد بیشتر از نرمال داشته است)، خراسان‌های شمالی، رضوی، جنوبی، تهران (در فصل پاییز 36 درصد بیشتر از نرمال داشت)، کرمان و اصفهان به ترتیب معادل 30، 36، 36، 39، 40، 41، 41، 47، 47، 49 و 49 درصد بارندگی نرمال بوده است و هشت استان دیگر کشور نیز دارای بارش بین 60-50 درصد میانگین بوده‌اند.

گاهی اوقات این تقسیماتی که می‌کنیم، کمی غیرمنطقی است.

بیان شد که هشت استان هم اگر چه بالای 50 هستند ولی تنها بین 50 تا 60 درصد بارندگی بلندمدت را نشان می‌دهد.

نقاطی از کشور در منطقه کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال‌بختیاری و اصفهان و استان فارس بین 10 تا 25 درصد بارندگی داشته است.

بخش عظیمی از کشور نیز بین 25 تا 50 درصد بارندگی داشته است.

ـ میزان بارش در اولین‌ماه فصل زمستان در استان سیستان و بلوچستان منجر به طغیان رودخانه‌ها و آب گرفتگی معابر و منازل گردید.

در ماه مذکور در شهرستان‌های خاش، ایرانشهر، نیک شهر و بندر چابهار به ترتیب مقادیر 6/177، 1/155 ، 3/198 و 2/163 میلیمتر باران باریده است که به تنهائی بین 5/1-5/2 برابر متوسط بلندمدت بارندگی فصل زمستان این مناطق می‌باشد؛ بارندگی استان سیستان و بلوچستان با توجه به معنی‌دار بودن سهم این استان از مساحت کل کشور باعث شده که متوسط بارندگی کشور بالا رفته است؛ با این وجود در شهرستان‌های زهک و زابل متوسط بارندگی فصل زمستان به ترتیب 2/8 و 2/14 میلیمتر بوده در حالیکه میزان میانگین نرمال بارندگی این دو منطقه 9/43 و 7/42 میلیمتر می‌باشد.

بنابراین تنها به صرف اینکه استان سیستان و بلوچستان بارندگی 200 میلی‌متری داشته و در جمع بیشتر از نرمال بارندگی داشته است؛ در کشاورزی و تولید کاربردی ندارد.

در همین استان نیز مناطقی وجود دارند که بین 19-43 درصد بارندگی نرمال را داشته‌اند.

بعلاوه میزان ریزش تنها در دی‌ماه آنهم به صورت یک یا دو بارش شدید حادث شده و در ماه‌های بهمن، اسفند و فروردین از ریزش باران محروم بوده است.

همزمان با شروع بارندگی در دی‌ماه در اغلب نقاط کشور میزان درجه حرارت نسبت به دمای نرمال بسیار کاهش و استمرار برودت باعث گردید که ریزش جوی دی‌ماه و بهمن‌ماه عمدتاً به صورت برف نازل گردد که ارتفاع بیش از 2 متر برف در شمال کشور یا استقرار بلندمدت برف در اکثر نقاط مرکزی باعث گردید که استنباط از یک سال پرباران در اذهان عمومی ایجاد گردد مثلاً در حالیکه میانگین بارندگی فصل زمستان استان‌های تهران، مرکزی و قم نسبت به بلندمدت آنها به ترتیب 53 ، 44 و 41 درصد کاهش داشته است افکار عمومی احساس سال پرباران در زمستان سال گذشته را داشته است.

ریزش سنگین برف باعث بروز خسارت به باغداران و گلخانه‌داران نیز گردید.

علاوه بر پایین بودن مقدار مطلق میانگین بارندگی فصل زمستان چه در سطح ملی و چه در سطح مناطق مهم کشاورزی وضعیت توزیع ریزش آن نیز نسبت به ماه‌های فصل زمستان بسیار متفاوت است.

اگر چه در شرایط سرد و با پایین بودن درجه حرارت محیط (عمدتاً کمتر از 5 درجه سانتیگراد) گیاهان فعالیت فیزیولوژی نداشته و جذب رطوبت نیز برای آنها امکان‌پذیر نیست اما در مناطق معتدل و گرم و حتی بعد از سپری شدن فصل سرما با افزایش درجه حرارت فعالیت‌های فیزیولوژی گیاه آغاز می‌گردد.

لذا وضعیت ریزش ماه‌های این فصل توأم با نگرش به درجه حرارت منطقه قابل توجه است.

وضعیت ریزش جوی مناطق مختلف با تقسیم‌بندی گروه‌های اقلیمی در ماه‌های مختلف فصل زمستان به شرح زیر بوده است: ـ مناطق گرم شامل استان‌های ایلام، بوشهر، خوزستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان قسمت‌های گرم استان‌های فارس، کهگیلویه و بویراحمد، کرمان، کرمانشاه در مجموعه این استان‌ها منطقه گرم استان کرمان، (جیرفت، کهنوج و بم) منطقه بم تقریباً فاقد بارندگی در سه ماه مذکور بوده و در قسمت جیرفت و کهنوج فقط دیماه بارندگی خوبی نازل شده در حالیکه متوسط درجه حرارت در ایام مذکور بین 9-5/19 درجه سانتیگراد بوده است.

در قسمت بلوچستان استان سیستان و بلوچستان تنها در دی ماه به صورت یک تا چند بارندگی بسیار خوبی ریزش نموده و دو ماه بعد فاقد بارندگی بوده است و متوسط درجه حرارت نیز بین 6-13 درجه نوسان داشته است.

استان‌های ایلام، بوشهر، خوزستان، هرمزگان قسمت‌های گرمسیر کهگیلویه و بویراحمد و فارس دارای بارندگی مناسبی در دی‌ماه و ریزش متوسطی تا کم (کمتر از 50 درصد نرمال) در بهمن‌ماه بوده و در اسفندماه فاقد بارندگی بوده‌اند و درجه حرارت این مناطق بین 8 تا 18 درجه در نوسان بوده است و تنها مناطق گرم استان کرمانشاه مثل قصرشیرین و سرپل ذهاب در هر سه ماه از بارندگی متوسط و خوب با تغییرات درجه حرارت 4 الی 14 برخوردار بوده است.

مناطق معتدل وضعیت بارندگی استان‌های واقع در این اقلیم بشرح زیر بوده است: در استان سمنان مقدار بارندگی در ماه‌های دی و بهمن اندک و در اسفندماه نیز نزدیک صفر بوده، در حالیکه درجه حرارت بین 2- تا 10 درجه سانتیگراد در نوسان بوده است.

در استان قم نیز بارندگی دی‌ماه در حد 50 درصد نرمال و در بهمن بارندگی کم و اسفندماه فاقد بارندگی و درجه حرارت در فصل زمستان بین 5/0- تا 5/10 درجه سانتیگراد در نوسان بوده است.

مناطق معتدل استان اردبیل (منطقه مغان) در دی‌ماه از بارندگی کم و بهمن ماه از بارندگی خوب (نرمال) برخوردار بوده لیکن بارندگی اسفندماه کم و ناچیز و درجه حرارت بین 4/0- تا 10 درجه سانتیگراد در نوسان بوده است.

در استان خراسان جنوبی بارندگی دی ماه خوب و حتی عالی بوده و در بهمن‌ماه از بارندگی کم (حدود 50% نرمال) برخوردار بوده و اسفند ماه فاقد بارندگی و نهایتاً درجه حرارت بین 2- تا 10 درجه متغیر بوده است.

مناطق استان فارس که در اقلیم معتدل قرار دارند در دی‌ماه بارندگی بسیار خوب و در بهمن ماه نیز بارندگی خوب تا متوسط داشته‌اند لیکن بارندگی اسفندماه صفر بوده و میانگین درجه حرارت بین 8 تا 16 درجه سانتیگراد بوده است.

بارندگی مناطق معتدل استان لرستان نیز در سه ماهه فصل زمستان کم بوده (کمتر از 30% نرمال) و حرارت این مناطق بین 1/0-9 درجه سانتیگراد در نوسان بوده و بالاخره استان مهم گلستان (از نظر کشاورزی) در دی ماه بارندگی کم داشته و دو ماه بعدی نیز میزان بارندگی کم (50 درصد نرمال) و میانگین درجه حرارت نیز بین 1- تا 11 درجه سانتیگراد در نوسان بوده است.

البته در گرگان اوایل فروردین درجه حرارت به بالای 30 درجه هم رسید و در نتیجه یک رکورد جدیدی در این منطقه ثبت شد.

ـ مناطق سرد: برای تحلیل بارندگی مناطق سردسیر، آن را به دو منطقه تقسیم می‌کنیم.

مناطقی که در شمال غربی زود گرم نشدند.

استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و مناطق سرد استان اردبیل در دی ماه بارندگی بسیار کم و در حد صفر بارندگی بهمن ماه آنها خوب و گاهاً‌ عالی بوده و در اسفند نیز از بارندگی خوب تا متوسط برخوردار بوده‌اند (به استثنای بعضی مناطق) و درجه حرارت آنها بین 4- الی 3 درجه سانتیگراد در این فصل در نوسان بوده است.

مناطقی که دچار گرما شدند مثل استان‌های چهارمحال و بختیاری، اصفهان که در دی ماه دارای بارندگی کم (حدود 30 درصد نرمال) و در بهمن ماه در حد 50 درصد نرمال و در اسفندماه فاقد بارندگی بوده‌اند.

بارندگی استان خراسان شمالی در دی و بهمن ماه ناچیز و در اسفندماه 30% نرمال بوده و درجه حرارت بین 3- تا 8 درجه سانتیگراد در نوسان بوده است.

بارندگی منطقه سرد معتدل استان سیستان و بلوچستان (منطقه زابل) در دی ماه بارندگی ناچیز (کمتر از 15 درصد نرمال) و در بهمن و اسفندماه نیز فاقد بارندگی بوده در حالیکه متوسط درجه حرارت آن بین 2 تا 17 درجه سانتیگراد بوده است.

مناطق سرد استان فارس نیز در دی ماه (به استثنای منطقه سپیدان) دارای بارندگی 50درصد نرمال و در بهمن ماه حدود 30 درصد نرمال را داشته و در اسفندماه فاقد بارندگی بوده و متوسط درجه حرارت آن بین 3 تا 8 درجه سانتیگراد بوده است.

استان قزوین هم زمستان جالبی داشته بطوریکه در دی ماه بارندگی خوب (نرمال) داشته و در بهمن ماه نیز در حد نرمال بوده (10-5% کمتر) لیکن در اسفندماه بارندگی آن ناچیز بوده و درجه حرارت آن نیز بین 4- تا 8 درجه سانتیگراد در نوسان بوده است.

بارندگی استان کردستان در دی ماه حدود 35 درصد نرمال (به استثنای مریوان) و در بهمن و اسفندماه از بارندگی نسبتاً خوبی (80% نرمال) برخوردار بوده و درجه حرارت آن بین 3- تا 6 درجه سانتیگراد متغیر بوده است.

وضعیت استان کرمانشاه نیز در دی ماه بارندگی 50 درصد نرمال و در بهمن وضعیت بهتر (حدود 80 درصد نرمال) و در اسفندماه نیز بارندگی نامناسب حدود 40 درصد نرمال داشت و درجه حرارت آن نیز بین 2- تا 5/7 درجه بوده است و استان‌های لرستان و مرکزی نیز در دی‌ماه بارندگی کم (حدود 30 درصد نرمال) و بارندگی بهمن ماه 50 درصد نرمال و در اسفندماه نیز بارندگی ناچیز داشته‌اند.

درجه حرارت آنها بین 4- تا 6 درجه سانتیگراد بوده است و بارندگی استان همدان در ماه‌های فصل زمستان در حد 50 درصد نرمال بوده و درجه حرارت نیز بین 5- تا 6 درجه سانتیگراد بوده است.

3-2-3- ماه اول فصل بهار (تا 25/1/87): حال میزان بارندگی را در ماه اول فصل بهار بررسی می‌کنیم.

شروع فصل بهار وضعیت خیلی بدی داشت بطوریکه اگر متوسط 3/3 میلیمتر بارندگی فروردین‌ماه 87 را با متوسط 3/23 میلیمتر فروردین‌ماه آمار بلندمدت آن مقایسه کنیم، شاهد پیام خیلی بدی برای کشور است.

به عبارت دیگر تنها 14 درصد میانگین نرمال بارندگی در این ماه نازل شده است.

با احتساب میزان بارندگی ماه اخیر کشور و دو فصل گذشته تنها استان سیستان و بلوچستان با میانگین بارندگی 13/116 میلیمتر 16 درصد بیشتر از حد نرمال بارندگی داشته است و بعد از استان مذکور بیشترین مقدار بارندگی در استان قم با 116 میلیمتر بارندگی 77 درصد بارندگی نرمال را داشته و کمترین مقدار میانگین بارندگی متعلق به استان فارس به مقدار 34/103 میلیمتر یا 30 درصد نرمال بوده است.

در این مجموعه 12 استان کشور شامل استان‌های خراسان رضوی، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، هرمزگان، خراسان جنوبی، خوزستان، کرمانشاه، بوشهر، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کرمان و فارس میانگین بارندگی آنها کمتر از 50 درصد نرمال بوده و مقدار میانگین بارندگی آنها به ترتیب معادل 48، 45، 44، 44، 41، 41، 41، 39، 38، 36، 31 و 30 درصد بارندگی نرمال آنها می‌باشد.

این استان‌ها بیشتر استان‌هایی هستند که در کشاورزی کشور سهم قابل توجهی دارند.

بعلاوه میانگین بارندگی استان‌های یزد، کردستان، قزوین، لرستان، نیز کمی بالاتر از نرمال بوده و تنها 51، 52، 53 و 54 درصد بارندگی نرمال آنها را داشته‌اند.

مقایسه میانگین بارندگی سال زراعی جاری تا تاریخ 25/1/87 و درصد تغییرات (کاهش) آن نسبت به میانگین بلندمدت زمان مشابه (نرمال) حاکی از وخامت شدید کاهش مقدار بارندگی کشور می‌باشد.

جهت اطلاع بیشتر، وضعیت بارندگی ماه اول فصل بهار در شهرهای استان‌ها را به صورت مختصر مرور می‌کنیم: ـ استان آذربایجان‌شرقی: در این استان بیشترین بارندگی‌ها در شهرهای کلیبر (1/68)، تبریز (2/45)، مرند (32)، جلفا (26) و اهر (6/20) میلیمتر بوده و شهرهای دیگر استان یعنی مراغه، سراب، میانه، بستان آباد، سهند و کمتر از ده میلیمتر بارندگی داشته‌اند.

به عبارت دیگر تنها تبریز و قسمت‌ شمال غربی آن در این ماه بارندگی، قابل ملاحظه بوده است.

در حالیکه عمده مناطق کشاورزی استان که در قسمت جنوبی واقع شده،‌ فاقد بارندگی کافی می‌باشد.

ـ‌ استان آذربایجان غربی: در این استان نیز شهرستان خوی (8/43)، قره ضیاءالدین (8/40) چالدران (4/34)، ماکو (9/31) و سلماس (2/30) میلیمتر بارندگی داشته و مقدار ریزش در شهرستان جنوبی استان مثل پیرانشهر، تکاب، نقده، ده میلیمتر و کمتر و شهرستان‌های مهاباد، بوکان و اشنویه مقدار بارندگی صفر بوده است.

ـ‌ استان اردبیل: بارندگی در مناطق سردسیر تا حدودی قابل ملاحظه می‌باشد لیکن مناطق معتدل استان مثل مغان بارندگی کمتر از ده میلیمتر و ناچیز است.

در مجموع وضعیت شهرستان‌های استان اردبیل نامساعد بوده است.

ـ استان اصفهان: شهرستان‌های فریدون‌شهر (38)، داران (30)، خوانسار (27)، سمیرم (20)، کاشان (19) و گلپایگان (16) میلیمتر بارندگی داشته‌اند و بارندگی در شهرهای نائین، شهرضا، کبوترآباد، نطنز، خور و بیابانک، نجف آباد، زرین‌شهر، مورچه خورت (10) میلیمتر و کمتر و شهر اصفهان و میمه از نزولات محروم بوده‌اند.

ـ استان ایلام: در شهرستان‌های ایوان (52) و دره‌شهر (26) میلیمتر بارندگی نازل شد و شهر ایلام تنها 10 میلیمتر بارندگی و دره‌شهر و مهران مقدار بارندگی صفر بوده است.

ـ استان بوشهر: بارندگی در کلیه نقاط این استان بین 0-2 میلیمتر بوده است (در حد صفر) ـ استان خراسان رضوی: تنها شهرهای گلمکان (23)، مشهد (22) و تربت حیدریه (19) میلیمتر بارندگی داشته‌اند و بقیه شهرهای این استان بارندگی کمتر از ده میلیمتر بوده و سبزوار بارندگی نداشته است.

ـ استان خراسان جنوبی: تنها شهرستان قائن 15 میلیمتر بارندگی داشته و در بقیه شهرهای استان، بارندگی بین 1-4 میلیمتر بوده است.

ـ استان چهارمحال و بختیاری: در شهرها و مناطق لردگان (34)، کوهرنگ (27)، بروجن (16)، سامان (13) و شهرکرد (12) میلیمتر بارندگی داشته‌اند.

ـ استان خوزستان: شهرهای دهدز (32) ایذه (24) مسجد سلیمان (17) و شوشتر (12) میلیمتر بارندگی داشته‌اند.

مقدار بارندگی بقیه شهرها بین 9-1 میلیمتر بوده است.

ـ استان زنجان: کلیه شهرهای استان بارندگی بین صفر تا 9 میلیمتر بوده است.

ـ استان سمنان: تنها شهرستان شاهرود 12 میلیمتر و بقیه مناطق استان بین صفر تا 9 میلیمتر بارندگی داشته‌اند.

ـ استان سیستان و بلوچستان: در کلیه مناطق استان بارندگی تقریباً صفر بوده است (سه محل کمتر از یک میلیمتر) و بقیه صفر.

ـ استان فارس: در ده منطقه بارندگی بین 1-8 میلیمتر و شش شهر فاقد بارندگی بوده‌اند.

ـ استان قزوین: متوسط حدود 10 میلیمتر ریزش جوی داشته‌ است.

ـ استان کردستان: شهرهای بانه (22) سنندج (19) بیجار (18) و قروه (11) و زرینه اوباتو (9) میلیمتر بارندگی داشته‌اند و شهرهای سقز و مریوان فاقد بارندگی بوده‌اند.

ـ استان کرمان: منطقه لاله‌زار (23)، کرمان (16) و بافت (13) میلیمتر بارندگی داشته‌اند و بارندگی سه شهر سیرجان، جیرفت و شهر بابک بین 4-8 میلیمتر و شش شهر نیز فاقد بارندگی بوده‌اند.

ـ استان کرمانشاه: شهر کرمانشاه (18)، سرپل ذهاب (12)، روانسر (11) سرارود (11) و اسلام‌آباد (6) میلیمتر بارندگی و شهر کنگاور فاقد بارندگی بوده است.

ـ استان کهگیلویه‌وبویراحمد: شهر یاسوج (5) و دو گنبدان یک میلیمتر بارندگی داشته است.