بادشکنها یک جزء سازنده اصلی روشهای کشاورزی موفق در تمام جهان هستند .(2)
و شامل یک یا چند ردیف از درختان ، درختچه ها یا دیگر گیاهانی است که در مناطق زیادی به عنوان عامل مؤثری در کاهش اثرات منفی باد به کار می رود .
(Van eimern 1959 ; Van eimern et.al.1946;Rosenbery 1983 )
و باعث بهبود میرو کلیما برای رشد بهتر محصول می شوند .(12)
(Brown and Rosenbery 1972; Marshall . 1967 ; and Rosenbery 1983).
آنها شامل درختان و درختچه های چند ساله ویا دائمی ، پرچینهای چوبی و یا مواد دیگری هستند . بادشکنها از خانه ها ، محصولات و دام ها محافظت کرده و از فرسایش بادی و دمیدن برف جلوگیری کرده و زیستگاهی را برای حیات وحش به وجود آورده و همچنین کشاورزی طبیعی را افزایش می دهد . منشاء آنها به سال 1400 میلادی زمانی که مجلس اسکاتلند نوارهایی از درختان را برای محافظت از تولیدات کشاورزی کاشت برمی گردد . (Droze 1977 ) .
از آن زمان کاشت درختان بادشکن به طور وسیعی در سراسر جهان به کار برده شد.(2)
(Cleugh et.al.2002 ; Brand et.al.1977 ; caborn 1971)
کاشت درختان بادشکن به عنوان راه ، ساختمان خراب خاک را بهبود می بخشد و تولید محصولات کشاورزی ، چراگاه و باروی حیوانات را بطور معنی داری بهتر
می کند.(1)
بادشکن ها در مزارع یک ابزار مهم برای زراعت در مناطق نیمه خشک هستند اما معمولاً استفاده نمی شوند : یکی از دلایلی که از بادشکن استفاده نمی شود کمبود اطلاعات راجع به فواید و هزینه های تأسیس و نگهداری آنها می باشد .(10)
ارزیابی زمینها برای کاشت درختان بادشکن در منطقه مرکزی شمال ایالت متحده نشان داد که در بیشتر از 90 میلیون هکتار محصول در منطقه ، تنها حدود 3 میلیون هکتار توسط بادشکن محافظت می شوند و بیش از 12 میلیون هکتار پتانسیل استفاده از بادشکن را دارند .(10) (Brandle et .al. 1992 b)
کشاورزان معمولاً بر این باورند که درختها ، زمینهای قابل دسترس برای کاشت محصولات را کم نمایند و پناهگاهی برای حشرات و پرندگان می باشند که باعث خسارت به محصول می شوند .(13) (Clarke and thaman , 2006 )
کاشت درختان بادشکن در مناطق بیابانی می تواند اثرات منفی بیابان را کاهش دهد . زیرا زمین های زراعی در بیابان با ماسه پوشیده می شوند که این باعث کاهش قدرت تولیدی زمین می شود و در نتیجه کشاورزی سودی ندارد . بنابراین در این مناطق بیابانی کشاورزی رونقی نداشته و کشاورزان پیشه اصلی خود را ترک کرده و برای کشاورزان روستاهای دیگر کارگری کرده و یا به شهرها مهاجرت می کنند .(13)
درختان بادشکن اثر مثبتی روی قدرت تولیدی زمین داشته و حاصلخیزی خاک را کمتر کاهش می دهد . مزارعی که نزدیک بادشکن هستند کمتر تحت تأثیر بیابان زایی واقع شده و در نتیجه تولیدات کشاورزی بالاتری را بدست می آورند .(13)
مکانیزم های اصلی بادشکن
* حفاظت محصول ها از خسارات فیزیکی .(11)(15)
* حفاظت خاک .(11)(9 )(15)
* افزایش رطوبت خاک به وسیله نگهداری برف .(11)
* کاهش فرسایش بادی .(11)(9 )(15)
* بهبود میکروکلیما .(11)(9 )(15)
* کاهش وقایعی از قبیل ماسه پاشی ورس .(1)
* تهیه پناهگاه (1) برای ساختمانها ، دام ها و تفرجگاه ها .(14)(15)
* متعادل کردن سرعت باد ، هدایت باد و تلاطم جریان هوا .( 1)
* مدیریت برف . (15)
* افزایش زیستگاه طبیعت وحشی .(15)
* تهیه حفاظی برای کاهش آلودگی صوتی .(15)
* تهیه حفاظی برای مناظر دیدنی زندگی .(15)
* تهیه مانعی علیه ذرات شیمیایی که توسط هوا منتقل می شوند .(15)
* مشخص کردن محدوده مزرعه .(15)
* بهبود راندمان آبیاری .(15)
* افزایش زیبایی ها .(15)
* افزایش کربن ذخیره شده .(15)
* اثرات مستقیم مکانیکی باد .(11, 11)
فرسایش بادی ، ماسه پاشی ، تدفین بذرها و گیاهچه ها ، فقر مواد غذایی ، خسارت گیاه ، خسارت میوه ، ورس ، پارگی و ریزش برگ ، سائیدگی و تغییرات مورفولوژیکی مانند تغییر در شکل برگ ، طول و رشد ساقه
اثرات میکروکلیمایی بادشکنها (1)
سایه اندازی از تابش مستقیم خورشیدی و صید امئاج بلند ، تبادل تلاطم گرما ، بخار آب و co2
گردش آب و مواد غذایی در سیستم بادشکن – محصول / چراگاه – خاک
رقابت برای آب و مواد غذایی
جزئی بندی ما بین خاک و تبخیر گیاه و اثرش روی راندمان مصرف آب فصلی برخی از اثرات بادشکن ها به طور افزایشی در همه زمان عمل می کنند در حالی که برخی دیگر ممکن است تنها به طور دوره ای رخ دهند اگر چه اثرشان می تواند فاجعه آمیز باشد . وقایع آب و هوایی بزرگ از قبیل ورس محصول در اثر یک طوفان سخت یک اثر
دوره ای بادشکن است .(1)
تابش خورشید
در یک مقیاس منطقه ای بادشکن ها کمترین اثر را روی توزیع مستقیم تابش ورودی دارند .(2)
تابش خورشید به طور مستقیم روی رشد گیاه و به و بطور غیر مستقیم روی درجات هوا ، خاک و تبخیر اثر می گذارد .(1) ( Loudlow 1978 )
سایه درخت روی محصول یک اثر منفی روی عملکرد دارد که ممکن است تشعشع را کاهش بدهد .(4) اما ممکن است نتیجه ای مثبت دیگری روی بالانس انرژی داشته باشد .(11)
درجه حرارت خاک (2)
میانگین درجه حرارت های بدست آمده در پناهگاه های تحت اثر بادشکن ها ، اندکی گرمتر از سطوح بی حفاظ است . ( Mcnaughton 1988 )
در اغلب موارد این به دلیل کاهش در انتقال حرارت خارج از سطح است . در سطوحی که در سایه بادشکن قرار دارند درجه حرارت کمتر از سطوح دیگر است .
اهمیت این اثر به زمان روز ، ارتفاع از مانع و زاویه خورشید ، اندازه وحدت سایه در منطقه بستگی دارد .
بادشکنها از یخبندانهای بادی محافظت می کنند .
محافظت خاک (11)
بهترین اثر بادشکنها بر روی خاک ، در مناطق روشن ، خاکها با ساختمان ضعیف تحت سیستم های کشاورزی جائیکه خاک بدون حفاظ است خصوصاً در زمانهای خشک سال است .
بادشکنها باعث افزایش و ذخیره برف در داخل حفاظ ایجاد شده می کنند . این برف دیرتر آب می شود و اجازه می دهد رطوبت بیشتر در پشت پناهگاه نگهداری شود و به این وسیله رطوبت خاک را افزایش می دهند ( Scholten , 1988 ) .
اگرچه نگهداری برف استراتژی کشاورزان مناطق گرم و خشک برای استفاده از بادشکن نیست ولی بادشکن می تواند باعث افزایش عملکرد به وسیله افزایش های کوچک رطوبت خاک شود .
محافظت خاک از طریق اثر باد شکن روی حاصلخیزی ، افزایش مستقیم رطوبت خاک و تخریب بالانس انرژی محصول و رابطه آب گیاه می باشد .
تبخیر
تبخیر از سطوح برگ در پناهگاه کاهش می یابد در نتیجه در موارد خیلی کم ممکن است بیماری در محصول در اثر رطوبت زیاد اتفاق بیافتد . (11)
تبخیر از سطح خاک نیز به دلیل کاهش در سرعت باد کاهش می یابد . (2)(11)
در این موارد ممکن است شبنم زیادتری تشکیل شود . (2)
با کاهش تبخیر از سطح خاک ، زمانی که شاخص سطح برگ پائین است ، این امکان وجود دارد که آب قابل دسترس خاک را برای محصول فصل بعدی ذخیره کند و بدین گونه کارایی مصرف آب فصلی بهتر می شود . (1)
تبخیر از برگ به اختلاف فشار بخار آب بین برگ و هوا و مقاومت انتقال فشار ربط داده شده است . (11)
درجه حرارت
با کاهش درجه حرارت در پناهگاه در شب ممکن است سرعت تنفس کاهش یابد که در نتیجه ممکن است سرعت فتوسنتز خالص بیشتر و رشد بیشتر شود . (2)
بادشکن ها در مناطق حاره و شبه حاره ای مضر هستند زیرا درجه حرارت روز را افزایش می دهند . (7) ( Jensen . 1983; 1993 )
درجه حرارت بهینه برای فتوسنتز ، تقسیم سلولی و رشد گیاهان C3 در حدود 30°C است . معمولاً تحت شرایط حفاظت شده به وسیله بادشکنها ، شدت جریان گرما به خاطر انتقال متلاتم کاهش می یابد : در نتیجه در هنگام روز درجه حرارت در قسمت حفاظت شده بالا و در شب پائین تر از مناطق بدون حفاظ است . این اختلاف در درجه حرارت می تواند یک اثر افزایشی و تجمع پذیر روی زمان بندی فنولوژی و فیزیولوژی محصول داشته باشد . (11) ( Kelleher, 1984 )