دانلود تحقیق گیاه خشخاش

مقدمه: خشخاش گیاهی است که بومی که اروپای جنوب شرقی و آسیا (خاورمیانه) است.

کشت خشخاش نخستین بار 3400 سال پیش از میالد در جنوب میان رودان صورت گرفت.

در برخی از مقالات هم زکر شده که، این گیاه حدود 2500 سال قبل در منطقه ی مدیترانه کشت می شده است و سابقه ی گیاه را تا 5000 سال قبل ذکر می کنند.

به طور کلی بیشتر مواد مخدر از تریاک به دست می آید و آن نیز محصول نوعی خشخاش است.

از آثاری که از سومری ها باقی مانده است چنین برمی آدی که آنها قدیمی ترین و مشهورترین ماده ی مخدر یعنی تریاک را استعمال می کردند و به خشخاش گیاه شادی بخش هم می گفتند.

سوری ها خشخاش را گیاه لذت می نامیدند.

پس می توان عمر کشت خشخاش را با عمر شناسایی تریاک و مواد مخدر توسط انسان برابر دانست.

هنر کشت خشخاش بعدها از سوری ها به آشوریان و سپس به بابلیها منتقل شد و از آن جا به مصر راه یافت.

در دهه ی 13 پیش از میلاد دوران طلایی تریاک با کشت گسترده ی خشخاش در تبس پایتخت مصر آغاز شد.

بازرگانان، تریاک و همراه آن کشت خشخاش را از مصر به کارتاژ، یونان و اروپا می بردند، پس از آن« کشت خشخاش در قبرس پیشرفت قابل ملاحظه ای داشت و تریاک در قرن چهارم به چین هم رسید و به این ترتیب، کشت خشخاش در سراسر کره ی زمین گسترش یافت.

نام علمی خشخاش:‌ در طبقه بندی، هر گیاهی دارای یک اسم ژنریک است که از دو کلمه تشکیل یافته است.

اولین کلمه معرف جنس و دومی معرف گونه ی گیاه مورد نظر است.

گیاه خشخاش با نام علمی papaver somniferuml (پاپاور سومنیفرم)گیاهیست متعلق به تیره یا خانواده ی papaveraceae (شقایق) و جنس یاژانر papaver و گونه ی somniferume مبدأ خشخاش را از گونه ی papaverse tigerum می دانند.

شرح تیره خشخاش: Papaveraceae گیاهانی عموماً علفی بندرت دارای اعضای چوبی و یا به صورت درختچه اند شامل 700 گونه می باشند که تعداد فراوانی از آنها تعلق به papaver ها دارند وسعت انتشار آنها در کره زمین زیاد می باشد بطوریکه در غالب نواحی معتدله نیمکره شمالی و حتی در مناطق سرد یافت می شوند ولی در نیمکره جنوبی بندرت ممکن است نمونه هایی از آنها مشاهده گردند این گیاهان برگهایی به وضع منفرد بر روی ساقه دارند پهنک برگ آ«ها نیز غالباً منقسم به قطعات باریک فراوان است گلهای آنها نر- ماده شامل 2 کاسبرگ زود افت 4 گلبرک(در 2 ردیف) تعداد زیادی پرچم و مادگی از تخمدانی چند خانه است.

در بعضی از آنها 3 کاسبرگ و6 گلبرگ دیده میشود.

از اختصاصات آنها این است که گلبرگ های آنها در حالت غنچه وضع چین خورده دارند ولی پس از شگفتن گل صاف می گردند.

میوه آنها پوشینه یا خورچین مانند و محتوی دانه های ریز بسیار است.

غالب گیاهان این تیره مانند papaverها، Glauciumها، Cheledoniumها و غیره مجاری ترشحی لاتکس مرکب از سلولهای منفرد با پشت سر هم با جدار عرضی سوراخ دار و یا بصورت مشبک دارند این سلولها و مجاری در پارانشیم ها مخصوصا در بافت آبکش دیده می شوند.

شیرا به آنها ممکن است شیری رنگ (papaver) ها یا زرد رنگ (Chelidonium)ها و یا قرمز رنگ در (Sanguinaria)ها باشد.

گیاهان داروئی مهمی در این تیره وجود دارند که ارزش درمانی ارزنده آنها سبب گردیده که در بسیاری از مداواها با اثر قاطع بکار می روند از بعضی از آنها مواد موثر بسیار مهمی استخراج می گردد که در پزشکی اهمیت فراوانی دارد.

طول عمر و ارتفاع خشخاش:‌ خشخاش گیاهی است یک ساله (یعنی طول دوره ی رشد آن کمتر از یکسال زراعی است) خشخاش سریع الرشد وبه صورت بوته ی تقریباًٌ صاف و بدون کرک است.

تعداد کروموزوم های این گیاه، 22 جفت می باشد.

ارتفاعش حدود 1متر و در صورت مرغوب بودن زمین به 5/1 متر هم می رسد.

ریشه ی خشخاش: بوته ی خشخاش دارای ریشه های سطحی و کم قوت است.

ریشه ی خشخاش مخروطی یا مارپیچی شکل است.

ساقه ی خشخاش:‌ ساقه ی این گیاه نازک واستوانه ای و باریک و سبز رنگ بوده و از ماده ی مومی مستور گشته و اصولاً انشعابات کمی تولید می نماید.

برگ خشخاش:‌ برگهای خشخاش به صورت متناوب در روی ساقه قرار می گیرند ودراز وشکاف دار یا دندانه دار بوده وشفافنند.برگهای قسمت تحتانی ساقه خیلی بزرگ و بادمبرگ هستند در حالی که برگهای قسمت فوقانی ساقه کوچکتر و دمبرگ و ساقه را در آغوش می گیرند.

شکل برگ ها نسبتاً بیضی و طول آن به 10 تا 25 سانتیمتر می رسد.

گل خشخاش:‌ گل خشخاش درشت و در انتهای ساقه باپدانکول طویل قرار می گیرد و رنگهای مختلفی از جمله: سفید، قرمز وارغوانی مایل به قرمز یا بنفش است.

گلهای خشخاش را دو کاسبرگ مقعر از بدون احاطه نموده به طوری که بعد از باز شدن گلها این دو کاسبرگ می افتند.

خشخاش دارا ی چهار گلبرگ نازک و گرد است که دو به دو روبه هم قرار می گرفته در موقع بازشدن گلها گسترده شده و اندامهای مذکری که از اطراف تخمدان خارج می گردند را نمایان می کنند.

قبل از باز شدن گل، بیشتر پرچم ها به صورت غنچه مچاله گردیده اند.

اندام مذکر دارای یک میله ی نازک پرچم است که انتهای آن ها بساکهای (ANTHER)‌ کوچکی قرار دارند.

تخمدان خشخاش در روی نهنج نسبتاً پیش آمده ای قرار گرفته و دارای شکلی کروی بوده که از چندین حفره ی به هم پیوسته ساخته شده است.

بعد از بارور شدن تخمدان خشخاش کپسولی تولید می کند، که، تخم مرغی یا کروی شکل فاقد کرک با رنگ سبز روشن و طولی در حدود 5سانتیمتر دارد.

در انتهای کپسول صفحه ای دائمی که همان کلاله باشد، قرار دارد.

در بین این صفحه ی فوقانی وکپسول در اغلب نژادهای خشخاش،موقع رسیدن شکاف های افقی به وجود می آیند که، باعث شکوفا شدن یا باز شدن گشته و دانه های ریز خشخاش از آن خارج می شوند.

گلبرگها بلافاصله بعد از باز شدن گلها معمولاً یک روز بیشتر درام نخواهد داشت و خواهند ریخت.

میوه ی خشخاش:‌ میوه ی خشخاش بعد از گذشت 10 تا 20 روز از پیدایش گل، پس از ریختن گل آن به صورت نارس در سر شاخه پیدا می شود و آن را گرز خشخاش و پوشینه وکپسول و غوزه ی خشخاش و کوکنار هم می گویند.

میان آن خانه خانه و حاوی دانه است.

این گرزها در اواخر بهار و اوایل تابستان دارای پوست سبز است ولی بعد رنگ آن به زردی می گراید.

در بعضی انواع خشخاش کپسول آن فاقد سوراخ است و بذرها از آن به خارج نمی ریزند.

دانه ی خشخاش:‌ در هر کپسول خشخاش معادل 25 تا 30 هزار دانه به بزرگی 1/0 تا 2/0 میلی متر وجود دارد.

این دانه ها به رنگهای سفید، خاکستری، قهوه ای و سیاه می باشند.

عملکرد دانه ی خشخاش حدود 800 کیلو گرم از هر هکتار است.

شرایط اقلیمی مناسب برای رشد گیاه خشخاش: خشخاش مقاومت چندانی به خشکی ندارد لذا آب وهوای معتدل و گرم و نسبتاً مرطوب احتیاج دارد.

ضمناً خشخاش به غیر خشکی نسبت به سرما و باد حساس است و احتیاج نسبتاً زیادی به تابش خورشید دارد.

خاک مناسب برای رشد خشخاش: در صورتی که شرایط آب وهوای خشخاش کاملاً مناسب باشد، اثر خاک در بالا بردن میزان محصول، بیشتر شایان توجه می باشد.

خاک مورد نیاز خشخاش حتماً باید حصلیخیز و قوی باشد.

خاکهای شنی-رسی حاصلیخیز، بهترین خاک برای خشخاش است.

همچنین خاکهای نسبتاً سبک آهکی-قلیایی که در بهترین شرایط زراعی تهیه شده باشد، برای خشخاش بسیار مناسب می باشند.

ساختمان و بافت خاک بدون حاصلخیزی تأثیر جالبی در عملکرد گیاه خشخاش ندارد.

خاکهای مرطوب سرد-سبک نامرغوب-فقیر-اسیدی و رسی (سنگین) که در اسرع وقت خشک شده و سله (ترک) تولیدی می نماید، برای کشت و کار خشخاش مناسب نمی باشد.

کشت خشخاش: عمده روش تکثیر خشخاش از طریق بذر است.

بذرها در اوایل اسفند ماه در خطوط کشت که با فاصله ی 60 سانتیمتری از هم قرار دارند، کاشته می شوند.

به دلیل ریز بودن بذرها، آنهارا در بطری هایی می ریزند که در سر بطری چوب پنبه ای قرار دارد و در وسط آن سوراخ ریزی ایجاد می کنند و در امتداد شیار یا خطوط کشت آن را حرکت می دهند تا بذر کمی در واحد سطح ریخته شود.

اگر بذر زیاد رد واحد سطح ریخته شود، به دلیل ویژگی ریشه ی خشخاش، اگر تصمیم به تنک کردن داشته باشیم، با شکل مواجه می شویم.

میزان بذر لازم حدود 2 کیلوگرم در هکتار است.

در صورت کشت خشخاش به صورت ردیفی یا هیرم کاری به 3 تا 4 کیلوگرم بذر در هکتار مورد نیاز است.

در صورت تهیه ی زمین به طور کامل و تنظیم و انجام صحیح بذر افشانی وفراهم بودن سایر شرایط میتوان میزان بذر در هکتار را به نصف تغییر داد.

فواصل ردیف کاری را در این صورت باید 25 تا 40 سانتی متر و فواصل بوته ها را 10 تا 15 سانتیمتر در نظر گرفت.

خشخاش را می توان در تناوب، به عنوان پیش تناوب بعد از غلات پاییزه کشت کرد.

خشخاش در مناطق خیلی سرد در بهار ودر مناطق معتدله آن را در پاییز می کارند.

بهتر است خشخاش را بعد از گیاهان وجینی مانند:‌ چغندر، پنبه، سیب زمینی و غلات کشت نمود زیرا تهیه ی زمین مناسب برای کشت خشخاش کاملاً شبیه تهیه زمین مناسب برای گیاهان وجینی است با این تفاوت که باید خاک زمین کشت خشخاش کاملا نرم و بدون علف باشد.

25-کشبت و کار خشخاش در ایران قبل از انقلاب به صورت کرتی-ردیفی هیرم کاری وخشکه کاری متداول بوده است هیرم کاری به دلیل ریز بودن خیلی زیاد دانه و سبز شدن یکنواخت دانه بیشتر قابل توصیه است زیرا وزن هزار دانه آن بین 25% تا 60% گرم است.

روش داشت خشخاش:‌ دانه ی خشخاش معمولاً بعد از 15 روز کاشتن شروع به جوانه زدن و خارج شدن از خاک می کند و از تیر تا مرداد ماه گل می دهد.

بوته های خشخاش بعد از آنکه یک انگشت بزرگ شدند، باید آن ها را تنک نمود و سپس احتیاج به چندین مرتبه وجین کردن (حذف علفهای هرز) دارند.

روشد و نمو خشخاش در اوایل کند می باشد به همین علت هم هست که باید آن را با وجین های متعدد از هجوم علفهای هرز در امان داشت.

دادن کود دامی به زراعت خشخاش ممکن است باعث خوابیدگی و هنجوم گیاههای هرز و تأخیر در رسیدن آن باشد.

کودهای کاملاً فاسد شده که در پاییز زودتر به زمین خشخاش داده شده باشند، می توانند تأثیر مثبتی در عملکرد محصول آن داشته باشند.

دادن کودهای شیمیایی به مقیاس ومعیار متناسب، نه تنها برای خوابیدگی و همچنین محتوای روغن دانه ی خشخاش خطرناک نمی باشد، بلکه دادن بیش از اندازه ی کودهای ازته موجب علفی شدن بوته ی خشخاش می گردد.

خشخاش علاوه بر مناطق معتدل در مناطق خشک و نیمه خشک کشت و کاری شود و یک گیاه تقریباً سازگار به کم آبی است.

دوره ی آبیاری برای این گیاه از 12 روز تا 16 متر 15 روز است.

برداشت خشخاش: تاریخ برداشت باری بذر در موقعی است که ساقه خشک و گرزها زرد رنگ و دانه در داخل گرزها آزاد شده باشد.

برداشت کپسول ها به وسیله ی دست یا با وسایل ماشینی امکان پذیر است که باید آن را کوبیده و دانه را از پوست جدا نمود.

مناطقی که در آنها خشخاش کشت می شود: خشخاش قرنهاست که در آسیا کشت و کار آن معمول بوده است و مبدأ آن را آسیای صغیر (هند) می دانند.

امروزه در مناطق معتدل نیمکره ی شمالی برای دانه هیا روغنی آن و بعنوان داروی گیاهی و برای تولید تریاک در کشورهای مناطق مدیترانه ای تا کشورهای نیمه داره ی آسیا، چین و ژاپن کشت می شود.کشت و کار خشخاش در اروپا و آسیا به نظر می رسد که از شرق به غرب بوده است.

کشت خشخاش از سالیان دراز در ایران بهدلیل متناسب بودن رشد و نمو آن با آب و هوای کشور معمول بوده است.

زراعت خشخاش در ایران قدیم و بخصوص از دوره ی سلطنت صفویه تا سال 1334 مرسوم بوده که بعداً برای مدت 13 سال ممنوع اعلام گردید و دوباره کشت و کار آن از سال 1347 متداول گشته است برای دلیل رواج کشت خشخاش در ایران علاوه بر مناسب بودن شرایط رشد ونمو گیاه، باید به هزینه ی تولید بسیار ناچیز، عدم نیازمندی به آب گرانبهای تابستان، بالا بودن قیمت محصول تریاک وزودرس بودن محصول در عرض 3 ماه اشاره کرد.

همچنین کشت و کار خشخاش در ایران به دلیل انجام چندین مرتبه وجین ودادن کودهای دامی کافی خاک را حاصلیخیز وتمیز باقی می گذارد.

در ایران، مهمترین استانهای مساعد کشت وکار خشخاش عباتند از:‌ اصفهان، فارس، همدان، باختران، کرمان، لرستان واستان مرکزی.

خشخاش به طور غیرقانونی در کرمانشاه و بم و به فراوانی و گستردگی در کشور همسایه افغانستان کشت می شود.

خشخاش قرنهاست که در آسیا کشت و کار آن معمول بوده است و مبدأ آن را آسیای صغیر (هند) می دانند.

منشأ تریاک: معروفترین نوع خشخاش، opium poppy یا خشخاش سیاه است و از آن شیره ی تریاک یا افیوتن استخراج می نمایند.

قبل از این که میوه ی گیاه خشخاش خشک و زرد شود، باید برای برداشت شیره از خشخاش و تهیه ی تریاک اقدام کرد و این زمان هنگامیست که کپسولها به حداکثر بزرگی خود رسیده و هنوز کاملاً سبز وترد و پر آب هستند تا اینکه هنگام تیغ زدن حداکثر شیره از جدار میوه جریان پیدا کند.

تیغ زدن چندین مرتبه در ساعات اولیه شب با تیغهای مخصوص و ایجاد چندین شیار افقی و یا عمودی و یا مورب بر روی گرزها صورت می گیرد.

صبح روز بعد یعنی بعد از 12 تا 14 ساعت از تیغ زدن شیره ی سفید رنگ خارج شده از محل شکافها به سمت بیرون، به صمغ قهوه ای رنگی، تبدیل می شود که در این زمان به جمع آوری شیره اقدام می نمایند.

این شیره در واقع همان شیره ی تریاک است.

تریاک همانطور که شرح داده شد شیره ی منعقد شده ی تخمدان کامل بوته ی خشخاش بوده و از نظر علمی به پاپاور معروف است.

واژه ی تریاک در عربی تریاق و در فارسی پادزهر هم نامیده می شود.

شیره ی تریاک را بعد از جمع آوری به صورت لوله های مخصوص در می آورند.

تیغ زدن گرز یا کپسول خشخاش در مناطق مرطوب صبح و در نواحی خشک موقع عصر باید انجام گیرد.

میزان عملکرد تریاک در مناطق مختلف متفاوت بوده و بین 10 تا 25 کیلوگرم در هر هکتار است.

تریاک آماده ی مصرف ماده ای است خمیری به رنگ قهوه ای که برحسب نوع و منطقه ی کشت خشخاش و آب وهوای منطقه پرورش از قهوه ای روشن تا تیره وجود دارد.

بیش از 10 درصد تریاک را مورفین (که نوعی آلکالوئید یعنی ترکیب پیچیده ی ازت دار که نوع بازی آن اثرات فیزیولوژیک فوری دارد) تشکیل می دهد.

مورفین از طریق فرایندهای شیمیایی به هروئین تبدیل می شود و تریاک بیشتر برای تولید هروئین برداشت می شود.

در تریاک آلکالوئیدهای دیگری نیز وجود دارد از جمله کدوئین، پاپاورین، نوسکاپینو بتائین.

از قسمتهای دیگر خشخاش و گیاهان هم خانواده ی آن مواد دیگری با خصوصیات مشابه وضعیف تر از تریاک به دست می آید.

کشت تریاک به منظور استفاده غذایی، تخفیف درد و بی حس کننده حداقل از عصر بُرُنر به این سو ادامه داشته است.

نوع دیگر خشخاش، خشخاش سفید papaver RH OEAS است که به آن خشخاش بستانی یا شقایق می گویند.

خشخاش بحری یا مامیثا GISUCIUM CORNICULATUM نوع دیگر شقایق است که دارای خاصیت دارویی است.

موارد مصرف خشخاش: بذر خشخاش حدود 20 درصد پروتئین دارد معمولاً این دانه ها را می خورند.

دانه ی خشخاش آلکالوئید کم یا ناچیزی دارد و به عنوان غذایی برای خوش طعم کردن نان به کار می رود بذر خشخاش حاوی حدود 40 تا 50 درصد روغن خشک است و از آن علاوه بر تهیه ی روغن خوراکی، برای تهیه ی رنگ و صابون استفاده می شود.

حتی از کنجاله (تفاله ی دانه ی خشخاش که روغنش گرفته شده است.)، در دامداری برای تعلیف احشام مصرف می شود.

خواص دارویی گیاه خشخاش:‌ چنانکه قبلاً ذکر شد، از خشخاش تریاک تهیه می نمایند که در صنعت دارو سازی و طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار می گیرد.

تریاک بیش از همه به دلیل خصوصیات ضد درد و بی حس کننده که موجب می شد تا اعمال جراحی در قدیم ممکن شود، مورد توجه بود.

مصرف تریاک به شکل سنتی آن تا هنگام جنگ داخلی آمریکا ادامه یافت.

از آن پس با استخراج مورفین و قابلیت تزریق آن این دارو به مهمترین داروی ضد درد، برای مجروحان جنگی و مصدومان سوانح تبدیل شد.

تریاک ترکیبات مختلفی دارد که عملکرد همگی آن ها در بدن همانند کار هورمون های ضد درد اندورفین ها است که از طریق تأثیر بر سلسله اعصاب مرکزی موجب تخفیف احساس درد در بدن می شود.

یکی از این ترکیبات مورفین است که درد را کاهش می دهد و حتی زمانی که داروهای استاندارد تأثیری ندارند بر مرکز عصبی مسکن است.

کدئین ترکیب دیگر تریاک است که اثرات کشنده ی درد داروهای متعدد را کاهش می دهد و تمایل به سرفه کردن را متوقف می کند.

پاپاورین ترکیب دیگریست که انقباضات عضله ی شل را تخفیف می دهد.

بنابراین همان طور که ملاحظه می شود، علاوه بر این که خود تریاک داروست.

در دارو سازی آلکالوئیدها و ترکیبات تریاک هم جزئی از داروها هستند.

برای سایر استفاده های پزشکی تریاک و مشتقات آن حتی در طب سنتی می توان به کنترل و درمان اسهال، زخم روده و معده، تنگی نفس، نقرس چاد، سردرد، پیچش شکم، جرب و خارش های پوستی و کنترل سرماخوردگی و درمان افسردگی اشاره کرد.

سرخوردگی و نشئنگی که توسط این مواد ایجاد می شود، همواره موجب سوء مصرف این دارو از زمان پی بردن بشر به اثرات شگفت این ماده بوده است.

کپسولهای خشک شده ی خشخاش، به عنوان ماده ی خام دارویی در بسیاری از کشورهای اروپاییست.

منابع اصلی تریاک کشورهای ترکیه (آسیای صغیر)، هند و شوروی سابق و چین می باشد.

در طب سنتی، ریشه، برگ، گل، کپسول و دانه ی خشخاش مورد استفاده قرار می گیرد.

این گیاه با طبیعت سرد دارای خواص درمانی به شرح زیر است: دستگاه اعصاب: خشخاش تسکین دهنده ی دستگاه عصبی وآرام بخش است.

برگهای خشخاش خواص دارویی کمی دارد و زمان جمع آوری آن قبل شکفتن گل است.

برگ خشخاش، خواب آور و تسکین دهنده ی دردها می باشد.

ضماد جوشانده ی پوست خشخاش، بیخوابی، سردرد و دردهای موضعی را درمان می کند.

روغن گل خشخاش، درد موضعی، سردرد و دیگر دردهای عصبی را تسکین داده و ورم های دردناک را التیام می بخشد.

دستگاه گوارش: جوشانده ی پوست خشخاش، درمان کننده ی التهاب معده و اسهال خونی و مزمن است.

عصاره ی پوست خشخاش دل درد را تسکین می دهد.

شیاف پوست خشخاش درمان کننده ی اسهالهای مزمن می باشد.

اختلالات مزاوی: جوشانده ریشه ی خشخاش، اختلالات کبری و راه های صفراوی را برطرف نموده و از کیسه صفرا جلوگیری می کند.

اختلالات کلیوی: دانه هیا خشخاش، اختلالات کلیوی را برطرف نموده و سوزش مثانه و مجاری ادرار را برطرف می سازد.

اختلالات تنفسی:‌دانه های خشخاش، برطرف کننده سینه درد و سرفه های خشک است.

روغن خشخاش نیز سینه درد را درمان می کند.

ناراحتی های پوستی: ضماد گل خشخاش مخلوط آب گشنیز، اگزما، جوش های ریز خاردار و آلرژی های پوستی را برطرف می سازد.

خلاصه آنکه خشخاش گیاهی دارویی با اثر خواب آور و تسکین دردها که بایستی در حد اعتدال مورد استفاده قرار گیرد.

خشخاش التیام دهنده دردها واختلالات عصبی، گوارشی، صفراوی، کلیوی، تنفسی پوستی است.

خشخاش در افراد سرد مزاج سبب بروز اختلالات ریوی، گوارشی، عصبی، جنسی، پوستی می شود.

با جوشانده ریشه این گیاه فشار خون، ضماد گل آن سوزش و خارش چشم و اورام برطرف می شود.

منابع: سایت www.

Google.com کتاب گیاهان زراعی – نوشته دکتر کریمی –هادی- انتشارات تهران- چاپ 1383