مقدمه و بیان مسئله:
مقدمه: دیابت یکی از شایعترین بیماری های اندوکرینی است که به علت متغیر بودن استانداردهای تشخیص، تعیین میزان واقعی آن دشوار است. آمار مبتلایان به دیابت در آمریکا 16 میلیون میباشد و از هر 20 نفر یک نفر به دیابت ملیتوس مبتلا است. دیابت یک بیماری جدی بوده و در اثر فقدان انسولین در بدن ایجاد میگردد و منجر به اختلال در گردش خون اشخاص مبتلا میشود. 6-5 درصد افراد آمریکایی مبتلا به دیابت میباشند. (1)
طبق آخرین آمار در جهان 171 میلیون بیمار دیابتی وجود دارد که پیشبینی میشود تا سال 2030، 66 میلیون نفر به این رقم افزوده گردد. (2) در اثر این بیماری اکسیژن به میزان کافی به بافتهای بدن به خصوص پوست و به ویژه اندامهای انتهایی بدن ماند پا نمیرسد. در اثر فاکتورهای متعدد از قبیل استفاده از کفش تنگ، تروما و … بافت صدمه دیده و اولسر (زخم) ایجاد میگردد. از 16 میلیون آمریکایی مبتلا، 25 درصد اولسر پا گزارش شده است. بسیاری از این جراحات بدون زمان باقی مانده و منجر به اختلالات وسیعتری میگردد. (3)
دلایل بروز و پیشرفت زخم در بیماران دیابتی یا عوارض نوروپاتیک (اختلالات عصبی) هستند و یا ایسکمیک (اختلالات خونرسانی)، در پای دیابتی ایسکمی و عفونت جزو مشکلات بسیار جدی بوده که حتی ممکن است فرد دیابتی را با خطر روبهرو کند. در زمینه شیوع دیابت در ایران طبق آخرین آمار تعداد مبتلایان بیش از 3 میلیون نفر اعلام شده که 5/2 درصد روستایی و بیش از 5 درصد شهریها را شامل میشوند.
بیماری دیابت جزء بیماریهایی است که در صورت ابتلاء به آن و عدم رعایت نکات ضروری مثل کنترل دائم قند خون، عوارض زیادی را به دنبال خواهد داشت و اغلب این عوارض هم نظیر قطعی عضو (پا) جبرانناپذیر بوده و هزینه زیادی را به بیمار و کشور تحمیل میکند.
از آنجایی که عفونت و زخم های پا در دیابتیها نسبت به درمانهای عادی اغلب مقاومند، روزهایی که این بیماران جهت درمان در بیمارستانها میگذرانند، بیش از زمانی است که صرف سایر درگیریهای دیابت میگردد. در کشور ما با توجه به اینکه آزمایشهای میکروبشناسی از نظر محیط کشت (به خصوص کشت بیهوازی) تجهیز نیستند و حجم کار به علت پلی میکروبی بودن عفونت در آزمایشگاهها افزایش مییابد. به این علت میزان اینگونه بررسیها کمتر خواهد بود. لذا این تحقیق در نظر دارد باکتریهای شایع را در عفونتهای پای بیماران مراکز درمانی شهید بهشتی در تهران مورد بررسی قرار دهد تا با در دسترس داشتن آمار دقیق این باکتریها، پزشک معالج بتواند تصمیم صحیحی در تجویز آنتیبیوتیک مناسب بگیرد، تا منجر به آمپوتاسیون جزئی و یا حتی در موارد پیشرفته آمپوتاسیون وسیعتر شود. این امر خصوصاً برای مناطق دور افتاده و محروم کشورمان که از کمترین امکان آزمایشگاهی برخوردار هستند حائز اهمیت میباشد و هدف دیگر این مطالعه معطوف داشتن نظر پزشکان محترم نسبت به اهمیت کشت این چنین زخمها و عفونتها است.
تاریخچه:
الف) تاریخچه دیابت:
دیابت یکی از قدیمیترین بیماریهای شناخته شده است. در پاپیروس عبری مربوط به 1500 سال قبل از میلاد مسیح به علائم آن اشاره شده است. چینیهای قدیم علامت آن را تشنگی سیرابنشدنی و اطبای هندی در قرن هفتم، طعم ادرار را شیرین ذکر کردهاند. آرتئوس (Artueus) در سال 70 میلادی به علت خاصیت پرادراری نام سیفان را برآن نهاد. پزشکان پس از اسلام ایران، با اقتباس از نام یونانی این بیماری درباره آن شرح دادهاند،از جمله ذکریای رازی در کتاب الحاوی و ابن سینا که به طعم شیرین ادرار بعضی بیماران مبتلا به پرادراری اشاره نمودهاند (5،4).
در سال 1674 توماس ویلیز (Thomas willis) دیابت را بیشتر مورد توجه قرار داد و دریافت که ادرار بعضی بیماران شیرین و در دستهای دیگر با وجود زیاد بودن ادرار طعم شیرین ندارد پس گروه اول را دیابت شیرین و دسته دوم را دیابت بیمزه نامید. به همین جهت واژه ملیتوس (Mellitus) به معنی شیرین را به دنبال دیابت آورد.
Thomas Cawley اولین فردی بود که به درگیری پانکراس در دیابت اشاره نمود، در مقالهای که او در سال 1788 در London medical journal منتشر کرد، موردی از دیابت را شرح داد که در اتوپسی، تخریب قابل ملاحظه پانکراس دیده میشود. از این جهت متوجه شد احتمالاً بیماری پانکراس از نظر علت و معلولی در ارتباط با دیابت میباشد (6). در سال 1829 بوشاردا (Boucharda) وجود رابطه بین نوع تغذیه بیماران قندی با قند ادرارشان را ثابت کرد که بعدها پایه مطالعه رژیم شناسایی قرار گرفت.
در سال 1833 پلیگوت (Peligot) ماده شیرین ادرار بیماران را به دست آورد و آن را گلوکز نامید. در سال 1844 کلودبرنارد فرانسوی عمل ساخت گلیکوژن توسط کبد را ثابت کرد و نشان داد منشأ گلیکوژن کبد از گلوکز خون است. در سال 1869 لانگرهانس (Langerhans) متوجه جزایر سلولی خاصی در پانکراس شد که هماکنون به نام جزایر لانگرهانس معروف است.
اهمیت پانکراس در سال 1889 توسط Oskar Minkowski به اثبات رسید، او با همکاری Von Mering نشان داد که چگونه پانکراتکتومی سبب میشود که سگ مورد آزمایش دچار ادرار مفرط شده و حشرات در اطراف ادرار حیوان تجمع یابند. Gastace Lagusser در سال 1893 پیشنهاد نمود که احتمالاً سلولهای جزایر لانگرهانس دارای یک نوع ترشح آندوکرین هستند (6). در سال 1914 آمبار در مورد این بیماری چنین بیان کرد: انساج بدن شخص دیابتی نمیتواند مانند شخص سالم از قند استفاده کند و برای جبران این نقص است که مقدار قند افزایش مییابد تا اینکه به مقدار بیشتری از قند استفاده شود و اگر به این مطلب توجه نداشته باشیم و با وسایل مصنوعی قند خون را کم نمائیم خود به اختلال تغذیه کمک نمودهایم. به همین دلیل است که اگر مواد هیدروکربنه را از رژیم بیمار دیابتی حذف کنیم با آنکه گلیسمی زیاد نیست، بیمار به اسیدوز مبتلا خواهد شد (7).
در سال 1921 جراح کانادایی Fredrick Banting همراه با دانشجوی خود به نام Charles Best اولین افرادی بودند که به این موفقیت دست یافتند. آنها نشان دادند که عصاره استخراج شده آنها از پانکراس سطح پلاسمایی قند را در سگهایی که توسط پانکراتکتومی دچار دیابت شده بودند پایین میآورد. سرانجام کولیپ و همکارانش موفق شدند ماده مترشحه از لوزالمعده را که در پایین آوردن قند خون دخالت دارد به شکل خالص جدا کنند و آن را انسولین نامیدند (8). در سال 1924 آمبار با همکاری اشمید ثابت کرد که دیابت نتیجه عمل دیاستازها است (7).
در سال 1936 هاگدرن (Hagedorn) از دانمارک ثابت نمود که اگر انسولین با بعضی مواد مثل پروتاسین مخلوط شود اثر طولانیتری دارد. در سال 1944 رتینوپاتی دیابتی توسط Ballantyne and Loewenstein مورد توجه قرار گرفت (6).
ب) تاریخچه پای دیابتیک:
پزشکان بر این مسئله که بیماری عروق محیطی یک درگیری بسیار جدی است اعتراف دارند. کلسیفیکاسیون پیشرفته آئورت در یک مومیائی مصری مربوط به 2500 سال قبل از میلاد مسیح و آترواسکرولوزیس کلسیفیه در رگهای اندامهای انتهایی مومیایی رامسس دوم مربوط به سالهای 1290-1223 قبل از میلاد مسیح یافت شده است. بقراط در 400 سال پیش از میلاد مسیح راه اصلی درمان را بریدن بخشهای آزرده میدانست که احتمالاً این بخشهای مبتلا به گانگرن بعد از تروما یا انسداد عروق شده بودند. تاریخچهای از گانگرن پا در کتب مقدس (تورات و انجیل) یافت شده که شاید اولین مورد در ارتباط با دیابت باشد:
«شاه Asa در سی و نهمین سال سلطنتش مبتلا به گانگرن در پاهایش گردید، او از خداوند درخواست کمک نکرد اما به پزشکان متوسل شد. و بالاخره در چهل و یکمین سال سلطنت به اجدادش پیوست.» (4)
در کتب مقدس به جز دعا کردن دستورالعملی برای درمان پا وجود نداشت و تا سال 1500 تنها راه حل بهبودی را دعا کردن میدانستند. Ambroise-Pare جراح ارتش فرانسه در قرن شانزدهم چنین بیان کرده: «من تنها زخم را پانسمان میکنم و خداوند آن را شفا میدهد.» اولین شاهد آمپوتاسیون تصویری است که از کتابی در زمینه جراحی زخم مربوط به سال 1517 بدست آمده و جراح را در حال تکنیک Hans van Gersdorff نشان میدهد. این عمل (آمپوتاسیون) تا قرن هفدهم به فراموشی سپرده شده بود تا اینکه در این زمان آمپوتاسیونها نه تنها جراحی پس از تروما را شامل میشد بلکه برای زخمهای پا و آبسهها نیز به کار میرفت. در اواسط سال 1800، Syma آمپوتاسیون در مفصل مچ پا را انجام داد، در این زمان داروی بیهوشی اتر برای اول بار مطرح شده و نیز در همین هنگام همراهی دیابت و گانگرن توسط Marchal شرح داده شد. در سال 1891، Heidenhain روی ارتباط دیابت و پاها بازنگری انجام داد و با مشاهده گانگرن سطوح و مقاطعی را برای انجام آمپوتاسیون پیشنهاد کرد.