پارگی ها و آسیب رباط,تاندون و عضله
کشیدگی و پارگی های رباط , تاندون ها و عضلات
حرکت ناشی از انقباض عضلات و انتقال این انقباضات به مفاصل است. هر عضله توسط یک نوار فیبری به نام تاندون به استخوانهای یک سمت مفصل اتصال دارد. کشیدگی های ایجاد شده در عضله یا تاندون آنرا strain می نامیم. پارگی ناشی از کشیدگی چه کامل باشد چه جزئی می تواند در عضله, محل اتصال عضله به تاندون یا در داخل تاندون اتفاق بیافتد که همگی اینها را strain می نامیم.
پایداری مفاصل مرهون وجود نوارهای فیبری است که استخوانها را به هم اتصال می دهند و حرکات مفصل را در جهتی خاص امکانپذیر و در برخی جهات محدود می کنند این نوارهای فیبری را رباط می نامیم و به کشیدگی یا پارگی رباطها در اثر اعمال فشار یا ضربه هم sprain می گوییم.
علل ایجاد strain و sprain
- این دو صدمه دیدگی هنگامی رخ می دهد که بدن تحت فشار و استرس قرار گیرد. در جریان این فشار عضلات و رباطها در جهتی انقباض یا تحت فشار قرار می گیرند که برای آن جهت خاص یا آن مقدار خاص از نیرو توانایی کافی ندارند و این فشارهای خارج از توان منجر به کشیدگی یا پارگی آنها خواهد شد. فشارهای وارده به بدن می توانند ناگهانی یا بصورت مزمن و در اثر انجام حرکات تکراری و غیر صحیح باشد.
علائم کشیدگی رباط و تاندون , عضله
- درد مهمترین و اولین نشانه این آسیب است که می تواند بروز آسیب را بیان کند. در ورزش و تمرین بروز درد می تواند بدنبال یک حادثه خاص و ناگهانی و یا بتدریج و بدنبال حرکات مکرر و تکراری بصورت تدریجی رخ دهد.
- تورم ناحیه آسیب دیده تقریباً همیشه وجود دارد که ظهور آن می تواند ناگهانی یا بتدریج طی چند ساعت باشد. هرگاه فیبرهای تاندون, رباط یا عضله آسیب ببینند مقداری خونریزی رخ می دهد البته این خونریزی امکان دارد طول بکشد تا بطور واضح زیر پوست مشاهده شود ( کبودی ).
- بخاطر درد و تورم معمولاً عضلات اطراف ناحیه آسیب دیده دچار انقباض ( اسپاسم ) می شوند.
- بدن با ایجاد درد, تورم و اسپاسم سبب می شود که از آن ناحیه کمتر استفاده شود تا روند بهبودی آن زودتر رخ دهد.
چه موقع به پزشک مراجعه شود
- معمولاً در کشیدگی های عضله و رباط درد طی 2-1 روز اول کمی تشدید می شود و بعد به سمت بهبودی می رود. چنانچه بعد از استفاده از داروهای ضد درد یا انجام حمایتهای اولیه از محل آسیب ( بالا نگه داشتن محل, یخ درمانی, بانداژ محل و استراحت ) درد بهبود نیافت یا اگر درد شدیدتر شد باید به پزشک مراجعه نمود.
- چنانچه در اطراف مفاصل بزرگ ( زانو, ران, آرنج و مچ دست ) بتدریج تورم ایجاد شود هم لازم است به پزشک مراجعه شود.
- چنانچه مشکوک به شکستگی استخوان یا دررفتگی مفصل هستید.
- چنانچه به دنبال آسیب دچار بی حسی و گزگز شده اید. ( بررسی آسیب عصبی )
- چنانچه ناحیه صدمه دیده سرد یا دچار تغییر رنگ شده است ( بررسی آسیب عروقی )
معاینات و بررسی ها
- در مورد مکانیسم پرسیده شود که در اثر اصابت ضربه بوده یا مقاومت در برابر کشش یا ... .
- معاینه کامل محل آسیب از نظر حس, حساسیت در لمس و کبودی و تورم و ... .
- بررسی مفصل بالا و پائین محل آسیب دیدگی .
- شاید برای رد شکستگی همراه انجام رادیوگرافی توصیه شود. رادیوگرافی از بافت نرم ( عضله, تاندون, رباط ) تصویری نمی دهد.
درمان کشیدگی های رباطی, تاندونی, عضلانی
• مراقبت های اولیه در خانه :
- استراحت به ناحیه آسیب دیده
- سرما درمانی با یخ در محل آسیب : کمک به کاهش تورم و اسپاسم می کند.
- بانداژ کردن محل آسیب با باندهای نواری و کشی: به کاهش تورم کمک می کند.
- بالا نگه داشتن محل آسیب بالاتر از سطح قلب.
- استفاده از داروهای ضد درد ( استامینوفن ) و ضد درد, ضد التهاب ( ایبوبروفن )
• درمان پزشکی :
- گاهی بر حسب تشخیص پزشک برای کشیدگی های شدید و پاره شدگی ها استفاده از آتل لازم است.
- چنانچه پاره شدگی کامل در عضله یا رباط داشته باشیم جراحی لازم می شود.
پیشگیری
- گرم کردن کافی ( حداقل 15 دقیقه ) قبل از ورزش
- انجام حرکات کششی مناسب ( که حداقل 20 ثانیه هر کشش طول بکشد ) بر روی عضلات درگیر در ورزش یا کار مربوطه.
- عدم انجام فعالیتهایی که می توانند سبب آسیب شوند و بدن آمادگی آنها را ندارد مثل بلند کردن اجسام سنگین.
پیش آگهی
- هدف از درمان کشیدگی ها و پارگی های عضلانی, رباطی بازگشت به وضعیت قبل از آسیب دیدگی است لذا منظور این است که هدف بهبودی کامل است. زمان لازم برای بهبودی بستگی به شدت آسیب دارد. این زمان می تواند از چند روز در پیچ خوردگی مچ پا تا چند ماه در پارگی رباط زانو که جراحی شده است متفاوت باشد
آسیب دیدگی مچ پا Ankle Sprain
شایعترین ضایعه مچ پا اسپرین است. ابتدا اسپرین را تعریف می کنیم و سپس آن را در مچ پا بررسی می کنیم.
Sprain اسپرین: زمانی که ساختمانی مانند لیگامان، جامعیت ساختمانی خود را از دست بدهد، از این واژه استفاده می گردد. از بین رفتن تمامیت ساختمانی گاهی به صورت پارگی tearing است که دو قسمت پاره شده کاملاً از هم جدا نشده اند. در صورت جدا شدن کامل Sprain به صورت Rupture است.
Sprain را بر اساس دو معیار جامعیت ساختمانی لیگامانی و وجود ناپایداری در مفصل به 3 درجه تقسیم می کنیم:
درجه1: پارگی خفیف وجود دارد به طوری که ساختمان لیگامانی تقریباً سالم است و ناپایداری وجود ندارد.
درجه2: پارگی متوسط وجود دارد و ساختمان لیگامان تقریباً ناسالم است و ناپایداری تا حدی در مفصل وجود دارد.
درجه3: پارگی کامل وجود دارد و ساختمان لیگامان کاملاً ناسالم است و ناپایداری کاملاً وجود دارد.
در مچ پا دو دسته لیگامان مهم وجود دارد:
الف) لیگامان داخلی مچ پا که به شکل مثلث است و بسیار قوی است و مفصل را در سمت داخل محافظت می کند. یعنی هرگاه مچ پا به خارج حرکت کند ، از حرکت بیش از حد آن جلوگیری می کند. این لیگامان به قدری قوی است که در حرکات شدید پا به سمت خارج، برجستگی استخوان ساق کنده می شود تا اینکه این لیگامان آسیب ببیند.
ب) لیگامان خارجی مچ پا که شامل سه دسته لیگامان است و به صورت بادبزنی قرار گرفته اند، این لیگامان مانع از حرکات شدید مچ به سمت داخل می شود. در ضایعات لیگامانی کل بدن ، این لیگامان بیشترین صدمات را به خود اختصاص می دهد. در ضایعات این لیگامان بیمار سابقه ای از پیچ خوردن پا را می دهد. راه رفتن با کفش های پاشنه بلند، راه رفتن در سطوح ناهموار و لبه پیاده رو احتمال این نوع صدمه را افزایش می دهد.
در ضایعات درجه 1 و 2 درد وجود دارد و محل درد اغلب در همان موضع درگیر است اما گاهی به پا و ساق پا نیز انتشار می یابد. در بیمار با پارگی کامل درجه3 درد شدید در ابتدا احساس می شود اما بعد از آن درد کاملاً فروکش می کند و ناپایداری و بی ثباتی در مفصل جایگزین آن می شود. در ضایعات درجه 1 و 2 در مقایسه با درجه3 درد و ناتوانی بیمار شدیدتر است.
در ضایعات لیگامانی با هر درجه ای سه مرحله وجود دارد: حاد ، تحت حاد ، مزمن
در مرحله حاد اغلب بیمار لنگش دارد و مرحله وزن اندازی او حین راه رفتن کوتاه می شود. تورم، درد، اسپاسم عضلانی، محدودیت حرکتی و خون مردگی اطراف مچ پا از علائم دیگر این مرحله است. اغلب تورم و افزایش مایع مفصلی در این نوع آسیب دیده می شود. در مرحله حاد غالباً تمام حرکات دردناک هستند اما در مراحل دیگر درد فقط در حرکتی احساس می شود که لیگامان را تحت کشش قرار دهد. حساسیت به لمس در موضع نیز وجود دارد. درجه حرارت پوست در مرحله حاد بالا می رود ولی در مراحل دیگر طبیعی است.
درمان درجه1
مرحله حاد: با هدف کاهش التهاب و درد از Ice Massage هر دو ساعت یک بار و یا فرو کردن پا در آب یخ و استفاده از باندهای فشاری و بالا قرار دادن اندام برای کمک به برگشت خون وریدی توصیه می شود.
در این مرحله بهتر است حین راه رفتن بیمار کف پا را کاملاً روی زمین قرار ندهد و با پنجه پا یا نوک انگشتان و با کمک عصا راه برود. تمرینات انقباضی عضلات و حرکات بدون درد مفصل جهت جلوگیری از تحلیل عضلانی و حفظ دامنه حرکتی لازم است.
مرحله تحت حاد و مزمن: فیزیوتراپی (us, friction, …) تمرینات تقویتی عضلات، تمرینات تحریک حس عمقی و تمرینات تحملی توصیه می شود. برگشت به فعالیت ها باید تدریجی باشد و در ورزشکاران تا زمانی که قدرت عضلات طبیعی نشده و دامنه حرکتی کامل و بدون درد نباشد، نباید فعالیت ورزشی را شروع کنند.
مشاهده کلینیکی بهبود لیگامان نشاندهنده برگشت قدرت طبیعی لیگامان نیست و در واقع ساخت کلاژن های جدید به ماه ها و حتی یک سال وقت نیاز دارد.
درمان درجه2
درمان مشابه درجه1 است با این تفاوت که از مچ پا باید محافظت بیشتری کرد و آن را بی حرکت نمود. بی حرکتی باید دو الی سه هفته ادامه یابد و بیمار با کمک عصا راه برود و نوک انگشتان را روی زمین بگذارد و در این مدت تمرینات انقباضی عضلات را انجام دهد. سپس تمرینات دامنه حرکتی ، تقویتی پیشرونده عضلات، تحریک حس عمقی، تمرینات تحملی و تعادلی را انجام دهد. تمرینات کششی و فیزیوتراپی (us, friction, …) توصیه می شود.
درمان درجه3
در پارگی کامل لیگامان نظرات مختلفی جهت درمان وجود دارد. اغلب این اعتقاد وجود دارد که در پارگی هایی که با ناپایداری زیاد در مفصل همراه است جراحی ترمیمی باید صورت گیرد. جراحی باید سریع صورت گیرد زیرا انتهای پاره شده تمایل به جمع شدن دارد و این موضوع کار جراح را سخت می کند. در پارگی کامل یک قسمت از لیگامان و نه همه آن، تحقیقات در مورد درمانهای جراحی و غیر جراحی نشان داده که اختلاف معنی داری بین آن ها وجود ندارد حتی درمان غیر جراحی بیمار را سریع تر به فعالیت قبلی بر می گرداند. در درمان غیر جراحی بین آنهایی که حرکات زودرس داشته اند و کسانی که کاملاً بی حرکت بوده اند در کسب پایداری مفصلی اختلافی وجود نداشته است. بهرحال با هر دو روش درمانی که در پارگی کامل اتخاذ شده باشد، بیمار با عصا و روی نوک انگشتان راه می رود و بعد از کسب کنترل اندام تحتانی به طور کامل راه می رود. تمرینات این موارد مانند درجه1 و 2 ضایعات لیگامانی است.