اقتصاد گلستان- با استفاده از تکنولوژی جدید دامداری و با انتقال جنین، هر گاو ماده در سال به طور میانگین 22 گوساله به دنیا خواهد آورد و به دنبال آن تحول عظیمی در صنعت دامداری کشور به وجود خواهد آمد آقای احمد قلندری، سالهاست که برای ایجاد تحول و افزایش تولید محصولات کشاورزی و دامداری مطالعه و تلاش می کند. وی مدیر اجرایی این طرح ملی و دامدار نمونه صنعتی استان است. خبرنگاران ما ضمن بازدید از این دامداری و مرکز علمی و صنعتی، با وی در این رابطه و نیز در مورد تلاش ها و طرح هایش در دسترسی به فناوری پیشرفته دامداری گفتگو کرده اند.
س: لطفا درباره این دامداری توضیحات مقدماتی را بفرمایید؟
ج: این دامداری صنعتی تنها یک مرکز تولید شیر و گوشت نیست، بلکه یک مرکز تحقیقاتی مهم در سطح استان و کشور می باشد. کاری را که ما در این مرکز علمی- صنعتی شروع کرده ایم در بحث انتقال جنین برای اصلاح نژاد دام بود که این کار از سال 1383 با کمک و همکاری مسوولان جهاد کشاورزی و معاونت امور دام استان و مرکز اصلاح نژاد دام کشور شروع شد. دستآورد این برنامه طی این مدت کوتاه، برایمان بسیار خوب و ارزشمند بود و شکر خدا در حال حاضر کار به جایی رسید که گرگان در آینده نزدیک به بانک ژن دام هلشتاین در سطح کشور تبدیل می شود.
س: موضوع ایجاد بانک ژن از چه زمانی مطرح شده است؟
ج: البته بحث انتقال جنین، در طول سال های گذشته به صورت پراکنده در سطح کشور وجود داشته، اما به صورت متمرکز و به این شکلی که ما داریم، وجود نداشته است. ما با استفاده از این جنین منجمد وارداتی، به گوساله های نر و ماده ممتازی دسترسی پیدا می کنیم که به عنوان تولیدکننده اسپرم می توانند به مراکز اصلاح نژاد کشور فرستاده شوند و در آن مراکز استفاده شوند.
یکی دیگر از اهداف روند
این فناوری این است که ما ازگوساله های ماده مولد برای تولید تخمک استفاده می کنیم، به این ترتیب که از این گوساله ماده، در سنین متفاوت و قبل از باروری تخمک بگیریم و بعد در عمل تلقیح مصنوعی، با این تخمک ها جنین تولید کنیم. یعنی همان ضرب المثل قدیمی که می گفتند مرغ تخم طلا!
به سرانجام رساندن این طرح همواره از رویاهای من درطول سال های گذشته بوده است. و اکنون خوشحال هستم که امروز این آرزویم به ثمر نشسته است. اضافه می کنم که این کار را اروپایی ها در سال 1950 میلادی شروع کردند و ما امروز برای اولین بار در سطح کشور داریم این روند را در گرگان طی می کنیم و با انجام این طرح علمی، در حال حاضر می توانیم در مورد اصلاح نژاد دام استان و کشور حرفی برای گفتن داشته باشیم.
س: شما در مصاحبه قبلی خود با خبرنگار اقتصاد گلستان، پنجشنبه 13 اسفند 83 چاپ شد، گفته بودید که طرح مشترک 10 ساله در زمینه توسعه دامداری مدرن با شرکت کانادایی دارید، آیا این کار جدید شما در قالب همان طرح مشترک انجام شده است؟
ج: البته ما طرح همکاری دوجانبه را با شرکت کانادایی شروع کرده بودیم، اما متاسفانه اجرای این طرح در عمل با مشکلاتی روبرو شد و بعد پیگیری نشد، اما بحث کارشناسی این طرح مشترک بین کارشناسان ایرانی و کانادایی همچنان ادامه دارد.
و کانادایی همچنان ادامه دارد.
س: آیا برای تولید جنین در ایران به کارشناسان خارجی نیاز است؟
ج: برای تولید جنین خیر. ما در کشورمان دامپزشکان توانمند داریم که به ما کمک می کنند، ولی در مورد واردات جنین از دام های هلشتاین، مجبوریم از فناوری کشورهای پیشرفته جهان در این صنعت، مثل کشورهای اروپایی و کشورهای آمریکای شمالی، استفاده کنیم و باید جنین منجمد را وارد کنیم. برای مثل ما بذر مولد را از آن کشور ها وارد می کنیم. در جریان روند کاشت جنین در دام های ایرانی نیز، ما همان دام را در ایران و با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و زیست محیطی ایران تولید می کنیم.
س: فکر می کنید این اقدام ها و برنامه های صنعتی شما چه تغییری در وضعیت دامداری در این منطقه یا کشور ایجاد خواهد کرد؟
ج: من بسیار امیدوارم و در اینجا اعلام می کنم که ما در آینده ای نه چندان دور یک کشور تولیدکننده اسپرم و جنین دام در سطح منطقه خواهیم شد.
س: آیا واردات جنین، آنهم با ارز آزاد برای شما که بخش خصوصی هستید مقرون به صرفه است؟
ج: متاسفانه واردات جنین با ارز آزاد، به خصوص از دام های برتر جهان و از نوع دام ممتاز هلشتاین، که امروز نیاز اصلی اصلاح نژاد کشور است، برای بخش خصوصی اصلا اقتصادی نیست و در این رابطه دولت حتما باید یارانه پرداخت کند. تنها انتظار ما از دولت این است که همانگونه که قبلا در توسعه امور دامداری و صنعتی شدن دامداری کشور، به خصوص در واردات جنین در سال های 83 و 84 یارانه ارزی پرداخت کردند، بار دیگر از وزارت جهاد کشاورزی تقاضا داریم که برای سرمایه گذاری کلان در بحث اصلاح نژاد دام کشور یک یا دو میلیون دلار به ما یارانه بدهد که این رقم در بودجه کشور رقم قابل ملاحظه ای نیست و در صورت تحقق این امر ما در آینده می توانیم به عنوان یک کشور برخوردار از صنعت دامداری مدرن، در صادرات دام به کشورهای منطقه، حرفی برای گفتن داشته باشیم و به خصوص در سال های آینده با استفاده از این طرح پیشرفته و جدید می توانیم تولید هر راس دام را به حدود 12 تن در یک دور شیردهی برسانیم.
س: نیاز یارانه شما در سال برای واردات جنین منجمد چقدر است و با انجام آن چه تحولی در صنعت دامداری کشور بوجود خواهد آمد؟
ج: در طرح اصلاح نژاد دام لازم است که هرساله 200 تا 300 دز (Dose) جنین وارد کنیم، سالانه برای این کار به 500 تا 600 هزار دلار کمک یارانه ای دولت نیاز داریم. چرا می گوییم که هر سال باید این کار انجام شود، چون برای سال های اول و دوم نیاز به این است که این ژن به صورت جنین منجمد وارد شود، بعد از اینکه این جنین به یک دام مولد تبدیل شد، به متقاضی و به مراکز اصلاح نژاد دام عرضه می شود و بعد از این دام می شود هزاران راس دام تکثیر و تولید کرد.
س: واردات جنین منجمد از کی شروع شد و تا کنون چه میزان دز وارد کشور شده است؟
ج: ما در سال 83 اولین مجموعه جنین منجمد را که میزان آن حدود 1000 دز بود، از کشور کانادا وارد کردیم که ارزش آن 483 هزار دلار بود. این واردات با سرمایه شخصی صورت گرفت و متاسفانه در آن سال یارانه ای به ما تعلق نگرفت، اما خوشبختانه در پایان سال 84 پروفورمای (پیش فاکتور) ما را قبول کردند و قرار شده که از طرف وزارت جهاد کشاورزی به ما یارانه داده شود و آقای محمدرضا اسکندری، وزیر محترم کشاورزی نیز در سفر ریاست جمهوری به استان گلستان (اواخر اسفند 1384) بر حمایت و پرداخت یارانه مذکور تاکید کرد.
ضمنا باید اضافه کنم که در این مورد معاونت امور دام استان برنامه هایی برای توسعه این روش در بین دامداران دارد که این کار از شهریور ماه جاری شروع خواهد شد. در هرحال ما برای سری جدید واردات خود امیدوارم که امسال مرکز اصلاح نژاد دام کشور برای وارد کردن حدود 250 دز که از بهترین دام های آمریکای شمالی و کانادا انتخاب شده، به ما کمک کنند و دستمان را بگیرند. این را هم بگویم که اگر دولت این یارانه را که چیزی در حدود 600 هزار دلار خواهد بود بدهد، ما قول می دهیم که در 10 سال آینده کشورمان از این لحاظ به خودکفایی برسد و از واردات بی نیاز شود.
س: بعد از وارد کردن این جنین ها (Transfer Emdryo)، دامداران چند سال بعد می توانند بهره مند شوند؟
ج: جنینی که ما به صورت منجمد وارد می کنیم، جنین هفت روزه است. بعد از اینکه روی تلیسه های موجود در استان و کشور کاشته می شود، نه ماه بعد آن دام متولد می شود، و یک گوساله یک روزه به دنیا می آید. اگر گوساله نر باشد در طول 8 و 9 ماه آینده می تواند به مراکز اصلاح نژاد کشور حمل شود، که هم اکنون ما در گاوداری خود تعداد 9 راس از آن را داریم و خوشبختانه امروز اولین سری آن دارند به مراکز اصلاح نژاد کشور حمل می شوند، البته تعداد دو راس به مرکز اصلاح نژاد کرج، یک راس به آذربایجان شرقی و چهار راس به مشهد مقدس فرستاده می شوند.
س: این گوساله ها چه مقدار اسپرم تولید خواهند کرد؟
ج: این ها می توانند سالانه 10 تا 12 هزار دز اسپرم تولید کنند، یعنی به ازای هر یک گوساله که ما به مرکز می دهیم 12 هزار دز اسپرم از بهترین نژادهای دنیا در کشور تولید می شود.
س: فکر می کنید که دامداران از این روش جدید و مدرن استفاده بکنند؟
ج: خوشبختانه دامداران زحمتکش استان گلستان، از بدو ورود این جنین، از طریق معاونت اموردام استان و دیگر مسوولان و دست اندرکاران اطلاع یافته و از آن استقبال کرده اند، اخیرا قول مساعد داده شده که همه دامداران بتوانند از این ژن های جدید استفاده کنند و امید است از شهریور امسال دامداران با قیمت یارانه ای بتوانند از این ژن های وارداتی بهره مند شوند.
س: تولید فراورده های دامی با روش جدید، چه مزیتی نسبت به دام های موجود خواهد داشت؟
ج: در ارتباط با گوساله های نر همان طور که گفتم مولد اسپرم خواهند بود و سالانه صدها هزار دز اسپرم تولید خواهند کرد که این اسپرم ها برای اصلاح نژاد دام های بومی، دورگ و اصیل کشور سودمند باشند. از هر گاو ماده در سال به شکل سنتی یک گوساله متولد می شود، اما در این روش جدید، از هر گاو هر سال 22 تا 25 گوساله تولید می شود، یعنی از دام ماده تخمک ماده را می گیریم و با بهترین اسپرم ها عمل لقا» انجام می شود و بعد خودمان تولیدکننده گاو ماده می شویم. یک گاو ماده در این روش هر سال حداقل 22 راس گوساله می دهد.
در تولید شیر هم، چون این ژن ها از بهترین و مقاوم ترین گاوهای جهان گرفته می شود، در ظرف سه سال آینده هر دامداری که از این طرح استفاده کند، میانگین تولید شیر آن 12 تن در سال خواهد بود. در حال حاضر متوسط تولید شیر در سطح کشور 7 تا 7/5 تن در سال است، واحدهای نمونه ای در کشور داریم که تولیدشان به 8 تا 9 تن در سال می رسد. در استان گلستان تولید شیر حدود 6 تن است و من امیدوارم که در سه سال آینده تولید شیر استان، در واحدهای دامداری که از این روش استفاده می کنند، به 13 تا 13/5 تن در سال برسد.
س: جشنواره شیر که طی روزهای اخیر در گرگان برگزار شد، چه تاثیری در توسعه دامداری کشور خواهد داشت؟
ج: بنظر من بزرگترین تاثیر جشنواره شیر با توجه به اینکه برای اولین بار در استان برگزار شد، آشنایی دامداران با متخصصان و با صاحبان صنعت و کارخانجات فرآوری است. به نظر من وقتی که تولیدکنندگان، صاحبان صنایع و دانشگاهیان، با دامداراران در کنار هم قرار بگیرند، به راحتی می توانند مشکلات خودشان را حل کنند. به نظر من جشنواره شیر در گرگان قدم بسیار خوبی برای افزایش تولید شیر در استان خواهد بود.
س: چند سال است که شما در عرصه دامداری فعالیت دارید؟
ج: دامداری موجود، درسال 1363 تاسیس شد، ما در طول سال های گذشته دامداری سنتی و دام دورگ داشتیم که بتدریج با بحث اصلاح نژاد به جلو حرکت کردیم تا اینکه به این مرحله و افتخار نوین رسیدیم. ما در آغاز کار تولید شیرمان حدود 3 تن بود که حالا این رقم به بالای 7 تن رسیده و به سوی فناوری جدید رفتیم که امید می رود در سه سال آینده به 13/5 تن در سال برسیم.
س: توجه به توسعه دامداری با تکنولوژی جدید، بدون شک شما را در آینده با مشکل تامین علوفه مواجه خواهد کرد، در این زمینه چه فکری کردید؟
ج: کاملا درسته، ما در این مورد چاره جویی کردیم و می توانم نویدی به همه دامداران بدهم که آقای مهندس طباطبایی، معاون تولید علوفه کشور در وزارت جهادکشاورزی، در این زمینه فعالیت های چشمگیری کرده، که ما هم از این تلاش ها بهره مند شدیم. من برای تامین علوفه استان و کشور بذر جدیدی به نام نتروفید (Nutrifeeb) یا ارزن علوفه ای را از کشور استرالیا وارد کردم، این گیاه از خانواده غلات است که در بهار و تابستان کشت می شود و 4 تا 5 چین برداشت می شود و هر هکتار 30 تا 40 تن در هر چین و در مجموع 160 تن در هکتار علوفه تولید می شود. خوشبختانه با کمک مسوولان استان و کشور تلاش می کنیم که به سراغ این نوع علوفه جدید برویم و آنرا در استان توسعه بدهیم که این استان همه نوع امکان توسعه را دارد. همانگونه که برای توسعه دامداری تلاش می کنیم، به فکر تولید علوفه بیشتر هم هستیم.
س: این کار در چه مرحله ای قرار دارد؟
ج: در این رابطه از سوی مسوولان کشور و استان، برای اولین بار در سال 85 حدود 2 تن از این نوع بذر جدید بین دامداران توزیع شد، و در استان حدود 200 تا 300 هکتار کشت شد که همه دامداران از این بذر راضی بودند و امسال اولین محصول این علوفه به بهره برداری رسید که نتایج آن رضایت بخش، و به خصوص در اراضی کم آب، بسیار مطلوب بوده است.
اثرات گرما و رطوبت بالا بر تولید مثل گاو
افزایش حرارت و رطوبت محیط در تابستان می تواند موجب تغییرات فیزیولوژیکی و رفتاری درگاوها ودرنتیجه کاهش موفقیتهای تولید مثل گردد. این تغییرات عموما در نتیجه (استرس گرما) بوده وشامل موارد ذیل است:
1.افزایش تنفس.
2.افزایش درجه حرارت رکتوم.
3.افزایش مصرف آب.
4.کاهش غذای مصرفی.
5.کاهش وزن.
6.کاهش فعالیت.
البته استرس حرارتی خیلی بالا باعث عدم تعادل ، کلاپس((Collaps و در نهایت مرگ دام خواهد شد.
علاوه براین علائم ،تغییراتی در اندام تناسلی گاو نروماده در اثر استرس گرما اتفاق می افتدکه ممکن است باعث کاهش باروری در آنها گردد. آستانه حرارت محیطی که در آن تغییرات فوق رخ می دهد به خوبی روشن نیست بلکه استرس گرما بسته به طول مدت وشدت آن اثرات خود را روی اعضای تناسلی به جای می گذارد . حرارت محیطی بالا که برای هفته ها ثابت بماند ممکن است اثرات زیان آور خود را در اندام تنا سلی نشان دهد . شب های خنک به کاهش استرس گرما کمک خواهد کرد و ممکن است که اثر استرس گرمائی روز را جبران کند .
دیگر عواملی که باعث کاهش اثراسترس گرمایی می شوند عبارتند از :
1.تهویه کافی(چه مکانیکی و چه طبیعی ).
2. وجود سایه وآب آشامیدنی.
3.استفاده مناسب از آب مثل ایجاد غبار آب وکاهش حرارت در اثر تبخیر آن.
تاثیر استرس گرما بر گاو نر:
علائم استرس گرما در گاو نر با افزایش حرارت وثابت ماندن در 90 درجه فارنهایت (2/32 درجه سانتیگراد) بروز می کند. حرارت محیطی 100 درجه فارنهات (7/37 درجه سانتیگراد) خطر ناک بوده و ممکن است علائم پیشرفته استرس گرما را ایجاد کند . بسیاری از داده ها در مطالعات تجربی موید تاثیر استرس گرما بر کیفیت منی گاو نر می باشد. تغییرات بعدی استرس گرما می تواند هنگام ارزیابی منی مشاهده گردد وآن شامل تغییرات در شکل ، سر و دم سلول اسپرم می باشد.
پوشش گذاری بر روی اسکروتوم بیضه در گاو نر می تواند 4-1 درجه فارنهایت(2/2-6/. درجه سانتیگراد) حرارت پوستی اسکروتوم را افزایش دهد . این عمل آزمایشی موجب ایجاد شرائط استرس گرمائی می شود. پوشش گذاری بر روی اسکروتوم گوساله های نر یک ساله به مدت 72-24 ساعت موجب کاهش سلولهای طبیعی اسپرم شده است . این کاهش از 2-1 هفته بعد از پوشش گذاری اتفاق میافتد.وقتی این استرس بر داشته می شود ، کیفیت منی تا 4-1 هفته به همان صورت ادامه می یابد . بسته به طول مدت استرس گرمائی کیفیت منی تقریبا تا 8-4 هفته بعد از آن به سطح قبل از استرس باز می گردد. در مکانهائی که دامها به مدت زیادی تحت شرائط آزمایشات استرس گرما و هوای گرم قرار گرفته اند (95-88 درجه فارنهایت معادل 35-31 درجه سانتیگراد به مدت هشت هفته) ، نتایج مشابهی به دست آمده است و دامهای فوق بعد از هشت هفته که استرس بر داشته شده به شرائط قبلی خود برگشته اند.
نتایج عملی استرس گرمائی بر روی گاوهای نر به خوبی مشخص نیست. تغییرات در کیفیت منی ممکن است به کاهش باروری منجر شود و خصوصا اگر که گاو نر موجود بارور کننده گله ،تنها گاو نر قبل از استرس گرما بوده است . آزمایشات نشان داده که گاوهای نر در بروز علائم استرس و نشان دادن حساسیت نسبت به استرس گرمایی متفاوت می باشند و بصورت انفرادی ممکن است گاو نری باشد که در مقابل استرس گرماعلائم چندانی نشان ندهد در حالی که سایرین دارای علائم شدید باشند . چنانچه گاو نری در معرض استرس گرما قرار گرفته و1 الی 2 هفته بعد این گاو در برنامه همزمانی روی تعدادی از گاو ها به کار گرفته شود ،ممکن است کاهش زیادی درباروری گاو ها اتفاق افتد. با این وجود تحت شرایط بسیاری که در فیلد وجود دارد با یک گاو نر نرمال غیرمحتمل است که استرس گرمائی حاد اساساً به تنهایی بتواند باروری گاو را تحت تاثیر خود قرار دهد. اطلاعات داده ای موجود اجازه ی ارزیابی دقیق میزان تاثیرگذاری استرس گرما بر روی باروری در شرایط مختلف مدیریتی در فیلد را نمی دهد .