یکی از حشرات بسیار سودمند پروانه کرم ابریشم است که در صنعت نوغانداری درامدهای کلانی را نصیب جامعه می کند.این صنعت در ایران جای خود را پیدا کرده است و اهمیت این حشره به درستی شناخته شده است.۸۰هزار خانوار کشاورز در استانهای گیلان، گلستان، مازندران، خراسان، آذربایجان شرقی، اصفهان و فارس در کنار کار کشاورزی به پرورش کرم ابریشم اشتغال دارند که ازاین تعداد ۴۰هزار خانوار آن در گیلان زندگی میکنند.نوغانداران کشور هر سال حدود سه هزارو ۵۰۰تن پیله تر تولید میکنند که در کارگاههای سنتی به نخ خالص ابریشم تبدیل میشود و به مصرف بافت فرشهای ابریشمی میرسد.
کرم ابریشم پس از حدود ۴۵تا ۶۰روز نگهداری و تغذیه با برگ درخت توت به دور خود پیله میتند. پیله تر قبل از آنکه کرم داخل آن به پروانه تبدیل شود در کارگاهها و کارخانههای پیله خشک کنی، خشک و سپس نخ کشی میشود.
پرورش کرم ابریشم از نقطه نظر بازگشت سرمایه گذاری نسبتا سریع است. این فعالیت می تواند به عنوان منبع درآمد ارزی کشور از طریق تولید مواد خام, نخ ابریشم قالی, تولید پارچه ابریشمی و سایر فعالیت های مربوط به صنعت ابریشم قرارگیرد. با توجه به توسعه این بخش تولیدی, فرصت زیادی برای توسعه صنایع دستی فراهم می شود که توسعه این بخش صنعت به نوبه خود کمک فراوانی به جامعه روستایی خواهد نمود و باعث بکارگیری نیروهای مازاد بخش کشاورزی و زنان روستایی را فراهم خواهد ساخت
برای تهیه الیاف ابریشم, کرم ابریشم را در مکانهایی به نام تلنبار نگهداری کرده و با برگ توت تغذیه می کنند. کرم ابریشم پس از طی مراحل لاروی اقدام به تنیدن پیله به دور خود می کند. پس از تکمیل پیله تنی به فاصله یک تا دو روز اقدام به خشک کردن پیله ها به یکی از سه روش زیر عمل می کنند:الف) روش گرمای خشک بوسیله حرارت مستقیم آفتاب داغ ب) روش گرمای مرطوب با بخار آب ج) روش مرکب با استفاده از دو روش فوق به صورت توام مواد مورد نیاز نوغان (کرم ابریشم) و برگ درخت توت می باشد
در پى گسترش الیاف و ابریشم هاى مصنوعى و به انزوا کشیده شدن صنعت ابریشم، انستیتو ملى علوم کشاورزى زیستى (NIAS) واقع در تسوکوبا به فکر پرورش کرم هاى ابریشم تراریختى (تغییریافته ژنتیکى) افتاد که بتوانند به جاى ابریشم پروتئین تولید کنند. شرکت صنایع توراى (Toray) که در زمینه تولید الیاف، فرآورده هاى دارویى و تجهیزات پزشکى فعالیت دارد در ناحیه اهیم (Ehime) دست به ایجاد کارخانه اى موسوم به «کارخانه حشرات» زده است که محصول آن پروتئینى به نام اینترفرون است که معمولاً در درمان عفونت هاى ویروسى سگ ها و گربه ها مورد استفاده قرار مى گیرد.
کرم هاى ابریشم پس از دریافت نوعى ویروس تغییریافته ژنتیکى به قفسه هاى خاصى انتقال پیدا مى کنند و آن قدر در آنجا نگهدارى مى شوند تا ویروس هاى موجود در بدن آنها رشد کند.
ژاپن در راس کشورهاى پرورش دهنده کرم هاى ابریشم قرار دارد. براساس گزارش هاى ارائه شده بیش از هزار گونه کرم ابریشم در جهان وجود دارد که ژاپن قادر به پرورش و تولید بیش از ۶۰۰ نوع از آنها است. فعالیت تحقیقاتی ذکر شده بالا نیز توسط سازمان فرآورده هاى دارویى حیوانات که در ژاپن مستقر است صورت میگیرد.
چگونگی انتقال فنون پرورش پیله به غرب
بر اساس افسانه های قدیمی چین،فنون پرورش پیله چین را "لوا ذو"همسر "هوانگ دی"5000 سال پیش به مردم آموخت.در زبان "جیان گو ون"یکی از زبان های باستانی چین کلماتی از جمله"پیله"،"توت"،"ابریشم"،و"پارچه ابریشمی"مشاهده شده است.در اولین دیوان شعر چین به نام "شی جینگ" شعری در باره چیدن برگ توت و پرورش کرم ابریشم آمده است:
خورشید در بهار درخشان است.
آواز انجیر دلنشین است.
دختر سبدی در دست دارد،
تا برگ های بزرگ و تازه بچیند.
این شعر نشان می دهد که چینیان در تابستان بر فنون پرورش پیله و تهیه ابریشم تسلط داشتند.
محصولات ابریشمی چین در سلسله "هان غربی"به اروپا راه یافت.اروپاییان به ابریشم سبک،ملایم و درخشان علاقه داشته و آن را کمیاب دانسته و برای خرید آن مبالغ زیادی هزینه می کردند.گفته می شود با "سزار"امپراتور رم لباس ابریشمی به تماشای اپرا رفته و تماشاگران را به تعجب آورد."کلمب" به ملوانان خود گفته بود فردی که زودتر از دیرگان قاره جدید را پیدا کند،یک کت ابریشمی جایزه می گیرد.در آن زمان،ابریشم ارزش طلا داشت.امپراطوری که دلیل خرید تعداد زیادی محصولات ابریشمی کسری بودجه داشت.لذا،دادگاه امپراتوطری را از خرید و فروش و پوشیدن لباس های ابریشمی چین منع کرده بود،اما با مخالفت شدید اشراف مواجه شد.
اروپاییان در ابتدا نمی دانستند که ابریشم از طریق پرورش پیله حاصل می شود.آنها معتقد بودند که لایه ابریشم از درون درخت کشیده و جمع آوری شده و پس از عملیاتی روی آن بافته می گردد.آنها پس از آگاهی از چگونگی حصول ابریشم،تصمیم گرفتند برای کسب فنون پرورش پیله تلاش بیشتری نمایند.
"جستینیان"یکی از پادشاهان امپراتوری رم از یکی از کشیشان خواست برای سرقت فنون پرورش پیله به چین برود.این کشیش پس از ورود به استان"یونن"چین آگاه شد که برای پرورش پلیه درخت توت لازم است.کرم ابریشم پس از نگهداری تخم کرم در آغور خود پس از یکی هفته متولد و پس از پرورش آن با برگ توت،ابریشم از آن تولید می شود.کشیش تخم های کرم و بذرهای درخت توت را سرقت کرده و به میهن برگشت.اما ،وی دچار اشتباه بزرگی شد.وی تخم های کرم را زیر خاک دفن کرده و بذرهای درخت توت را در آغوش گرفت،اما ابریشم حاصل نشد.پادشاه "جستینیان"با دیگر دو کشیش را به چین اغزام کرد.آنها چگونگی کشت درخت توت و پرورش پیله را در اذهان خود حفظ کرده و تخم های کرم ابریشم و بذرهای درخت توت را به رم بردند.وی به این طریق ،فنون پرورش پیله از چین به اروپا راه یافت.
داستان دیگری نیز در این باره وجود دارد.گفته اند کشورهای کوچکی در غرب به نام"چیوسادانا"وجود داشت.این کشور مشتاق فنون پرورش پیله بود و از "کشور شرقی"خواست به آن کمک کند.اما کشور شرقی از آموزش این فنون به کشور "چیوسادانا"امتناع ورزید و نگهبانی در امرز را تقویت بخشید تا از انتقال تخم های کرم ابریشم و بذرهای درخت توت جلوگیری کند.بر اساس مطالعات دانشمندان،این کشور همان چین در زمان سلسله"وی شمالی"بوده است.پادشاه کشور"چیوسادانا"متوجه شد که کشور شرقی مایل به کمک نیست و لذا راهی دیگر اندیشید.وی به بهانه تقویت دوستی خواستار ازدواج با دختر پادشاه کشور شرقی شد که مورد قبول کشور شرقی قرار گرفت.قبل از برگزاری مراسم ازدواج،پادشاه چیوسادانا فرستاده ای به دختر پادشاه کشور شرقی اعزام کرد و به وی گفت تخم های کرم ابریشم و بذرهای درخت توت را برای چیوسادانا همراه ببرد.دختر پادشاه این خواست را قبول کرد و قبل از ترک کشور شرقی تخ م های کرم ابریشم و بذرهای توت را در کلاه خود گذاشته و به کشور چیوسادانا بازگشت.نگهبانان کشور شرقی در مرز تمام لباس های وی به جز کلاه را بازرسی کردند.تخم های کرم ابریشم و بذرهای توت وارد کشور چیوسادانا شد و سپس به غرب راه یافت
صحت این داستان را بابلو باستانی که در سینگ کیانگ چین کشف شده است.اثبات می کند.در این تابلو،یک زن اشرافی لباس های فاخر پوشیده و کلاه بر سر دارد و در کنار و دو خدمتکار ایستاده اند.خدمتکار طرف چپ با انگشت خود به کلاه زن اشاره می کند.این زن همان دختر پاشاه کشور شرقی است.
خطرات رها سازى حشرات اصلاح ژنتیکى شده
وقتى سخن از جانوران تغییر یافته ژنتیکى به میان مى آید، تنها عده کمى ممکن است به فکر حشرات بیفتند. اما در عمل، دستکارى ژنتیکى این گروه از جانوران، موضوع بخش عمده اى از پژوهش ها است. با این هدف که در وضع بهداشت انسان و دام و نیز تولید محصولات گیاهى بهبود حاصل شود.
دستکارى حشرات به منظور ناتوان ساختن آنها از انتقال بیمارى، دستکارى در آفت هاى گیاهان زراعى یا دشمنان طبیعى آنها با هدف کاهش جمعیت آفت ها و نیز دستکارى حشرات مفید (مانند زنبور عسل و یا کرم ابریشم) با هدف تولید پروتئین هاى دارویى، از برجسته ترین نمونه هاى این گروه از پژوهش ها به شمار مى روند.از سویى، این پژوهش ها توجه زیادى را به سمت جنبه هاى ایمنى این موضوع معطوف کرده است. یکى از تفاوت هاى مهم این گروه تولیدات با سایر محصولات تغییر یافته ژنتیکى این است که حشرات با هدف زنده ماندن، تکثیر انتقال ژن هایشان به گونه هاى وحشى، به عمد در طبیعت رها خواهند شد. از آنجا که اکوسیستم ها توانایى سازگارى خود با تغییرات را دارند پیش بینى نتایج رهاسازى ها دشوار است. در کنار تغییرات پیش بینى شده، حشرات تغییر یافته ژنتیکى مى توانند باعث دگرگونى الگوهاى جمعیتى و نیز روابط صید و صیادى و یا انتقال ژن ها به گونه هایى شوند که مورد نظر پژوهشگران نبوده است.پیتر جنکینز، حقوقدان و تحلیلگر سیاسى مرکز ایمنى مواد غذایى در واشینگتن مى گوید: «خطرات زیستى رها سازى حشرات و ماهى ها بسیار بالا است. مشکل اساسى در این است که این گونه ها بعد از رها سازى دیگر قابل کنترل نخواهند بود.»از سوى دیگر مزایاى احتمالى این کار مورد توجه بسیارى از کشور هاى پیشرفته و در حال توسعه قرار گرفته است، چرا که حشرات تاثیر چشمگیرى بر بهداشت و کشاورزى مى گذارند.«توماس میلر» استاد حشره شناسى دانشگاه ریورساید کالیفرنیا بر این باور است که حشرات تغییر یافته ژنتیکى کمک شایانى به رونق کشاورزى کالیفرنیا خواهند کرد. وى توضیح مى دهد: مشکلاتى که ما از سوى حشرات داریم بیش از اندازه است. برآوردها حاکى از این است که در کالیفرنیا در هر ۶۰ روز یک آفت جدید ظهور مى کند. این یک تهدید جدى است و به دلیل گسترش میزان حمل و نقل مواد رو به افزایش نیز هست. اکنون از ما توقع معجزه دارند و براى این کار ناگزیر از بهره گیرى از راهکار هاى فناورى زیستى هستیم.کرم سرخ غوزه پنبه با خوردن گل پنبه یا سوراخ کردن غوزه و خوردن بذر، به این محصول خسارت مى زند. میلر درصدد است گونه اى از کرم سرخ تغییر یافته ژنتیکى تولید کند که حامل ژن هاى کشنده نتایج خود است. اگر همه چیز طبق پیش بینى جلو برود، از جمله این آفت و نیز خسارتى که مى زند کاسته خواهد شد. به گفته میلر برآورد اقتصادى خسارت وارد شده بسیار آسان است، چرا که داده هاى فراوانى از تولید پنبه بدون خسارت کرم غوزه پنبه یا با خسارت آن در دست است.