دانلود مقاله مناطق جغرافیایی ترکیه

کنگره جغرافیای اول که در سال 1941 در آنکارا برگزار شد، در پایان بررسی های طولانی خود ترکیه را به هفت منطقه جغرافی تقسیم نمود.

در بررسی های کنگره نامبرده ویژگی های مختلف جغرافیایی ترکیه در نظر گرفته شد.

بدین صورت که: این کشور از سه جهت با آب دریا محصور است، در طول کناره های بلندش موازی با ساحل رشته کوه ها قرار دارند، قسمت میانی این کوه ها که در عین بلند بودن فراز و نشیب کمتری دارند تحت تاثیر شرایط دریایی نمی باشند، بهمین خاطر این وضعیت بین نوار ساحلی و مناطق میانی ازجنبه آب و هوایی، پوشش گیاهی طبیعی و پراکندگی انواع مزارع تفاوت هایی ایجاد می کند که در نتیجه سیستم های مواصلانی و شکل خانه های این مناطق نیز از آن متأثر می شوند.

و کنگره یاد شده با در نظر گرفتن این ویژگی ها ترکیه را به چهار منطقه ساحلی و سه منطقه میانی تقسیم کرده است.

از این هفت منطقه، چهار منطقه اول نام دریای چسبیده به آن منطقه را گرفته اند: (دریای سیاه- مرمره، اژه و مدیترانه.) سه منطقه باقیمانده نیز بنا بر موقعیت جغرافیایی شان در آناطولی نامگذاری شده اند: (آناطولی میانی، آناطولی شرقی و آناطولی جنوب شرقی.) 1-منطقه دریای سیاه (کارادنیز) ، مرمره، اژه، آناطولی میانی، آناطولی شرقی، آناتولی جنوب شرقی.

منطقه دریای سیاه (کارادنیز) این منطقه که نام خود را از دریای سیاه گرفته از شرق دشت ساکاریا تا مرزهای گرجستان امتداد می یابد.

این منطقه ازجهت وسعت در میان دیگر مناطق کشور در ردیف سوم قرار دارد.

فاصله بین شرق تا غرب آن نسبت به دیگر مناطق بالاترین رقم را تشکیل می دهد.

بهمین خاطر نیز این منطقه بالاترین میزان تفاوت ساعت محلی در مرزهای شرقی و غربی خود را داراست.

موقعیت اراضی منطقه: اشکال زمینی این منطقه از رشته کوه های شرق تا غرب آناطولی شمالی که در دوره ژئولوژیک سوم در نتیجه پیچ و خم های آلپ بوجود آمده اند و نیز دره ها و راه آب های بین این کوه ها تشکیل شده اند.

کوه های یاد شده که در غرب بصورت سه رشته امتداد می یابند، از شمال به جنوب شامل کوه های کده، بولو، ایغاز و کوراوغلو می شوند.

در میانه کوه های جائیک قرار دارند و در شرق بدو رشته کوه تقسیم می شوند.

این ها در شمال به صورت کوه های گیره سون- ریزه و درجنوب نیز بصورت کوه های مسجد، کوپ و چمن جای دارند.

بلندی کوه های کناره دریای سیاه در غرب حدود 2000 متر است و در دریای سیاه میانه تا 1000 متر تنزل می یابد.

در شرق نیز بلندی کوه ها به 4000 متر می رسد (بلندترین کوه منطقه کوه کاچار در ریزه است).

سواحل منطقه به سبب امتداد موازی کوه ها با آن، فرورفتگی و برآمدگی چندانی ندارند.

یعنی بجز خلیج های کوچک پیشرفتگی آب در خشکی و یا بالعکس آن که اهمیت داشته باشند وجود ندارد.

بهمین خاطر به غیر از بندر سینوپ، فاقد بندرهای طبیعی جهت پهلو گرفتن کشتی های بزرگ می باشد.

سواحل در طول امتدادشان ویژگی های ساحلی را دارا می باشند.

لذا به غیر از دلتاهایی که در دهانه های روخانه های قزل ایرماک و یشیل ایرماک تشکیل شده، ساحل اکثر حالت مستقیم دارد.

در دامنه های رو به شمال منطقه، باران های دامنه ای افزایش یافته است.

به سبب تفاوت مهم آب و هوایی بین نقاط ساحلی با مناطق میانی، در محصولات زراعی این مناطق نیز تفاوت هایی دیده می شود.

همچنین به علت وفور باران و سراشیبی و نیز وجود خاک رس در زمین، این منطقه هیلان خیز است.

یعنی همواره با ریزش کوه و تپه مواجه است.

لذا منطقه دریای سیاه ازجهت میلان در میان دیگر مناطق کشور در رده اول قرار دارد.

پستی و بلندی های کوه ها بطور طبیعی راه های مواصلاتی، آب و هوا و فعالیت های زراعی را تحت تاثیر قرار می دهد.

به غیر از منطقه میانه رفت و آمد از طریق گذرگاه های کوپ و زیگانا (کالکانلی) انجام می شود.

گذرگاه زیگانا موجب رشد و ترقی طرابوزان شده است.

از سوی دیگر سینوپ علیرغم این که صاحب بندری طبیعی است، به سبب صعب العبور بودن راه های کوهستانی اش، نسبت به دیگر بنادر کشور رشد نکرده است.

موازی بودن کوه ها با سواحل، مزارع را نیز محدود کرده است.

فراوانی شیب ها در مناطق کوهستانی، کشت ماشینی را دشوار ساخته است.

لذا این منطقه هنوز هم محتاج نیروهای انسانی و حیوانی است.

از دیگر سو، پراکندگی وسیع کوه ها در منطقه، مانع ایجاد شهرهای بزرگ گشته و در نتیجه شهرهای کوچک و نزدیک بهم در سواحل ایجاد شده و همانگونه مانده اند.

رودخانه ها و دریاچه ها: مهمترین رودخانه های منطقه: چوروح (پرسرعت ترین رودخانه ترکیه است)، یشیل ایرماک، قزل ایرماک، بارتن(تنها رودخانه کشور که روی آن تردد انجام می گیرد)، ینیجه (فیلیوس) و رودخانه ساکاریا که بخشی از آن در این منطقه جاریست، می باشد.

نهرهایی که از دامنه های رو به دریای سلسله کوه های منطقه سرچشمه می گیرند، به سبب بارندگی ها و سراشیبی های زیاد همواره پرآبند.

فقط به نهرهای کوچک تقسیم شده اند.

دریاچه در این منطقه کم و کوچک است.

از میان آنها: تورتوم، سرا، آبانت، یدی گوللر و ا وزون گول را می توان نام برد.

آب و هوا و پوشش گیاهی: شرایط اقلیمی دریای سیاه بر منطقه حاکم است.

تمام فصول بارانی اند.

تفاوت دمای سالیانه اندک است.

تابستان خنک و زمستان نیم گرم و معتدل است.

پرباران ترین منطقه ترکیه، منطقه دریای سیاه است.

پرباران ترین استان منطقه ریزه (با 2400 م.

م) می باشد.

(علت آن هم این است که این استان در مسیر بادهای سمت کوه های بلند جنوبی قرار گرفته است).

میزان باران سالیانه منطقه 1500 م.م است.

کوه ها در مسیر انتقال هوای مرطوب سواحل به مناطق داخلی حکم مانع را دارند.

لذا بین مناطق ساحلی و میانی اختلاف اقلیمی قابل توجهی به چشم می خورد.

هر چه از ساحل به طرف مناطق داخلی برویم هم از میزان باران کاسته می شود و هم به علت خشکی منطقه شدت حرارت نیز پایین می آید.

در مناطقی که اقلیم (آب و هوای) خشکی بر آن حاکم باشد تابستان ها گرم و زمستان ها سرد و برفی می باشند.

در منطقه دریای سیاه میانی بعلت پستی و بلندی کوه ها، محدوده گسترش آب و هوای دریایی نسبت به مناطق شرق و غرب وسیع تر است.

همچنین در منطقه میانی از آنجا که کوه ها از بخش های داخلی شروع می شوند، از میزان بارندگی هم کم می شود.

در اینجا میزان بارندگی سالیانه تا 700 م.م پایین می آید.

از آنجا هر چه به طرف غرب برویم باز میزان بارندگی افزایش می یابد.

در آن قسمت میزان بارندگی از 1000 م.م.

می گذرد.

در بخش ساحلی شرق منطقه دریای سیاه، به علت این که در زمستان میانگین دمای هوا چندان تغییر نمی کند، این قسمت برای کاشت و پرورش مرکبات مناسب است.

منطقه بخاطر باران خیز بودن دامنه کوه های رو به دریا، از جنگل های انبوه پوشیده شده است.

هر چه که به طرف بخش های میانی برویم می بینیم پوشش گیاهی منطقه را درختان مقاوم در برابر سرما و گیاهان خشک صحرایی تشکیل می دهند.

اگر از ساحل در طول دامنه به طرف بالا برویم متوجه می شویم که در نتیجه کاهش دمای هوا پوشش گیاهی هم تغییر می یابد.

در عرصه ای به ارتفاع 800 متر بلندتر از سطح ساحل درختانی با برگ های پهن، در ارتفاع 1500-800 متر درختانی با برگ های متنوع، در ارتفاع 2000-1500 درختانی با برگ های سوزنی و در ارتفاع بیش از 2000 متر نیز علف های کوهی به چشم می خورند.

مهم ترین عوامل موثر در پراکندگی بارندگی های منطقه باد حاکم بر منطقه، موقعیت دامنه ها و بلندی کوه ها می باشند.

در خصوص بالا بودن میانگین بارندگی سالیانه در منطقه میانی نسبت به بخش های شرق و غرب، افزایش بلندی ها و امتداد مستقیم ساحل درجهت باد حاکم منطقه نقش دارند.

و نیز در نتیجه باران های منظم و انبوه در مناطق ساحلی جریان آب نهرها تند است.

لذا مزارع اطراف چندان به آبیاری نیاز ندارند.

شخم زنی مزارع کم اتفاع می افتد.

محوطه جنگل ها وسیع است ومشکل آتش سوزی جنگل روی نمی دهد.

زراعت: پربارندگی بودن تمام فصول در منطقه، مانع رشد محصولات زراعی (چون گندم و جو، جو صحرایی، چاودار، عدس و پنبه) است.

در مناطق ساحلی کاشت ذرت جای غلات را گرفته است.

در زمستان در بخش شرقی منطقه دریای سیاه، هوای نیم گرم زمستانی رشد محصولاتی چون فندق، چای، مرکبات و زیتون را آسان می سازد.

تقلیل باران در مناطق میانی ضمن کاستن از انبوهی جنگل ها موجب خوب بار آمدن محصولاتی چون غلات و چغندر قند می شود.

هفتاد درصد از اهالی منطقه از طریق زراعت امرار معاش می کنند.

پرمحصول ترین زمین های کشاورزی در دامنه های روبه شمال منطقه واقعند.

مهم ترین محصولات کشاورزی منطقه این ها هستند.

فندق: بیشتر در طرابزون، گیره سون وارد و کاشت می شود.

هشتاد و پنج درصد کل تورید این محصول در سطح ترکیه در این منطقه صورت می گیرد.

چای: در نوار مرزی بین گیره سون تا گرجستان کاشت می شود.

در اطراف ریزه بطور انبوه کاشته می شود.

کل تولید چای در سطح کشور در همین منطقه انجام می گیرد.

تنها محصولی است که در ترکیه در حدود محدودی تولید می شود.

توتون: بیشتر در بخش میانی منطقه (سامسون، آماسیا و اطراف توکات) به عمل می آید.

همچنین در غرب منطقه در اطراف دوزجه نیز کاشت می شود.

سیزده درصد تولید آن در سطح ترکیه، از همین منطقه تامین می گردد.

ذرت: در طول سواحل منطقه کشت می شود.

سیب: منطقه آماسیا در رأس کاشت این محصول قرار دارد و پس از آن اطراف کاستامونو و توکات منطقه کشت این محصول به شمار می آیند.

چغندر قند: مزارع آن در اطراف آماسیا، توکات و کاستامونو است.

کتان- چتایی: مزارع آن بیشتر در اطراف کاستامونو و پس از آن در حوالی سینوپ و زونگولواغ واقع است.

لوبیای سویا: در اطراف اردو و گیره سون کشت می شوند.

زیتون: در دره مصون مانده از سرمای چوروح (آرتوین- یوسف الی) کاشته می شود.

مرکبات: کشت این محصولات به سبب هوای نیم گرم زمستانی اش در حوالی ریزه صورت می گیرد.

کیوی: کاشت آن دراین اوخر در اطراف ریزه و طرابوزون آغاز شده است.

دامداری: یکی از عوامل موثر و مهم اقتصادی منطقه فعالیت های دامداری آنجاست.

عواملی چون گستردگی پوشش گیاهی در بخش های ساحلی، فراوانی علف های کوهی در بلندی ها، پستی و بلندی ها و هوای مرطوب منطقه شرایط را برای پرورش چارپایان مساعد نموده است.

دریای سیاه واقع در شمال منطقه از جهت پتانسیل ماهی بسیار غنی است.

هشتاد درصد پرورش ماهی در سطح ترکیه، از طریق دریای سیاه تامین می شود.

لیکن در سال های اخیر عواملی چون صدی بی رویه ماهی و آلوده شدن دریا موجب کاهش تولید ماهی شده اند.

در دریای سیاه در اعماق بیش از 200 متر به علت وجود گازهای سمی هیچ موجود جانداری زندگی نمی کند.

پرورش دام هایی همچون گوسفند و بز در بخش های داخلی منطقه در حاشیه دشت ها رواج دارد.

پرورش زنبور عسل نیز در منطقه گسترش یافته است، دراین میاه بویژه عسل حوالی ریزه و آنزر مشهورند.

غنایم زیرزمینی: ذغال سنگ: در منطقه اریگلی- زونگولداغ استخراج می شود.

بخش اعظم آن در تولید آهن و فولاد به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار می گیرد.

همچنین در ترمیک سانترال منطقه «چاتال گازی» نیز از ذغال سنگ استفاده می شود.

مس: در مناطق مورگول (آرتوین) و کوره (کاستامونو) استخراج می گردند.

لینیت: در حوالی مرز یفون (آماسیا) و حاوزا (سامسون) استخراج می شود.

منگنز: جهت استحکام آن بکار می رود.

در حوالی زونگولداغ- اریگلی و آرتوین –برچکا استخراج می گردد.

صنایع: صنعت آهن و فولاد: ماده خام آهن و فلز استخراج شده از دیوریگی (سیواس) از طریق بندر سامسون جهت پروازش به کارخانه های کارابوک و اریگلی منتقل می شوند.

صنعت مس: ماده خام (جوهر) مس منطقه مورگول (آرتوین) به کارخانه های مس همان منطقه انتقال می یابند.

ماده خام مس استخراج شده از ناحیه کوره (کاستامونو) هم به کارخانه های تولید مس سامسون منتقل می شوند (زیرا راه های ارتباطی سامسون با بخش های میانی آسان است).

صنعت قند و شکر: چغندر قند تولید شده در منطقه دریای سیاه به کارخانه های تولید قند و شکر تورحال (توکات)، سولواووا(آماسیا) و کاستامونو منتقل می گردند.

صنعت توتون: توتون های منطقه و بویژه توتون های بخش میانی جهت پردازش به کارخانه های تولید دخانیات سامسون و توکات برده می شوند.

صنعت پرداخت فندق: در حوالی گیره سون گسترش یافته است.

صنعت کاغذسازی: در آکسو (گیره سون)، چای جمعه (زونگولداغ) و تاش کوپرو (کاستامونو) یافت می شوند.

صنعت چوب و الوار سازی: بیشتر در غرب منطقه دریای سیاه متمرکز است (در حوای سینوپ، بارتین، زونگولداغ، بولو، دوزجه و کاستامونو) سهم این منطقه در اقتصاد ترکیه ازجهت تولید سنگ معدن، مس،محصولات دریایی و جنگلی چای، فندق، توتون، آهن و فولاد، کتان و چتایی، برنج و لوبیای سویا بسیار قابل اهمیت می باشد.

درکل، صعب العبور بودن راه های مواصلاتی، فقدان بندرهای طبیعی و دشواری عبور از راه های اصلی ترابری روند رشد منطقه دریای سیاه را کند نموده است.

توریسم و جهانگردی: زیبائی های طبیعی در رأس پتانسیل توریستی منطقه دریاسی سیاه قرار دارد.

سواحل دریای سیاه پوشیده از گیاهان و درختان متنوعی است که این ها مناظر زیبا و بدیعی ایجاد می کنند.

ییلاق نشینی یکی از فعالیت هایی است که در سال های اخیر در منطقه گسترش یافته است.

در کوهستان کارتال کایای منطقه بولو و کوه های ایلگاز توریسم زمستانی رایج است.

همچنین مناطق و مکان هایی چون مناطق ییلاقی دریاچه آبانت و یدی گوللر، حمام های آب گرم معدنی بولو، (صومعه سوملا) و آماسیا (گورشاهان) پتانسیل توریستی منطقه دریای سیاه را تشکیل می دهند.

در رودخانه چوروح ورزش تفریحی رافتیمنگ انجام می شود.

از آنجا که این منطقه باران خیز است، توریسم دریایی گسترش یافته است.

جمعیت و اسکان: شرایط طبیعی منطقه موجب تمرکز بخش اعظم جمعیت در سواحل شده است.

جمعیت بخش های میانی، به اندازه جمعیت منطقه ساحلی نمی باشد.

تراکم جمعیت منطقه پائین تر از میانگین کل ترکیه است.

در این میان تراکم جمعیت در مناطق میانی و شرقی و بویژه در بخش های ساحلی بسیار بالاست.

دشت های ساحلی و مناطق صنعتی و معدنی دارای جمعیت انبوهند.

به علت شرایط طبیعی منطقه میزان ایجاد شهر پایین است.

تقریباً هفتاد درصد جمعیت منطقه را مردم روستا نشین تشکیل می دهند.

لذا این منطقه در مقایسه با دیگر مناطق ترکیه دارای بیشترین جمعیت روستا نشین می باشد.

مهمترین مراکز شهری در نوار مرزی منطقه واقع اند که شامل سامسون، زونگولداغ و طرابزون می شوند.

عواملی چون محدود بودن زمین های قابل کشت، ازدیاد جمعیت سریع، عدم رشد صنایع و عدم امکان ماهیگیری در دریای آزاد موجب هجوم مردم از یک منطقه به منطقه دیگر (و بویژه به مرمره) جهت اسکان می گردد.

در این میان، در حالی که بخش های دیگر موجب مهاجرتند، دریای سیاه غربی مهاجر پذیر است.

علت این وضعیت نیز ، وجود نواحی ذغال سنگ در اریگلی و زونگولداغ و توسعه صنعت آهن و فولاد در کارابوک و اریگلی می باشد.

بجز بخش دریای سیاه میانه، جمعیت مناطق داخلی بصورت پراکنده است.در بخش دریای سیاه میانه هم، وجود دشت های کوچک در نقاط داخلی اسکان انبوه و در سواحل اسکان پراکنده به چشم می خورد.

منطقه دریای سیاه از جهت پراکندگی اسکان در صدر دیگر مناطق ترکیه قرار دارد.

و این پراکندگی بیشتر در بخش شرقی منطقه دریای سیاه دیده می شود.

و این وضعیت ناشی از ازدیاد بارندگی، ناهموار بودن اراشی و پراکندگی زمین های قابل کشت می باشد.

بخش های منطقه: 1-بخش دریای سیاه شرقی: از مرز گرجستان شروع شده تا رودخانه ملت در شرق اردو امتداد می یابد.

پراکنده ترین و ناهموارترین ناحیه منطقه دریای سیاه است.

و در عین حال باران خیزترین بخش می باشد و از طرفی تفاوت های بین سواحل و بخش های داخلی در بالاترین حد در آنجا دیده می شود.

همچنین حادثه هیلان در بیشترین میزان در این ناحیه روی می دهد.

ماشینیزه شدن کشاورزی در این بخش در پایین ترین میزان است.

از جهت جمعیت روستایی نشین و پراکندگی اسکان بالاترین میزان را داراست.

توسعه یافته ترین شهرهای این بخش ریزه و طرابزون است.

مهمترین سهم این بخش در اقتصاد ترکیه، از جنبه کشاورزی است.

2-بخش دریای سیاه میانی: از رودخانه ملت تا شرق سینوپ امتداد دارد.

نسبت به موقعیت بخش شرقی، پیشرفتگی اش به طرف جنوب زیاد است و بخش اعظم استان ها ی توکات و چوروم و کل استان آماسیا را در برمی گیرد.

ناهمواری زمین در این بخش نسبت به نواحی شرق و غرب منطقه دریای سیاه خیلی کم است.

ارتفاع کوه ها نیز دراین ناحیه کم می شود و کوه ها گرایشی رو به داخل دارند.

در نتیجه این وضعیت عرصه های زراعی و راه های مواصلاتی بسیار توسعه یافته اند.

پیشرفته ترین شهر این بخش سامسون است.

این بخش پایین ترین میزان بارندگی را داراست و در عین حال تفاوت های بین نقط ساحلی و داخلی در پایین ترین حد می باشد.

تاثیر این بخش از دریای سیاه بر اقتصاد ترکیه بیشتر در حوزه کشاورزی است.

3-بخش غربی منطقه دریای سیاه: از کناره غربی دلتای قزل ایرماک شورع شده تا شرق آداپازاری و بیله جیک ادامه می یابد.

این بخش عموما کوهستانی است.

توسعه یافته ترین شهرش زونگولداغ است.

منبع مهم درآمدش در عرصه جنگل و محصولات جنگلی است.

در حوالی بولو و دوزجه کارخانه های چوب بری و الوار سازی به وفور یافت می شوند.

حوالی زونگولداغ با استخراج از معادن و حوالی اریگلی- کارابوک نیز از طریق موسسات بهره برداری از معادن نقش مهمی در اقتصاد ترکیه ایفا می کنند.

منطقه مرمره: منطقه مرمره، حکم پلی بین شبه جزیره بالکان و آناطولی را دارد.

اروپا و آسیا در این منطقه بهم متصل می گردند.

این منطقه با مساحت 67 هزارکیلومتر مکعب خود، 5/8 درصد از مساحت کل ترکیه را تشکیل می دهد.

نام خود را از دریایی که کاملاً در خاکش محصور مانده و از طریق تنگه ها به دریای سیاه و دریای اژه وصل می شود، می گیرد.

جزایر بزجا آدا و گوکچه آدا که در سواحل اژه قرار گرفته اند نیز در محدوده منطقه مرمره جای دارند.

منطقه مرمره از شرق با مناطق دریای سیاه و آناطولی میانی، از جنوب با اژه، از شمال غربی با یونان و بلغارستان همسایه است.

حدود منطقه مرمره نیز، مانند دیگر مناطق ترکیه، در هر نقطه مطابق با حدود استانی نمی باشد.

استان های ادیرنه، کرکلارالی، تکیرداغ، استانبول، کوجاالی و یالووا کاملاً در محدوده این منطقه قرار می گیرند.

از سوی دیگر بخش های از استان های ساکاریا، بیله جیک، بورسا، بالیک اسیر و چاناک قلعه در محدوده مناطق اژه و دریای سیاه قرار می گیرند.

مردم این منطقه از طریق صنایع، تجارت توریسم و کشاورزی امرار معاش می کنند.

مرمره از جهت صنایع مهمترین منطقه ترکیه است.

توسعه یافتن ترین نواحی منطقه محور استانبول، بورسا و ازمیت است.

استانبول که از قرون اولیه مرکز تجاری مهمی بوده و در مسیر راه های مواصلاتی بین قاره ها واقع است، یک برتری در سطح کشور به منطقه می بخشد.

البته در نواحی دیگر منطقه نیز فعالیت های گسترده صنایع به چشم می خورد.

از محصولات صنعتی تولید شده در منطقه می توان از مواد غذایی آماده شده، انواع بافتنی، لباس آماده، سیمان، کاغذ و محصولات پتروشیمی، لوازم برقی آشپزخانه و حمام، کشتی و قایق های تفریحی نام برد.

در این منطقه وضعیت کشاورزی نیز متنوع است.

تقریباً نیمی از زمین های زیرکشت از مزارع گندم تشکیل می شوند.

بعد از گندم محصولات دیگر منطقه به ترتیب شامل چغندر قند، ذرت و آفتاب گردان می شود.

در این منطقه که تقریبا 73 درصد تولید آفتاب گردان و نزدیک به 30 درصد تولید ذرت کشور (ترکیه) در آنجا صورت می گیرد، تولید میوه و سبزیجات نیز به میزان قابل توجهی رسیده است.

منطقه مرمره همچنین در زمینه تولید ذرت در ردیف دوم بعد از منطقه دریای سیاه و در زمینه تولید زیتون نیز بعد از منطقه اژه جای می گیرد.

این منطقه در خصوص باغداری نیز توسعه یافته است و در این میان مناطق نکیرداغ، شارکوی، مورفته، آوشا و بزجاآدا با انگور و شراب هایشان نیز مشهورند.

منطقه مرمره که در جنوب شرقی اروپا واقع است، دارای زیباترین مناظر طبیعی و آثار معماری و هنرهای بسیار با ارزش می باشد.

در جزایر و شبه جزیره ها و خلیج های کوچک واقع در دریای مرمره و در کوه ها و جنگل های منطقه و همچنین در شهر تاریخ و طبیعت حالتی در هم تنیده شده دارند.

این منطقه که مهد و پرورشگاه تمدن های بزرگ بسیاری بوده در عین حال راه های مهاجرت اقوامی که بین دو قاره در رفت و آمد بودند را تشکیل داده است.

در این جا به آثار باقیمانده از این اقوام و مردمانی که در این منطقه ساکن شده اند، در هر قدم می توان برخورد.

از سوی دیگر در این منطقه که دارای ارزش های طبیعی و تاریخی بی نظیری می باشد، توریسم نیز بسیار توسعه یافته است.

این منطقه هر ساله پذیرای میزان قابل توجهی توریست و جهانگرد می باشد.

لذا منطقه مرمره از جنبه توریسم ترکیه در سطح کشور مرکز دارایی، سرمایه گذاری، آموزش و اجرا عملیات به شمار می آید.

جاها و مکان های تاریخی و توریستی مختلفی در منطقه وجود دارد که از آنها می توان از مسجد سلطان احمد، مسجد سلیمیه، موزه ایاصوفیه، تنگه بسفر، کیی کوی، اسب تروا، اولوداغ، موزه باستان شناسی استانبول، تنگه داردانل، بازار سرپوشیده، دیکیلی تاش، یاد بود شهدای جنگ چاناک قلعه، کاخ تکفور، کاخ قدیمی، کاخ ابراهیم پاشا، قصر عادله سلطان پل ساکاریا، دریاچه ایزنیک، دریاچه پرندگان، دریاچه سابانجا، دریاچه اولوبات، دریاچه قره جه، دریاچه ی بیگا و قره بیگا، دریاچه قره سو، نهر ولیکا، نهرمادر و نهر مریج نام برد.

منطقه اژه: مساحت این منطقه که نزدیک به یازده درصد از خاک ترکیه را دربرمی گیرد 85 هزارکیلومتر مربع است.

از شمال با منطقه اژه، از شرق با منطقه آناطولی میانی، از جنوب شرقی یا منطقه مدیترانه همسایه است.

دریای اژه نیز در غرب آن قرار گرفته است.

(که منطقه نام خود را از همین دریا می گیرد).

مرز این منطقه با منطقه مرمره، از غرب از ناحیه «بابا بورنو» شروع شده تا کوه کاز که تا شمال خلیج ادرمیت قرار گرفته ادامه می یابد.

مرز مشترکین با آناطولی میانی نیز، از جنوب غربی ناحیه اینونو شروع شده، تا شمال کوه های سلطان پیش می رود.

از آن نقطه به بعد نیز حدود مشترکش با منطقه مدیترانه آغاز می شود، که تا غرب دریاچه کوی جگیز امتداد می یابد.

منطقه اژه به دو بخش تقسیم می شود که بخشی را اژه اصلی و بخش دیگر را آناطولی غرب میانی نامند.

بخش اژه آن شامل استان های ازمیر، مانیسا، آیدین، دنیزلی و موغلا می شود و بخش آناطولی غرب میانی نیز استان های اوشاک، کوتاهیا و آفیون کاراحصار را در برمی گیرد.

جمعیت: منطقه اژه جمعیت فشرده ای دارد.

بنابر سرشماری سال 1990 جمعیت منطقه 2/8 میلیون نفر است.

از جهت انبوهی جمعیت بعد از منطقه مرمره در ردیف دوم قرار می گیرد.

بیش از نیمی از جمعیت منطقه درشهرها ساکنند.

همچنین بخش قابل توجهی از جمعیت منطقه درنواحی ساحلی و دشت های پست متمرکز شده اند.

پراکندگی جمعیت در نواحی ساحلی به نسبت دارای تفاوت های مهمی است.

جمعیت در دشت ها فشرده است.

اما درجاهایی که کوه ها دشت ها را از هم جدا می کنند، جمعیت اندکی زندگی می کنند.

ناحیه منتشه در جنوب از کم جمعیت ترین نواحی ترکیه است.

بخش آناطولی غرب میانی در کل کم جمعیت محسوب می شود.

وضعیت پستی و بلندی منطقه: رشته کوه های واقع در بخش اژه و دره هایی که این کوه ها را از هم جدا می کنند، طبیعتاً شکاف ها و گودی هایی در محور شرق- غرب ایجاد می کنند.

این گودی ها درعین حال موجب می شوند بلندی هایی که در میان آنها در محور شرق- غرب بوجود آمده اند، نمایی رشته کوه گونه بخود بگیرند.

غربی ترین نقطه این گودی ها درگذشته ای نزدیک در نتیجه فشار آب دریا شکل خلیجی کوچک بخود گرفته بود.

اما مدتی بعد بخشی از آن و یا کلا با مواد رسوبی پر شد.

لذا حالتی قطعه، قطعه دارد.

کوه هایی با ارتفاع بیش از 2000 متر در این ناحیه پراکنده اند.

این بلندی ها در جلگه های پست بخش اژه که نسبت به دشت آناطولی غرب میانی تا میزانی بیش از هزارمتر پایین تر قرار دارند، نمایی عظیم می یابند.

اساس زمین منطقه اژه، از انبوه خاک قدیمی ساروخان – منتشه که جغرافی شناسان آن را «مندرس ماسیفی» نامیده اند تشکیل شده است.

این پایه قدیمی که در اواسط دوران «پاله اوزوئیک» دچار انحناهایی شده و بعدها بر اثر ساییدگی درست شده، در دوران «ترس یر» دوباره با حرکات زمین مواجه می شود و این بار انحناء نیافته، می شکند.

بعد، سقوط قسمت هایی از خطوط شکسته معین، موجب ایجاد شکاف ها و گودی هایی که بدان اشاره شد می شوند.

از میان این ها نیز توده های کوه های قدیمی (هورست- Horst) متشکل از صخره های سخت و شفاف سر بیرون می آورند.

این توده های قدیمی دچار انحناء و خمیدگی نشده اند، ولی رسوبات دریا که اطراف آنها را فرا گرفته اند، به مرور پوشش خارجی این بلندی ها را تشکیل می دهند.

عرصه گودی هایی که در محور شرق- غرب قرار گرفته اند و نیز برآمدگی هایی که در همان راستا این گودی ها را قطع می کنند، از شمال به جنوب چنین ترتیبی دارند: گودی جلگه ادره میت و خلیج ارده میت باکوه مادرا (334/1) از جلگه باکرچای و بلندی کوزاک (051/1 متر) قطع می شود.

کوه یونت (075/1) مابین جلگه های باکرچای و گدیز قرار گرفته است.

به جلگه گدیز از شمال جلگه آق حصار و از جنوب جلگه نیف (کمال پاشا) همچون خلیجی می پیوندد.

کوه های موسوم به «بزداغلار» (159/2 متر) ما بین جلگه گدیز و جلگه «کوچک مندرس» در جنوب قرار دارد.

این توده در شرق به کوه های آیدین از جنوب متصل می گردد.

در بخش غرب نیز به کوه نیف (506/1 متر) و کوه سپیل (513/1 متر) از شمال می پیوندد.

در قسمت جنوبی تر کوه های آیدین (819/1متر) بین جلگه های مندرس کوچک و مندرس بزرگ امتداد می یابد.

این کوه ها سپس به طرف غرب گرایش یافته نازک تر می شوند و از طریق کوه سامسون (دیلک) (237/1 متر) به جزیره همسایه یعنی جزیره سیسام (ساموس) می رسند.

جلگه مندرس بزرگ که بخش وسیعی را دربرمی گیرد، از طریق دشت های چینه و بزدوغان به ناحیه منتشه می پیوندد.

جنوبی ترین گودی منطقه خلیج گوک اووا می باشد که مابین شبه جزایر بودروم و دانچا قرار گرفته است.

جلگه های واقع در آناطولی غرب میانی عموماً در نتیجه تحرکات بخش هایی حالت بلندی یافتند و کوه های امروزی را تشکیل داده اند و قسمت هایی نیز فرو رفته عرصه های گود و پست را بوجود آورده اند.

در نتیجه پوشیده شدن این گودی ها با رسوبات دریا نیز جلگه های امروزی تشکیل شده اند.

مهمترین جلگه های منطقه عبارتند از: جلگه های باکرچای، گدیز، مندرس کوچک، مندرس بزرگ، بالیک اسیر و آق حصار.

جلگه های واقع در جنوب شرق منطقه اژه نیز ، ضمن تاثیرگذاری از ایجاد گودی ها از تحولات کارستیک زیرزمینی نیز متاثر شده اند.

به عنوان مثال در تشکیل جلگه های دنیزل، تاواس، و چیوربل تحولات کارستیکی بسیار نقش دارند.

دلتای مریچ، جلگه ای است دارای عرصه های جوشان و روان نیرومند.

مریچ در نتیجه رسوبات رودخانه همین ناحیه بوجود آمده است.

دلتای باکرچای نیز، دراثر پرشدن خلیج چاندارلی از آب رودخانه باکرچای تشکیل شده است.

دراین دشت که در برخی نقاط آن باتلاق های شور نیز یافت می شود، آثار تمدن های باستانی نیز به چشم می خورد.

دلتاهای مندرس کوچک و مندرس بزرگ نیز جلگه های بوجود آمده روی عرصه های گود و پست می باشند.

رودخانه های مندرس کوچک و مندرس بزرگ در طول تاریخ و متناسب با تغییر سطح دریای اژه به سرعت دریا را پر کرده اند.

چنان که میلت (Milet) که عصر اولیه شهری بندری بود، در اثر جاری شدن مندرس بزرگ در دریا امروزه بسیار دور از ساحل مانده است.

در بخش آناطولی غرب میانی بجای سلسله جبال، رشته کوه هایی با فواصل معین به چشم می خورند.

این کوه ها، در چند ردیف در راستای جنوب شرق- شمال غرب قرار دارند.

این رشته کوه ها از شرقی ترین نقطه به ترتیب کوه های امیر (307/2متر)، ترکمن (826/1 متر) و دومانیچ (845/1 متر) تا کوه های اولوداغ که خارج از حدود منطقه قرار دارند، ادامه می یابند.

این کوه ها در عین حال در غرب نیز، با عرصه ای پست و گود که در همان راستا قرار دارند و از روی آفیون- کاراحصار- کوتاهیه- اوراهان الی می گذرند، دنبال می شوند.

در غرب این عرصه پست کوه های کومالار (247/2متر)، آحیر (915 متر)، مراد (309/2 متر)، شاپحانه (120/2 متر)، آکداغ (089/2متر) و گری گوز (931/1متر) جای گرفته اند.

هر چه به طرف غرب این رشته ها برویم با ییلاقی وسیع مواجه می شویم که ادامه دار است.

این ییلاق را که با دامنه های عمودی به طرف جلگه گدیز سرازیر است و بلندیش در ناحیه شمال غرب بیش از هزار متر است، «ییلاق گوردس- اوشاک» گویند.

دراطراف شهر باستانی «کولا» که در جنوب این ییلاق واقع است دهانه های خاموش کوه آتشفشان و مواد آتشفشانی جوید به چشم می خورند.

رودخانه های واقع در آناطولی غرب که به دریای اژه می ریزند، در خندق های وسیع و گود جای گرفته اند و در طول این گودی ها به طرف غرب جاری می باشند تا به دریای اژه می رسند.

در محل اتصال به دریا نیز خلیج های کوچکی تشکیل داده اند.

این رودخانه ها نقش بزرگی در کشاورزی منطقه و کشور دارند.

معروف ترین این رودخانه ها: باکرچای، گدیز، مندرس کوچک و مندرس بزرگ می باشد.

آب و هوا: منطقه اژه عموماً تابستان ها گرم و خشک و در زمستان ها تحت تاثیر هوای معتدل و پرباران مدیترانه است.

این وضعیت کلی بیشتر شامل بخش اژه می شود.

بخش آناطولی غرب میانی از آنجا که از دریا دور است و در بلندی قرار دارد، دارای آب و هوای متغیر می باشد.

در منطقه شمالی آن پیاپی با فشار سرما مواجه می شویم.

در دمای میانگین سالیانه تحت تاثیر مدار جغرافیایی، از جنوب به شمال و با تاثیر بلندی ها از غرب به طرف شرق کاهش ایجاد می شود.

سردترین ماه سال عموماً ژانویه و گرمترین ماه نیز ژوئیه بوده است.

در طول ساحل دریای اژه، کاملاً هوای پرباران مدیترانه حاکم است.

تابستان های گرم و خشکند و باران ها برای فصل زمستان جمع می شوند.

تقریباً تمامی ایستگاه های هواشناسی نیز میانگین میزان باران سالیانه را بالای 500 م.م و عموما پایین تر از هزار م.م تخمین می زنند.

پوشش گیاهی: در منطقه اژه، از ناحیه ساحلی تا بلندی 800-600 متر جنگل کاج به همراه گیاه و بوته های مختلف به چشم می خورند.

در جایی که گیاهان خود رو کم می شوند و پوشش گیاهی زمین رفته رفته نازک می شود، دیگر اکثراً بوته هایی خاردار به نام «گاریک» به چشم می آیند این نوع گیاه عموماً در حوالی ازمیر، شبه جزیره کارابورون و شهر ساحلی بودروم فراوان یافت می شود.

مناطق جنگلی در بخش اژه و در قسمت های پست میان علفزارهاست و در بخش آناطولی غرب میانی نیز در عرصه های استپ (جلگه) مانند قرار دارند.

در طبقات زیرین جنگل ها درختان بلوط و انواع کاج و صنوبر را بسیار می توان دید.

در «کوزاک داغی» هم نوع پسته به نام «فستیتو چامی» بسیار است.

اینجا منطقه مهم کاشت درخت پسته در کشور (ترکیه) است.

در تمامی نواحی ساحلی درختان زیتون نیز فراوان است.

انواع مرکبات هم که از تاثیرات باد شمال محفوظ نگهداشته می شوند، محصولات بخش جنوب منطقه اند.

بعلاوه گل ها و گیاهانی چون آویشن «آداچایی» (گیاهی با برگی خوشبو همچون چای) و «لاوانتا» همچنین کاکتوس های متناسب با آب و هوای مدیترانه بطور گسترده یافت می شوند.

در میان علفزارهای جنگل انواع بلوط را نیز می توان دید.

شهر ازمیر که پرجمعیت ترین شهر منطقه است، در عین حال از جهت میزان جمعیت بعد از استانبول و آنکارا در ردیف سوم قرار دارد.

ازمیر که در نقطه پایانی خلیجی که تا عمق خشکی فرو رفته و همین نام را خود دارد قرار گرفته، به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود، در آناطولی غربی، بند تجاری منطقه وسیعی شده (اجناس و محصولاتی که به ازمیر آیند، قبل از این که بار کشتی ها شوند، در شهر مورد پردازش قرار گرفته کاملاً تبدیل به مالی تجاری می گردند.) و لذا ازمیر بعد از استانبول، بزرگ ترین مرکز تجاری ترکیه به حساب می آید.

شهر در انتهای خلیج ازمیر به شکل هلالی باز و گسترده می شود.

این هلال که در شمال از ناحیه «بوستانلی» شروع می شود، پس از تشکیل انحنایی بطول 27 کیلومتر، در جنوب خلیج پس از ناحیه «اوچ کویولار» به پایان می رسد.

سپس در نواحی مسکونی مانند «بالچووا» و «اینجیر آلتی» به طرف غرب امتداد می یابد.

شهر (سمیرنا) که تصور می شود در دوران باستان از طرف مهاجرین که از «ایونیا» به این جا آمده اند در ناحیه ای بین «بایراکلی» و «بورنووا» که آن زمان در کنار دریا واقع بوده، بر روی تپه ای بنا شده است، در دامنه کوه پاگوآ (Pagoa) (کادیفه قلعه) برای دومین بار تاسیس شده است.

پس از دوران حکمرانی رومی ها و بیزانس ها در 1424 میلادی به خاک عثمانیان ملحق شده، در 1919 نیز از طرف یونیان تحت اشغال درآمده، لیکن در 1922 آزاد گشته است.

قسمت اعظم خاک «دنیزلی» که دومین شهر بزرگ منطقه شمرده می شود، در ناحیه «پاموک قلعه» و قسمت کوهستانی اطراف آن واقع شده است.

این شهر که در ابتدا به نام همسر «آنتیوخوس» دوم از سلفکیها یعنی (لاوکید) نامگذاری شده و بنا شده، بعد از سلفکیها و بیزانس ها نیز به محل امروزی اش منتقل شده است.

در محل احداث جدیدش روستای «دوغوزلو» واقع بوده که این نام به مرور زمان تبدیل به دنیزلی شده است.

سومین شهر بزرگ بخش آناطولی غرب میانی «کوناهبه» است که این شهر در دوران باستان در محلی به نام «حصارتپه سی» واقع در دامنه کوه «یللی جه» و در کنار جلگه ای وسیع بنا شده است.

در قرون وسطی و در دوره امپراطوری بیزانس این شهر با نام «کوتیاون» (Kotyaion) بسیار رشد کرده است.

از دامنه تپه ای که امروزه بازمانده های حصار در آن واقع است، تا دشتی که در سمت شمال قرار دارد مرکز فعالیت های این شهر می باشد این عرصه مقابل «حصار تپه سی» در واقع مرکز فعالیت های صنعتی و دامداری است.

چهارمین شهر مهم منطقه «مانیسا» است که نامش را از قدیم از کوهی که در دامنه های شمالی آن بنا شده گرفته است.

در دوران رومی ها رشد یافته، در قرن چهاردهم میلادی نیز از حاکمیت بیزانس درآمده، بدست ترکان «سارو خان اوغلاری» افتاده و پس از مدت کوتاهی هم تحت حاکمیت عثمانیان قرار گرفته است.

مدتی به عنوان مرکز حکمرانی شاهزاده ها بوده و در آن دوران با بناها و آثار مهمی مزین شده است.

اقتصاد: کشاورزی: در منطقه اژه، به علت شرایط آب و هوایی مناسب، حاصل خیزی زمین ها و سهولت امور حمل و نقل و ترابری اکثریت مردم از راه کشاورزی امرار معاش می کنند.

در بخش اژه برخی درختان و گیاهان مناسب آب و هوای مدیترانه (مانند زیتون و انگور و ...) نسبت به دیگر انواع فراوان یافت می شوند.

اما در بخش آناطولی غرب میانی وضعیت کشاورزی بسیار متفاوت است.

در آن بخش کشت غلات نسبت به دیگر محصولات کشاورزی سنگینی می کند و دامداری نیز جایگاه مهمی در زندگی مردم دارد.

کشت گندم در صدر غلات قرار دارد.

پس از آن به ترتیب جو وذرت قرار دارند.

گندم، بویژه در استان های آفیون و دنیزلی کاشت می شود.

استان های ازمیر، آیدین و موغلا از این جهت در ردیف های بعدی جای دارند.

جو در آفیون و مانیسا و ذرت بیشتر در مانیسا کاشت می شوند.

کاشت برنج به میزان کمی در نواحی جلگه ای انجام می شود.

کاشت انواع سبزیجات نیز در این منطقه دارای اهمیت خاصی است.

به سبب مساعد بودن آب و هوای منطقه سبزیجاتی از جنس گوجه فرنگی و لوبیا کاشته شده، بعد به مناطق دیگر نیز فرستاده می شود.

منطقه برای کاشت سیب زمینی و پیاز مناسب است.

از حبوبات بیشتر نخود کاشته می شود.

کاشت خربزه و هندوانه نیز به شکلی مناسب رواج دارد.

از جهت کاشت گیاهان صنعتی توتون، پنبه، کنجد، کتان و چغندرقند ردیف های اول را تشکیل می دهند.

تولید روغن زیتون درسواحل خلیج ادرمیت با توجه به کثرت درختان زیتون در آن ناحیه که در صدر قرار می گیرد، از جهت درآمد بسیار اهمیت دارد.

باغ های انگور نیز در مناطق مختلف به چشم می خورند.

انگور درتولید شراب و شیره انگور نیز نقش مهمی دارد.

کشمش محصول نواحی ازمیر است و انجیر نیز که طاقت سرمای زمستان را ندارد در نواحی ساحلی رشد می کند.

در حقیقت تقریباً 81درصد درختان انجیر کشور در همین منطقه اژه قرار دارند.

کاشت مرکبات بیشتر در نواحی جنوبی منطقه رایج است.

در بودروم نارنگی، در آیدین و نازیللی هم پرتقال پرورش می یابد.

دامداری: در منطقه اژه، دامداری چندان توسعه یافته نیست.

بویژه که در دوران اخیر به علت محدود شدن چراگاه ها از تعداد دام ها نی کاسته شده است.

در نواحی سالی بیشتر گوسفند و انواع بز به چشم می خورند.

در نواحی داخلی نیز پرورش گاو و گاومیش رواج دارد.

ماهیگیری اهمیت سابقش را از دست داده و بویژه به علت آلودگی آب خلیج ازمیر بسیار کاهش یافته است.

صید اسفنج نیز گرچه به اهمیت سابق نیست ولی در هر صورت در سواحل بودروم همچنان ادامه دارد.

منابع زیرزمینی: منطقه اژه از لحاظ منابع زیرزمینی نیز بسیار غنی است.

اما بسیاری از معادن به علت این که از دوره باستان همواره مورد استفاده بودند، دیگر تمام شده اند.

بسترهای ذغال لینیت که در منطقه فراوان است، در نواحی کوتاهیه و سوما گرد آمده اند.

بهره برداری از لینیت ناحیه کوتاهیه، بعد از احداث راه آهن کوتاهیه- بالیک اسیر آسان شده است.

یکی از این نواحی مورد بهره برداری «دگیرمیساز» است.

بسترهای واقع در ناحیه «تونچ بیلک» دارای اهمیت بیشتری هستند.

از ناحیه سوما نیز ذغال لینیت مرغوبی استخراج می شود.

کروم که باضافه شدن بر آهن در تولید فولاد نقش دارد، در ناحیه «چاردی» بین کوتاهیه و بالیک اسیر- استخراج شده، که امروزه بعلت اتمام آن این معدن رها شده و بجای آن در نواحی «دانماردی» و «دورسون بیگ» مراحل استخراج آن آغاز شده است.

بسترهای آهن منطقه اغلب در نواحی ادرمیت، جنوب «آیوالیک» و اطراف «سیماو» یافت می شوند.

در نواحی سلجوق و اوشاک و تیره بسترهای سمباده مورد بهره برداری است.

در این بخش همچنین بسترهای انواع مرمر، جیوه، بور و منگنز وجود دارد.

مهمترین آب معدنی ترکیه در حوالی آفیون از طرف هلال احمر مورد بهره برداری قرار می گیرد.

از میزان نمک تولید شده در سطح کشور، 5/3 درصد آن از نمک ناحیه «چام آلتی» ازمیر بدست می آید.

فعالیت های صنعتی: منطقه اژه در سطح ترکیه بعد از منطقه مرمره در ردیف دوم قرار دارد.

انواع صنایع مهم که خصوصاً در ازمیر گرد آمده اند عبارتند از بافندگی، ماشین سازی و ساخت ابزار فلزی، صنعت مواد غذایی (کارخانه های آرد، ماکارونی و انواع کنسرو) و دخانیات بافندگی با منسوجات پنبه ای به غیر از ازمیر در آیدین، نازیللی، دنیزلی و اوشاک هم توسعه یافته است.

تاسیسات مربوط به تولید روغن بویژه در ادرمیت- آیوالیک، کارخانه های قند در اوشاک، کوتاهیه و آفیون قرار دارند.

قالیبافی نیز در کولا، گوردس و سیماو گسترش یافته است.

راه و ترابری: منطقه اژه از جهت راه و ترابری از نقاط پر رفت و آمد ترکیه محسوب می شود.

فواصل دره ]ای مسیر شرق – غرب امکان اتصال راه های زمینی به مناطق داخلی را ایجاد نموده اند.

منطقه با خطوط مختلف راه آهن به دیگر مناطق متصل می شود.

(راه آهن ازمیر- آیدین که اولین خطر راه آهن احداث شده در ترکیه است، در 1856 در منطقه اژه خدماتش را آغاز کرد.) راه های ریلی و راه های زمینی در بخش آناطولی غرب میانی در آفیون و کوتاهیه بهم گره می خورند.

از جهت راه های دریایی نیز بندر مهمی بجز بندر ازمیر (تمامی فعالیت های تجاری در همین بندر انجام می شود) وجود ندارد.

از لحاظ فعالیت های توریستی هم بنادر بودروم، کوش آداسی، گوللوک، داقچا و مارماریس دارای اهمیت خاصی اند.

ازمیر از طریق سفرهای منظم هوایی نیز با استانبول و آنکارا در ارتباط می باشد.

آثار تاریخی و اطلاعت توریستی: منطقه اژه از جهت توریستی دارای ساختاری طبیعی و فرهنگی بسیار غنی می باشد.

وضعیت مستقیم کوه ها نسبت به ساحل موجب ایجاد نوار ساحلی پرپیچ و خمی شده است.

(طول ساحل دریای اژه جمعاً 593 کیلومتر است) همچنین نوار ساحلی ضمن جذاب بودن جهت شنا در دریا، در سواحل مرتفع نیز مناظر زیبایی ایجد می نماید.

همچنین پیچ های موجود در نقاط ساحلی (مانند آکبوک، گوگچه لربوکو، دگیرمن بوکو، پالاموت بوکو، کارگی بوک و غیره ....) خصوصاً در رونق گرفتن کشتی های کوچک مسافرتی و تفریحی که اخیراً بسیار گسترش یافته اند و توریزمی به نام مسافرت دریایی و توریز کشتی های کوچک ایجاد نموده اند.

در جذب توریست های بومی و خارجی نقش با ارزشی ایفا می کنند.

سه بندر مهم کشورمان که این نوع کشتی ها در آن پهلو می گیرند (کوش، آواسی، چشمه و بودروم) در همین ساحل قرار گرفته اند.

کیفیت ملایم آب و هوای مدیترانه که بر منطقه اژه حاکم است، برای فعالیت های توریستی بسیار مناسب می باشد.

به عنوان مثال طولانی بودن زمستان، امکان استفاده کافی از آفتاب در تابستان و مساعد دمای آب دریا همواره توریست های بسیاری را به طرف خود جذب می نماید.

دمای آب در دریای اژه از شمال به جنوب افزایش می یابد و لذا در این مسیر زمان شنا در آب هم بیشتر می شود.

زمان مناسب برای شنا از شمال تا ازمیر که پنج ماه در سال است، از کوش آواسی به بعد افزایش می یابد و در بودروم تا هشت ماه طول می کشد.

وجود چشمه های آب گرم معدنی در منطقه اژه، یکی دیگر از مراکز جذب توریست است که به توریزم درمان و سلامتی مشهور است.

شناخته شده ترین این چشمه ها عبارتند از: چشمه های آب گرم کاراهائیت و پاموک قلعه در دنیزلی، چشمه های بالچووا، ویکیلی، داودلار، چشمه و شیفته در ازمیر، چشمه آب گرم دوغان بیگ واقع در جنوب سفر حصار، چشمه های سیماو- گدیز، یونجالی، حارلک و مراد داغی در کوتاهیه، چشمه های کورشونلوو و سارت در مانیسا، چشمه های صاندیکلی، گازلی گول و خدایی در آفیون؛ در این میان آب معدنی قابل شرب «اورلا» در ازمیر و بویژه چشمه آب گرم معدنی پاموک قلعه از دوران های بسیار قدیم شناخته شده می باشند.

در منطقه، جهت حفاظت از زیبایی های طبیعی و تاریخی دوپارک ملی احداث شده است.

از این دو، «پارک ملی شبه جزیره دیلک» در محدوده کوش آواسی و سوکه در استان آیدین واقع است و زیباترین نمونه های گیاهی منطقه مدیترانه را در خود جای داده است.

همچنین آثار باقیمانده از دوران «ایون ها» از جهت باستان شناسی دارای اهمیت اند.

و اما «پارک ملی سپیلداغی (Sepildagi) » که در دامنه کوه سپیلداغی در مانیسا احداث شده، با بلندی خود که به هزار و پانصد متر می رسد، در تابستان ها پناهگاه مناسبی برای فراریان از گرما می باشد.

(گل لاله مانیسا که بسیار مشهور است در این پارک پرورش می یابد) آثار باقیمانده از دوران باستان در این پارک نیز یافت می شوند.

استراحت گاه های جنگلی نیز از مکان هایی است که موجب جذب توریست های بومی و خارجی مختلفی می شوند.

ویژگی های تاریخی و باستان شناسانه موجود در منطقه اژه هم همواره برای توریست های مختلف جذاب و دیدنی محسوب می شوند.

به عنوان مثال افس و برگاما در ازمیر، پاموک قلعه (هیئراپولیس) در دنیزلی، پرین (Priene) ، میله توس، دیدیم و آفرودیسیاس در آیدین، کنیدوس در داتچا، هالیکارناسوس در بودروم، خرابه های سارد در مانیسا از این جمله اند.

دو نمونه از عجایب هفتگانه دنیا در منطقه اژه واقع اند (معبد آرتمیس افس و مقبره عالی هالیکار ناسوس.) همچنین پناهگاه حضرت مریم (س) و کلیسای سنت ژان در سلچوق و معبد آپوللون در دیدیم، موجب جلب جهانگردان خارجی بسیاری می گردند.

امروزه مناطق مسکونی چون آکچای، اورن، آیوالیک، فوچا، چشمه، کوش آواسی، دیدیم، گوللوک، بودروم، دانچا و مارماریس که همگی در ساحل دریای اژه قرار دارند، در تابستان ها به مراکز توریستی واقعی تبدیل می شوند.

منطقه مدیترانه یکی از مناطق هفت گانه ترکیه است.

در جنوب آناطولی و در طول ساحل دریای مدیترانه ادامه دارد.

وسعتش بین 120 الی 180 کیلومتر تغییر می یابد.

در غرب و شمال غرب این منطقه، منطقه اژه، در شمال آن منطقه آناطولی میانی، در شرق آن منطقه آناطولی جنوب شرقی و ر جنوبش نیز دریای مدیترانه قرار دارد.

از جنوب شرقی با کشور سوریه همسایه است.

مساحت این منطقه حدود 110 هزار کیلومتر مربع می باشد، که از کل مساحت خاک ترکیه 14 درصد آن را در برمی گیرد.

طول ساحل این منطقه در شرق از مرز سوریه تا رودخانه دالامان در غرب 1542 کیلومتر می باشد.

مرز غربی منطقه نیز ، تا ناحیه «کارا آغاچ قویون» که در نقطه غرب تر قرار دارد ادامه می یابد.

بنابر سرشماری انجام شده در سال 1990 در منطقه مدیترانه جمعیتی بیش از هشت میلیون نفر در حل زندگی اند.

تراکم جمعیت در هر یک کیلومتر مربع 74 نفر است.

این رقم نیز به میانگین جمعیت کل ترکیه که در کیلومتر مربع 73 نفر می باشد بسیار نزدیک است.

تقریبا 54 درصد از جمعیت منطقه در مراکز استان و شهرستان ها و 46 درصد باقیمانده نیز در مراکز آبادی ها و در روستاها زندگی می کنند.

حدود این منطقه، همانند دیگر مناطق ترکیه، با حدود مشخص استانی کاملاً مطابق نمی باشد.

تمامی حدود استان های آدانا، آنتالیا، بوردور، حاتای، اسپارتا و ایچل، تمامی شهرستان های استان قهرمان ماراش به جز شهرستان های افشین و البستان، بخش هایی از شهرستان های دوره لی و یالی هوییک، سیدی شهیر، دره بچاک، هوییک و بیگ شهیر استان قونیه، شهرستان های باش بایلا، ساری ولیلر و ارمنک و بخش هایی از مرکز شهرستان و شهرستان آیرانجی از استان کارامان، شهرستان های باشماکچی، دینار و وازکری در استان آفیون کارا حصار، شهرستان های چارداق، سرین حصار، آجی پایام و چملی وبخش هایی از شهرستان های بوزکورت، تاواس و بیگ آغاچ و از استان دنیزلی شهرستان های دالامان، اورتاجا، کویجگیز و نتیجه از استان موغلا و شهرستان های نورداغی، کیلیس و اصلاحیه استان قازی آنتپ شامل منطقه مدیترانه می شوند.

این منطقه، از بخش های آدانا در شرق و آنتالیا در غرب تشکیل شده است.

وضعیت پستی و بلندی های منطقه: منطقه مدیترانه دارای ساختاری کوهستانی و بسیار ناهموار می باشد.

خطوط اصلی ناهمواری های منطقه را رشته کوه های «توروس» تعیین می کنند.

توروس های بزرگ که در دو سوی خلیج آنتالیا قرار گرفته اند، در شمال در ناحیه گوللر به یکدیگر نزدیک شده فضایی فشرده ایجاد می کنند.

توروس های غرب هم که در غرب شبه جزیره تکه سر برافراشته اند، تا نقطه سسلاق تاش الی ادامه می یابند.

این کوه ها که عموماً دارای تخته سنگ هایی از جنس سنگ آهک می باشند، نمایی شکسته و پرپیچ و خم دارند.

مرتفع ترین نقطه توروس های غرب، تپه 3096 متری «کزلار سیوریسی» در «بیگ داغلاری» می باشد.

ترکیب سنگ آهک ناحیه گوللر، در کوه های سخت و صعب العبورش با ارتفاع 2000 الی 2005 متر به چشم می خورد.

در میان توده های بلند، گودال هایی همچون آولان ، گوردس و سگوت وجود دارند.

این بخش در عین حال از جهت غارهای مختلف، چشمه های آب معدنی و جویبارهای زیرزمینی نیز غنی است.

دریاچه های آب شیرین ترکیه، مانند بیگ شهیر و اگیردیر در این ناحیه می باشند.

توروس های غرب به جهت ساختار خاص خود، آبشارها و نهرهای عمیقی دارند.

توروس های میانی، در میان ییلاق تاش الی در جنوب غربی و ییلاق بلند در شمال شرق امتداد دارند.

از میان این رشته کوه ها می توان از غرب به شرق به کوه های بلند آیدوس، آللاداغلار، تحته لی داغلار و بین بونما اشاره نمود.

مرتفع ترین نقطه توروس های میانی، تپه 3756 متری دمیرکازیک در آلاداغلار می باشد.

توروس های میانی درعین حال بوسیله رودخانه های پرآب که در مسیر شمال- جنوب جاری اند، قطع می شوند.

از میان این رودخانه ها می توان گوک سو، لاماز و تارسوس را نامبرد.

این رودخانه ها نیز در عین حال باعث ایجاد دره هایی تا عمق هزار متر شده اند.

جنوبی ترین کوه های سلسله کوه های توروس را ، کوه های آمانوس تشکیل می دهند این کوه ها در شرق خلیج اسکندرون همچون دیواری بلند قرار گرفته است.

رودخانه عاصی از از خاک لبنان نشأت گرفته به طرف شمال جریان می یابد و سپس در حوالی آنتالیا با زاویه ای راست به طرف غرب می چرخد، در انتهای جنوب غرب دشت آمیک، از میان دره ای با بستری وسیع می گذرد و در نزدکی های سامانداغی به دریای مدیترنه می ریزد.

چوکوراووا از غرب با کوه های توروس و از شرق با کوه های آمانوس محدود شده است.

این دشت وسیع در واقع جلگه دلتایی بزرگی است که با مواد رسوبی که رود سیحان از غرب و رود جیحان از شرق با خود آورده اند تشکیل شده است.

بخش های شمالی چوکوراووا در چند نقطه با شاخه های این دو رودخانه قطع می شود.

در مقابل بخش جنوب یکدست می باشد.

مهمترین رودهای این منطقه از شرق به غرب به ترتیب عبارتند از: عاصی، سیحان، گوکسو، کوپروسویو آکسو، اشم و دالامان.

دریاچه های طبیعی منطقه نیز عبارتند از: بیگ شهیر، بوردور و سوغل.

مهمترین دریاچه های مصنوعی نیز، دریاچه های سدی آصلانتاش و سیحان می باشند.

سواحل مدیترانه به لحاظ این که برآمدگی و فرورفتگی کمی دارد و دارای حالات کمانی وسیعی می باشد، شبیه سواحل دریای سیاه است.

میدان گاه های ساحلی آن نیز بسیار کم است.

در غربی ترین نقطه منطقه، از آنجا که کوه ها حالتی مستقیم نسبت به ساحل دارند ساحل این قسمت همچون ساحل اژه دارای فرورفتگی ها و برآمدگی ها است.

تصور بر این است که این سواحل در نتیجه بالاآمدن آب دریا ایجاد شده است.

خلیج های کوچک، جزایر و شبه جزایری که درون این فرورفتگی های ساحلی قرار دارند، محتملاً به علت بالا آمدن سطح آب ایجاد شده اند.

در دوران باستان به خلیج های این منطقه که پناهگاهی برای کشتی ها محسوب می شد، «ساحل سپروار» می گفتند.

آب و هوا و پوشش گیاهی در این منطقه عموماً آب و هوای مدیترانه حاکم است.

یعنی تابستان ها گرم و خشک و زمستان ها نیز معتدل و بارانی است.

لیکن متناسب با بلندی ها، ویژگی های آب و هوایی نقاط مختلف منطقه، تفاوت های بسیار مهمی از هم نشان می دهند.

در دامنه های رو به دریا کوه ها و در پستی های پشت آنها، می توان به آب و هوایی بری شدید برخورد.

اما بهر حال به سبب تاثیر شرایط مدیترانه ای، آب و هوای این قسمت ها، به شدت آب و هوای بری حاکم بر آناطولی میانی نمی باشد.

میانگین گرم ترین ماه در سواحل 28-27 درجه و در بخش های داخلی 25-23 درجه است.

میانگین سردترین ماه نیز در سواحل تا حدود 10 درجه و در بخش های میانی تا 2-5/1 درجه پایین می آید.

به همین ترتیب میانگین دمای سالیانه در سواحل 20-18 درجه و در بخش های میانی 14-12 درجه می باشد.

منطقه مدیترانه عموماً تحت تاثیر توده و جبهه هواهایی که از جنوب و جنوب غربی می آیند، می باشد.

بهمین خاطر باران ها نیز اوروگرافیک و جبهه ای می بارند.

میزان باران در کل، به نسبت امتداد کوه ها و این که بادهای مرطوب تا چه میزان بر سطوح این کوه ها تسلط دارند، تغییر می کند.

در نواحی ساحلی متناسب با موقعیت استقراری کوه ها میانگین بارش باران در سال بین 700 تا 1300 م.م.

می باشد.

این میانگین در مناطق میانی نزدیک به 400 م.م است.

در منطقه عموما باران های زمستانی که ویژگی آب و هوای مدیترانه ای است، تسلط دارند.

در مناطق میانی بارندگی ها تحت تاثیر شرایط آب و هوای بری برای فصل بهار می مانند.

اما در هر صورت بیشترین میزان باران در زمستان ها می بارد.

بارندگی در سواحل معمولا بصورت باران است.

بارش برف در 10-5 سال یکبار اتفاق می افتد به وضعیت یخبندان نیز بسیار کم برخورد می شود.

در نقاط بلند کوه ها و در ناحیه گوللر در زمستان ها بارش برف اتفاق می افتد.

و حالت یخبندان نیز تقریبا در طول زمستان ادامه می یابد.

هوای خشک تابستانی هر چند در مناطق میانی نیز دیده می شود ولی به شدت نقاط ساحلی نیست.

بادهای حاکم بر منطقه اغلب بادهای شمالند.

اما با این حال شدت بادها نیز متناسب با شرایط جغرافیایی منطقه متفاوت است.

در تابستان ها در نقاط ساحلی معمولا بادها در جهت غرب و جنوب می وزند.

گاه به گاه بادهای موسمی نیز می وزند.

پوشش گیاهی منطقه مدیترانه تحت تاثیر تابستان های گرم و خشک این منطقه است.

بهمین خاطر نیز کیفیتی خشک دارند و طوری می نمایند که به آسانی تازگی خود را از دست خواهند داد.

پوشش جنگلی منطقه بیشتر حال علفزار را بخود گرفته و علفزارها نیز در نقاطی تنک می شوند و حتی در دشت ها دیگر دیده نمی شوند.

امروزه پوشش گیاهی موجود در منطقه مدیترانه، حالت اولیه خود را کاملا از دست داده است.

گیاهان طبیعی منطقه مدیترانه به پنج دسته تقسیم می شوند: یک دسته، علف هایی هستند که در نقاط ساحلی و در بلندی هایی به ارتفاع 600-500 متر می رویند و در مقابل هوای شدیداً خشک تابستان مقاومند و در زمستان نیز همچنان سبز می مانند.

از میان این گیاهان که ارتفاعشان بیش از 5-3 متر نمی باشد دلیجه، کوجایمیش،صندال و زتقوم بیشتر از دیگر انواع به چشم می خورند.

این گیاهان در مناطقی که خاک رس و آهن و کمی هم آهک در خاک آن یافت می شود، می رویند.

به گیاهانی که در خاک های آهک دار رشد می کنند «گاریک» می گویند، که البته در این منطقه چندان دیده نمی شوند.

در بلندی های 600 الی 1200 متری می توان به انبوه درختان کاج و بلوط که به حالت مختلط روئیده اند، برخورد.

درختان کاج منطقه در چند نوع وجود دارند.

در این بخش خاک های قهوه ای رنگ جنگلی صورت گسترده ای به چشم می خورند.

خاک های نقاط بلند، در اثر بارندگی ها حالت شسته شده دارند.

در ارتفاعات 2100-1200 متر که منطقه جنگل های بلند نامید می شوند، درختان غالب را درختان سدر و کاج تشکیل می دهند.

خصوصا در توروس های غرب و میانی درختان سدر بطور یک دست به چشم می خورند.

در ناحیه کوه آمانوس نیز به پوشش گیاهی نوع منطقه دریای سیاه برمی خوریم.

خاک های شسته شده در این سطح فراوانند.

در بلندی های بلای 2000 متر، درختانی که برگ های سوزنی دارند، کم دیده می شوند.

باقی درختان نیز اغلب کم ارتفاعند در سطح 2300 -2100 متری به گیاهانی موسوم به «آلپ چاییری» که گل های رنگارنگی دارند و در تابستان ها هم پژمرده نمی شوند برمی خوریم.

خاک علفزاری این طبقه نیز قهوه ای رنگ است.

در ناحیه گوللر و شبه جزیره تکه در دشت های بلند آنجا گیاهان استپ بطور گسترده ای وجود دارند.

البته استپ های این ناحیه، استپ از جنس علف نیستند.

در کناره های جلگه دسته ای از درختان کاج و سروکوهی که در نتیجه تخریب خشک شده اند به چشم می خورند.

خاک این ناحیه نیز قهوه ای رنگ است.

دراین منطقه همچنین اوکالیپتوس های استرالیایی که علیرغم گیاه منطقه مدیترانه نبودن خود را با شرایط این منطقه وفق داده اند و نیز کاکتوس هایی از نوع کاکتوس های مناطق خشک آمریکا بصورت گسترده ای یافت می شوند.

جمعیت: تراکم جمعیت در سواحل مدیترانه، همانند تراکم جمعیت در سواحل دریای سیاه نمی باشد.

از آنجا که قسمت های کوهستانی بخش گسترده ای را بخود اختصاص داده اند، بسیاری از نقاط ساحلی اغلب خلوت است.

اما با این حال در دشت های کوچکی که بین دو رشته کوه قرار گرفته اند و زمین های زراعی در آنجا به وفور یافت می شود، تراکم جمعیت نیز به میزان قابل توجهی وجود دارد.

دشت سمت غرب آنتالیا که متشکل از سنگ های سخت است و نیز بخش شنی و باتلاقی چوکوراووا در ناحیه ساحلی، از نقاط خلوت منطقه اند.

تراکم جمعیت از کناره های میانی چوکوراووا شروع شده، تا نقاط آبیاری شده، رفته رفته افزایش می یابد.

میزان تراکم جمعیت در سواحل خلیج اسکندرون نیز بسیار بالاست.

از آنسو، دامنه های جنوبی و رو به دریای کوه های آمانوس بسیار کم جمعیت می باشد.

بخش های پست و علفزاری حاتای و قهرمان ماراش نیز بسیار خلوت محسوب می شوند.

قسمت های کوهستانی و جنگلی ناحیه گوللر معمولا خالی از سکنه اند.

در مقابل، طول دامنه های دره پالواچ- بوزکور و نیز بخش جنوبی و آبیاری شده جلگه اسپارتا بسیار پرجمعیت اند.

جمعیت غالب در منطقه دریای مدیترانه، روستاییانی هستند که بصورت گروهی زندگی می کنند.

این وضعیت بویژه در مناطق کوهستانی و دامنه های آنها بیشتر به چشم می خورد.

در دشت ها، میان اسکان های گروهی به خانوارهای پراکنده نیز می توان برخورد.

مناطق مسکونی در بخش های کوهستانی و زمین های لم یزرع آنتالیا نسبت به مناطق دیگر محدود است.

بزرگ ترین شهر منطقه و چهارمین شهر بزرگ ترکیه آدانا است با 916000 نفر جمعیت.

شهرهای دیگر منطقه که جمعیت شان بین صدهزار الی پانصدهزار نفر است عبارتند از مرسین، آنتالیا، قهرمان ماراش، تارسوس، اسکندرون و اسپارتا.

اقتصاد: اقتصاد در منطقه مدیترانه وابسته به کشاورزی است.

معیشت اکثریت مردم نیز از طریق زراعت و کشاورزی تأمین می شود.

بالاترین میزان درآمد از طریق کشاورزی در سطح ترکیه از همین منطقه حاصل می گردد.

بخش صنایع هم بیشتر در شرق منطقه، مابین آدانا- مرسین و اسکندرون متمرکز شده است.

توریسم نیز ، در نقاط ساحلی، بویژه حوالی آنتالیا منبع درآمد بسیار مهمی به حساب می آید.

فعالیت های زراعی در این منطقه بسیار منتوع است.

خصوصاً که تولیدات گیاهی توسعه یافته و سطح تکنیک نیز بالارفته است.

محصولات بسیاری که ارزش اقتصادی بالایی دارند، دراین منطقه پرورش داده می شوند.

محصولات زراعت مدرن و استفاده از تکنیک های زراعی گسترده در این جا رایج است.

تولید محصول هم برای بازار داخلی و هم بازارهای خارجی انجام می گیرد.

در عرصه فعالیت های زراعی نیز همانند دیگر عرصه ها، میان نقاط ساحلی و بخش های میانی هم از جهت تنوع محصولات تولید شده و هم از جهت شیوه پرورش تفاوت های قابل ملاحظه ای به چشم می خورد.

از محصولات نواحی ساحلی می توان پنبه، کنجد، بادام زمینی ، مرکبات، موز، زیتون، انجیر و انگور را نام برد.

انواع سبزیجات نیز بویژه در حوالی آنتالیا و مرسین با شیوه هایی متفاوت کاشته می شوند که در ده سال اخیر رشد قابل توجهی از خود نشان داده اند.

در این میان عواملی چون شرایط نرم زمستانی، گرم شدن پیش از موعود هوا و اندک بودن وضعیت یخبندان در بوجود آمدن چنین رشدی نقش بزرگی دارند.

سبزیجاتی که در این منطقه به عمل می آیند، ضمن رفع نیازهای شهرهای بزرگ، به میزان عمده ای نیز صادر می شوند.

فعالیت های زراعی در بخش های میانی نواحی گوللر و تکه متناسب با ویژگی های خاک خود تقریبا بطور کامل تفاوت ماهیتی دارند.

دراین بخش بیشتر کشت غلات رواج دارد.

در مزارع قابل آبیاری متناسب با شرایط آب و هوایی، گیاهان صنعتی و میوه جات پرورش داده می شود.

نقاط کوهستانی این نواحی هم حکم آب انبار طبیعی جلگه ها رادارند و هم برای گله هایی که در تابستان به این جلگه ها آورده می شوند، چراگاه مناسبی سرازیر شده، در مزارع مشغول بکار می شوند.

از آنجا که در این منطقه تکنیک های مردن زراعی بکار می روند، میزان تولیدنیز بالا است.

از سویی میزان سهم بسیاری از محصولات این منطقه در داخل ترکیه نیز در سطحی بالا می باشد.

وقت در سطح کشور نگاه کنیم، می بینیم که 41 درصد پنبه، کل تورید برگ گل سرخ و موز 89 درصد کشور مرکبات، 90 درصد تولید بادام زمینی، درصد تولیدسویا 29 درصد توید هندوانه، 21 درصد تولید گوجه فرنگی 17 در صدرد تولید انگور و 15 درصد تولید زیتون ترکیه از همین منطقه مدیترانه تأمین می شود.

در مقابل تکنولوژی پیشرفته ای که در عرصه تولید محصولات گیاهی دیده می شود، دامداری در این منطقه به شیوه های سنتی و ابتدایی انجام می گیرد.

به همین خاطر دامداری این منطقه چندان توسعه یافته نمی باشد و بیشتر پرورش گوسفند و بز رایج است.

در این میان بالا بودن میزان درآمد محصولات کشاورزی نسبت به دامداری موجب می شود که گروهی از دامداران از پروش دام منصرف شده، جذب تولیدات کشاورزی گردند.

میزان تولید عسل در منطقه ای که اکثریت به پرورش مرغ و خروس و زنبور عسل مشغول است در سطح ترکیه 12 درصد می باشد.

در دریای مدیترانه هر چند که از جهت جانوران آبزی غنی نیست، در سطح محدودی ماهیگیری انجام می شود.

وجود بسترهای معادن زیرزمینی در منطقه مدیترانه مشخص است ولی از جهت ذخیره به میزان انبوه نیست.

از سویی به سبب ساختار کوهستانی منطقه حمل و نقل و ترانزیت در منطقه مشکل است که این مسئله هزینه استفاده از معادن را بالا می برد.

و لذا کار استخراج معادن همواره با محدودیت ها روبروست.

تنها معدنی که در سطح کشور می تواند مهم محسوب گردد، بسترهای بکید واقع در کوه های توروس غرب است.

در حوالی فتحیه نیز بسترهای کروم و سنگ سمباده وجود دارد.

بستر گوگرد موجود در ناحیه «کچی بورلو» تنها بستر گوگردی است که در سطح کشور مورد بهره برداری قرار گرفته است.

موسسات صنعتی خصوصاً در شرق منطقه، در بخش آدانا متمرکزند.

سهم این بخش در مجموع تولیدات منطقه، همانند بخش کشاورزی آن در بخش صنعتی نیز بسیار بالاست.

شاخه های صنعتی مهم منطقه عبارتند از: بافندگی با پارچه های پنبه ای و سنتتیک، پتروشیمی، تولید سیمان و روغن های گیاهی، دخانیات، کنسرو سازی، تولید مواد غذایی، صابون، پودر لباسشوئی و مایعات ظرف شویی، مشروبات الکلی، الات و ابزار کشاورزی، اشیاء فلزی و برش فلزات.

باز در همین راستا کارخانه های کاغذ سازی، قند و شکر، گلاب گیری، خوراک دام، کود، محصولات لبنی، ابزار کشاورزی، آرد، لباس آماده باطری، محصولات جنگلی و آجر سازی در نواحی مختلف منطقه در حال فعالیت می باشند.

فعالیت های صنعتی بخصوص در محور آدانا- تارسوس- مرسین متمرکز می باشد.

تصفیه خانه«آتاش- ATAS» در مرسین و «تاسیسات آهن و فولاد اسکندرون» نیز که با نام اختصار »ایس دمیر – IS DEMEMIR» خوانده می شود در شهرستان اسکندرون واقعند.

در منطقه دریای مدترنه خصوصا در آدنا انباشت سرمایه به میزان های بسیار قابل توجهی رسیده و در واقع از مرزهای این منطقه فراتر رفته اند.

در بسیاری از سرمایه گذاری ها که در سطح کشور انجام می شود این بخش نیز همواره با سرمایه های خود سهیم است.

بخش توریسم نیز به سبب زیبایی های طبیعی و ارزش های تاریخی منطقه اهمیت خاصی یافته است.

گره های داخلی و خارجی که سال به سال تعدادشان افزایش نمی یابد.

هر سال به پلاژهای کنار دریا که تا 8 ماه از سال می توان در آن شنا کرد، همچنین دیدن شهرهای باستانی این منطقه سرازیر می شوند.

بخصوص توریسم توسعه یافته ناحیه آنتالیا، در مناطقی که از جهت ارزش های انجام شده است، که از میان آنها می ـوان گولکوک داغی – آصلانتاش، کزیل داغ کووادارگولو کوپرولوکانیون واولمیپوس- بیگ داغلاری اشاره نمود.

بخش حمل و نقل و ترابری منطقه نیز رفته رفته توسعه می یابد.

بندرهای مرسین و اسکندرون در این میان اهمیت ویژه ای دارند.

بندر مرسین که حکم اسکله تجاری چه کورا را دارد، به جهت وجود وجود پالایشگاه نفت در منطقه، بسیار فعال تر شده است.

بندر اسکندرون نیز به لحاظ نفت و فعالیت های تجاری دارای اهمیت است.

در سال های اخیر سهم هر دوی این بنادر در حمل و نقل کالاهای صادراتی و یا وارداتی که در دریای مدیترانه انجام م شود، روندی رو به افزایش داشته است هم چنین از طریق حمل و نقل هوای نیز با شهرهای برگ مناطق مختلف درارتباط می باشد.

همچنین از طریق حمل و نقل هوای نیز با شهرهای بزرگ مناطق مختلف در ارتباط می باشد عمده ـترین راه های زمین اش جاده های E-5" " و E- 24 " است.

بخشی از این راه ها حالت عوارضی یافته اند.

ا ز فرودگاه های آدانا، آنتالیا و دالامون سفرهای منظم هوای به دیگر مراکز انجام می گیرد.

از بنادر مرسین و تا شوجو نیز سفرهایددریاچی به بخش کمک نشین قبرس انجام می گیرد.

منطقه آناطولی میانی: این منطقه که بعد از منطقه آناطولی شرقی دومین منطقه بزرگ ترکیه محسوب می شود، علیرغم وسعت زیادش، جمعیت کمی نسبت به وسعتش دارد.

در این منطقه که از لحاظ وسعت دو برابر منطقه مرمره است، جمعیتی مساوی با جمعیت مرمره زندگی می کنند.

از آنجا که راه های مواصلاتی مناطق مختلف آناطولی از آناطولی میانی می گذرند، نقاط مسکونی که از قدیم در مسیر راه های تجاری قرار گرفته اند، رفته رفته توسعه یافته تبدیل به شهرهای بزرگ شده اند.

وضعیت ناهمواری های منطقه شکل زمین در این منطقه نمایی ساده دارد.

دشت های وسیع و هموار اغلب در قسمت میانی منطقه و کوه ها در اطراف جای دارند.

پیدایش اشکال زمین منطقه: آ-تشکیل کوه های آتشفشان: در سومین زمان جغرافی، در منطقه آناطولی میانی کنونی، در دریای قدیم «تیس-Tis» جزیره ای بزرگ بوده است.

به هنگام اورژنزی (پیدایش و تشکیل کوه) آلپ، لایه گلی ته دریا بر اثر فشارهای کناری می شکند.

سپس هنگامی که فشارهای پوسته درونی زمین کاهش می یابد، مواد مذاب خمیر مانند از میان این شکستگی ها ر بیرون آورده، کوه های آتشفشان را تشکیل می دهند.

پس از آن خاکستر آتشفشان نیز بیرون ریخته در اطراف پخش می شود.

روی این خاکستر نیز سنگ هایی از میان مواد مذاب که دیگر سرد شده اند در اثر فشار گازها پرتاب شده می نشینند.

به این سنگ ها «بمب آتشفشان» گویند.

مواد مذاب نیز در اثر جریان کامل در اطراف گسترده می شوند.

پس از ایجاد فشار کافی، فعالیت کوه های آتشفشان متوقف می شود.

کوه های آتشفشان، موازی با کوه های توروس قرار دارند.

این کوه ها از شمال به جنوب عبارتند از: ارجییس، ملندیز، حسن داغی، کاراجاداغی و کاراداغ.

ب-تشکیل ستون های سنگی موسوم به "پری باجالاری": خاکسترهایی که از کوه های آتشفشان بیرون می ریزند، بعدها زیر دریاچه دفن می شوند.

بعد در اثر خشک شدن هوای منطقه دریاچه نیز خشک می شود.

در نتیجه خاکسترهای زیر آب مبدل به مواد طبقات الارضی خلل می شوند.

تخته سنگ هایی که در قسمت فوقانی خاکسترهای یاد شده قرار دارند و آنها نیز در اصل در نتیجه سرد شدن مواد مذاب کوه بوجود آمده اند، بعلت سختی ساختار خود ضمن این که خود در اثر سیلاب ها دچار ساییدگی نمی شوند، از ایجاد سادگی در مواد طبقات الارضی نیز جلوگیری می کنند.

در این میان فشار سیلاب ها چون سنگ های اطراف این مواد را می سایند، در اثر مرور زمان اشکالی ستون مانند که در برابر فشار آب مقاومند، ایجاد می شوند که به ا ین ستون ها «پری باجالاری» (دودکش پریان) گویند.

این ستون ها در آناطولی میانی، بویژه در مسیر راه های نوشهیر، اورگوپ و نیگده فراوانند.

ج-تشکیل فلات ها: فلات «اوبروک»: در ناحیه ای بین دشت قونیه و دریا چه نمک (توزگولو) واقع است.

از فرسایش لایه های آهکی بوجود آمده و بوسیله رودخانه ها عمیقاً گسترده شده است.

در این فلات چاهی عمیق و آهکی به نام «کزاورن اوبروگو» وجود دارد.

درون آن به مرور با آب پر شده و تبدیل به دریاچه شده است.

این قسمت به «اوبروک گولو» نیز مشهور است.

فلات «بزاوک: داخل کمان رود «کزیل ایرماک» واقع است.

با فرسایش کوه های قدیم بوجود آمده است.

فلات هایمانا و جیهان بیگلی: در ناحیه ای میان آنکارا و قونیه قرار دارد.

در نتیجه فرسایش بوجود آمده است.

د-تشکیل جلگه ها: جلگه ها که در سومین دوران جغرافیایی در اثر نشست بوجود آمده اند، در دوران باران خیز چهارم با دریاچه ها پوشیده شده اند.

دریاچه نمک (توزگولو): در دوران باران خیز زمان چهارم چغرافی دارای عمقی 40 متری بوده است.

در اثر فشار هوای خشک کوچک شده و به شکل امروزی در آمده است.

باتلاق های اریگلی- هوتامیش در جلگه قونیه نیز باقیمانده دریاچه ای قدیمی اند.

ویژگی های ناهمواری های زمین و تاثیرات آنها: آ-تأثیرات کوه ها: - از آنجا که رشته کوه ها مانع نفوذ هوای دریایی به آناطولی میانی می شوند، اب و هوایی خشک به این منطقه حاکم است.

-چون کوه ها آب های بارن را ک ذخیره کرده اند، بوسیله چشمه ها از دامنه ها بیرون می دهند نواحی مسکونی در دامنه های کوه های اطراف منطقه ایجاد شده است.

-چون آب چشمه های نشأت گرفته از کوه ها جهت آبیاری مزارع استفاده می شوند تاثیر خشکسالی به مزارع کاهش – هر چند اندک- یافته است.

ب-تأثیرات جلگه ها: -ترانزیت و حمل و نقل را آسان نموده است.

-عرصه های وسیع زراعی ایجاد کرده اند.

-شهر نشینی را آسان کرده اند و موجب رواج زندگی اجتماعی در منطقه شده اند.

-از آنجا که بعلت کمبود بلندی ها و کوه ها میزان بارندگی ها کم است، گیاهان صحرایی (استپ) منطقه را فرا گرفته اند.

آب و هوا: در آناطولی میانی تابستان ها گرم و خشک و زمستان ها سرد و پربرف است.

هر چقدر که به شرق برویم، با افزایش بلندی ها زمستان ها سردتر می شود.

بهمین خاطر آب و هوای بری شدت می یابد.

وضعیت آب و هوا در آنکارا ما ژوییه: 2/23 ماه ژانویه: 2/0- تفاوت سالانه: 0/23 میزان بارندگی سالانه: cm 37 است.

وضعیت بارندگی: پرباران ترین فصل بهار و خشک ترین فصل تابستان است.

بارندگی ها عموماً کم اند.

زیرا هوای مرطوب وقتی از جانب ساحل به طرف کوه ها می وزد و نم باران را به دامنه های رو به دریای کوه ها می رساند، در منطقه آناطولی میانی به پایین فرود آمده به شکل هوای خشک می وزد.

و چون هوای خشک گرم شده از نقطه غلظت خود فاصله می گیرد، بارانی ایجاد نمی شود در روزهایی هم جریان هوای این چنینی ایجاد نمی شود، باران های جبهه ای و یا محدب دیده می شود.

در منطقه آناطولی میانی، باران بیشتری می بارد.

به همین خاطر کوه ها عموماً پوشیده از جنگل اند.

تأثیرات آب و هوا: آ-در تابستان کمبود باران و گرمای هوا بر شدت خشکی می افزایند.

ب-خشکسالی در مورد کشت غلات، شخم اولیه را ضروری می سازد.

ج-خشکسالی از آنجا که مانع ایجاد جنگل می شود، پوشش گیاهی در حد علف های صحرایی می ماند.

د-بارندگی های زمستانی و بهاری و از آن سو گرما و هوای خشک تابستان کشت غلات و بویژه کشت گندم را رایج کرده است.

ح)باران هایی که بصورت رگبار می بارند موجب راه افتادن سیل می گردند که برای مزارع مضر است.

ف-کمبود بارندگی موجب کاهش محصول و این وضعیت نیز مانع اسکان انبوه مردم در مناطق جلگه ای شده است.

ک-نارسایی گرمای بهاری مانع رشد گیاهانی چون پنبه که نیاز به گرمای زیاد دارند، می شود.

گ-ادامه سرمای زمستانی در فصل بهار و گرمای اندک، موجب کاهش محصول درختان میوه که تازه شکوفه زده اند و بویژه در درختان قیسی می شود.

پوشش گیاهی: در ناحیه «توزگولو» گیاهان نازک اندام صحرایی به صورت تنک دیده می شوند.

از این ناحیه هر چه که به طرف کناره های منطقه برویم، این گیاهان فراوان تر و قدبلندتر می شوند.

در ناحیه کوهستانی نیز هر چه که از دامنه کوه ها به بالا برویم، می بینیم که به علت افزایش بارندگی ها در بعضی نقاط بیشه های کوچک ایجاد شده و یا درختانی با برگ های سوزنی به چشم می خورند.

در طول نهرهای منطقه آناطولی میانی درختان سپیددار (تبریزی) و بید مجنون به ردیف روییده اند.

برخی از این درختان چون خودرو هستند، پوشش گیاهی طبیعی محسوب می شوند.

باقی آنها هم بدست انسان ها کاشته شده اند، درختان فرهنگ خوانده می شوند.

تأثیرات پوشش گیاهی: آ-علفهای کوچک صحرایی منبع تغذیه گله های گوسفند وبز می باشند.

به همین خاطر پرورش این نوع دام ها در این منطقه گسترش یافته است.

ب-ناکافی بودن پوشش گیاهی، رانش زمین را افزایش می دهد.

ج-کمبود درخت، موجب رواج خانه های گلی شده است.

د-کمبود جنگل باعث ایجاد مشکل سوخت شده و در نتیجه مردم منطقه مجبور شده اند خانه های خود را با سوزاندن تپاله خشک شده گاو گرم نمایند.

این اقدام چون باعث کمبود کود طبیعی می شود، از سوی دیگر زمینه را برای کاهش محصولات کشاورزی فراهم می کند.

رودخانه ها: به سبب خشکی آب و هوا تعداد رودخانه ها کم است.

چشمه های نشأت گرفته از کوه ها، در دریاچه های کوچک و یا پشت سدها جمع می شوند.

این آب ها جهت رفع نیاز مردم منطقه و آبیاری مزارع بکار می روند.

دو رودخانه بزرگ در منطقه است.

آ-رودخانه کزیل ارماک: طول آن 1335 کیلومتر است.

طولانی ترین رودخانه ترکیه است.

از کوه کزیل داغ در حوالی ارزنجان در منطقه آناطولی شرق نشأت می گیرد.

به سد حیرفانلی در جنوب کدشیهر می ریزد.

از آنجا وارد منطقه دریای سیاه شده به دریا می پیوندد.

بزرگ ترین شاخه آن در آناطولی میانی، نهر «دلیجه» است که از فلات «بزاوک» می گذرد.

ب-رودخانه ساکاریا: از آناطولی غرب میانی نشأت می گیرد.

بزرگ ترین شاخه آن، رودخانه «پورسوک» است که از وسط «اسکی شهیر» می گذرد.

دریاچه ها: در آناطولی میانی دریاچه های حوزه ای بسته که راهی به دریاها ندارند، فراوانند.

بزرگ ترین این دریاچه ها «توزگولو» (دریاچه نمک) است.

توزگولو (دریاچه قوچ حصار) -دریاچه ای تکتونیک است که با نشست پوسته زمین تشکیل شده است.

-میانگین عمقش 1 متر، عمیق ترین نقطه اش بیش از 2 متر در بخش شرقی است.

-میانگین مساحت دریاچه 1500 کیلومتر است.

زمستان ها وسیع تر شده به 1650 کیلومتر می رسد و تابستان ها نیز در اثر بخار شدن تا حد 1400 کیلومتر کوچک می شود.

-میزان نمکش در تابستان ها افزایش یافته، به 329 درصد می رسد.

-میزان نمکی که در تابستان ها در اثر بخار شدن آب انباشته می شوند، بطور سالیانه 000/100 تن می باشد.

دریاچه آق شهیر در شمال شهر «آق شهیر» واقع است.

آبش شور است.

دریاچه ابه ر- Eber در شمال کوه های سلطان قرار گرفته.

آبش شیرین است.

دریاچه های اگیمر و مغان در نزدیکی های آنکارا واقع اند.

دارای آب شیرین می باشند.

جمعیت و شهرها: تراکم جمعیت در این منطقه، بالای تراکم جمعیت در سطح ترکیه است.

زیرا شهرهای آنکارا، اسکی شهیر، قونیه، قیصریه و دیگر شهرهای بزرگ منطقه موجب افزایش جمعیت شده اند.

در اطراف «توزگولو» به علت بایر بودن زمین ها تراکم جمعیت بسیار کم است.

در آن حوالی برای هر کیلومتر 5 نفر می شود.

تراکم جمعیت در مناطق آبیاری شده بالاست.

مراکز استانی که در کناره های منطقه ایجاد شده اند، تراکم جمعیت را افزایش داده اند.

شهرهای بزرگ منطقه: شهرهای بخش ساکاریای علیا: آنکارا (035/235/2) : در 13 اکتبر 1923 عنوان پایتخت را گرفته است.

در این شهر و حوالی آن صنایع و کارخانجات قند و شکر، سیمان، آبجو، مواد غذایی آردی و شکری، تراکتورسازی، ابزار فلزی و مبل سازی وجود دارد.

دارای چهار دانشگاه بزرگ است.

شهر فرهنگی و اداری ترکیه است.

اسکی شهیر (765/439): دروازه منطقه آناطولی میانی به منطقه مرمره محسوب می شود.

از جهات فرهنگی، تجاری کشاورزی و صنایع مرکز مهم منطقه است.

شهرهای بخش قونیه: قونیه (181/439) : پایتخت دولت سلجوقیان بوده است.

زبان ترکی، به عنوان زبان رسمی دولت برای اولین بار از جانب کارامان اوغللاری در این شهر استفاده شده است.

بقعه مولوی در این شهر موجب رونق صنعت توریسم است.

کارامان (735/64): در 1989 تبدیل به مرکز استان شد.

موسسه بهره برداران از جیوه سرای اونو در این ناحیه واقع است.

شهرهای بخش کزیل ایرماک میانی - قیصریه - نیگده - کرشهیر - نوشهیر - یوزگات - چان کری - کرک قلعه - آق سرای - بور شهرهای کزیل ایرماک علیا -سیواس محصولات کشاورزی: -گندم: آب و هوای ناحیه برای کشت گندم مناسب است.

کمبود زمین های آبیاری شده موجب گسترش مزارع گندم شده است.

-جو: به منظور آبجو سازی در زمین های حاصل خیز آبیاری شده کشت می شود.

لذا محصولی صنعتی به حساب می آید.

-چغندر قند: این محصول که در استان های آنکارا، اسکی شهیر، قیصریه، قونیه و نیگده کشت می شود، عموماً در یک مزرعه به صورت دو سال یکبار کاشته می شود زیرا کارخانه ها هر سال از محصولات نقاط مختلف استفاده می کنند.

دامداری: پرورش حیوانی چون گاو و گاومیش در شمال و شرق منطقه گسترش یافته است.

زیرا این نواحی سردتر و مرطوب تر می باشند.

علف های بلند که میزان سلولزشان بالاست، تغذیه این گونه از دام ها را آسان می سازند.

کار پرورش اغلب در اطراف کارخانه های قند و شکر رواج دارد.

زیرا کنجاله (پس مانده) چغندر که به قیمتی ارزان از کارخانه ها تأمین می شود، برای دامداران منطقه بسیار اهمیت دارد.

و اما پرورش دام هایی چون گوسفند و بز در نواحی جنوب و غرب منطقه رایج است.

علف های صحرایی نازک اندام که میزان سلولزشان نیز پایین است، در این بخش های خشک برای پرورش گله های گوسفند و بز مناسب می باشند ولی جهت پرورش دام هایی چن گاو و گاومیش اقتصادی نیستند.

منابع زیرزمینی: جیوه: قونیه- سرای اونو نمک: دریاچه توزگولو واطراف آن سنگ نمک: کرشهیر – چانکری کروم: اسکی شهیر، قیصریه و سیواس ذغال لینیت: اسکی شهیر، سیواس نمک بور (BoR)، سنگ سیلیکات ماگنزیوم و آمانت: اسکی شهیر روی و آهن: حوالی قیصریه توریسم: توسعه راه های مواصلاتی و حمل و نقل موجب بهره برداری بیشتر از پتانسیل توریسم گشته است.

- اورگوپ - گوره مه - دره ایهلارا - درین کویو (چاه عمیق) - پری باجالاری - چشمه های آب گرم معدنی - کوه ارجییس - بقعه مولوی - ناحیه قونیه - حاتتوشاش - گوردیون - آلاجاهوییک منطقه آناطولی شرقی: منطقه آناطولی شرقی که یکی از مناطق هفت گانه ترکیه می باشد، در شرق از کوه آغری تا دشت اوزون یایلا در غرب، در سمت شمال از رشته کوه های دریای سیاه شرقی تا رشته کوه های توروس جنوب شرقی در جنوب امتداد می یابد.

این منطقه که بی شباهت به یک مثلث نیست، با مساحت 163 هزار کیلومتر مربعی اش بزرگ ترین منطقه جغرافیایی ترکیه به شمار می آید.

این منطقه، 21 درصد خاک ترکیه را در برمی گیرد.

استان های قارص، آغری، وان، حکاری، موش، بین گول، الازیغ و تونجلی کلاً درون حدود این منطقه قرار می گیرند.

بخش های کوچکی از استان های بیتلیس و مالاتیا جزو منطقه آناطولی جنوب شرقی و برخی از قسمت های استان های ارضروم و ارزنجان نیز جزء منطقه دریای سیاه محسوب می شوند.

همچنین برخی از بخش های استان های سیرت دیاربکر، آدییامان، قهرمان ماراش، قیصریه و سیواس نیز که مراکزشان در خاک مناطق همسایه است داخل حدود منطقه آناطولی شرقی جای دارند.

وضعیت ناهمواری ها: سطح زمین این منطقه تشکیل شده است از رشته کوه ها، فلات های وسیع، جلگه ها و مناطق گود و پست.

از آنجا که بسیاری از دشت ها با گسل های جوان محدود شده، این منطقه زلزله خیز می باشد.

خطوط اصلی سطح زمین آناطولی شرقی، متشکل است از رشته کوه های کمانی شکل که در مسیر شرق- غرب قرار گرفته اند.

این رشته کوه ها بوسیله دشت های پست و موج دار از هم جدا می شوند.

روی این دشت ها نیز بطور جداگانه توده ای از کوه ها ردیف شده اند.

در بین آنها نیز دشت های پست قرار گرفته است.

بنابر وضعیت عمومی ناهمواری ها، ترتیب کوه های آناطولی شرقی را از شمال به جنوب بدین ترتیب می توان تعقیب کرد: 1-رشته کوه های داخلی که در شمال غربی با ییلاق آناطولی شرقی کوه های آناطولی شمالی همسایه اند.

کوه های کلکیت چوروح که درون مرزهای منطقه امتداد دارند: کزیل داغ (025/3متر)، کوه های چمن (700/2متر) و کمی آن طرف تر کوه هایی که در حوزه چوروح اولتو واقع اند.

2-در پشت این کوه ها ییلاق ارضروم- قارص در بسیار نقاط با مواد خارج شده از کوه آتشفشان پوشیده شده است.

رشته کوه های پست روی ییلاق: دوملوداغ (200/3متر) کوه الله اکبر (111/3متر) و کسیرداغی (150/3متر).

جلگه های پست که تا درون ییلاق ادامه دارند: جلگه ارزنجان (ارتقاع 200/1متر)، جلگه ارضروم (ارتفاع: 900/801/1متر)، جلگه پاسینلر (650/1متر) و جلگه سورملی چوکور ایگدیر(900/800 متر) 3-رشته کوه هایی که در وسط آناطولی شرقی، از جنوب با دره های کاراسو (فرات) و ارس بصورت موازی قرار گرفته اند.

کوه های کاراسو-ارس: این رشته کوه ها با کوه های مونزور (250/3 متر) و مرجان (463/3متر) شروع شده از طریق کوه های پالان دوکن (017/3متر) چاکماک (060/3متر) و پرلی (200/3 متر) تا توده آغری ولکان ادامه می یابند.

مخروط بزگر کوه آغری بزرگ ترین قله ترکیه است (165/5 متر).

کوه های کاراسو-ارس، بعد از بریدگی واقع در ناحیه ازون یایلا در جنوب غربی، به کوه های توروس میانی متصل می شوند و در جنوب نیز در آن سوی توده آتشفشانی آغری به کوه های میانی ایران می پیوندند.

4-در جنوب پشته مرکزی یاد شده ناحیه دریاچه وان و در غرب آن ناحیه مراد واقع است.

هر دو ناحیه در جنوب به کمان توروس جنوب شرق متصل می شوند.

که با یک رشته کوه آتشفشانی خاموش که در میان کوه های آغری- نمرود ردیف شده اند (تندروک 542/3 متر، کوه سبحان 434/4متر و کوه نمرود 802/3 متر) از یکدیگر جدا می شوند.

ناحیه دریاچه وان در منطقه ای بین کوه های مرزی ایران در شرق و گودالی بزرگ که دریاچه قرار دارد، واقع است.

در ناحیه مراد نیز، در میان رشته دشت هایی که در طول رودخانه مراد ادامه دارند، توده های کوه مانند بین گول (200/3 متر) به چشم می خورند.

دشت دوغو بایزید (2000 متر)، دشت کاراکوسه الکشیر (650/1متر)، دشت مالازگیرت (500/1متر)، دشت موش (200/1متر) و دشت الازیغ و یا اولواوا (050/1متر) 5-توروس های جنوب شرق، کمانی تشکیل می دهند که آناطولی شرقی را از جنوب محدود می سازند.

در غرب آن کوه های وسیع و نیمه بلند (کوه های مالاتیا و آکداغ (605/3متر) در بخش میانی آن کوه های باریک و کم ارتفاع (کوه های معدن و کوه خزرداغی (285/2متر) واقع اند که هر چقدر به طرف شرق برویم ارتفاع کوه ها افزایش می یابد (کوه های بیتلیس 500/3متر) کوه های حکاری، تپه رشکو در کوه جیلو (168/4متر).

دشت ها و فلات ها: در این منطقه بعد از کوه ها بیشترین عرصه را فلات ها در برمی گیرند.

بوسیله شاخه های رودخانه های فرات و ارس به چن قطعه تقسیم می شوند.

بزرگ ترین فلات آنجا «فلات ارضروم- قارص » نام دارد.

مناطق گود و پست بین کوه ها را جلگه ها تشکیل می دهند.

کمربند پست اول را دریاچه چلدیر، گوله و آردیخان، کمربند پست دوم را دشت های ارضروم، ارزنجان، پاسینلر، خراسان و ایگدیر و کمربند سوم را نیز گودی های مالاتیا، الازیغ، بین گول، موش و دریاچه وان و جلگه های میان این ها تشکیل می دهد.

رودخانه ها و دریاچه ها رودخانه های ارس و کورا در خاک منطقه آناطولی شری جاری اند آب های خود را به دریای خزر در خاک ایران می ریزند.

رودخانه های دجله و فرات و زاپ نیز آب های خود را به خلیج فارس ایران می ریزند.

سیستم رودخانه های منطقه نامظم است.

زیرا ترتیب بارندگی ها نامنظم است و بارندگی های زمستانی به شکل برف می باشد.

برف های زمستانی چون تا مدت زیادی آب نشده روی زمین می مانند، جریان آب رودخانه را کند می کنند.

اما در بهار و تابستان با آب شدن برف ها، آب رودخانه ها با شدت به جریان می افتند.

پتانسیل انرژی هیدروالکتریک رودخانه های منطقه بسیار بالاست علت این وضعیت نیز پستی و بلندی فراوان بستر این رودخانه هاست.

در این منطقه دریاچه ها، روی گسل های زیرزمینی قرار گرفته اند.

بعد از دریاچه وان که بزرگ ترین دریاچه ترکیه محسوب می شود، دریاچه های چلدیر، نازیک، ارچک، خزر، بالیک و بولاتیک درون مرزهای منطقه جای دارند.

دریاچه وان دومین حوزه بزرگ و بسته ترکیه را تشکیل می دهد.

آب و هوا: آب و هوای آناطولی شرقی را با یک کلمه سخت می توان خلاصه نمود.

تفاوت دمای بین فصول و حتی روز و شب بسیار زیاد است.

در نواحی جلگه ای تابستان ها روزها بسیار گرم می شوند.

(میانگین دما در گرم ترین ماه ناحیه مالاتیا 29.9 درجه و ماکسیمم آن در سایه 8.

41 درجه است).

اما مناطق ییلاقی خنک است.

(میانگین گرم ترین ماه 4.

17 درجه ودر سایه 6.

34 درجه می باشد.) زمستان ها در همه جا بسیار سرد و طولانی است و هر چه به طرف شمال شرقی برویم بر شدت سرما افزوده می شود.

(میانگین دما در سردترین ماه و مینیمم آن در مالاتیا 1.

1 و 1.

25 درجه، در وان 6.

3- 7.

28- درجه، در ارضروم 6.

8- و 3001- درجه، در قارص 0120 و 3906 درجه است).

این منطقه به علت دوری از دریاها، باران خیز نمی باشد.

فقط مناطق کوهستانی آن از جهت بارندگی ها موقعیت برتری دارند.

به عنوان مثال سطح رو به جنوب غربی توروس های جنوب شرق با بارندگی های زیادی مواجه می شود.

بخش اعظم آناطولی شرقی در تابستان ها هوای گرم و خشک دارند.

بارندگی ها اغلب فقط در زمستان ها اتفاق می افتد.

البته گاهی در فصل بهار نیز ادامه می یابد.

فقط در بخش شمال شرقی منطقه (بخش ارضروم- قارص) از این لحاظ وضعیت کاملا متفاوت ایجاد می شود.

بدین شکل که ، خشکی تابستان از بین می رود و این فصل به پرباران ترین فصل سال بدل می شود.

بدین ترتیب فصل خشکی وجود ندارد و زمستان نیز تبدیل به کم باران ترین فصل می گردد.

با چنین وضعیت آب و هوایی مشخص است که چرا در پوشش گیاهی طبیعی منطقه جنگل ها جایگاه اندکی را اشغال کرده اند.

پوشش گیاهی: پوشش گیاهی طبیعی منطقه، متشکل از علف های صحرایی است.

این علف ها که با بارندگی های بهاری سبز می شوند، با بارندگی های زمستانی به زردی می گرایند.

در نقاط بلند (ییلاق ارضروم – قارص) علف های خودرو بلند به چشم می خورد.

نوعی از درخت کاج نیز در این منطقه رشد می کنند.

در دامنه های پرباران کوه ها با جنگل های بلوط مواجه می شویم.

این بخش 11درصد از جنگل های کل ترکیه را دربرمی گیرد.

منطقه از جهت بخش های جنگلی در ردیف پنجم قرار دارد.

جمعیت و اسکان: دومین منطقه کم جمعیت ترکیه، آناطولی شرقی است.

جمعیت آن قریب به 5 میلیون نفر است که با این حساب در هر کیلومتر مربع 34 نفر قرار می گیرند.

پایین ترین میزان تراکم جمعیت شامل این منطقه می شود.

زیرا وسعت منطقه زیاد و جمعیت آن کم است.

جمعیت روستانشین، نسبت به شهرنشین ها در این منطقه زیاد است.

مهاجرت به مناطق دیگر همواره اتفاق می افتد.

علت این وضعیت نیز محدودیت امکانات اشتغال است.

جمعیت در جلگه های پست شمال و جنوب منطقه متمرکزند.

از مراکز استانی منطقه می توانیم شهرهای ارضروم، ارزنجان، مالاتیا، الازیغ، آغری، ایگدیر، قارص، وان، بیتلیس، بینگول، تونجلی، حکاری، شیرناک و آرداحان را نام برد.

در مناطق صحرایی مردم اکثراً دامدارند.

مناطق روستایی نشین بصورت واحدهای کوچک در دامنه کوه ها و طول دره ها پراکنده اند.

بخش های منطقه: بخش فرات علیا آ-ویژگی های فیزیکی: -بخش غرب منطقه آناطولی شرقی را شامل می شود.

رود فرات از این بخش می گذرد.

بزرگ ترین میزان مساحت (نسبت به دیگر بخش ها) را داراست.

عموماً کوهستانی است ولی جلگه های وسیع و پست نیز دارد.

-کوه های مهم منطقه: رشته کوه های جنوب شرق و کوه های مرجان اند.

همچنین کوه های نورحق مالاتیا، معدن، گنچ، سامسون و بیتلیس نیز در منطقه واقع اند که در کنار آنها دریاچه خزر نیز که منشأیی تکتونیک دارد و در اثر نشست پوسته زمین بوجود آمده است، جای دارد.

-رودخانه های مهم منطقه متشکل است از رود فرات و شاخه هایش (کاراسو و مراوسویو).

گسل های منطقه گاهی موجب زمین لرزه های شدیدی می شوند (زلزله 1993 ارزنجان) -زمستان ها در بخش فرات علیا نسبت به دیگر بخش ها نیم گرم و تابستان ها گرم تر است.

شرایط آب و هوایی بری شدیدی در این بخش موثر نیست.

زیرا بلندی های این بخش کم اند و دریاچه های سدی نیز موجب نیم گرم شدن هوا می شوند.

-میزان بارندگی سالانه 400600 م.م است.

این میزان در جلگه های پست کاهش می یابد.

(جلگه مالاتیا 350 م.م) بارندگی در بهار اتفاق می افتد.

در زمستان اغلب برق می بارد.

-پوشش گیاهی این بخش متشکل از علف های صحرایی است.

در برخی نقاط جنگل های بلوط نیز به چشم می خورد.

از آنجا که جنگل ها همواره مورد تخریب قرار می گیرند، مشکل فرسایش زمین نیز همیشه در این بخش وجود دارد.

ب-ویژگی های بشری و اقتصادی -از جهت جمعیت، پرجمعیت ترین بخش در آناطولی شرقی است.

زیرا آب و هوایش معتدل، زمین های زراعی اش وسیع و استاده از راه های مواصلاتی آبی آسان است.

بیشترین شهرهای منطقه دراین بخش واقع اند.

ارزنجان، مالاتیا، الازیغ، تونجلی و بین گول از مهمترین شهرهای این بخشند.

-از آنجا که زمین های زراعی در این بخش وسیع می باشند و وضعیت آب و هوا نیز نسبت به دیگر بخش ها مناسب تر است، محصولات کشاورزی این بخش نیز بیشتر از بقیه می باشد.

در دشت های افشین، البستان، مالاتیا، الازیغ و بینگول مردم اکثرا به کشاورزی مشغولند.

جمعیت کشاورز این منطقه نسبت به دیگر مناطق ترکیه در سطحی بالا است.

-از محصولاتی که در بخش فرات علیا بعمل می آیند می توان گندم، جو، پنبه، توتون، چغندرقند، انواع باقلا و انواع سبزیجات و میوه ها را نام برد.

مهمترین محصول این بخش نیز قیسی است که در حوالی مالاتیا بعمل می آید.

-در این بخش در اطراف جلگه ها و فلات ها پرورش گوسفند و بز رایج است.

-انواع مواد کانی در این بخش از خاک ترکیه یافت می شوند.

کروم (گوله مان و پولو الازیغ)، آهن (حکیمحان مالاتیا و دیوریگی سیواس)، مس (معدن الازیغ)، ذغال لینیت (البستان قهرمان ماراش)، سنگ نمک (ارزنجان و ترجان)، سرب و روی (کبان الازیغ) و قلع (الازیغ).

-بخش فرات علیا از جهت صنایع نیز توسعه یافته ترین بخش منطقه به شمار می آید.

موسسات صنعتی که در این بخش وجود دارند عبارتند از: ترمیک سانترال (افشین، البستان و قهرمان ماراش)، بهره برداری از مس (معدن الازیغ) شکر (الازیغ، ارزنجان و مالاتیا)، دخانیات (مالاتیا، بیتلیس) بافندگی پارچه های پنبه ای (الازیغ و مالاتیا) و ترمیک سانترال (ارگانی و دیاریکر).

همچنین کارخانه های آرد، غذای دام، شیر و گوشت در مالاتیا و کارخانه های سیمان و فروکروم و لوله پلاستیکی در الازیغ وجود دارد.

-نیروگاه هیدروالکتریک کبان روی رود فرات (الازیغ)، کاراکایا (مالاتیا) و نیروگاه خزر 12 روی رود مراد (الازیغ) واقع اند.

-بخش فرات علیا از لحاظ تجاری نیز توسعه یافته ترین بخش منطقه آناطولی شرقی است.

در این بخش آثار تاریخی باقیمانده از دوران سلجوقیان و عثمانیان وجود دارند.

همچنین دریاچه ها، سدی و دریاچه خزر در این بخش اند.

پارک ملی دره مرجان نیز در همین بخش واقع است.

بخش ارضروم – قارص آ-ویژگی های فیزیکی: در شمال شرقی منطقه آناطولی شرقی واقع است.

بلندی ترین بخش ترکیه است.

در شمال نقطه ای که بلندی آن بطور متوسط 2000 متر است فلات آرداجان واقع است.

به طرف جنوب که برویم به ترتیب با رشته کوه های الله اکبر و فلات ارضروم قارص مواجه می شویم.

-آب های رود ارس که در جنوب فلات ارضروم قارص جاری اند به دریای خزر در خاک ایران می ریزند.

جریان آب رودخانه های در فصول بهار و تابستان شدید می شود.

-در شرقی ترین نقطه بخظ دشت ایگدیر واقع است.

این دشت که ارتفاع آن قریب به 800 متر است، از طرف رود ارس آبیاری می شود.

-در جنوب رود ارس کوه های کاراسوارس و پالان دوکن واقع اند.

درجنوب آنها نیز کوه های بینگول قرار دارند.

در شمال دریاچه وان هم کوه آغری (به ارتفاع 5137 متر) که در میان کوه های آتشفشانی بلندترین آنهاست، قرار دارد.

این کوه در عین حال بلندترین کوه ترکیه است.

به سبب بلندی قله آن همواره برفی و یخبندان است.

-در شمال این بخش دریاچه چلدیر واقع است.

-در این بخش، به جز ناحیه ایگدیر، آب و هوای بری حاکم است.

زمستان های بسیار سرد و طولانی و در عین حال پر برف می گذرند.

برف تا مدت های طولانی روی زمین می ماند.

دمای هوا تا 400- درجه پایین می آید.

-ناحیه ایگدیر چون دارای ارتفاع کمتری است، از گرما سهم بیشتری می برد.

میزان بارندگی سالانه ایگدیر 300 م.م و در بلندی های آن 600 م.م است.

-پوشش گیاهی طبیعی منطقه باعلف های خودرو صحرایی است.

در فلات ها علف های بلند رشد می کنند.

کاج های مقاوم در برابر سرما نیز در این منطقه دیده می شوند.

ب-ویژگی های انسانی و اقتصادی: -جمعیت بخاطر شرایط زراعی بیشتر در حوالی دشت ها متمرکز است.

میزان روستانشینان بیتر از بقیه است.

خانه ها اغلب یک طبقه می باشند.

مهمترین شهرهای بخش ارضروم ، قارص ایگدیر و آرداحان است.

-زمین زراعی این بخش به سبب ناهمواری های زیاد، محدود است.

کشاورزی بیشتر از همه در جلگه ایگدیر رشد یافته است.

لذا پنبه کاری دراین ناحیه رواج دارد.

مناسب با آب و هوا کشت گندم و جو و چغندر قند نیز در این بخش انجام می گیرد.

-مهمترین فعالیت اقتصادی این بخش دامداری است.

محدودیت مزارع کشاورزی ساکنین را به پرورش چارپایانی چون گاو و گاویش واداشته است.

همچنین به سبب گل ها و گیاهان بهاری زنبورداری نیز رشد قابل توجهی نشان داده است.

-منابع زیرزمینی این بخش عبارتند از: ذغال لینیت (ارضروم)، سنگ نمک (کاغزمان قارص) و نوعی سنگ براق موسوم به «اولتوتاشی» (اولتوالازیغ).

-در نقاطی که فعالیت های صنعتی در آنجا محدود است، موسسات جهت بهره برداری از محصولات کشاورزی و دامی وجود دارند.

قند و شکر (ارضروم) گوشت ، سیمان ، چرم سازی و محصولات لبنی (ارضرورم قارص) بافندگی (ارضروم و ایگدیر) و صنایع دستی (قارص).

-تجارت دام هایی چون گاو و گوسفند دراین بخش رایج است.

توریسم محدود است تنها در کوه های پالان دوکن و ساری کامیش تاسیسات اسکی وجود دارد.

بخش مرادوان علیان آ-ویژگی های فیزیکی: -این بخش در شرق منطقه قرار دارد.

بلندترین نقاط این بخش را کوه های آتشفشانی واقع در شمال دریاچه وان در محور شمال شرق- جنوب غرب تشکیل می دهند.

این کوه ها عبارتند از کوه های نمرود، سبحان، تندورک و آغری.

سرچشمه آب های رود مراد این بخش است.

-در شرق این بخش ناحیه بسته دریاچه وان قرار دارد.

دریاچه وان، بزرگ ترین دریاچه ترکیه است.

آب آن دارای سودا است.

این دریاچه به سبب بسته شدن راه دره بوسیله کوه نمرود ایجاد شده است.

در اطراف این دریاچه، دریاچه های دیگری نیز به نام های نمرود، نازک، بولانیک و ارچک وجود دارند.

-در طول خندق «چوکونتو» که موازی با رود مراد قرار گرفته، دشت های موش، بولانیک، مالازگیرت، آغری و اشکیرت واقع اند.

-آب وهوای بخش بری است.

لیکن در اطراف دریاچه وان تاثیر این نوع آب و هوا به سبب معتدل سازی دریاچه کاهش می یابد.

میزان بارندگی سالانه در نقاط پست حدود 400 م.م و در نقاط مرتفع 600 م.م می باشد.

-پوشش گیاهی این بخش را نیز علف های صحرایی تشکیل می دهند.

نقاط مرتفع با علف های کوهی پوشیده شده اند.

ب-ویژگی های انسانی و اقتصادی -جمعیت روستانشین دراین بخش بسیار بالا است.

لیکن در سال های اخیر میزان مهاجرت به شهرها در میان روستاییان افزایش یافته است.

بزرگ ترین شهر این بخش وان است.

شهرهای دیگر نیز عبارتند از از موش و آغری.

ما بین تاتوان – وان بوسیله قایق های مسافرتی رفت و آمد انجام می گیرد.

-بخش مراد وان علیا، چون زمین ناهمواری دارد، کشاورزی در آن محدود است.

کشاورزی بیشتر در دشت موش انجام می گیرد.

در این ناحیه اغلب غلات و بویژه گندم کشت می شود.

-مهمترین فعالیت اقتصادی مردم پرورش دام هایی چون گاو و گاومیش است.

-صنایع در این بخش چندان رشد نکرده است.

موسسات مهم صنعتی این بخش عبارتند از: قند وشکر (موش، آغری، ارجیش و وان) و سیمان، نخ ریسی و گوشت (وان) خرید و فروش دام هایی چون گاو وگوسفند و بز دراین بخش بسیار رایج است.

-مهمترین جاذبه های توریستی این بخش کوه آغری ، گربه وان ، مکان های تاریخی و زیبایی های طبیعی است.

بخش حکاری: آ-ویژگی های فیزیکی: -بخش حکاری در جنوب شرق منطقه واقع است.

کوهستانی و ناهموارترین بخش ترکیه می باشد.

کوه های حکاری و بوزون (جیلو) در این بخش واقع اند.

تپه «اولودوروک» به ارتفاع 135/4 متر واقع در نوک موه بوزول، دومین بلندی در سطح بلندترین قله های ترکیه به شمار می رود.

قله آن در طول سال برفی و یخبندان است.

-تنها جلگه این بخش جلگه «یوکسک اوا» است (به ارتفاع 2200 متر) -مهمترین رودخانه هایش عبارتند از «بوتان» و «زاپ سویو» -تابستان ها معمولاً گرم و خشک است و زمستان ها بسیار سرد و پر برف.

پربارندگی ترین بخش منطقه آناطولی شرقی است.

فراوانی بارندگی به سبب ناهمواری های بلند آن است.

میانگین بارندگی دراین بخش 600800 م.م است.

بیشترین بارندگی در زمستان و بهار و کمترین بارندگی در تابستان ها دیده می شود.

ب-ویژگی های انسانی و اقتصادی: -پوشش گیاهی عموماً از علف های خودرو صحرایی تشکیل شده ولی در نقاط پرباران جنگل های بلوط نیز به چشم می خورد.

-کمترین جمعیت در سطح ترکیه را داراست.

علت این امر نیز وجود ناهمواری های بسیار در این بخش و لذا تنگ شدن عرصه های کشاورزی است.

مهمترین شهرهای این بخش حکاری و شیرناک می باشند.

این بخش همواره با معضل مهاجرت ساکنین روبروست.

-وسیع ترین عرصه کشاورزی بخش، دشت «یوکسک اوا» است.

در اینجا بیشتر غلات کشت می شوند.

در طول رودخانه ها شلتوک (برنج) و انواع سبزیجات و میوه ها کاشته می شود.

-ساکنین این بخش اغلب دامدارند.

در کنار پرورش گاو و گوسفند پرورش زنبور عسل نیز گسترش قابل توجهی یافته است.

-این بخش از جهت منابع زیرزمینی بسیار فقیر است.

اقتصاد منطقه: در منطقه آناطولی شرقی که از جهت موسسات صنعتی دچار کمبود است.

اهالی معیشت خود را در درجه اول از راه دامداری و پس از آن از طریق کشاورزی تأمین می کنند.

در بخش ارضروم قارص منطقه که برای دامداری بسیار مناسب است، گاوهای نر بسیار خوبی پرورش داده می شوند.

ایلیات های کوچ نشین که صاحب گله های بزرگ گوسفند می باشند تابستان ها گله های خودرا در ییلاق های مرتفع در دیگر بخش های منطقه می چرانند.

زمین هایی که برای تولیدات گیاهی مناسبند تنها ده درصد از مساحت منطقه را دربرمی گیرند.

در بخش اعظم زمین های زراعی غلات کاشته می شوند.

پس از آن کشت چغندر قند، انواع میوه و سبزیجات، پنبه مقدار کمی نیز توتون رایج است.

در دشت های کویتوایگدیر، مالاتیا و الازیغ مزارع پنبه و در اطراف دریاچه وان و دشت ارزنجان باغ های میوه فراوانند.

عمده ترین تشکیلات صنعتی که تنها در اطراف شهرهای بزرگ منطقه گرد آمده اند چنین می باشند.

کارخانه های بافندگی، نخریسی، قند و شکر، شیرخشک، آرد، پنیرسازی، غذای دام دخانیات و سیمان و تولید گوشت.

منطقه آناطولی شرقی که از جهت منابع زیرزمینی غنی به حساب می آید، در نواحی افشین و البستان و از لای بسترهای ذغال لینیت، در نواحی حکیمخان و دیوریگی دارای بسترهای مس، در ناحیه گوله مان دارای بستر کروم، در ناحیه معدن دارای بستر مس و در نواحی کبان و با سکیل نیز دارای بسترهای سرب آمیخته با نقره می باشد.

نیروگاه های موجود در کبان و کاراکایا، افشین و البستان عمده ترین مراکز تولید انرژی منطقه می باشند.

ساکنین منطقه وقتی به سبب محدود بودن مزارع کشاورزی، ناکافی بودن صنایع و جمعیت رو به افزایش دچار بیکاری می شوند، به مه اجرت به شهرهای بزرگ روی می آورند.

جایگاه این منطقه در اقتصاد ترکیه: آناطولی شرقی وسیع ترین، اما در عین حال خلوت ترین و عقب مانده ترین منطقه کشور (ترکیه) است.

بزرگ ترین سهم این منطقه در رشد اقتصادی ترکیه، در عرصه صادرات دام و محصولات دامی است.

در سطح ترکیه 21 درصد دام هایی ازقبیل گوسفند و 25 درصد دام هایی از قبیل گاو در این منطقه پرورش می یابند.

نقش این منطقه در رشد اقتصادی ترکیه در عرصه محصولات کشاورزی اندک است.

اما در عرصه معادن نقش مهمی در اقتصاد ترکیه دارد.

پنجاه درصد مس، 70 درصد کروم، 75درصد آهن، 35درصد منگنز و 75درصد باریتین و همچنین مقدار قابل توجهی سنگ نمک استخراج شده در سطح ترکیه، از این منطقه بدست می آید.

این منطقه از جهت بسترهای معدنی غنی است.

این منطقه در تولید انرژی الکتریکی نیز نقش عمده ای بازی می کند.

نیروگاه کبان به تنهایی 25 درصد از کل تولید انرژی ترکیه را تامین می کند.

با اتما ساخت نیروگاه های جدید دراین خطه، این منطقه از این لحاظ چهره جدیدی خواهد یافت.

یک سوم از پتانسیل رودخانه های مناسب تولیدات هیدروالکتریکی ترکیه، در این منطقه است.

توریسم: منابع جهانگردی منطقه آناطولی شرقی متشکل از آثار تاریخی و زیبایی های طبیعی است.

ناکافی بودن امکانات حمل و نقل و نامساعد بودن آب و هوای منطقه مانع رشد توریسم در این منطقه شده اند.

مکان هایی که برای توریست های مختلف بیشترین جاذبه را دارا می باشند عبارتند از: کاخ اسحاق پاشا در دوغوبایزید، کوه آغری، کوه نمرود که آثار باقیمانده از دوران سلطنت کوماگن (Kommagene) در آن یافت می شود.

آبشارهای مرادیه وگورلویک و جزیره آکدامار واقع در دریاچه وان.

منطقه آناطولی جنوب شرقی این منطقه، کوچک ترین بخش از مناطق هفتگانه ترکیه است.

در شمال عراق و سوریه، در جنوب منطقه آناطولی شرقی، در شرق منطقه مدیترانه و در غرب ایران واقع است.

این منطقه با مساحت 57هزار کیلومتر مربعی خود 5/7 درصد از خاک ترکیه را در برمی گیرد.

با سوریه و عراق هم مرز است.

مرز مشترکش با منطقه آناطولی شرقی را هم دامنه های جنوبی کوه های توروس جنوب شرقی که حالت کمانی دارند، تشکیل می دهد.

این منطقه از منطقه مدیترانه از طریق فلات قازی آنتپ جدا می شود.

مرز سوریه از جنوب شرق کیلیس شروع شده، در امتداد خط آهن تا رود دجله ادامه می یابد.

رود «هابور» هم که از شرق به رود دجله می پیوندد، مرز عراق را مشخص می سازد.

حدود منطقه آناطولی جنوب شرقی ، همانند دیگر مناطق هفتگانه ترکیه، با مرزهای استانی داخل منطقه منطبق نمی باشد.

بجز کل استان ماردین و بخش کوچکی از آن، کل استان شانلی اورفا در محدوده این منطقه قرار می گیرد.

شهرستان های کولپ، لیجه، چرمیک و گونگوش، بخش بزرگی از استان دیاربکر که در محدوده منطقه آناطولی شرقی جای می گیرد، بخش بزرگی از استان سیرت، بجز شهرهای اروح، پرواری و شیروان، استان آدییامان بجز شهرستان های گرگر و چلیک، بخش خارج از شهرستان ساسون استان باتمان و استان شیرناک بجز شهرستان های بیت الشباب و اولودره در محدوده منطقه آناطولی جنوبی قرار می گیرند.

شهرستان های کیلیس، نورداغی و اصلاحیه از استان قایز آنتپ و بخش هایی از شهرستان پازاجیک استان قهرمان ماراش در محدوده آناطولی جنوب شرقی قرار می گیرند.

در این میان خطی که از شهرستان چرمیک شروع شده در جنوب مرز استانی بین ماردین و شانلی اروفا را نیز تعقیب نموده تا مرز سوریه ادامه می یابد، منطقه آناطولی جنوب شرقی را به بخش های دجله و فرات میانی تقسیم می کند.

ساختار فیزیکی: زمین منطقه آناطولی جنوب شرقی در کل صاف و هموار است.

کوه های توروس جنوب شرق منطقه را چون کمانی دربرمی گیرد.

اطراف دشت های آناطولی جنوب شرقی که از دامنه های توروس های جنوب شرق با انحنایی کوچک به طرف مرز سوریه سرازیر می شوند، به صورت فلات هایی هستند که با دره ها از هم جدا می شوند.

بخش های میانی نمای جلگه را دارند.

این منطقه صاف و هموار با کوه «کاراجاداغ» باارتفاع 1957 متری اش در بلندی «قوللوبابا» و آستانه میدیات- ماردین با ارتفاع بیش از 1500 متری اش ناهموار می گردد.

کوه کاراجاداغ و آستانه میدیات – ماردین ناحیه دیاربکر را از فلات شانلی اروفا جدا می کند.

جلگه حوران در فاصله میان فلات شانلی اورفا و مرز سوریه واقع است.

در غرب دره فرات نیز فلات قازی آنتپ قرار دارد.

رودخانه ها: رودهای دجله و فرات که از رودهای بزرگ ترکیه محسوب می شوند، از خاک این منطقه می گذرند.

نهرهایی که از فلات قازی آنتپ سرچشمه می گیرند به رود فرات و نهرهایی چون باتمان و گارزان و بوتان هم که از توروس های جنوب شرق نشأت می گیرند به رود دجله می ریزند.

آب این رودخانه ها در بهار افزایش و در آخر تابستان نیز کاهش می یابند.

فعالیت های پایان بخشی به پروژه آناطولی جنوب شرقی (موسوم به گاپ GAP) در راستای آبیاری زمین های حوالی رودهای دجله و فرات و تولید انرژی از طریق این دو رود در حال حاضر ادامه دارد.

در این منطقه دریاچه طبیعی وجود ندارد.

آب های جمع شده در پشت سدهای ایجاد شده جهت آبیاری وتولید انرژی، دریاچه های مصنوعی بوجود آورده اند.

از میان این دریاچه ها می توان دریاچه سوآتاترک، دریاچه سد ولی گچیدی، دریاچه سدالیسو، دریاچه سد سیلوان و دریاچه سد بیره جیک را نامبرد.

آب و هوا و پوشش گیاهی: آب و هوا: منطقه آناطولی جنوب شرقی تحت تاثیر آب و هوای بری و آب و هوای مدیترانه ای می باشد.

تابستان ها گرم و خشک و در عین حال طولانی اند.

و زمستان ها نیز پربارندگی و در عین حال، به اندازه منطقه آناطولی شرقی که هم نباشد، سرد است.

میانگین سردترین ماه بین 5/1 درجه الی 6 درجه تغییر می کند.

میانگین گرم ترین ماه نیز حدود 30 درجه است.

بالاترین حد گرما به 48 درجه رسید که در 17 جولای 1978 در ناحیه جیزره ثبت شد.

بارندگی ها تا مرز سوریه رفته رفته کاهش می یابد.

میانگین بارندگی سالانه در شمال 796 م.م و در نزدیکی های مرز سوریه 331م.م است.

پوشش گیاهی: پوشش گیاهی طبیعی منطقه از علف های خودرو صحرایی تشکیل شده است.

این منطقه از جهت جنگل، فقیرترین نقطه ترکیه محسوب می شود.

مناطق جنگلی، بخشی کمتر از یک دهم را شامل می شوند.

در این جنگل ها نیز بیشتر نوعی درخت بلوط به چشم می خورد.

درختان بلوط منطقه گر چه گاهی همچون علفی خودرو به نظر می آیند، اما در برخی نقاط بصورت جنگل اند.

جمعیت و اسکان: 5/11 درصد از جمعیت ترکیه در این منطقه ساکنند.

بنابر سرشماری سال 1990، جمعیت منطقه 000/909/4 نفر است که با این حساب درهر کیلومتر مربع تقریباً 86 نفر زندگی می کنند.

تراکم جمعیت در این منطقه نسبت به میانگین ترکیه در سطحی بالاست.

48 درصد از این جمعیت در نواحی روستایی و 52 درصد باقیمانده در شهرهایی باجمعیت ده هزار نفر و یا بیش از آن زندگی می کنند.

رابطه ناهمواری ها با میزان جمعیت نسبت به مناطق دیگر کمی متفاوت است.

به عنوان مثال در حالی که آستانه ناهموار ماردین- میدیات بسیار شلوغ است، در مقابل بخش های میانی ناحیه دیاربکر کم جمعیت اند.

پرجمعیت ترین بخش منطقه قازی آنتپ می باشد.

اقتصاد: کشاورزی: منطقه آناطولی جنوب شرقی از لحاظ کشاورزی در کل شبیه منطقه آناطولی میانی است.

بجز ناحیه قازی آنتپ، محصول غالب منطقه غلات است.

از این میان کشت گندم در ردیف اول قرار می گیرد.

بعد از آن به ترتیب جو و عدس کاشته می شوند.

نیمی از تولید عدس و ارزن در ترکیه از این منطقه تأمین می گردد.

کاشت برنج بیشتر در دیاربکر و پس از آن در نواحی قابل آبیاری رواج دارد.

پرورش گیاهان صنعتی در این منطقه چندان رایج نیست.

از میان این گیاهان توتون بیشتر در استان های آدییامان، سیرت و دیاربکر کشت می شود.

در استان های قازی آنتپ و دیار بکر و همچنین در شهرستان های کیلیس، اصلاحیه و اوغوزالی باغ های انگور فراوانند.

از آنجا که قازی آنتپ آب و هوای مدیترانه ای را داراست، در این ناحیه پسته و زیتون پرورش داده می شود.

در سال های اخیر در سیرت نیز تولید پسته های دانه درشت رواج یافته است.

دامداری: دراین منطقه روستاییان اغلب به پرورش دام هایی چون گوسفند و بز مشغولند.

در خرید و فروش دام ها، گوسفند در ردیف اول قرار دارد.

کره هایی خوردنی نواحی شانلی اورفا، سیوه رک، و دیار بکر در سطح ترکیه مشهورند.

پرورش نوعی بز موسوم به «تیفتیک» در حوالی سیرت و ماردین رواج دارد.

در این میان پتویی که از پشم بز در سیرت تولید می شود نیز بسیار مشهور است.

بهترین اسب های منطقه و ترکیه نیز در استان شانلی اورفا پرورش داده می شوند.

معادن و منابع زیرزمینی: مهمترین منبع زیرزمینی این منطقه نفت است.

نفتی که از کوه «رامان» استخراج می گردد، در بهترین تشکیلات صنعتی منطقه یعنی پالایشگاه باتمان مورد بهره برداری قرار می گیرد.

دیگر منابع زیرزمینی منطقه عبارتند از: منگنز و آهن و بسترهای فسفات واقع در شهرستان مازیداغی استان ماردین.

صنایع: منطقه آناطولی جنوب شرقی از لحاظ صنایع توسعه نیافته است.

تنها استان رشد یافته از جهت صنایع، قازی آنتپ است.

در این استان موسسات مختلف صنعتی وجود دارد.

در منطقه آناطولی جنوب شرقی، در کنار شاخه های مختلف صنایع سنتی، موسسات صنعتی مانند: تولید سیمان، مواد غذایی، بافندگی و نساجی، ابزار فلزی و ابزار کشاورزی نیز توسعه یافته اند.

راه های مواصلاتی: بزرگراه (E-24) که در خارج از منطقه آناطولی جنوب شرقی به بزرگراه (E=5) وصل می شود از قازی آنتپ و شانلی اورفا و کزیل تپه و سیلوپی گذشته تا دروازه مرزی «حابور» ادامه می یابد.

بخش عمده صادرات کشور از طریق همین دروازه گمرکی انجام می گیرد.

خط راه آهن منطقه نیز از مسیر فوزی پاشا، مالاتیا، دیاربکر و کورت الآن به طرف مرز سوریه پیش می رود و در آنجا از مرز نوسیبین، از خاک ترکیه خارج می شود.

در مسیر جنوب نیز، شاخه ای از خط ریلی که از «شن یورت» می گذرد، به طرف ماردین می رود.

در دیار بکر و قازی آنتپ و باتمان همچنین فرودگاه هایی جهت رفت و آمدهای هوایی وجود دارد.

در این میان گذر از رودخانه های دجله و فرات که در گذشته اهمیت خاصی داشت، امروزه اهمیت خود را از دست داده است.

استان های واقع در منطقه آناطولی جنوب شرقی: آدییامان باتمان دیاربکر قازی آنتپ کیلیس ماردین سیرت شانلی اورفا