دانلود مقاله آسیب های زیست محیطی و توسعه ای مناطق نفت خیز

خلیج فارس دریای حاشیه ای (Marginal sea) و نیمه بسته ای (semi-enclosed) است که در اثر تأثیر متقابل قاره آفریقا و اروپا-آسیا در طول ادوار گذشته زمین شناسی ایجاد شده است و مساحت آن حدود 24000 کیلومتر مربع می باشد. طول سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان در حدود 2500 کیلومتر می باشد. عرض خلیج فارس 300-200 کیلومتر با عمق متوسط 35-30 متر است. عمیق ترین قسمت دریای عمان حدود 3650 متر و خلیج فارس در سمت تنگه هرمز 90 متر می باشد. خلیج فارس در محدوده عرض های مناطق گرمسیری کره زمین و بین عرضهای 25 تا 30 درجه شمالی قرار گرفته و به همین جهت آب و هوای غالب آن گرم و مرطوب است.

به طوریکه حداکثر به 45 درجه سانتی گراد می رسد. این امر باعث شده تا میزان تبخیر سالانه به حدود 2000 میلیمتر بالغ شده و موجب افزایش شوری آب دریا شود. به همین خاطر میزان شوری سالانه آن حدود 40 در هزار است که در مناطق کم عمق به مراتب بیشتر می باشد.

زمان ماندگاری آب در خلیج فارس به علت نیمه بسته بودن آن، بین 3 تا 5 سال برآورد شده که مدت زمان زیادی است به همین خاطر بروز هرگونه آلودگی تا مدت مدید در آن باقی مانده و می تواند موجب افزایش آلودگی همه جانبه در آن شود.

نقشه خلیج فارس و دریای عمان[1]

بررسی سواحل و آبهای ساحلی خلیج فارس و دریای عمان

در منطقه دریای خلیج فارس و دریای عمان تنوع اکولوژیک خاصی به چشم می خورد به شکلی که باعث به وجود آمدن انواع چشم اندازهای طبیعی در طول سواحل و مناطق کم عمق ساحلی شده، که می توان آنها را به نواحی حساس ساحلی به اشکال زیر تقسیم و مورد بحث قرار داد:

1)جنگل های مانگرو

جنگل های مانگرو گیاهی غلب مرداب های گرمسیری را در اراضی بین جزر و مدی تشکیل می‌دهند. در سواحل جنوبی کشورمان 2 گونه با نامهای حرا (Avicennia marina) و چندل (Rhizophora mucronata) وجود دارند که با مساحتی بالغ بر 16000 هکتار در ناحیه لیتورال گسترش یافته اند. سیستم ریشه ای خاص آنها موجب تثبیت ذرات در رسوبات بستر شده و تجمع مواد آلی در بین رسوبات را باعث می‌گردد.جنگل های مانگرو بخوبی می توانند شوری آب دریا را تحمل کرده و توسط ساختار فیزیولوژیک خاص خویش شوری بیش از حد را دفع نمایند.

آبسنگهای مرجانی

اکوسیستم های مرجانی، مانند جنگلهای مانکرو به علت فراوانی پلانکتونهای گیاهی و جانوری محل طبیعی با ارزشی برای تولید مثل و رشد گونه های زیادی از آبزیان است. بر اساس مطالعات انجام شده 40 گونه مرجان از خلیج فارس گزارش شده که همگی در اطراف جزایر استان هرمزگان و نواحی ساحلی استان بوشهر و بند چابهار می باشند. وجود منطقه های مرجانی وسیع در اطراف جزایر باعث رونق صیادی گردیده است.

3)سواحل شنی و ماسه ای

این نوع از سواحل چنانچه از شیب مناسب برخوردار بوده و امنیت مناسب داشته باشند، برای تخم گذاری لاک پشتان دریایی بسیار با اهمیت هستند.

با توجه به شواهد امر اکثر جمعیت 6 میلیونی ساکن در سواحل خلیج فارس و دریای عمان در طول سواحل خلیج فارس و دریای عمان در طول سواحل شنی ساکن شده‌اند و بیشترین اثرات مخرب را بر این نوع اکوسیستم در خلیج فارس و دریای عمان به وجود آورده اند.

در سواحل شنی و ماسه ای معمولاً در تمام فصول می توان انواع پرندگان دریایی را مشاهده نمود. وجود شن های سفید در برخی سواحل شنی چشم اندازه های خاصی را بوجود آورده که از قابلیت تفرجی بالایی برخوردار می باشند(همانند سواحل کیش، چابهار، هنگام و بندر لنگه).

4)پهنه های گلی جزر و مد

این نوع از سواحل که در دلتای برخی از رودخانه های جنوبی کشور نیز وجود دارند به واسطه تأثیرپذیری از محصولات رسوب یافته رودخانه ها، مناطق غنی از مواد مغذی می باشند، لذا معمولاً از پوشش گیاهی مطلوب و جمعیت بالای کفزیان برخوردارند.

5-سواحل شنی و صخره ای (بررسی ذخایر و تنوع زیستی آبزیان)                                                                                                            

- پستانداران دریایی و لاک پشت های دریایی که هر دو از گونه های تحت حفاظت جهانی بشمار می آیند.

-گیاهان دریایی که از میان 150 گونه جلبک شناسایی شده، 27گونه آنها مصارف اقتصادی دارند. چندین گونه نیز خوراکی بوده که در حال حاضر هیچ استفاده اقتصادی از آنها صورت نمی گیرد.

بنتوزها:کفزیان که در اطراف جزایر موجانی سدفهای مروارید ساز فروان وجود دارند.

این موجودات نقش مهمی در حمایت از حیات جمعیت های موجودات مزاحم(Fiulling organisma) دارا می باشند.

استان های حاشیه خلیج فارس و دریای عمان عبارتند از:استان هرمزگان، استان خوزستان، استان بوشهر و استان سیستان و بلوچستان.

ماهیان :

وجود ذخائر متنوع این گونه آبزیان باعث رونق صنعت صیادی از ایام بسیار گذشته تاکنون در این منطقه شده است .

گونه هایی نظیر تن ماهیانه ، شوریده ، حلوا سفید ، سنگسر ، سرخو ، شیرماهی ، قباد ،راشکو ، صافی ،‌ساردین ، هامور و کفال اکثریت صید صیادان را تشکیل می دهند .

دریای خزر (موقعیت جغرافیایی و شرایط زیست محیطی)

دریای خزر با 424200 کیلومتر مربع وسعت(بزرگترین دریاچه جهان) در شمال ایران واقع شده و ارتباط دریایی ایران را با کشورهای اروپایی از طریق آبراهه های روسیه برقرار می کند.[2] بنادر دریایی انزلی و نوشهر، ارتباط دریایی میان ایران و آسیای مرکزی را ممکن می سازند.[3]

رودهای عمده دریای خزر عبارتند از:قزل اوزن، سفید رود، زنجان چای، اهرچای، شور، شاهرود، قره سو، ارس، چالوس، هراز، تجن، گرگان و اترک.[4]

دریای خزر دریایی بسته می باشد و توسط جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، روسیه و جمهوری اسلامی ایران محصور شده است که فعالیت های مختلفی از جمله:استخراج، بهره برداری، اکتشاف و نقل و انتقال نقت و سایر کالاهای صادراتی و وارداتی از طریق آن صورت می گیرد و صنایع و منابع کشاورزی در آن متمرکز گشته است.[5]

استان های حاشیه دریای خزر عبارتند از:استان گیلان، استان مازندران و استان گلستان.

بسته بودن بزرگ ترین دریاچه جهان حساسیت خاصی را برای آن ایجاد کرده است. مضافاً آن که اگرچه این حوضه آبی در تعریفات جغرافیایی دریاچه نامیده می شود؛ اما به دلیل وسعت و عمق زیاد بی شباهت به دریا نیست. وجود منابع دریایی و انرژی در این دریا و همچنین عدم دسترسی برخی از کشورهای حاشیه این دریا منجر به بهره برداری های مضاعفی از این دریا شده است که تمامی این موضوعات حساسیت زیست محیطی آن را زیاد کرده است.[6]

نقشه دریای خزر [7]

در دریای خزر 854  گونه جانور و بیش از 500 گونه گیاه زندگی می کنند. در بررسی‌هایی که صورت گرفته است در این دریا 62 گونه از آغازیان، 543 گونه از بی مهرگان، 79 گونه از مهره داران و 170 گونه از فرم های انگلی جانوری مشاهده شده است.

در دریای خزر 75 گونه، 17 زیرگونه از 15 تیره ماهیان زندگی می کنند. گاو ماهیان، شک ماهیان و کپور ماهیان به ترتیب بیشترین گونه ها را در دریای خزر دارند(ماهی سفید، سیم و کیلکا)

گرچه در دریای خزر تعداد زیادی از آبزیان زندگی می کنند ولی بسیاری از ماهیان و دیگر آبزیان ویژه دریاهای حقیقی در اینجا وجود ندارند. بعضی از گروه های ماهیان دریاها فقط نمایندگان معدودی در این دریا دارند. یکی از این گونه های معدود سوزن ماهی کاسپین است.در دریای خزر کوسه ماهی ها و ماهیان چهارگوش را نمی توان یافت. بالن ها، دلفین ها و کاشالوت ها در این دریا نیستند. لاک پشت ها و مارهای مناطق حاره نیز در اینجا دیده نمی شوند. در برخی از نقاط زدیک به کرانه ها مارهای آبی شطرنجی زندگی می کنند که با چابکی ماهیان ریز را شکار می کنند. از پستانداران دریایی فقط فک کاسپین در این دریا زندگی می کند. در دریای خزر مقادیر بسیار زیادی از ماهیان پر بها و لذیذ وجود دارند که ثروت اساسی و مهم این دریا را تشکیل می دهند. از جمله این ماهیان انواع ماهیان غضروفی خاویاری هستند که فرآورده پر ارزش خاویار را بدست می‌دهند و ماهیان استخواندار شیلاتی هستند که دارای گوشت مطبوع و پر بها می باشند.[8]

گروه ماهیان خاویاری که اصطلاحاً به آنها تاس ماهیان گفته می شود عبارتند از:فیل ماهی که گاه وزتش به یک تن هم می رسد، تاس ماهی که به آن استروژن گفته می‌شود و در ازای آن به دو متر و وزن آن تا 120 کیلوگرم ممکن است برسد، دراکول یا ماهی اوزون برون(پوزه دراز) با وزنی معادل 4 تا 8 کیلوگرم که گاه به وزن 32 تا 50 کیلوگرم هم دیده شده است.

و از دیگر ماهیان خاویاری ماهی شیپ و ماهی «استرلیاد» را می توان نام برد که ماهی اخیر در آب‌های شیرین ولگا نشو نما می کند.

از دیگر ماهیان غیر استخواندار دریای خزر که جزء ماهیان خاویاری نیست مارماهی کاسپین است که در گوشت آن چربی زیادی وجود دارد.

گروه دیگر از ماهیان دریای خزر ماهیان استخواندار هستند که مهم ترین بخش صید این دریا را تشکیل می دهند و بیشتر فعالیت صیادان و شیلات بر روی صید این ماهیان قرار دارد این ماهیان با نام های زیر معروف هستند:

سفید، کپور، سوف، تلاجی یا کلمه، سیم، شک، ماهی، اردک ماهی، آزاد ماهی، اسلبه، کفال و علاوه بر اینها اقسام دیگر از ماهیان در حوضه وسیع این دریا وجود دارند.

فراوانی ماهی و آسانی شکار آن به وسیله پرندگان در طول مدت سال به ویژه در دوره لانه سازی و لانه نشینی در تابستان موجب فراوانی پرندگان ماهیخوار، مرغابی ها، پلیکان ها، فلامینگوها و انواع مختلف مرغان ماهیخوار اجتماع عظیمی از پرندگان را در سواحل دریای خزر به وجود آورده است.

مناطقی چون مرداب انزلی در غرب و خلیج فگرگان در شرق سواحل کشورمان و آب بندان های طبیعی و مصنوعی که در زمین های اطراف دریای خزر وجود دارند زیستگاه های بسیار مناسبی را برای زندگی این پرندگان به وجود آورده اند. این زیستگاه امکان شکار انواع مرغابی ها، غازها و دیگر پرندگان آبی را برای مردم ساحل‌نشین فراهم می آورند که ضمن آن بخشی از نیاز گوشت را تأمین می کنند و از این راه درآمد مناسبی را هم بدست می آورند.[9]

استان بوشهر : [10]

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان

استان بوشهر با مساحتی حدود 27653 کیلومتر مربع بین 27 درجه و 14 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 6 دقیقه تا 52 درجه و 58 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال به استان خوزستان و قسمتی از کهگیلویه و بویر احمد، از جنوب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از ظرق به استان فارس و از غرب به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از 600کیلومتر مزر دریایی دارد و از اهمیت سوق الجیشی و اقتصادی قابل توجهی برخوردار است.

بر اساس آخرین نقسیمات سیاسی کشور استان بوشهر مشتمل بر 8 شهرستان، 17 بخش، 13 شهر، 36 دهستان و 706 آبادی دارای سکنه است. شهرستان های استان بوشهر عبارت اند از: بوشهر، تنگستان، دشتستان، دشتی دیر، دیلم، کنگان و گناوه.