مقدمه:
شهرستان خمین با وسعتی بالغ بر 2250 کیلومتر مربع و ارتفاع متوسط 1815 متر از سطح دریا و آب و هوای معتدل کوهستانی در جنوب استان مرکزی واقع شده است. میانگین بارندگی شهرستان 250 میلیمتری می باشد. بدین لحاظ سطح وسیعی از شهرستان با توجه به شرایط مذکور پوشیده از انواع گیاهان مرتعی با پوشش مناسب می باشد که سطح معادل 162000 هکتار از وسعت شهرستان را شامل می شود.
مراتع به عنوان بستر حیات و عمده ترین منبع ذخیره کننده آب و تولیدات گیاهی باعث گردیده بافت غالب اقتصاد منطقه برپایه دامداری و کشاورزی استوار باشد. در حال حاضر بهره برداری عمده از مراتع استفاده از علوفه تولیدی مراتع بوده، که مراتع با تولید سالانه 8550 تن علوفه قادر به تامین نیاز غذایی 35625 واحد دامی در طول فصل چرا می باشند و به صورت مراتع ییلاقی و قشلاقی مورد استفاده و بهره برداری قرار می گیرند.
مراتع به عنوان جزء لاینفک نظام شبانی نقش موثری در حفاظت از منابع پایه آب و خاک، منابع ژنتیکی، تلطیف هوا، محیط زیست، تولیدات و استفاده های دارویی، صنعتی، دامی، آب و آبزیان، حیات وحش و استفاده های تفرجگاهی دارند و بستر تحولات اقتصادی و اجتماعی در منطقه می باشند. لذا منابع طبیعی شهرستان خمین به عنوان نماینده سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری کشور در جهت تحقق اهداف، حفظ و احیاء اصلاح توسعه و بهره برداری از عرصه های منابع طبیعی فعالیت می کند.
تعریف مجریان و بهره برداران منابع طبیعی:
مجری: فردی است که از طریق انعقاد قرارداد با ادارات کل منابع طبیعی از عرصه و اعیان منابع ملی استفاده می نمایند.
بهره بردار: شامل کلیه اشخاص اعم از صاحبان پروانه چرای دام و اشخاصی که بدون انعقاد عقد قرارداد و صرفا با اخذ مجوز از سازمانهای جنگل ها و مراتع و آبخیزداری بهره برداری می نمایند.
فعالیتهای مجریان و بهره برداران منابع طبیعی و آبخیرداری
مجریان و بهره برداران منابع طبیعی و آبخیزداری فعالیتهایی را انجام می دهند که می تواند شامل:
مرتعداری به مجری طرح مرتعداری، تولید کننده نهال زراعت چوب، تولید کننده نهال غیرثمر جنگلی، تولید کننده نهال متد طرح آبخیرداری، مجری طرح جنگلداری شان، مجری طرح خروج دام و تجمیع خانوارهای پراکنده داخل جنگل شمال، مجری طرح جمع آوری بذور جنگلی، مجری طرح جنگلکاری و توسعه فضای سبز، مجری طرح جنگلداری چند منظوره زاگرس، مجری بیابانزدایی، مجری طرح آبخیزدار مکانیک سازه سبک، مجری طرح آبخیزیار مکانیک سازه سنگن(بندخاکی)، مجری طرح آبخیزیار بیولوژیک(کاشت بادام، گردو، زیتون، پسته، انجیر و مو)، مجری طرح آبخیز یار مکانیک سد ساز بتنی، مجری طرح کشت تلفیقی درختان مثمر(زنبور عسل، پرورش ماهی و بقولات)، مدیران عامل، ارکان و اعضای شرکت تعاونی منابع طبیعی و آبخیزداری(جنگل، مرتع، آبخیز، بیابان و...) دهیاران و شوراهای اسلامی روستاها، مجری طرح حفاظت و حمایت(اطفا، حریق، کنترل آفات و بیماریهای جنگل و مرتعی و جایگزینی سوختهای فسیلی به جای سوخت هیزمی، قوانین و مقررات و...) باشد.
فعالیتهای آموزشی و تدریجی در عرصه های منابع طبیعی:
بیشتر مردم(روستائیان و دامداران) به صورت سنتی در عرصه های منابع طبیعی فعالیت می کنند و از دانشهای به روز می توان گفت اطلاعات کافی ندارند و با نداشتن اطلاعات و چرای بی رویه باعث از بین رفتن مرتع(تخریب مرتع) و تبدیل کردن اراضی به نسبت حاصلخیز به اراضی که به صورت بیابانی در می آیند و هیچ استفاده مفیدی نمی توان از این اراضی داشت که برای راه حل آن می توان با یک سری برنامه ریزی هایی در طول فصل چرا از این امر جلوگیری به عمل آید و با ایجاد یک ترکیب پوشش گیاهی مناسب در عین اینکه مرتع را حفظ می کند. یک چراگاه تقریبا دائمی را می توان برای دامداران فراهم کرد.
برای بالا بردن سطح اطلاعات مجریان و بهره برداران در عرصه های منابع طبیعی می توان با اجرای یک سری کلاسهای آموزشی در زمینه های مختلف مرتع، با افزایش سطح اطلاعات و به سمت به روز شدن اطلاعات مردم با افزایش آگاهی آنان کمک شایانی هم به مردم و هم به عرصه های منابع طبیعی کرد.
بدین جهت اداره منابع طبیعی شهرستان خمین با برگزاری کلاسهای آموزشی در زمینه های مرتعداری، بازدید از طرحهای منابع طبیعی، ارتقاء فرهنگ منابع طبیعی، آموزش مجریان طرحهای مرتعداری و تفکیک انفال و حفاظت و امیای منابع طبیعی و... کمکی بزرگ به روستائیان می کند.
سرفصلهایی از دروس آموزش داده شده:
برگزاری یک سری کلاسها در زمینه های: آموزش حفظ منابع طبیعی، بازدید از آب انبارهای احداث شده جهت شرب دام، اهمیت مرتعداری، بذرپاشی و کپه کاری، ذخیره نزولات آسانی، نهال کاری، حفظ رطوبت قرق مراتع، راههای جلوگیری از تخریب مراتع، نحوه تشکیل خاک، استفاده از تعداد دام در جهت چرا. اهمیت گیاه در حفظ و احیای دام و زنبور عسل، حفاظت از آب و خاک، روشهای اصلاح و احیای مرتع نحوه تراس بندی، علل تخریب مراتع، حفظ رطوبت توسط پوشش گیاهی، استفاده از گیاهان جهت تامین علوفه اکسیژن مورد نیاز انسان و طبقه بندی مراتع و... در جهت افزایش ارتقاء آگاهی و به روز شدن اطلاعات(فرهنگ سازی بهره برداران و مجریان در مدت زمان و روزهای مشخص دایر شده است.
برگزاری این کلاس ها و آموزش ها مقدمه ای برای برنامه ریزی آموزشی مجریان و بهره برداران عرصه های منابع طبیعی هستند.
که در ادامه کار با جمع آوری اطلاعاتی در مورد کشاورزان و دامداران(مجری و بهره بردار) که شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، من، نام بخش روستا، میزان سابقه فعالیت، میزان سواد مجری یا بهره بردار و ... که با تعیین نوع فعالیت آموزش دیده و آموزشهای مورد نیاز مرتبط با فعالیتهای آنها که این اطلاعات جمع آوری و در فرم شماره را کلاسه بندی شده است.