دلیل انتخاب این طرح امروزه در دنیا و ایران به علت مزایای تغذیه ای و اقتصادی تولید گوشت مرغ و تخم مرغ به طور وسیعی توسعه یافته و جانشین منابع پروتئین شده است.
این مزایا به طور فهرست وار به قرار زیر است: الف) مزایای تغذیه ای و بهداشتی: میزان بالای پروتئین، ضریب هضم بالا، بافت کم در کشتارگاه و هنگام مصرف، کم بودن کلسترول و اسیدهای چرب اشباع شده و بالاخره سالم بودن گوشت از نظر محدود بودن بیماری های قابل انتقال به انسان.
ب) مزایای اقتصادی: رشد سریع جوجه های گوشتی در نژادهای اصلاح شده، ضریب تبدیل غذای پایین، سهولت تهیه منابع اولیه غذایی، امکان تولید در تمام شرایط جغرافیایی و آب و هوایی، استفاده از روش کاملاً متراکم، استفاده از تکنولوژی های پیشرفته برای تولید، برگشت سریع سرمایه، تولید بر حسب نیاز جامعه در فصول مختلف و در نهایت ارزان تمام شدن تولیدات طیور به طوری که امروزه گوشت مرغ و تخم مرغ، ارزان ترین منبع پروتئین حیوانی در ایران و در تمام کشورهای دنیاست.
مقدمه به طور کلی انسانها برای رشد و ادامه زندگی احتیاج به مصرف روئین پروتئین و به خصوص پروتئین حیوانی دارد آثار بارز کمبود مصرف پروتئین در چهره افراد کشورهای فقیر و عقب افتاده بخوبی ضرورت نیاز مردم را به این ماده حیاتی آشکار می کند در دنیای امروز بیشتر جمعیت بشر فقر غذایی و آثار ناشی از آن میباشند ازدیاد روز افزون جمعیت جهان و کوچ ساکنین دهات بطرف شهرها از عوامل موثری است که هر روز دنیا را بسوی فقر و گرسنگی می کشانداما برخی از کشورهای مترقی با مال اندیشی و روشن بینی برای تهیه و تامین خوراک مورد لزوم افراد خود بنحوی مجدانه میکوشند که نه تنها فزونی نیاز و تقاضای مردم خویش را پاسخ می دهند بلکه با ازدیاد تولید و برخورداری از تاثیر ترقیات علم و صنعت پس از تامین احتیاجات کشور مقادیر زیاد از محصولات و تولیدات غذایی خود را بکشورهای نیازمند صادر میکند .
یکی از مواد پروتئینی قابل توجه برای انسان گوشت حیوانات مختلف و از جمله طیور است .
تهیه و تولید گوشت سایر حیوانات بعلت ترقی فوقالعاده سطح تقاضا و نقصان فاحش کمیت مراتع و غیره ناچار مرغداری را بصورت صنعت جوان و عظیمی در آورده است که هر روز در حال رشد و توسعه میباشد به نحوی که بعضی از کشور ها در اینمورد آنچنان بیش رفته اند که با وسعتی بکوچکی یکدهم خاک ایران و با جمعیتی حدود چهار برابر مردم ها با استفاده از صنعت عظیم تهیه گوشت پس از رفع نیاز خود با صادر کردن مقادیر زیاد گوشت بخارج ثروت هنگفتی به چنگ میاورند .
اگر چه کشور ایران در سالهای اخیر با سرعت سابقه ای بسوی صنعتی شدن پیش می تازد و شهرهای مملکت ما به نحوی روز افزون جمعیت روستاها را بخود جذب می کند .
ولی هنوز بر خلاف برخی از کشورها احتیاج مبرم به وارد کردن مواد غذایی از خرج ندارد اما حفظ این موقعیت و تامین نیاز روز افزون مردم به گوشت مستلزم آن است که صنعت تهیه و تولید گوشت کشور همیشه در حال ترقی و توسعه باشد .
سهل ترین طریق ازدیاد گوشت در ایران توجه به صنعت جوان مرغداری است زیرا به سبب مهارکردن آبهای سطح الارضی بوسیله سدهای متعدد در گوشه و کنار مملکت و نیز به علت حضور چاههای عمیق و نیمه عمیق و بهره برداری از آبهای تحت الارضی همه ساله مقادیر زیاد و اراضی غیر مزروعی و مراتع زیر کشت و زرع میرود و به همین جهت تولید گوشت گوسفند که غالب مردم ایران به مصرف آن خود گرفته اند دچار اشکال میشود و توازن بین تولید و مصرف گوشت را فقط صنعت مرغداری و ترقی آن میتواند حفظ کند .
بر خلاف بعضی از ممالک که به علت واقع بودن و مناطق حاره مرغداری در آنجا غیر ممکن است در ایران با دارا بودن وضع طبیعی و آب و هوای مناسب آینده بسیار درخشانی برای صنعت مرغداری پیش بینی میشود .
با توجه مردم و علاقمندان به امر مرغداری و حمایت دولت از این صنعت مولد ثروت در ایجاد سردخانه ها برای نگهداری گوشت مرغ در واقع ازدیاد عرضه میتوان تولید مرغ و محصولات آنرا آنقدر ترقی داد که پس از رفع نیاز و پاسخ به تقاضای مردم کشور مازاد آنرا بخارج صادر کرد و به این ترتیب صرفنظر از کمک به مردم گرسنه و محتاج ممالک نیازمند ، طریق بسیار سهل و ساده ای برای جلب ثروت و تحصیل ارز خواهد بود .
تاریخچه پرورش طیور به عقیده برخی از مورخن شرقی بومی شدن مرغ اولین بار توسط قوم ایرانی انجام گرفت .
در تاریخ طبری که مربوط به سال 302 هجری قمری است ، اهلی شدن مرغ را توسط کیورث می داند محقق غربی در مورد منشا و زادگاه مرغ عقیده دارند که موطن اصلی مرغ از جنوب شرقی آسیا بوده است بمرور در مدت چند هزار سال در سایر نقاط جهان انتشار پیدا کرده است داروین در سال 1859 در زمینه منشاء مرغ اهلی چنین نوشته است: طبق نوشته داروین قدیمی ترین اطلاعی که درباره ماکیان داریم مربوط به 4000 سال قبل است از اشیاء گلی که در زیر خاک های هندوستان و چین بدست آمده است این طور استنباط می شود که مرغ از 4000 سال پیش در هندوستان وجود داشته و اهلی بوده است در ابتتدا مرغ به عنوان پرنده زینتی و تفرحی نگهداری می کردند و خوردن تخم مرغ و گوشت مرغ متداول نبوده است ولی بمرور که تخم مرغ را خوراکی یافتند به اهمیت نگهداری مرغ از نظر غذایی پی بردند .
ماکیان در بین بسیاری از اقوام باستانی جنیه مقدس دانستند خروس را یک رو پیک روشنایی می دانستند در روز گاری که ساعت هنوز اختراع نشده بود از بانگ خروس برای گاه شناسی استفاده می کردند و کاروانسراها همیشه چند خروس نگاه می داشتند تا کاروانیان در سحرگاه با بانگ خروس بیدار شوند .
طبق نظریه محققین غربی مرغ اولین بار در جنوب شرقی آسیا اهلی گردید و پس از اهلی شدن مرغ در جنوب شرقی آسیا به مرور در اثر مهاجرت اقوام در طی قرن ها به نقاط دیگر منتقل شوند بطوری که در ده ایندوس واقع در مغرب هندوستان استخوان های مرغ را که مربوط به 2000 سال قبل از میلاد مسیح است یافته اند و این محل از موطن اصلی مرغ در حدود 3000کیلومتر فاصله دارد .
مرغ در بین النهرین در حدود 1500 سال پیش از میلاد مسیح ظاهر شد که مخصوص دربار سلاطین بود از این رو به آن « مرغ شاه» می گفتند و بنظز می رسد که بشر جنبه نمایشی دانسته و از نظر تغذیه مورد استفاده نبوده و شاهزادگان آن را برای جنگ انداختن با یکدیگر نگهداری می کردند در این زمان مقارن با مهاجرت قوم آریایی به این ناحیه بود .
بدین ترتیب اقوام آریائی در اثر مهاجرت به بین النهرین با مرغ آشنا و در حدود 1000 سال قبل از میلاد مسیح همراه با مهاجرت اقوام امریکائی به فلات ایران مرغ نیز وارد این سرزمین گشت و اقوام ساکن این فلات از آن بهره برداری می کردند راجع به سوابق حیوانات و طیور در فلات ایران آثار باستانی قابل توجهی بدست امده است از جمله در نقش های روی بناها و سنگ و آجر های پخته کردستان و شوش تصویر مرغ خانگی خروس غاز و مرغابی و بسیاری از پرندگان دیگر دیده شده است .
طبق روایات و مدارک موجود یونانی ها اولین ملت اروپایی بودند که در حدود 800 سال پیش از میلاد مسیح از طریق ایران به مرغ دست یافتند و به آن پرنده پارتی می گفتند یونانی ها در آغاز مرغ را برای جنگ انداختن و فالگیری مورد استفاده قرار می دادند ولی به مرور به فکر این افتادند که از گوشت و تخم مرغ آن استفاده کنند قرار می دادند ولی به مرور به فکر این افتادند که از گوشت و تخم مرغ آن استفاده کنند به مرور مرغ از یونان به سرزمین روم رسید و رومی ها افراد خوشگذرانی بودند و خروسها را اخته کرده و چاق می نمودند و برای جشنها و ضیافتها استفاده می کردند از روم مرغ به سرزمین بریتانیا رسید و پرورش آن معمول گردید هرگاه این انتقال تدریجی مرغ از سرزمین اصلی به سایر ممالک بر روی در حدود یک مایل ما 1600 متر در سال بوده است و قرنها طول کشید تا مرغ از کشوری به کشور دیگر از قاره ای به قاره دیگر مهاجرت نمود .
سالهای فعالیت های مرغداری جدید در ایران سالهای فعالیت های مرغداری جدید در ایران را به قرار زیر می توان خلاصه کرد: اولین گام در مورد توسعه مرغداری و دامپروری جدید در سال 1309 با تاسیس بنگاه دامپروری کشور برداشته شد هدف از تاسیس این بنگاه ترویج دامپروری و مرغداری به صورت صحیح و تجارتی در کشور بوده است .
2-در سال 1314 موسسه دامپروری جدید حیدرآباد در کرج تشکیل شد و در مورد دام های بومی و اصیل داخلی و خارجی فعالیت خود را آغاز کرد که بعدا تعدادی موسسات مشابه در نقاط مختلف ایران مانند خراسان و فارس و مازندران تاسیس شد .
3- در سال 1316 تعدادی دام اصیل از خارج وارد ایران شد و به موسسات دام پروری دولتی منتقل شد در شروع کار به دلیل عدم وجود متخصصین داخلی از متخصص خارجی بخصوص فرانسوی استفاده شد ولی به مرور با بازگشت دانشجویان اعزامی کشور متخصصین ایرانی استفاده شد .
4- در سال 1333 سازمان دامپروری کشور به کمک اصل چهار ترومن و کمک های کمی آمریکا تعداد 60000 جوجه از نژادهای نیوهمشایر ، ردایلندرد و پلیموشاروک وارد نبود و این جوجه ها توسط وزارت کشاورزی بین روستائیان پخش شد ولی به علت بیماری نیکو کاسل ملیارد ها ضرر به مرغداری ایرانی وارد شد .
5- در سال 1334 خوشبختانه کارشناس موسسه رازی موفق به ساختن واکسن موثر بر علیه بیماری نیو کاسل شد به طوری که به مرور در سالهای بعد بیماری تا حد قابل توجهی مورد کنترل قرار گرفت و پس از یک توقف چند ساله در امر گسترش مرغداری جدید در اثر وجود بازار مناسب و تقاضای کافی برای فرآورده های طیور و همچنین وجود تخصص های لازم در داخل کشور تشکیلات دولتی و خصوصی درباره شروع به فعالیت در این زمینه نمودند 6- در سالهای 1339-1340-1341- به ترتیب تعداد 1327726 و 116322 و 1837180 عدد جوجه یک روزه که اغلب از نژاد تخمی بودند توسط بخش خصوصی و دولتی وارد ایران شد.
هنوز تولیدات طیور در شرایط تجارتی بسیار کم بودو به طوری که در سال 1329 نسبت تولید مرغداری های تجارتی اطراف شهرها به کل تولید تخم مرغ 01/1 درصد بوده اشت .
7- در سال 1339 با تاسیس موسسه جوجه کشی نارمک متعلق به وزرات کشاورزی صنعتی مرغداری نوپای ایران با ماشین های جوجه کشی بزرگ و همچنین تشکیلات تجارتی تولید جوجه یک روزه به مقیاس وسیع آشنا گردید موسسه نارمک در تیرماه 1340 یا ظرفیت 2296160 تخم مرغ مورد بهره برداری قرار گرفت و در سال 1348 ظرفیت آن به 1183140 رسانده شد این امر موجب تشویق و راهنمایی بخش خصوصی گردید و به روز تشکیلات عظیم جوجه کشی و تولید جوجه در یک روز ، در اطراف شهرهای برگ به وجود آمد .
8- در سال 1342 وزارت کشاورزی و همچنین بخش خصوصی بجای ورود تخم مرغهای جوجه کشی شروع در تهیه گله های مخصوص تهیه تخم مرغ گوشتی و با گله های مرغ مادر نمود .
9- در سال 1346 صنعت تولید غذای دام در ایران پا گرفت و کارخانه غذای طیور توسط وزارت کشاورزی در سعید آباد کرج تاسیس شد و مقارن با آن کارخانه بزرگ نظیر پارس ، پرویمی ، دانه داران و غیره در رشته تولید صنعتی غذای دام و طیور به فعالیت پرداختند .
10- در سال های 1350 تا 1354 مجتمع های بزرگ مرغداری توسط بخش دولتی و خصوصی تاسیس و شورع به فعالیت و بهره برداری نمودند از جمله در سال 1351 شرکت ماکیدام با ظرفیت 8 هزار تن تخم مرغ و 2400 تن گوشت و مرغ و 226300 تن خوراک مرغ و در سال 1353 مجتمع عظیم سیمرغ برای تولید گوشت مرغ تخم مرغ و غذای مرغ مجهز به تشکیلات مرغ مادر جوجه کشی و تولید جوجه یک روزه و تشکیلات کشتارگاه سردخانه در تهران و اصفهان و کرمان و یزد و خراسان به صورت مجموعه ای زنجیره ای به فعالیت پرداخت و به طوری که به صورت یک موسسه منحصر به فرد در خاور میانه شد .
در سال 1354 مجتمع برکت در اطراف تهران با ظرفیت 600 هزار مرغ مادر و 62 دستگاه ماشین جوجه کشی و تولید 50 میلیون جوجه در سال به وجود آمد .
11- در سال 1355 کشتارگاه و تشکیلات بسته بندی و ذخیره تخم مرغ پردیس در کرج با ظرفیت تولید 45 تن گوشت مرغ در روز و ذخیره 600 تن تخم مرغ به وجود آمد .
12- در سال 1356 برای اولین بار اجداد تخمی توسط شرکت مرنمک وارد ایران گردید و مورد بهره برداری قرار گرفت و بدین ترتیب قسمتی از گله های مرغ مادر تخمی در ایران تولید گردید و گامی دیگر در جهت خود کفائی برداشته شد .
13- در سال 1358 تعداد زیادی از تشکیلات بزرگ و مجتمع های مرغداری بخش خصوصی مصادره و در اختیار دولت یا بانکها و نهاد ها قرار داده شد .
بطوری که امروزه دولت و بانکها و نهادهایی مانند بنیاد مستضعفان و بنیاد شهید دارای تشکیلات عظیم مرغداری هستند و نقش مهمی را در تولیدات طیور در ایران دارا می باشند .
14- در سال 1361 تشکیلات تولید لاین های گوشتی توسط وزارت کشاورزی در بابل کنار و مازندران شروع به فعالیت نمود این طرح در سال 1370 به بهره برداری رسیده و باید مملکت را از نظر تولید گله های مرغ اجداد و مرغ مادر گوشتی خودکفاء بر نماید .
15- در سال 1362 مجتمع پرورش مرغ اجداد گوشتی در موسسه زیاران وابسته به وزارت کشاورزی در نزدیکی قزوین بوجود آمد و به صورت رضایت بخشی به فعالیت پرداخت و در سال 1370 تشکیلات دیگری به منظور پرورش مرغ اجداد گوشتی در تبریز بوجود آمد و در سال 1371 به بخش خصوصی نیز اجازه فعالیت در زمینه پرورش اجداد گوشتی داده شد .
فصل اول :اصول علمی و عملی جایگاه طیور تهیه جایگاه مناسب یکی از مسائل مهمی مرغداری امروزه را تشکیل می دهند زیرا قسمت اعظم سرمایه گذاری اولیه یک مرغداری صرف تهیه لانه می گردد اگر جایگاه از روی اصول و به خوبی تهیه شود مرغها در هوای سرد و گرم خود و در هوای گرم برای سردکردن خود دچار زحمت و اشکال نیستند از این رو تمام انرژی خود را صرف تولید بیشتر می نمایند .
تجربه نشان داده است که هیچ گاه تولید و بهره کافی بدون جایگاه مناسب و صحیح امکان پذیر نیست البته منظور از یک جایگاه خوب زیبایی و پرخرجی آن نیست بلکه جایگاه خوب باید اولا تمام شرایط مناسب را برای زندگی پرنده فراهم سازد به طوری که فعالیتهای فیزیولوژیکی بدن به خوبی انجام گیرد و قسمت اعظم غذای مصرف شده صرف تولید و بهره اقتصادی گردد .
ثانیا ً پرنده را از آزار و تجاوز پرندگان دیگر و حیوانات موذی مصون دارد .
ثالثا : از نظر کار سهل و ساده باشد به طوری که کارگر مربوطه به آسانی و در حداقل مدت به کارهای جاری رسیدگی کند و از همه مهم تر از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشد عواملی که به طور اساسی در مورد جایگاه باید در نظر گرفت عبارتند از : شرایط بهداشتی : از نظر شرایط بهداشتی لانه های طیور نکات زیر باید مورد توجه باشد: الف- تامین فضای لازم : تامین فضا لازم و مناسب محدود سبب اشاعه بیماری های مختلف در گله می شود و از طرفی دیگر قرار دادن فضای بیش از حد برای مرغان از نظر اقتصادان گران تمام می شود و مقرون به صرفه نیست از این رو پیش بینی فضای مناسب و لازم یکی از اصول اساسی ساختمانهای پرورش طیور است .
مقدار فضایی که برای نگهداری هر مرغ در لانه باید در نظر گرفت بستگی به شرایط محیطی و جغرافیایی نژاد و سیستم پرورش و نگهداری دارد در آب و هوای گرم مانند ایران باید فضای بیشتری برای مرغان در نظر گرفت نژاد سنگین که دارای خته بزرگ هستند احتیاج به فضای بیشتری اند سیستم پرورش نیز در میزان فضا موثر است اگر مرغها به طریقه کاملا محسوس نگهداری شوند باید مقدار بیشتری فضا در لانه در اختیار آنها گذاشت از طرفی دیگر هرچه گله بزرگتر باشد احتیاج به مقدار کمتری فضا است .
ب- تامین تهویه : تهویه لانه مرغ از چند نظر مهم است.
اولا : به وسیله تهویه اکسیژن کافی در اختیار مرغها گذارده می شود .
ثانیا : گاز کربنیک و سایر گازهای تولید شده از لانه خارج می شود .
رابعا: بوی نامطبوع حاصل از تعمیرات مدفوع از لانه خارج می شود باید دانست که متالبولیسم در پرندگان بالا بوده از این رو مقدار هوای مورد احتیاج آنها نسبت در لانه مرغ بسیار مهم است .
مقدار فضای هوائی مورد احتیاج هر پرنده با جریان هوا در لانه و همچنین اختلاف حرارت هوای داخل و خارج لانه بستگی دارد در یک فضای محدود هوا بستگی به ارتفاع لانه دارد هرچه سقف بلندتر باشد تهویه و مقدار فضای هوایی و تنفسی بیشتر می باشد .
تهویه در لانه ها به طور کلی به دو صورت انجام می شود : 1- تهویه مصنوعی یا مکانیکی (در سیستم بسته) 2- تهویه طبیعی (در سیستم باز) در تهویه طبیعی از پنجره های دیواری و ناکش و امثال آن استفاده می شود .
تهویه طبیعی بستگی به طرز ساختمان لانه محل لانه از نظر جریان مواد و جهت و طرز قرار گرفتن پنجره ها دارد در لانه های که تعداد کمی مرغ نگهداری می شود تهویه طبیعی کافی است ولی وقتی که تعداد زیادی پرنده نگهداری می شود تهویه طبیعی کافی نیست و باید از تهویه مصنوعی یا مکانیکی استفاده کرد میزان تهیه مصنوعی در لانه بستگی به تعداد مرغ و وزون آنها و همچنین چگونگی قرار گرفتن دستگاهای تهویه ای دارد در مرحله اول بهره صحیح یک روش تهویه به طور دقیق با ارتفاع لانه بستگی دارد لانه هایی که ارتفاع دیواره آنها دو متر و یا بیشتر است برای تهویه مناسب هستند .
در لانه هائی که ارتفاع دیواره آنها کمتر از 2متر است تهویه به خوبی صورت نمی گیرد به خصوص اگر از تهویه مکا نیکی استفاده شود سرعت تخلیه سبب جریان شدید هوا و سبب ناراهتی مرغها می گردد .
در مورد هوا کشهای مکانیکی که اغلب الکتریکی هستند علاوه بر ارتفاع سقف محل نصف اندازه مدخل هوا ومسیر هوا نیز نقش مهمی در تهویه خواهد داشت .
ج:تامین حرارت: یکی از هدفهای اصلی جایگاه طیور نگهداشتن حرارت داخلی لانه در میزان مناسب است ساختمان لانه باید طوری باشد که در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد در کشورهایی مانند ایران که اغلب بین حرارت تابستان و زمستان تفاوت زیاد است نگهداشتن درجه حرارت لانه در میزان مناسب اغلب تولید اشکال می کند ولی با در نظر گرفتن اصول ساختمان می توان شرایط مناسب را از نظر حرارت برای مرغ فراهم نمود.
حرارت مناسب برای جوجه های یک روزه در حدود 22-35درجه سانتیگراد است.
به مروری که جوجه ها رشد می کنند به مقدار کمتری حرارت احتیاج دارند زیرا دستگاه تولید حرارت مرکزی آنها کاملتر می شود از این رو باید حرارت را کاهش داد.
جدول حرارت مورد نیاز برای جوجه های در حال رشد (هفته اول35 – 32) (هفته دوم30) (هفته سوم26 ) (هفته چهارم 23 ) (هفته پنجم20 ) (هفته ششم به بعد16-13) در شب پرندگان احتیاج به حرارت بیشتر می دادند زیرا فعالیت آنها کمتر است در حالی که در روز بر اثر فعالیت تولید حرارت کافی می نماید از این رو توصیه شده است که حرارت لانه شب ها در حدود 17درجه و در روز ها حدود 15 درجه سانتیگراد باشد .
د:تامین رطوبت: مرغان نیز مانند تمام موجودات دیگر احتیاج به مقداری رطوبت دارند زیرا همان طور که ذکر شد متابولیسم در آنها بسیار سریع می باشد و مقدار زیادی از رطوبت را به وسیله ترشحات مختلف بدن دفع می کنند از این رو اگر هوای لانه بیش از اندازه خشک باشد فورا به مقابل این امر حساسیت نشان می دهند از طرف دیگر مرغان نسبت به دامهای دیگر بیشتر آب می نوشند و ادرار و مدفوع را باهم دفع می کنند از این رو اگر لانه به خوبی تهیه نشود مقدار رطوبت فضا در نتیجه رطوبت لانه افزایش می یابد و این امر از نظر اشاعه بعضی بیماری های انگلی و میکروبی بسیار بسیار مضر خواهد بود زیرا معمولا عوامل میکروبی و انگلی در شرایط مرطوب بهتر می توانند رشد کنند و خاصیت بیماری زائی خود را نگهدارند به خصوص این امر در مورد کرمهای روده ای کوکسیدیوز به خوبی صادق است از این رو لانه های مرطوب منبع همیشگی و دائمی این گونه بیماری ها می باشد کف و دیواره های عایق و همچنین تهویه خوب و صحیح سبب کم شدن تراکم رطوبت و در نتیجه بهبود شرایط بهداشتی لانه می شود .
هـ : تامین نور لانه : اشعه آفتاب و هوای باز و روشن اثر بسیار خوبی در رشد جوجه ها و در ازدیاد تولید تخم مرغ دارد .
نور آفتاب از دو نظر حائز اهمیت است اولاً سبب از بین رفتن عوامل بیماری زا میشود و ثانیا بر اثر خواص شیمیایی و حیاتی خود (اشعه ماوراء بنفش) سبب ایجاد ویتامین D در موجود زنده میگردد بعضی از مواد حیوانی و گیاهی در داخل بدن تبدیل به ویتامین D میشوند به این دسته از مواد پرو ویتامین D میگویند برای تامین نور آفتاب در لانه اغلب از پنجره های جنوبی استفاده میشود زیرا پنجره هایی که در این جهت قرار گرفته باشند حد اکثر نور آفتاب را برای لانه تامین میکنند پنجره ها هر چه قدر به کف نزدیکتر باشند بهتر است زیرا در هنگامی که پنجره ها باز میشوند اشعه افتاب به خوبی در کف لانه و به مرغها می تابد در تابستان وجود نور شدید افتاب در داخل لانه اغلب سبب ناراحتی مرغها میشود و گاهی نیز سبب به وجود آمدن عارضه کافی با لیسم در آنها میگردد از این رو معمولا به وسیله قرار دادن سایبان در بالای پنجره باید از ورود نور آفتاب به داخل لانه جلوگیری کرد به هر حال مسئله وجود نور کافی در لانه یکی از اصول جایگاه طیور به شمار می رود امروزه اکثرا از نور مصنوعی استفاده میشود زیرا کنترل ان راحت تر است .
2-انتخاب محل جایگاه : محل جایگاه طیور از نظر اقتصادی و همچنین از نظر کار حائز اهمیت فراوانی است.
در این مورد نکات زیر را باید در نظر داشت : الف:رابطه با ساختمان های دیگر: ساختمان های مرغداری نباید زیاد به خانه های مسکونی نزدیک باشد زیرا این امر از نظر بهداشتی صحیح نیست از طرف دیگر برای نامطبوع مرغداری و همچنین سر و صدای آنها اغلب مزاحم ساکنین منازل اطراف است .
از سوی دیگر ساختمان مرغداری نباید زیاد از خانه مسکونی کارگران دور باشد زیرا این امر سبب اتلاف وقت از نظر ایاب و ذهاب می گردد در ضمن رسیدگی به مرغ ها در موقع ضروری مشکل است.
ب:رابطه با شهر: اگر مرغداری زیاد به شهر نزدیک باشد از نظر اقتصادی ممکن است گران تمام شود زیرا اغلب قیمت زمین در نواحی نزدیک شهر گران است از طرف دیگر مرغداری نباید زیاد ازشهر دور باشد زیرا در این صورت رساندن تولید ات مرغداری به بازارهای شهر مشکل و گران تمام می شود.
محل ساختمان مرغداری نباید نزدیک نقاط پر سر و صدا مانند ایستگاه راه آهن-خطوط راه آهن –فرودگاهها- و بلاخره میدان مشق نظامی و غیره باشد زیرا همان طور که گفته شد مرغ ها نسبت به سر وصدا بسیار حساس اند و اغلب بر اثر جزئی سروصدا دچار ترس و وحشت می شوند و تولید آنها به طور محسوس پایین می آید.
ج.
جایگاه طیور باید از جایگاه سایر دام ها حتی الامکان دور باشد: به خصوص هیچ وقت نباید انواع مختلف پرنده مانند مرغ و بو قلمون و اردک و غاز را در یک مکان نزدیک هم نگهداری کرد زیرا اغلب بعضی از پرندگان حامل عوامل بیماری زا برای برخی دیگر هستند.
د: جهت لانه: جهت لانه از نظر پیش بینی نور و جریان هوا جهت باد و طوفان های موسمی در نظر گرفته می شود .
این امر بسته به محل موقعیت جغرافیایی فرق می کند ولی به طور کلی باید جهتی را انتخاب کرد که دارای حداکثراشعه آفتاب به خصوص در زمستان باشد .
از این رو بهترین جهت برای لانه جهت جنوبی یا شرقی است .
معمولا در جهت جنوبی اشعه آفتاب بهترداخل لانه می شود .
به خصوص این امر برای آفتاب زمستانی بیشتر صادق است همچنین جهت شرقی دارای همان مزایایی است که برای جهت جنوبی ذکر گردیده .
معمولا پرندگان آفتاب صبح را بیشتر از اشعه آفتاب بعد از ظهر دوست دارند مرغ ها اصولا در صبح فعال تر و سر حال تر اند و وقت بیشتری را در زیر اشعه آفتاب صرف می کنند .
در جهات جنوبی یا شرقی صبح زود آفتاب وجود دارد و در عین حال در روز های گرم تابستان زودتر اشعه آفتاب دربعد از ظهر از لانه خارج می شود.
ح: وضع خاک : ساختمان شیمیایی خاک و همچنین موقعیت زمین در مرغداری باید مورد توجه کامل قرار گیرد.
ساختمان در محل مسطح و یا شیب دار بهتر از نقاط کاملا مرتفع یا پست است زیرا در نقاط شیب دار عمل و خشک نگه داشتن زمین بهتر از نقاط پست صورت می گیرد .
زمین هایی که درنقاط پست قرار گرفته است اغلب سبب جمع شدن رطوبت در لانه می شود و خشک نگه داشتن لانه مشکل می گردد .
عوامل بیماری زای به خصوص تخم انگل ها به خوبی نمی توانند در زمین های رسی و ماسه ای به زندگی خود ادامه دهد در زمینهای مرطوب و سیلیسی و آهکی نمی توان به خوبی عمل زه کشی را انجام داد و از طرف دیگر عوامل بیماری زا و انگل ها به خوبی در چنین شرایطی می توانند خاصیت بیماری زای خود را برای مد ت مد یدی حفظ کنند .
کاشتن درخت در اطراف لانه لطافت هوا می شود از طرف دیگر باعث جلوگیری ار باد و طوفان در زمستان می گردد با ایجاد سایه درتابستان تا اندازه ای هوا را خنک می کند .
فصل دوم : اصول علمی وعملی تغذیه طیور تغذیه طیور قسمت مهمی از وظایف مرغداری مدرن امروزرا تشکیل می دهد مسئله تغذیه از نظر بهداشتی واقتصادی قابل اهمیت است از نظر بهداشتی هنگامی مرغ می تواند به فعالیت فیزیولوژیکی خود به طور مناسب ادامه دهد که به وسیله تغذیه صحیح تمام مواد مورد احتیاج بدن در اختیار او باشد .
از نظر اقتصادی نیز بایستی در نظر داشت که 75 درصد از مخارج روزمره مرغداری را هزینه های مربوط به غذا تشکیل می دهد از این رو توجه داشتن به کیفیت وکمیت غذا در مرغداری امروز بسیار در خور اهمیت است .موادی که در تغذیه طیور به کار می رود از نظر ساختمان شیمیائی به دستجات زیر تقسیم می شود.
1-آب 2-مواد قندی یانشاسته ای 3-چربی ها 4-پروتئین ها 5-املاح 6- ویتامین ها 1-آب:در بدو امر نام بردن از آب به منزله ی یک ماده غذائی کمی ثقیل به نظر می رسد.
ولی آب در تغذ یه روزانه ی طیور جنبه ی حیاتی دارد محرومیت از آب طیور را به مراتب سریع تر از محرومیت از هر ماده غذایی دیگر از پای در می آورد .
وجود آب برای هضم و جذب غذا - انتقال غذا از یک نقطه ی بدن به نقطه ی دیگرو تنظیم حرارت بدن ضروری است .
مقدار آب مورد لزوم برای طیور بسته به عوامل مختلف فرق می کند .
این عوامل عبارتند از : 1-مقدار غذایی که خورده می شود 2-حرارت رطوبت محیطی 3-سن ووضع پرنده از نظر سلامت و بیماری 4-ساختمان و کیفیت غذا-مقدار رطوبت نمک وپروتئین غذا.
به طور کلی نسبت آب و غذای خورده شده در طیور در حدود 2به 1 ویا 3به1 است .
وقتی که هوا خشک گرم است طیور 2به3 بار بیشتر از حالت معمولی آب می نوشد همچنین در هنگام بیماری اغلب عطش مرغ زیاد می شود وآب بیشتری می نوشد از این رو همیشه باید آب تمیز وپاکیزه و کافی در اختیار مرغ ها قرار داد.
2-موادقندی ونشاسته ای: قسمت اعظم ساختمان گیاهان و دانه های گیاهی از این مواد تشکیل شده است در ساختمان شیمیائی این مواد اکسیژن وهیدروژن و کربن وجود دارد .
منبع اصلی مواد قندی را گیاهان و دانه های آنها تشکیل می دهند بعضی مواد حیوانی مانند شیر و فراورده های آن شامل مقدار کمی مواد قندی می باشند عمل اصلی مواد قندی تامین انرژی بدن است .
3-چربی ها: چربی ها در طیور در زیر پوست اطراف سنگدان و روده قرار گرفته اند.
چربی ها در بدن به منزله ی یک منبع تولید انرژی عمل می نماید .
چربی ها اغلب در دانه های گیاهی وجود دارد در اندام های حیوانی نیز مقداری چربی وجود دارد .
عمل مهم دیگر چربی ها در بدن انتقال ویتامین های قابل حل در چربی به اعضاء بدن می باشد .چربی ها در بدن در برابر اشعه تغیر شکل می دهند و به ویتامینِِD تبدیل می گردند 4-پروتئین ها : از نظر ساختمان شیمیائی پروتئین ها از ازت وکربن وهیدروژن واکسیژن و گوگرد تشکیل شده اند در عده ای از پروتئین ها علاوه بر عناصر فوق فسفر هم وجود دارد .
پروتئین ها از نظر منشاء ومنبع به دو دسته ی بزرگ تقسیم می شوند .
1- پروتئین های گیاهی که از گیاهان به دست می آیند .
2- پروتئین های حیوانی که از بافت ها یا فراورده های حیوانی منشاء می گیرد .
استفاده از غذا برای رشد : میزان رشد در طیور و دامهای دیگر بستگی به عوامل مختلفی مانند:نوع –نژاد –جنس –سن –وضع – جیره ی غذایی مقدار غذا وبلاخره شرایط محیطی دارد بعضی انواع طیور دارای رشد سریع تری نسبت به برخی دیگر هستند .
مثلا اردک دارای سرعت رشد بیشتری نسبت به مرغ خانگی می باشد .
همچنین از نظر جنس معمولا رشد در خروس ها سریع تر از مرغان است.
از طرفی سرعت رشد طیور با سن تغیر می یابد بدین ترتیب که در سنین اولیه زندگی منحنی رشد به سرعت بالا می رود وسپس اینسرعت کم شده و بالاخرمتوقف شده سیر نزولی می یابد.
جیره ی غذایی مناسب و متعادل سبب سرعت رشد می شود زیرا تمام مواد مورد احتیاج برای رشد را تامین می کند .
بالعکس جیره های غذایی که یک یا چند نوع ماده اساسی را فاقد هستند سبب کاهش سرعت رشد می شوند .
به طور کلی هر چه سن پرنده کمتر باشد واحد رشد نسبت به غذایی که خورده شده است بیشتر است .