دانلود مقاله رفتار شناسی کاربردی گوسفند

مقدمه مشخصه های رفتاری منحصر به فرد و جالب توجهی در گوسفند مشاهده شده است که با بقا و تکثیر آن در شرایط محیطی خاص و مناسب در ارتباط است.

گوسفند داران موفق به خوبی با مفهوم رفتار شناسی گوسفند آشنا هستند و از علم و دانش موجود برای ارتقاء مدیریت خود بهره می برند.

به مطالعه علمی رفتار شناسی حیوانات و اتولوژی(شناخت الگوهای رفتاری جانوران) می گویند.

در این مقاله به بررسی جنبه های مختلف اتولوژی گوسفند نظر جفت گیری، عادات تغذیه ای و دوران بعد از تولد می پردازیم.

البته این مقاله جامع نیست زیرا حوزه بررسی بسیار گسترده است.

در اینجا بیشتر بر مشخصه های خاص رفتاری تمرکز می کنیم.

اصول رفتار شناسی گوسفند در سالهای اخیر رفتارشناسان اطلاعات ارزشمندی در رابطه با رفتار شناسی گوسفند ارائه کرده اند.

در ادامه به شرح و بیان پیشنهادهای مدیریتی در این رابطه می پردازیم.

مطالعه این مطالب نمونه تازه ای در مقابل پرورش دهندگان می گشاید.

قبل از پرداختن به مسائل مربوط به تحقیق رفتارشناسی کاربردی گوسفند به چند اصل ضروری است.

از جمله آنها چند تعریف و بیان شرح مختصری از حالات و خصیصه هایی از گوسفند است که با کمک آنها با محیط تعامل و ارتباط دارد.

همچنین توجه به این مشخصه ها از آنجا حائز اهمیت است که منجر می شود به علت تفاوت رفتاری گوسفند با سایر جانوران پی ببریم.

رفتار در واقع واکنش حیوان به محیط است.

گوسفند اهلی در محیط نسبتا کنترل شده زیست می کند و پاسخ و عکس العمل ذاتی یا اکتسابی اش در محیط تقریبا قابل پیش بینی است.

بخش مهمی از ماهیت گوسفند رفتار اوست.

بنابراین باید به این سوال مهم پاسخ بدهیم: گوسفند چیست؟

یکی از معروف ترین رفتار شناسان دنیا، دکار آرکیلگور، چنین تعریفی ارائه می دهد: گوسفند حیوانی بی دفاع، محتاط، پوشیده از پشم، بصری و نشخوار کننده که خاستگاهش صحرا یا کوهستان است که آب کمی نیاز دارد.

زاد و ولد فصلی داشته و در مواقع خاصی از سال ساختار زیرگروه نو مجزایی تشکیل می دهد.

بقیه به این نکته اشاره می کنند که گوسفند حیوانی بسیار اجتماعی ست و نیاز دارد تا به صورت گروهی حداقل با 4 یا 5 گوسفند دیگر زیست کند که حتی در حین چرای گروهی با یکدیگر ارتباط بصری برقرار می کنند.

آنچه بیش از همه رفتار گوسفند را متمایز می کند به گیاه خواری یا همان نشخوارکنندگی آن برمی گردد.

به عنوان مثال رفتار غذایی گوسفند علفخوار را با دیگر الگوهای خوراک نظیر گوشت خواری مقایسه کنید.

حیوانات گوشتخوار وقت کمتری صرف تغذیه می کنند.

گوسفند به طور معمول وقت بیشتری صرف تغذیه و نشخوار می کند ولی در مقابل زمان کمتری برای پیدا کردن غذا صرف می کند.

حیوانات گوشتخوار باید به طعمه حمله کنند و قبل از مصرف آنرا از پای درآورند.

گوسفند صرفا چرا می کند.

بنابراین خصیصه ها و بسیاری ویژگی های دیگر گوسفند از جانوران گوشتخوار متمایز است حیوان گوشتخوار تهاجمی است اما گوسفند موجودی منفعل است.

آناتومی حیوانات گوشتخوار به شیوه ای است که آنها را برای کشتن دیگر حیوانات آماده کرده است اما گوسفند تنها برای چرا قابلیت دارد.

گوسفند هیچ گاه حیوانات گوشتخوار را نمی کشد.

رفتار شناسان مدت زمان نشخوار کردن گوسفند را مشخصه خاص گوسفند قلمداد می کنند.

ممکن است چندین ساعت در روز صرف نشخوار کردن شود که نیازمند این است که گوسفند در شرایط آرام و راحت باشد.

فشار و استرس ناگهانی منجر به توقف ناگهانی نشخوار کردن می شود.

در حین نشخوار گوسفند و حتی لگد در حالت خواب آلودگی و آرام قرار دارند.

معمولا چرا و نشخوار به صورت گروهی انجام می گیرد و با فعالیت ها و حرکات چون تمیز کردن بدن همراه است.

در گروه بودن و حضور در گله میزان استرس و احتمال بروز خطر را کاهش می دهد.

حتی می توان گفت نشخوار کردن نوعی فعالیت ضد خستگی است.

حواس گوسفند گوسفند و دیگر حیوانات از حواس پنجگانه بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه برخوردارند حیوانات با کمک این حواس با محیط در تعامل و ارتباط هستند.

می توان گفت این حواس آغازگر یا تعدیل کننده واکنش رفتاری است.

ارزیابی حواس گوسفند کار دشواری است.

ارزیابی ساده آناتومی نشان می دهد که گوسفند و انسان تفاوت های شاخصی در چگونگی دیدن، احساس کردن، چشیدن، شنیدن و بوئیدن دارند.

هر چند نباید ادراکات حیوان را صرفا به ارزیابی های آناتومی محدود کرد.

با این حال درک ما از رابطه میان آناتومی و درک حقیقی بسیار ابتدائی و محدود بوده و بنابراین ارزیابی جامع غیرممکن است.

پس نمی توان با حواس گوسفند به طور تمام و کمال آشنا شد.

اما در این رابطه اطلاعات مفیدی در دست است که می تواند برای ارتقاء مدیریت کارآمد باشد.

حس بینائی آیا تا به حال رو در رو به گوسفند خیره شده اید؟

مردمک بسیار بزرگی دارد و شکل آن با مردمک چشم انسان متفاوت است و تقریبا مستطیل شکل است.

کره چشم گوسفند به سمت کناره صورت(سر) کشیده شده است بنابراین می تواند محدوده گسترده تری را زیر نظر داشته باشد.

دانشمندان رفتارشناس معتقدند که مکان قرار گرفتن و ساختار چشم های گوسفند منحصر به فرد است و او را به شکل طعمه درآورده است.

در حیوانات شکارگری نظیر سگ و کایوت چشم در قسمت جلوی سر قرار دارد که باعث می شود حوزه دید کلی محدودی داشته باشند اما حوزه دید هر دو چشم در آن واحد بیشتر است.

بنابراین حیوان شکارگر قدرت دریافت و تمرکز بالاتری دارد.

حیواناتی چون گوسفند تنها با کمی چرخاندن سر می توانند کل منطقه را زیر نظر بگیرند.

اگر خطری آنرا تهدید کند گوسفند متوجه شده و واکنش نشان می دهد که اغلب فرار است.

شکل مردمک و محل گیرنده های بصری در شبکیه حوزه دید جانبی را افزایش می دهند که البته می تواند مشکلاتی را هم در پی داشته باشد به عنوان مثال گوسفند نمی تواند شکارگری را که در بالای سر او مثلا لابه لای درختی است ببیند.

این مشکل در مورد آهو هم صادق است.

آیا این محدودیت دید برای دیدن بالای شر مشکل جدی ایجاد می کند؟

پاسخ دقیق این سوال مشخص نیست با این حال می توان گفت گوسفند نسبتا تیزبین است.

او به راحتی می تواند چراگاه مناسب را بیابد و از آن استفاده کند.

همچنین باید به تعداد یاخته های مخروطی وسیله مانند چشم گوسفند توجه کرد که تفاوت چندانی با یافت های چشم انسان ندارد.

تا مدت ها تصور می شد گوسفند و دیگر دام ها کور رنگی دارند اما امروزه شواهد این عقیده را رد می کند.

در واقع در چشم تمامی چهارپایان یاخته های مخروطی وجود دارد که می توانند با آن رنگ ها را ببینند.

آزمایشاتی در مورد قدرت تشخیص رنگ چشم گوسفند انجام شده و به این نتیجه رسیده اند که گوسفند کور رنگی ندارد.

البته تفاوتی میان این مشخصه در گوسفند و انسان وجود دارد.

حس شنوایی در این حوزه تحقیقات کمی انجام شده است.

البته شواهد نشان می دهد که گوش گوسفند به صداهایی با تن بالا حساس است همچنین با شنیدن صداهای ناگهانی و بلندی چون صدای ترقه یا پارس سگ هورمونهای مربوط به استرس در بدن گوسفند آزاد می شود.

با افزایش سطح این هورمونها گوسفند عصبی شده و از کنترل خارج می شود.

بنابراین زمانی که گوسفندان را به چرا برده اید مراقب باشید صداهای بلند آنها را از کنترل خارج نکند.

گوش گوسفند می تواند صداها را تشدید و تقویت کند.

صدا با شدت و فاصله زمانی نسبتا متفاوت به هر گوش می رسد و سیستم شنیداری آنرا به سیگنال را ستایی(جهت دار) تبدیل می کند.

حتی در این حین از حرکت گوشها، سر و بدن هم کمک می گیرند.

این توانایی هم همچون حس بویایی و بینایی به بقای گوسفند کمک می کند.

حس بویایی شاید حس بویایی گوسفند دشوارترین حوزه بررسی باشد.

سیستم بویایی گوسفند از انسان بسیار پیشرفته تر است.

گوسفند در تعامل با محیط از حس بویایی خود بسیار استفاده می کند.

با وجود آنکه نمی دانیم درک کاملی از حس بویایی گوسفند داشته باشیم می توانیم زمانی که بوی خاصی خاطره های فراموش شده را زنده می کند به مرتع هایی دست یابیم.

گوسفند به چندین شیوه از حس بویایی خود استفاده می کند.

یک نمونه زمانی ست که از حس خود برای تشخیص دیگر گوسفندان استفاده می کند.

میش(گوسفند ماده) هم با کمک حس بویایی بره خود را می یابد.

یک مورد دیگر استفاده از حس بویایی در هنگام جفت گیری است.

گوسفند نر مدام در میان گوسفندان می گردد و با بو کشیدن گوسفند ماده آماده فعالیت جنسی(ورتاک) را پیدا می کند.

به بالا نگه داشتن سر و حالت لبهای گوسفند نر در حین بوئیدن گوسفند ماده پاسخ(واکنش) فلمن می گویند.

این مشخصه که گاهی در گوسفند ماده هم مشاهده می شود به ارگان(عضو) خاصی در بالای سقف دهان او مربوط می شود، که به آن عضو خیشومی- تیغه ای می گویند.

زمانی که گوسفندهای نری که قبلا در گله حضور نداشته اند وارد گله می شوند گوسفندان ماده متوجه حضور آنها می شوند و واکنش نشان می دهند.

فرومون گرفته شده از استروئید در گوسفند نر عضو خیشومی- تیغه ای گوسفند ماده را تحریک می کند.

گوسفند برای یافتن آب و تشخیص مرتع از علوفه از حس بویایی خود استفاده می کند.

به عنوان مثال گوسفند در نزدیکی مکانی که توسط دیگر گوسفندان آلوده شده چرا نمی کند.

بنابراین حس بویایی او الگوی چرای خاصی را طلب می کند.

گوسفند علوفه تازه را به علوفه آلوده و مانده ترجیح می دهد.

علوفه سالم و مانده را بو کنید اگر بوی نامطبوعی داشت مطمئن باشید که بوی به مرامت نامطبوع تری برای گوسفند خواهد داشت.

البته گاهی انسان نمی تواند برخی بوهای نامطبوع چون آفلاتوکسین را تشخیص دهد.

گاهی هم برخی علوفه ها نظیر علوفه سیلو شده به نظر ما ناخوشایند است ولی گوسفند به راحتی از آن استفاده می کند.

حس چشایی حس چشایی گوسفند برخلاف حس بویایی او اهمیت چندانی ندارد و پاسخ های رفتاری مربوط به حس چشایی را نمی توان به راحتی از پاسخ های مربوط به حس بویایی تفکیک کرد.

گوسفند علوفه خراب را تشخیص می دهد و مسکن است این رفتار او به حس چشایی برگردد.

زمانی که چندین نوع علوفه در اختیار داشته باشد تنها چند نوع خاص را انتخاب می کند.

زمانی که در چراگاه چندین گونه خوراکی موجود باشد نمونه هایی که گوسفند انتخاب می کند با نمونه های انتخابی دیگر چارپایان و بز متفاوت است.

آزمایشات متعددی انجام شده تا مشخص شود که آیا گوسفند خرد(تدبیر) تغذیه ای دارد؟

فرض بر این است که گوسفند از علوفه ای تغذیه می کند که بدنش به مواد مغذی آن نیاز داشته باشد.

گاهی بیشتر از حد لازم از علوفه استفاده می کنند تا مواد مورد نیاز بدنشان تامین شود.

نمک نمونه خوبی است.

برای تامین سدیم از نمک استفاده می شود اما گاهی گوسفند بیش از حد نیاز مصرف میکند.

خوشبختانه شواهدی وجود ندارد که نشان دهد مصرف بیش از حد نمک مشکل آخرین است.

البته در این موارد نوشیدن آب نامی اهمیت دارد.

حس لامسه بیشتر قسمت های بدن گوسفند از پشم با موی زبر پوشیده شده است.

سم ها مطمئنا برای کاربردهای لامسه ای نیستد.

تنها بینی، لب ها، دهان و گوشها در حس ها دخیل هستند.

البته آن معنا نیست که پوست زیر پشم حساس نیست(حس ندارد).

در حقیقت پوست بسیار حساس است اما به گونه ای حفاظت شده هم هست.

به همین ترتیب بخش نرم پنجه هم حساس است.

این حس در روابط میان حیوانات اهمیت دارد.

بره ها تماس با گوسفند ماده دارند و گوسفندان ترهم نسبت به رفتار لمسی واکنش نشان می دهند مثلا زمانی که بره قصد مکیدن شیر دارد مادر به او شیر می دهد.

یک نمونه تست لامسه استفاده از حفاظ(نرده) الکتریکی است.

کسانی که از این نوع حفاظ ها استفاده کرده اند می دانند که حساسیت گوسفند نسبت به دیگر حیوانات به این حفاظ کمتر است که می تواند به خاصیت نارسایی پشم مرتبط باشد.

اگر می خواهید از این نرده ها برای گوسفند استفاده کنید(چند سیم) حامل برق را در ارتفاعی به بلندی بینی گوسفند قرار دهید.

از شارژهایی با کیفیت عالی استفاده کنید تا گوسفند نسبت به آنها حساسیت نشان دهد.

با استفاده از راهنمایی ها و طرح های شرکت های سازنده این حفاظ ها نه تنها می توانید از گوسفندان مراقبت کنید بلکه می توانید مانع شکار کننده ها هم شوید.

بیشتر قسمت های بدن گوسفند از پشم با موی زبر پوشیده شده است.

اهلی کردن گوسفند انسان با گوسفند از مدتها پیش سروکار و رشته است.

تحقیقات نشان می دهد که گوسفند دومین یا سومین گونه جانوری بوده که اهلی شده است.

لازم به ذکر است که سگ اولین گونه ای است که اهلی شده است.

گوسفند و بز هم دومین و سومین گروه هستند.

نمی توان دقیق گفت اهلی کردن چه زمانی آغاز شده اما اهلی کردن گوسفند به 9000 سال پیش در عراق بر می گردد.

حتی برخی معتقدند این تاریخ به 12 یا 15 هزار سال پیش برمیگردد.

ارزیابی تغییرات رفتاری ناشی از اهلی کردن کار ساده ای نیست زیرا اطلاعات و شواهد کسی در دست داریم.

اصول اهلی کردن تعریف اهلی کردن در دیکشنری و بستر(چاپ دوم، 1976) اینگونه بیان شده ست:" باعث شویم حیوان یا گیاه دیگر وحشی نباشد..." البته دانشمندان معتقدند اهلی کردن با رام کردن متفاوت است.

یکی از کارشناسان، ای دید، معتقد است که: هر چند رام کردن راهی ست به سوی اهلی کردن اما حیوان رام شده با اهلی متفاوت است.

گوسفند گونه اهلی شده است.

گوسفند نمی تواند برای مدت طولانی در محیط وحشی زنده بماند و به راحتی توسط شکار کننده نابود می شود.

گوسفند نمونه خوبی برای همزیستی به حساب می آید که برای اهلی شدن نیاز است.

گوسفند در قبال علوفه، حفاظت و مراقبت پشم گوشت و شیر در اختیار انسان قرار می دهد.

جالب است بدانید که گوسفند رابطه همزیستی عمیقی با میکرو ارگانیسم های روده ای دارد که مواد فیبری نظیر علف را هضم می کنند.

بنابراین این ویژگی به لحاظ اقتصادی سود آور مفید است.

حتی گوسفند می تواند موادی را که برای ما قابل استفاده نیستند تغییر داده و قابل استفاده کند در این مورد میکروبهای روده ای نقش مهمی ایفا می کنند.

با توجه به عوامل بی شماری نظیر آب و هوا، ترکیبات علوفه ای، غلات و حاصل خیزی خاک فزایند اهلی کردن بسیار پیچیده است.

در فرایند اهلی کردن چندین مرحله طی می شود که عبارتند از: کنترل نه چندان شدید، اما عدم کنترل بر تولید مثل.

تولید مثل در اسارت و بعد جدا سازی از گوسفندان وجشی- تولید مثل گزینشی با جفت گیری کم با گونه های وحشی توسعه تدریجی زاد و ولدهای متفاوت با مشخصه های اقتصادی مورد نظر.

این شیوه مدتهاست که دنبال می شود.

بررسی دقیق تر جنبه های خاص فرایند اهلی کردن به گوسفندان داران در شناخت بهتر گوسفند کمک می کند.

اهلی کردن برای نخستین بار بیشتر اطلاعات موجود در رابطه با تاریخچه اهلی کردن ریشه در مطالعات مربوط به بررسی انسان اولیه در نقش شکارچی و گوسفند در نقش قربانی دارد.

گوسفند طعمه جذابی برای انسان اولیه به شمار می آمده است.

گوسفند وحشی مرز و چابک بوده و شکارچیان به راحتی نمی توانستند آنها را به دام بیاندازند.

با این حال شکار گوسفند منافعی از جمله تامین خوراک چندین نفر را به همراه داشته است.

بعد از گوشت افرد از پوست(چرم) برای تهیه لباس و سرپناه، از استخوانها برای ساختار ابزار و وسایل مورد نیاز استفاده کرده و در مثانه م آب ذخیره می کردند.

رایج ترین حکایت مربوط به اهلی کردن گوسفند به زمانی اشاره دارد که بره ها در محیط انسانی رشد می کردند.

بدین ترتیب ارتباطی میان بره و انسان شکل می گیرد که روز به روز هم تقویت می شود.

رفتار شناسان معتقدند اگر شروع این ارتباط و فرایند درست مدت کمی بعد از زاده شدن بره باشد این پیوند قوی تر خواهد بود و درست ارتباطی بیشه ارتباط بره و مادر ایجاد می شود.

در این حالت بره مدام در پی افراد یا خود خاصی که از او مراقبت می کند می رود.

حتی هنگام خواب کنار او می خوابد و در هنگام خطر به او پناه می برد.

گاهی شکارچی مادر را می کشد و بره را به همراه خود به خانه می برد.

بره های بسیار کوچک تنها با خوردن شیر مادر(گوسفند ماده) زنده می مانند.

می توان گفت گوسفند بسیار خوب فرایند اهلی شدن زا پشت سرگذاشته است.

البته غریزه جمعی زندگی کردن گوسفند هم عامل موثری در این فرایند بوده است.

در واقع می توان گفت گوسفند همانند انسان موجودی اجتماعی است.

به طوری که حتی می توانند گروه اجتماعی خود را با پذیرش دیگر گونه ها وسعت بخشند.

به عنوان مثال در بسیاری مناطق مشاهده می کنیم انسان، سگ و گوسفند به عنوان واحدی اقتصادی به اجتماعی فعالیت دارند.

در این بین انسان نقش کاتالیزوری را بازی می کند که با سگ و گوسفند رابطه دارد.

پیشرفت هایی در زمینه اهلی کردن با گذشت عصر طلایی رابطه انسان و گوسفند از حالت رام کردن به اهلی کردن تبدیل شد.

این روابط همزیستی بود زیرا هر دو سود می بردند.

یکی از نکات کلیدی در پیشرفت و بهبود روابط عملکرد انسان در تغییر الگوی زاد و ولد بود.

چارلز داروین"بهترین توضیح را برای بیان تفاوت، گزینش طبیعی" که نقش انسان در آن بیشتر از نقش گونه های رقیب نبود، و گزینش روشمند(اسلوبی) کرده آن انسان با اعمال فشار گزینش به نتایج مورد نظر رسید.

یک نمونه مثال گزینش روشمند از میان برداشتن حیوانات تهاجمی قبل از رسیدن آنها به زمان زاد و ولد بود که به زاد و ولد دیگر حیوانات کمک می کرد.

این اقدام می توانست به شکل کشش حیوانات تهاجمی یا نابارور کردن آنها باشد.

نازا کردن حیوان نتایج نامطلوبی در تغییر رفتار به همراه داشت، تاریخچه آن به دوران نوسنگی برمی گردد.

ممکن است نازا کردن حیوانات ابتدا به منظور بهبود در رفتار انجام گرفته باشد و بعدها به عنوان شیوه مناسبی در زاد و ولد گزینشی استفاده شده است.

با پیشرفت اهلی کردن گوسفند تغییر کرد.

در مورد تغییر در ساختار جسمی(فیزیکی) و پشم اطلاعاتی مکتوب در دست است.

اما در مورد تغییر رفتاری اطلاعات چندانی موجود نیست.

"ام.ال.یدر" معتقد است تغییر رفتار در سازگاری گوسفند وحشی با محیط جدید حائز اهمیت بود و این توانایی برای تغییر زمینه اهلی شدن را فراهم کرد.

هیچ گونه چارپای دیگری به جز حیوانات شیره تا این اندازه با صاحبان خود تماس فیزیکی ندارند.

از گوساله سالیانه یک یا دوبار بهره برداری می شود که زمان لکن هم نیاز دارد.

اما از گوسفند 6 بار در سال بهره برداری می شود گاو گوساله خود را بدون دخالت مستقیم انسان پرورش می دهد.

اما بره با تماس مستقیم انسان زاده می شود.

گاو به ندرت به پشم زنی نیاز دارد اما گوسفند در زمان پشم زنی نیاز تماس و دخالت مستقیم انسان است.

اسب ها هم به تماس مستقیم با انسان نیاز دارد اما در جوامع مدرن برای بقا چندان نیازمند نیست و بیشتر در موارد تفریحی مورد استفاده قرار می گیرد تا کار.

سطح تماس بالای گوسفند و انسان در رشد و پرورش گوسفند یکی از دلایل اهلی شدن است.

اگر با گوسفند سر و کار دارند فکر کنید تا چه زمانی لازم است گوسفند مهاجم و مستقل را نگه داشت تا اهلی شود.

اهلی کردن فرایند ساده ای نیست.

این حیوانات طعمه خوبی برای سگ های ولگرد، کایوتها و دیگر شکارچیان هستند.

گزینش روشمندی که چوپان در طی فرایند اهلی کردن اعمال می کند منجر به بهبود و پیشرفت گونه می شود.

نوع و پیشرفت گونه های مختلف گوسفند موضوع جالب توجهی است میان این گونه های مختلف نمونه های رفتاری متفاوتی به چشم می خورد.

به عنوان مثال برخی گونه ها اجتماعی تر هستند، یک نمونه آن گونه"رمبویلت" است.

گونه دیگری با نام"بلک بلی بار بادوس" رموک است.

پیامدهای رفتاری مدرن بیش از یک قرن چارلز داروین عنوان کرد که انسان در فرایند گزینش به سمت نقطه کرانه(گونه غیر متعارف) کشیده می شود.

به عنوان مثال گونه ای با کشیده ترین بدن را انتخاب می کند.

افراط گری هایی که در رفتار مشاهده می شود نظیر"تهاجمی بودن، عدم توانایی در مراتب از بره یا غریزه جنسی ضعیف نمونه های رفتاری نامناسبی هستند که تا حدی تحت تاثیر فرایند گزینش قرار می گیرند.

توانایی مراقبت از بره(انجام وظایف مادری) نمونه خوبی ست که پیامدها و تعابیر مختلفی به همراه دارد.

اهمیت این توانایی براساس شرایط مدیریتی متفاوت است.

در لگه ها فرایند زاد و ولد تحت کنترل بوده و کمک انسانی دخیل است.

دوقلو و سه قلوزایی شایع و مطلوب است.

در شرایط چراگاهی گوساله بدون کمک از خود مراقبت می کند.

بنابراین در این شرایط توانایی در انجام وظایف مادری اهمیت بیشتری دارد.

اگر در صاحب گله توجه کمی نسبت به این توانایی داشته باشد گوسفندانی رشد می کنند که اداره آنها در زمانی که بره هستند بسیار مشکل است.

در کل مشکلات رفتاری گوسفند ناچیز است.

گوسفند جزء اولین حیواناتی ست که در اجرای طرح H-4 و FFA حیوانات اهلی شرکت داده می شود.

هزاران نفر گوسفندانی را به نمایش می گذارند که احتمال آسیب دیدگی آنها بدست حیوانات مهاجم بسیار کم است.

می توان گوسفند را طوری پرورش داد که با افشار و بدون آن قابل کنترل باشد.

جفت یابی یکی از مهمترین فاکتورها در تعیین موفقیت گوسفند داری میزان تولید مثل است.

عوامل بسیاری چون، محیط، تغذیه و اصالت و ژن در تولید مثل دخیل هستند.

رفتار هم جنبه مهمی از آن به حساب می آید.

آشنایی با اصول تولید مثل ضروری است.

دوران بلوغ بلوغ همان بلوغ جنسی است که در گوسفند زمان آن ممکن است در 6 ماهگی باشد اما زمان متداول آن از 7 تا 12 ماهگی است .

در بره نر یا ماده حتی قبل از فرا رسیدن بلوغ فیزیولوژیکی فعالیت های جفت یابی دیده می شود .

اما در این دوران این فعالیت ها منجر به بارداری نمی شود .

تحقیقات نشان می دهد که گوسفندهای ماده ای که در طول سال اول عمرشان زاد و ولد می کنند سود آوری بیشتری دارند .

تولید مثل فعلی ، الگوی زاد و ولدگوسفند فصلی است می توان گفت گوسفندان بیشتر در پاییز که روزها کوتاهتر و هوا خنک تر است تولید مثل می کنند .

غده صنوبری در مغزگوسفند آغاز فصل زاد و ولد را کنترل می کند .

این غده هورمونی با نام ‹‹ ملاتونین ›› ترشح می کندکه بر هیپوتالاموس اثرگذاشته و منجر به آغاز تولید می شود .

محرک ترشح ملاتونین کوتاه شدن روزها یا دوره نوری ( شیر دوره ) کوتاهتر است .

جالب است که هرچه محیط زیست گوسفند از خط استوا دورتر باشد بیشتر تابع الگوی زاد وولد فعلی است .

در مقابل گوسفندان که در مناطق استوایی و نیمه تاره ای زندگی می کنند رفتار ورتاکی بیشتری در طول سال نشان می دهند .

در زمینه تغییر الگوی تولید مثل اقدامات متنوعی صورت گرفته است .

یک مورد اسکان دادن ( نگهداری ) گوسفند در محیطی است که می توان طول روز و زمان تاریک و روشن شدن هوا را کنترل و تنظیم کرد .

اکثر محققانی که درکاربرد این شیوه موفق بوده اند بر ضرورت وجود تاریکی مطلق تأکید دارند .

زمان روشن و تاریکی به ترتیب 8 و 16 ساعت است .

در این روش هورمون های خاصی نقش دارند .

روش دیگر استفاده از ملاتونین مصنوعی است .

بسیاری ازکشورها این روش را تأییدکرده اند اما در آمویکالین روش تأیید نشده است .

با حضور چند عضو نر جدید رفتار تولید مثلی میش تشدید می شود .

این رفتار زمانی بارزتر است که در طول دوره عدم تولید مثل و زاد وولد گوسفندهای نر وماده ( قوچ و میش) از یکدیگر جدا باشند .

تولید مثل فصلی بیشتر تحت سلطه وکنترل گوسفند ماده است هرچند برگوسفند نر هم تأثیر می گذارد .

در بسیاری تحقیقات به کاهش سطح تولید تستوسترون وکاهش اندازه و بیضه درگوسفند نر در دوره خارج از فصل اشاره می کنند .

دوره خارج از فصل درمکانهایی نظیر ‹‹ تنسی› معمولا اواخر بهار و ماه های تابستان است .

جفت گریی.

گوسفند ماده اگر تولید مثل نکند یا باردار نشود جفت گیری را چندین بار در طول فصل تولید مثل تکرارمی کند سیکل تولید مثل گوسفند ماده حدودا 16 روز ( بین 14 تا 20 روز ) است .

زمان واقعی در تاک معین زمانی که گوسفند ماده به لحاظ جنسی پذیرا است حدود 30 تا 36 ساعت است .

در طول این مدت میش تمایل دارد در نزدیکی گوسفند نر بماند .

ممکن است نشانه های کم دیگری در این دوره مشاده شود اما با پیشرفت ورتاک گوسفند ماده در جفت گیری با گوسفند فعال تر می شود .

در اوج ورتاک گوسفند ماده ممکن گوسفند نر را بو بکشد ، پوزه اش را به او بمالد یا اورالیس بزند .

گوسفند ماده ورتاک مرتبا ادرار می کند .اگر گوسفند ماده درحالت ورتاک نباشد ممکن است ازگوسفند نرفاصله بگیرد .

اما اگر در آن حالت باشد به طرف گوسفند نر جذب شده .

سرش را می چرخاند یا به حرکات او نگاه می کند.

گاهی هم گوسفند ماده دمش را می چرخاند .

پاسخ رفتاری گوسفند نر زمانی که متوجه ورناک گوسفند ماده می شود بالا بردن بینی و خم کردن لب بالایی است .

به این پاسخ ‹‹‌ واکنش فلمن ›› می گویند .

این پاسخ بعد از بوئیدن ادرار مشاهده می شود .

البته این پاسخ ابزار رابطه جنسی نیست .

در عوض هدف اولیه فلمن در معرض قرار دادن عضو خیشومی- تیغه ای است .

این عضو در حفره بینی قرار دارد و به سقف دهان متصل است .

وظیفه آن شناسایی اجزاء بودار جنسی ( فرومون ) در ادرار است یکی دیگر از واکنش های گوسفند نرکوبیدن پا بر زمین است .گوسفند نرممکن از اندام تناسلی گوسفند ماده را لیس بزند و حتی به او ضربه بزند ، یا با بینی صدای خرناس مانندی ایجاد کند .

ممکن است گوسفند نر در تلاش اول نتواند پشت گوسفند ماده برود حتی در تحقیقی عنوان شده که رفتار ترغیب کننده حدود 3 ساعت طول می کشد .

زمانی که سر آلت تناسلی گوسفند نر با مخاط سر بیرونی آلت تناسلی گوسفند ماده تماس پیدا می کند به سرعت در پی آن فروکردن و انزال رخ می دهد .

زاد وولد ممکن است چندین مرتبه تکرار شود .

حجم هر انزال نسبتا کم است ( حدود 1 میلیمتر) که به توانایی گوسفند نر برای رفتن به پشت گوسفند ماده و انزال در مدت زمان کم بستگی دارد .

اگر دریک زمان خاص چندین گوسفند ماده در حالت ورتاک باشند رقابت برای جلب توجه گوسفند نر مشاهده می شود وگوسفندان ماده اطراف گوسفند نر رفت و آمد می کنند .

ممکن است گوسفند آن نر چندین بار به پشت یک گوسفند ماده سوار شوند اما بعد از 3 تا 6 مرتبه خسته می شوند و اگر بلافاصله گوسفند ماده جدیدی وارد شود خستگی گوسفند نر سریع مرتفع می گردد .

در تحقیقی عنوان شده که اگرگوسفند در 4 گوسفند ماده در اختیار داشته باشد ، 3 برابر بیشتر از وقتی که یک گوسفند ماده دارد جفت گیری می کند .

گوسفندان نرگوسفندان ماده بزرگتر را به بره ها ترجیح می دهد .وگوسفندان ماده گونه خود را بیشتر انتخاب می کنند.

تأثیرات برتری و سلطه گوی .

اگر از چندین گوسفند نر در تولیدمثل گله استفاده شود شاهد سلسله مراتب سلطه گری هستیم که در برخی شرایط به توجهات جدی مدیریتی نیاز دارد .

به عنوان مثال گوسفند نر غالب ( سلطه گر) ممکن است به لحاظ ژنتیکی نمونه خوبی نباشد در این حالت بره ها هم نمونه های خوبی نیستند مشکل جدی دیگری که ممکن است اتفاق بیافتد این است که گوسفند نر غالب نابارور بوده یا ضعف جنسی داشته باشد ، که همین مسئله منجر به کاهش محسوسی در زاد وولد می شود .

گوسفندان نر بالغ نسبت به گوسفندهای نر یکساله سلطه گرتر هستند حتی اگر تمامی مشخصه ها یکی باشد باز هم گوسفند نر بزرگ تر برکوچکتر سلطه دارد .گاهی گوسفندان نرکوچکتر تهاجمی ترند وگوسفندان ماده بیشتری را باردار می کنند .

گوسفندان نر زمانی که وارد گله می شوند رفتارهای تهاجمی دارندکه گاهی منجر به آسیب دیدگی هم می شود .

زمانی که گوسفندان نر زوج زوج رقابت می کنند مدت زمان بیشتری به جنگ می پردازند.

اگر به جای دوگوسفند نر از سه گوسفند استفاده شود مشکلات کمتری بروز می کند .گوسفندان نر تحت سلطه حرکات و واکنش های فلمن قابل توجهی به گوسفندان ماده در آغاز ورتاک نشان می دهند در حالی که در زمان اوج ورتاک این فرصت را به گوسفندان نرغالب می دهند .

میل جنسی ( لیبیدو ) .

لیبید و به معنای تحریک جنسی یا میزان میل جنسی حیوانات است .گوسفند نر با میل جنسی بالا بیشتر ازگوسفندان ماده بالا رفته و آنها را باردار می کند .

سطح میل جنسی درگوسفندان نر بسیار متفاوت است که از حالت فعالیت صفرتا فعالیت شدید مشاهده می شود .

اما زمان متداول آن از 7 تا 12 ماهگی است .