زراعت ذرت
با نام انگلیسی corn)) وامریکایی (maize) و اسم علمی zea mays از خانواده غلات (poaceae) و یک از چهار غله عمده جهان بوده و بعد از گندم و برنج تولید آن در دنیا مقام سوم را داراست .
مشخصات گیاه شناسی :
الف : ریشه : ذرت دارای سه نوع ریشه است 1-ریشههای بذری و ریشههای اولیه تعداد این نوع ریشهها 3 تا 5 عدد بوده و با جوانه زدن بذر طلا ظاهری میشوند کار این ریشهها جذب آب و مواد غذایی از اعماق خاک میباشد .
2-ریشههای تاجی یا ثانویه : از گروههای واقع در طوقه گیاه و در زیر سطح خاک بوجود آمده و گسترش پیدا میکند تعداد آنها 7 الی 8 عدد و گاهی به 15 الی 20 عدد نیز میرسد کار این ریشهها جذب آب و مواد غذایی از خاک سطح است .
3-ریشههای هوایی یا نگه دارنده : این ریشهها در واقع همان ریشههای تاجی هستند که در بالای سطح خاک تولید میشوند نقش آنها بیشتر در قائم گله داشتن گیاه است زیرا طول گیاه زیاد بوده و لذا برای مقاومت در برابر خوابیدگی این ریشهها مانند یک تیرک عمل میکنند نقش این ریشهها در عمل جذب بسیار کم است .
ب : ساقه
ساقه ذرت مانند سایر غلات بند بند و گرهدار ، تو خالی و استوانهای بوده و طولش بسته به رقم ممکن است از cm 30 تا m 5/7 و خطرش از cm3/1 تا cm5 تغییر کند .
ساقه ذرت به عکس سایر غلات معمولاً بدون انشعاب است و پنجهای تولید نمیکند . خوابیدگی یاورس در ذرت به ندرت رخ میدهد و ارقام هیرید ذرت مقاومت بسیار خوبی در برابر خوابیدگی از خود نشان میدهد . لازم به ذکر است که طول معمول ذرت 5/1 تا 5/2 متر است .
ج : مانند سایر غلات کشیده بوده و از پهنک و غلافت تشکیل شود . طول برگها ذرت از 30 تا 80 cm و گاهی متغیر است و پهنای هر برگ حدود 8 تا 10 cm است .
د : ذرت گیاهی یک سایه پیایه است که گلهای نر و ماده در طول ساقه در محل گرهها و در مجاورت برگها تشکیل میشوند و تعداد گلهای ماده را ارقام مختلف ذرت متفاوت است ، گل گل آذینی ذرت را به طور کلی سنبله میدانند و در واقع گل نر و خوشه و گل ماده سنبله است ، گلهای ماده در آینده بلال ذرت را ایجاد میکنند که بلال ذرت که دارای محوری قطوری به نام چوب بلال یا (cod)
دانههایی که در ردیفهای منظمی قرار گرفتهاند و با دو پوشه ضخیم پوشیده شدهاند و خامههای بلندی (sira) که در انتهای شاخه میشوند و گاکل بلال ذرت را ایجاد میکنند . لازم به ذکر است : محور گل آذین نر همان امتداد ساقه است و دارای گلهای سه پرچمی است .
دورههای رشد ذرت : بطور کلی از کاشت داشت و برداشت ذرت چهار دوره متمایز میتوان تشخیص داد . از دوره رشد خفیف : این دوره از زمان سبز شدن شروع شده و تا 150 الی 20 روز از ظهور گلهای نر ادامه دارد .
2-دوره رشد سریع : از ظهور گلهای نر تا حدود 10 روز قبل از شیری شدن دانهها میباشد در این دوره وزن گیاه به حداکثر و حساسیت آن به کم آبی به حد اعلال خود میرسد .
3-دوره کاهش خفیف وزن : این دوره پس از اتمام دوره دوم شروع شود و تا حدود 10 روز بعد از شیری شدت دانهها ادامه مییابد .
4-دوره کاهش شدید وزن : این دوره به دنبال دوره قبل شروع شود و تا رسیدن کامل دانه طول میکشد .
عوامل محیطی :
از میان عوامل محیطی به دو عامل درجه حرارت و طوبت اشاره خواهیم داشت .
الف : درجه حرارت : به طور کلی یک گیاه گرمسیری است به یخ بندان حساس است و در دوران زندگی به درجه حرارت بالا نیازمند است .
حداقل درجه حرارت در زمان جوانه زدن ذرت 10 درجه است ولی برخی از نژادهای آن در زیر 10 درجه هم به خوبی جوانه میزنند بعد از کشت ذرت آب و هوای گرم جوانه زدن و ریشه را تسریع میکند ولی گرمای شدید و کمبود رطوبت بویژه در زمان گلها و بویژه گلهای نر ، خسارت زا است .
ب : رطوبت : مقدار رطوبت هوا و میزان نزولات آسمانی و زمان آن نقش مهمی در عملکرد ذرت داشته و کمبود نزولات یکی از عوامل محدود کننده کشت این گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار میآید در واقع کشت دیم ذرت در نقاطی امکانپذیر است که میزان بارندگی سالیانه از 600 میلیمتر در دوره رشد کمتر نباشد لذا عملاً کشت در کشور ما کشتهای بهاره آبی است مقاومت به خشکی ذرت در مراحل اولیه زندگی از مراحل بعدی آن بیشتر است .
عملیات کاشت :
1-آماده کردن زمین : زمینی که در آن کشت ذرت انجام میشود در پائیز سال قبل آن شخمی به عمق 15 الی 20 cm و گاهی بیشتر میزنند که باعث میشود باعث خاک نرم و بقایای محصول قبلی و علفهای هرز به عمق خاک برده میشوند در ضمن پذیرش بارندگی زمین ذخیره رطوبت بالا میرود در بهار بعد از سبز شدن علفهای هرز با یک دیسک آنها را به عمق خاک برده و بعد از آن زمین را تسطیح کرده و بدین صورت زمین آماده کشت میشود ( 1-شخم در پائیز 2-شخم در بهار 3-دیسک 4-لودر
2-طرق مختلف کاشت :
بسته به عوامل مختلف چون 1-نوع تهیه بستر بذر 2-تأمین رطوبت 3-رقابت با علفهای هرز و پیشگیری از آسیب سرمای بهاره کاشت ذرت متفاوت است .1-از نظر نوع تهیه بستر بذر A – کشت ردیفی B – کرتی-کشت روی مرز و حاشیه زراعتهای دیگر .
کشت ردیفی : یک نوع آبیاری نشتی و مشکل سله شکنی ندارد . این روش در اراضی بزرگ و زراعتهای مکانیزه مطرح بوده و بذر در ردیفهای موازی با فاصله معینی توسط ردیف کار ذرت کشت میشود آبیاری در این روش به صورت جون و پسته انجام میشود .
کشت کرتی : بیشتر در کشاورزی سنتی و معمولاً برای کشت ذرت علوفهای بکار میرود پس از آماده کردن و تسطیح زمین آنرا به کرتهایی که طول و عرض آن متناسب با شیب زمین و میزان آب آبیاری میباشد تقسیم کرده و بذر را در کرتها به طریقه دست پاش میکارند و توسط دندانه یا دیسک آنرا داخل خاک نموده و آبیاری مینمایند آبیاری در این روش به روش غرقابی است .
2-تأمین رطوبت :
A : خشکه کاری B : نم کاری
A : وقتی صورت میگیرد که زمان کشت ذرت در حال سپری شدن میباشد زیرا آبیاری قبل از کشت و صبر برای گاو رو شدن زمین وقت لازم دارد لذا در چنین مواردی زمین را کشت کرده و متعاقبش آبیاری میکنند در این روش چون خطر سله بسنتی خاک و احیاناً شسته شدن خاک و انتقال بذر را نقاط بلند مزرعه به قسمتهای پشتتر وجود دارد و لازم است که زمین قبل از کشت کاملاً تسطیح شود حتی المقدور کشت به صورت ردیفی انجام شود تا با مثال مذکور برخورد کمتری شود .
B : نم کاری یا هیرم کاری در بهار حدود 10 روز قبل از کشت مقدار زیادی آب به زمین میدهد که تا عمق 2 متری زمین بستر نم شود و بعد از گاورو شدن زمین با عملیات دیسک سبکی علفهای هرز را زیر خاک کرده و سپس اقدام به کشت ذرت میکنند بذرهای کاشته شوند از رطوبت موجود در خاک استفاده کرده و یکنواخت سبز میشوند و چون بالا فاصله بعد از کشت آبیاری نمیشوند خطر سله بستن خاک رشته شودن بذر پیش نمیآید .
3-از نظر رقابت با علفهای هرز و عوامل نامساعد مثل هوای سرد :
برای جلوگیری از آسیب عوامل مذکور در بعضی از نقاط جهان مثل کره شمالی معمولاً ذرت را به صورت نشاکاری کشت میکنند بدین ترتیب که ابتدا بذر در گلخانه کشت نموده ( زودتر از زمان کشت در مزرعه ) و به محقق حصول شرایط محیطی مناسب آنرا به زمین اصل منتقل میکنند در این روش اگر چه عملکرد بیشتر خواهد بود ولی هزینهها افزایش مییابد