مقدار عسلی که یک کلنی در طول سال به آن نیاز دارد بطور دقیق مشخص نگردیده است، زیرا اندازه کلنی، فعالیتهای تولیدمثلی و رشد و نوع شهد گل، فاکتورهایی هستند که در مقدار عسل مورد نیاز یک کلنی تاثیر دارند. قند های اصلی که در غلظت های مختلف در عسل وجود دارند شامل گلوکز، فروکتوز و ساکاروز می باشند. در بعضی از مواقع که شهد در طبیعت کمیاب می شود زنبوران عسل از مواد قندی نباتات و میوه جات استفاده می کنند.
زنبوران عسل انرژی لازم جهت پرواز را از شکستن کربوهیدراتها بدست می آورند و باید همیشه مقداری کربوهبدراتهای ذخیره شده داشته باشند.زنبوران عسل قادر نیستند انرژی لازم فوری را از مواد پروتئینی بدن خود،گرده گل و یا مواد چربی تامین کنند.
زنبورهای کارگر
کارگران از نظر جثه کوچکترین ولی فراوان ترین افراد در یک کلنی هستند . این حشرات ماده های از لحاظ جنسی ناقصی هستند که در شرایط عادی قادر به تخمگذاری نیستند . اگر در یک کلنی برای مدت حدود 10 روز ملکه بعللی وجود نداشته ، تخم و لارو جوان نیز وجود نداشته باشد تخمدانهای بعضی از کارگران فعال شده و تخم های زیادی را به طور نامنظم در داخل سلولها می گذارند . تخمهای کارگران بعلت عدم آمیختن با اسپرم ، بارور نشده و به نر تبدیل می شوند و در این حالت اصطلاحا می گویند که کندو نر ریز شده است .
در بین آنها زندگی اجتماعی به قدری خوب توسعه پیدا کرده که هیچ یک از آنها زندگی انفرادی ندارند و عملا تمام فعالیتهای کندو بوسیله کارگران صورت می گیرد.
برای روشن شدن وظیفه زنبوران کارگر در طول دوران زندگی ، ابتدا زنبورهای کارگر را به دو دسته ، زنبوران کندو و زنبوران مزرعه تقسیم نموده و به طور خلاصه به شرح فعالیتهای هر دسته می پردازیم.
زنبوران کندو
زنبوران عسل کارگر به طور طبیعی و عادی پس از خروج از سلولها تا مدت سه هفته در داخل کندو مانده و وظایف مختلفی را متناسب با سن خود انجام می دهند . در سه روزه اول زندگی وظیفه کارگران تمیز کردن سلولهایی است که به تازگی خود و یا سایر زنبورها از آن خارج شده اند . بین 3 تا 6 روزگی غذا دادن به لاروهایی که سن آنها بیشتر از سه روز است بعهده این زنبورها است . وظیفه بعدی زنبوران کارگر یعنی در سن 6 تا 12 روزگی ، غذا دادن به لاروهای جوان کمتر از سه روز است.
در هفته سوم زنبورهای کارگر وظایف بیشتری به شرح زیر انجام می دهند:
1- تمیز کردن کندو از مواد خارجی و زنبورهای مرده
2- بسته بندی گرده های گل در سلولها
3- ترشح موم و ساختن لانه های مومی
4- بستن سلولهای پر شده از عسل و یا سلولهایی که در آنها لارو تنیده است
5- گرفتن شهد گل از زنبوران مزرعه
6- تبدیل شهد گل به عسل
7- کاربرد بره موم
8- تغذیه و مواظبت از ملکه
9- محافظت از کندو
زنبوران عسل در سن 18 تا 21 روزگی بیشترین مقدار زهر را در کیسه زهر خود داشته و وظیفه آنها محافظت از کندو است.
زنبوران مزرعه
پس از گذشت سه هفته از عمر زنبوران عسل کارگر ، ابتدا پرواز تمرینی شروع شده و سپس پرواز اصلی برای آوردن غذا شروع می شود . زنبوران عسل کارگر بر حسب نیاز کندو ، مواد مورد احتیاج خود را به کندو می آورند. عده ای از زنبورها شهد گل ، برخی گرده گل ، تعدادی آب و معدودی بره موم جمع آوری می کنند .
اگر یک زنبور را از ابتدای تولد تا انتهای مرگ عادی اش مورد مطالعه قرار دهیم فعالیتهایی را که بر حسب سن خود انجام می دهد عمدتا به شرح زیر است:
1 تا 3 روزگی تمیز کردن سلولها
3 تا 6 روزگی تغذیه کردن لاروهای مسن تر (بیش از سه روزگی)
6 تا 12 روزگی تغذیه کردن لاروهای جوان تر (خوردن عسل و گرده جهت ترشح ژله)
12 تا 18 روزگی ترشح موم ، ساختن شان
18 تا 20 روزگی گارد بودن و تبدیل شهد به عسل
20 روزگی به بعد چرای در صحرا ، مزرعه و باغات جهت جمع آوری شهد،گرده گل،آب ،بره موم و غیره
ملکه
طول بال ملکه نسبت به طول بدن در مقایسه با افراد نر و کارگر کوتاهتر است و شکم به نحو بارزی کشیده است . وقتی که ملکه زنبور عسل به رشد کافی رسید، با آرواره هایش درپوش سلول خود را می برد و از آن خارج می گردد. ملکه پس از خروج از سلول، ابتدا مقداری عسل می خورد،پس از آن شروع به گردش در کلنی می کند. در فاصله کوتاهی به جستجوی رقبای بالقوه خود می پردازد و آنها را می کشد. در این هنگام اگر ملکه به ملکه دیگر (خواهران خود) برخورد کند با آنها می جنگد تا یکی از آنها فاتح شود، پس از آن در جستجوی سلولهای بسته ملکه برمی آید و نوزاد ملکه داخل آنها را می کشد.
جفت گیری ملکه در فاصله 6 تا 10 روز پس از خروج ملکه از سلول صورت می گیرد. قبل از پرواز جفتگیری، ملکه چندین پرواز آشنایی انجام می دهدکه 2 تا 30 دقیقه ممکن است طول بکشد پرواز یا پروازهای جفتگیری ممکن است 5 تا 20 دققیقه طول بکشد. بیشتر، پروازهای جفتگیری درروزهایی که درجه حرارت بیشتر از 20 درجه سانتیگراد باشد در ساعات بین 2 تا 4 بعدازظهر صورت می گیرد.
در خلال جفتگیری ملکه به اندازه تمام عمرش اسپرم دریافت داشته و آن را در کیسه اسپرم جای می دهد . تخمگذاری ملکه معمولا 2 تا 3 روز پس از بازگشت به کندو شروع می شود و تا آخر عمر، مگر در اواخر پاییز در هنگام نبودن گرده ادامه دارد.
شخصا به تجربه دیده ام که ملکه اولین تخمهای خویش را در همان کادری می گذارد که در آن متولد شده است .
ملکه از خود موادی را ترشح می کند که باعث می گردد کلنی به صورت یک واحد متشکل در آید و همچنین باعث می شود که کارگران نتوانند ملکه جدیدی تولید کنند و نیز مانع رشد تخمدان کارگران کلنی میگردد.
حال این سوال برای ما پیش می آید که ملکه خوب دارای چه علائمی است؟
یکی از علائم یک ملکه خوب وضعیت تخم ریزی آن است در یک ملکه خوب وضع استقرار تخمها منظم و بهم فشرده است و سلولهای خالی در بین آن کمتر دیده می شود. توضیح اینکه در اثر پیری ملکه و یا همخونی ملکه این وضعیت مشاهده نمی شود و حجره هایی که در آن تخمگذاری صورت گرفته است به صورت پراکنده است که این ملکه را باید از بین برد و ملکه سالمی را جایگذین آن کرد.
باید دست و پای ملکه سالم باشد تا بتواند بخوبی بر روی کادرها گردش کند. در صورتی که ملکه از نظر دست و پا مشکلی داشته باشد بخوبی نمی تواند تخمگذاری کند و زنبوردار از این جهت متضرر می گردد. همچنین باید ملکه دارای بالهای سالم باشد.
ملکه بایستی از نظر بدنی چون دست و پا سالم باشد. برخی از مشکلاتی که در برخی از ملکه ها دیده می شود انحراف در شکم است که در اولا در هنگام جفتگیری به مشکل برخورده و ثانیا در صورتی که موفق به جفتگیری شود در هنگام جفتگیری به مشکل برمی خورد و نمی تواند به خوبی تخمگذاری کرده و مشاهده شده که در هر حجره بیش از یک تخم می گذارد.