خاک خاکها از سه نظر فیزیکی ، شیمیایی و حیاتی ( بیولوژیکی ) در رشد و نمو و باروری گیاه اثر می گذارند .
1 بهترین خاک از نظر شرایط فیزیکی برای پرورش گردو ، خاکهایی با بافت متوسط ، ساختمان مناسب با تحلخل کافی ، عمق حدود 5/1 – 1 متر ، نفوذ پذیری متوسط ( 2 – 5/1 متر در روز ) ، تهیه مناسب و زهکشی مطلوب می باشد .
- خاکهای خیلی سبک و سنگریزه دار ، خاکهای سنگین رسی ، خاکهای کم عمق ، خاکهای زه دار بدون زهکشی و خاکهای خیلی ( آهکی و سدیمی نباید برای کاشت درخت گردو انتخاب شوند( .
- ترمیم خاک از نظر فیزیکی تا حدودی امکان پذیر است ، هر چند در اکثر موارد بدلائل اقتصادی عملاً باید از آن صرف نظر کرد .
افزودن رس یا شن با خاک ، افزودن مواد آلی و کمپوست ، عملیات خاکورزی مناسب ، کشت سبز موقت یا دائم ، مالچ پاشی و ایجاد زهکشی – مناسب در صورت صرفه اقتصادی راههای اصلاح شرایط فیزیکی خاک می باشند .
2) بهترین خاک از نظر شرایط شیمیایی برای درختان گردو ، خاکهای دارای اسیدیتا متوسط یا خنثی ( PH حدود 5/7 – 5/6 ) بدون مشکل شوری می باشد .
( گردو از درختان خیلی حساس به نمک و شوری می باشد) .
- خاکهای آهکی و قلیایی و شور و همچنین خاکهای خیلی اسیدی هم مناسب کاشت درختان گردو نیستند .
افزودن مواد آلی و کمپوست ، استفاده از کودهای شیمیایی با مبنای اسیدی مثل سولفات آمونیوم ، افزودن گوگرد قابل تبدیل به خاک و یا دادن مقداری آهک هم در صورت صرفه اقتصادی از راههای اصلاح شیمیایی خاک می باشند .
تغذ یه : موضوع تغذیه یا تأمین مواد غذایی مورد نیاز ما بعد از شرایط اقیمی دومین مسئله از نظر اهمیت در پرورشی درختان میوه محسوب می شود .
عناصر لازم برای تغذیه گیاهان عبارتند از : کربن ، اکسیژن ، هیدروژن ، ازت ، مس ، پتاسیم ، گوگرد ، کلسیم ، منیزیوم ، آهن ، فسفر ، بر ، روی ، منگنز ، مولیبون و کبالت از این 16 عنصر ، سه عنصر کربن ، اکسیژن و هیدروژن از هوا و آب و بقیه بوسیله ریشه ها از خاک جذب می شوند و یا در صورت محلول پاشی بر روی اندامهای هوایی از راه برگ یا شاخه ها و جوانه ها جذب می گردد .
منبع تأمین آنها هم کودهای شیمیایی معدنی یا آلی می باشد .
البته عناصر دیگری مانند سدیم ، سیلیسم ، کلر ، آلومینیم ، سلفیم ، لیتیم و ید نیز کم و بیش در ترکیب بعضی گیاهان مشاهده می شوند که نقش و تأثیر آنها هنوز به درستی معلوم نشده است .
برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه بوسیله کودهای شیمیایی ، بهترین روش ، مصرف خاکی و به روش چالکود می باشد ( چاله هایی به قطر و عمق حدود 50 – 40 سانتیمتر در سایه انداز درخت و در مسیر آب ) .
عناصر غذایی ، نقش آنها در گیاه ، علائم کمبود ، و عوامل بروز و تشدید کمبود ، مقدار مورد نیاز عنصر برای گیاه و نحوه مصرف - گردو جزء پر نیاز ترین درختان میوه به ازت ، فسفر و پتاس می باشد .
- مغز گردو در مقایسه با سایر قسمتهای میوه دارای بیشترین مقدار منیزیم ، نیتروژن ، فسفر و منگنز می باشد .
- بیشترین مقدار پتاسیم و کلسیم میوه گردو در پوست سبز آن می باشد .
1) ازت : نقش : شرکت در ساختمان پروتئین ها و کلر.فیل ، مؤثر در رشد سبزینگی ، در تشکیل جوانه های با رده ، حجم میوه و میزان عملکرد .
علائم کمبود : زردی و رنگ پریدگی برگ که از برگهای مسن شروع و سپس به برگهای جوان سرایت می کند ، رشد درخت کاهش یافته و مغز میوه ممکن است بطور کامل پر نشود ، ریزش گل و میوه هم زیاد می شود .
- کمبود ازت در خاک ، بافت خیلی سبک و خیلی سنگین خاک ، آبیاری سنگین و شستشوی خاک ، وجود حالت احیایی در اطراف ریشه و زیادی بیش از حد فسفر و پتاسیم از عوامل بروز و تشدید کمبود می باشد .
- زیادی بیش از حد ازت نیز رسیدن میوه را به تأخیر انداخته ، مقدار روغن را کاهش داده و از کیفیت انبار داری محصول می کاهد ، همچنین مقاومت گیاه را در برابر آفات و بیماریها و نا ملایمات محیطی کم می کند .
مقدار مورد نیاز سالانه درخت گردو به ازت در سال اول تا چهارم حدود 40 – 10 کیلو گرم در هکتار ، از سال پنجم تا دهم حدود 80 – 40 کیلوگرم در هکتار و از سال دهم به بعد حدود 100 کیلوگرم درهکتار است که در صورت کمبود در خاک با استفاده از کودهای ازت طی دو مرحله ( اسفند و اردیبهشت ) به مصرف چالکود تأمین می گردد .
توصیه عمومی مؤسسه تحقیقات خاک و آب حدود 400 کیلو گرم در هکتار نیترات آمونیوم می باشد .
توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان نیز یک کیلوگرم به ازای هر درخت بارده به صورت چاکلود می باشد .
مقدار نیاز واقعی با آزمون خاک و برگ معین می شود .
2) فسفر نقش : دخالت در کلیه فرایندهای بیوشیمیایی ، ترکیبات انرژی زا و فعالیتهای انتقال انرژی ، همچنین فسفر جزعی از پروتئین هسته سلول ، غشاء سلولی و اسیدهای نوکلنیک نقش ویژه دارد .
در تشکیل مغز گردو و نقش اساسی داشته و عامل زود رسی محصول نیز می باشد حدود 80% فسفر موجود در میوه گردو در مغز آن یافت می شود .
علائم کمبود : تضعیف رشد گیاه و رشد سیستم ریشه ای و کوچک ماندن برگهای جدید ، رنگ سبز متمایل به آبی و کدر شدن برگها ، تضعیف رشد زایش و احتمالاً دیورسی محصول .
کمبود فسفر قابل استفاده در خاک ، آهکی بودن خاک و کربناتی بودن آب آبیاری شنی و سنگلاخی بودن خاک و زیادی بیش از حد ازت از عوامل بروز و تشدید کمبود فسفر می باشند .
زیادی فسفر نیز بدلیل حالت رقابتی آن با عناصر کم نیاز نظیر روی ، مس ، آهن و منگنز می تواند باعث بروز علائم کمبود این این عناصر گردد .
مقدار مورد نیاز گردو به فسفر به اسیدیته خاک ( PH ) بستگی دارد .
در زمان کاشت نهال در خاکهای اسیدی 300 – 200 کیلوگرم و در خاکهای قلیایی حدود 200 –100 کیلوگرم سوپر فسفات تریبل مورد نیاز می باشد .
نیاز سالانه درخت گردو تا سال چهارم حدود 80 کیلوگرم و پس از آن سالانه حدود 120 تا 160 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل می باشد .
میزان نیاز واقعی با آزمون خاک مشخص می گردد .
کودهای فسفره در خاکهای خنثی در پایین در خاکهای آهکی با PH بالای 8/7 در اواخر زمستان به روش چانکود مصرف می شود .
توصیه عمومی مؤسسه تحقیقات خاک و آب حدود 250 کیلوگرم در هکتار بیوفسفات طلائی می باشد .
توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان نیز 250 گرم به ازاء هر درخت با رده به صورت چالکود می باشد .
میزان نیاز واقعی با آزمون خاک و برگ مشخص می شود .
3) پتاسیم : برخلاف سایر عناصر پر مصرف ، جزء ساختمانی گیاه ، نبوده و نقش کاتالیزوری دارد .
نقش : در افزایش مقاومت گیاه در برابر کم آبی ، سرمازدگی ، خشکی و تنش رطوبت و آفات و بیماریها ، در تنظیم حرکت آب در گیاه ، در افزایش کیفیت انباری محصول ، کنترل شدت نور ، تشدید عمل فتوسنتز ، افزایش راندمان کودهای ازته و کاهش تجمع نیترات در گیاه مؤثر می باشد .
علائم کمبود : سوختگی حاشیه برگهای مسن و یا پیچ خوردگی آنها ، کاهش تولید شکوفه و باز شدن گلها و کاهش عملکرد .
- بالا بودن میزان کلسیم و منیزیم خاک می تواند از عوامل تشدید کمبود پتاسیم باشد.
- زیادی پتاسیم نیز ممکن است باعث کاهش جذب کلسیم ، منیزیم و برخی عناصر کم نیاز مثل روی و منگنز شود .
-مقدار مورد نیاز درخت گردو به پتاس بستگی به میزان رس خاک دارد .
هر چه رس خاک بیشتر باشد نیاز آن به کود پتاسیم بیشتر است .
-در زمان کاشت در خاکهایی که رس آنها در حد متوسط باشد از حدود 400 – 200 کیلوگرم در هکتار سولفات یا کلرور پتاسیم توصیه می شود .
نیاز سالانه گردو تا سال چهارم حدود 120-100 کیلو گرم و پس از آن تا حدود 200 کیلو گرم در هکتار سولفات یا کلرورپتاسیم بصورت چالکود در اواخر زمستان مصرف می شود .
نیاز واقعی با آزمون خاک مشخص می گردد .
- توصیه عمومی موسسه تحقیقات خاک و آب حدود 400 کیلو گرم در هکتار سولفات پتاسیم می باشد.
- توصیه عمومی مرکز تحقیات کشاورزی استان برای هر درخت 7 ساله حدود 5/2 کیلو گرم مخلوط کودهای از ته ، فسفر و پتاسه ( با نسبت مساوی ) می باشد.
توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان نیز مقدار یک کیلو گرم به ازای هر درخت بارده به صورت چالکود می باشد .
4) کــلسیــم : نقش : در حدود 75% چوب درخت گردو را کلیسم تشیکل می دهد .
نقش اصلی کلسیم در استحکام دیواره سلولی و استحکام بافتهای پوست میوه گردو میباشد.
عواقب و علائم کمبود : اختلال در نقل و انتقال مواد هیدروکربنه و مصرف آنها و کاهش کیفیت انباری محصول می گردد.
- نسبت بالای ازت به کلسیم و یا منیزیم به کلیسم باعث تشدید کمبود کلسیم می شود .
- زیادی کلسیم علائم خاصی نداشته ولی احتمالاً جذب پتاسیم را کمی دچار مشکل می کند ( اختلال در جذب بسیاری از عناصر در خاکهای آهکی و قلیایی به واسطه بالا بودن میزان کربنات و بی کربنات می باشد.
) کود رایج کلسیم در بازار ، کلرور کلسیم می باشد که بصورت چند مرحله محلول پاشی با غلظت حدود 5 در هزار مصرف می شود.
5) منیزیم : تنها جزء معدنی مولکول کلروفیل و در مرکز آن قرار دارد .
نقش : حدود 60 % کل منیزیم میوه گردو در مغز آن می باشد که نشانه نیاز ضروری گردو با این عنصر برای تولید محصولی با کیفیت بالا می باشد.
منیزیم در تشکیل کلروفیل نقش موثر دارد .
جذب سایر عناصر غذایی بخصوص فسفر را تنظیم و در تولید هیدروکربورها یا مواد قندی موثر است و به عنوان انتقال دهنده فسفر به میوه و مغز گردو عمل می کند و فعال کننده بعضی آنزیمهای گیاهی می باشد.
علائم کبود : سوختگی حاشیه برگها و پهنک آنها و نکروزه شدن ( بخصوص در برک های پایینی ) ممکن است رنگ پریدگی های ناشی از کمبود مینزیم زرد و قرمز روشن ، قهوه ای و یا سیاه باشد .
- زیادی کلسیم و یا پتاسیم ممکن است باعث بروز و تشدید علائم کمبود منیزیم شود.
- زیادی منیزیم نیز ممکن است در جذب کلسیم و پتاسیم کمی مشکل ایجاد کند .
- کود منیزیمی رایج در بازار سولفات منیزیم و سولفات پتاسیم منیزیم می باشد .
- بطور کلی میزان نیاز یک هکتار باغ گردوی بالغ به عنصر منیزیم در خاکهای معمولی در حدود 80 –60 کیلو گرم درسال می باشد که میزاین کمبود آن در خاک با کودهای مذکور جبران می گردد .
در مورد کلیه عناصرپر مصرف میزان نیاز واقعی بر اساس آزمونهای خاک و برگ معین می شود .
6) گوگرد : نقش : علاوه بر نقش گوگرد در ساختمان اسیدهای آمینه و اغفزایش کیففیت روغن ، اثرات مثبت آن بر کاهش قلیائیت خاکهای آهکی و افزایش حلالیت عناصر که مصرف و پر مصرف هب ویژه فسفر ثابت شده است.
علائم کمبود : تا حدودی شبیه علائم کمبود ازت می باشد زیرا موجب تجمع ازت غیر پروتئینی در گیاهان می شود.
- در خاکهای آهکی کمبود گوگرد در خاک ممکن است باعث بروز علائم کبود عناصر ریز مغزی و فسفر گردد.
- توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان مقدار یک کیلو گرم به ازای هر درخت بارور به صورت چالکود به همراه سایر کودهای مورد نیاز قرار کود حیوانی می باشد .
7) آهــــن : نقش : آعن عنصری است که در تنفس گیاه ، سنتز گیاه ، سنتز کلروفیل و تنظیم کاتالیزوری سیستمهای آلسایشو کاهشی نقش اساسی دارد .
علائم کمبود: کلروزآهن به شکل زرد شدن پهنک برگهای جوانتر ظاهر می شود در حالی که برگها تا مدتی سبز می مانند .
این علائم در حالت کمبود شدید به برگهای پیرتر نیز سرایت کرده و به تدریج اولین شاخه ها خشک می شوند .
پوست درخت گردو خنثی می شود ، اندازه میوه کوچک می ماند و ترکیده محصول کاهش می یابد .
- سنگینی بافت و عدم تهویه مناسب ، شرایط احیایی و غراقابی ، آهکی و قلیایی بدون خاک ، بارندگی های شدید و سبکی بافت خاک و زیادی بیش از حد عناصری مانند منگنز و روی در خاک از عوامل بروز و تشدید کمبودآهن می باشد .
-کاشت گردو در زمینهای سنگین که بیش از 30% رس و بیش از 50% آهک فعال دارند اصولاً مردود شناخنته شده است .
- کودهای آهن رایج در بازار بسیار متنوع بوده ولی کود سولفات آهن نسبتاً ارزان تر بوده و تا حدود 150 کیلوگرم در هکتار به صورت مصرف خاکی ( چالکود ) و یامحلول پاشی طی چند مرحله تا رفع کمبودبا غلظت حدود 5 در هزار توصیه می شود .
میزان نیاز واقعی با آزمون خاک و برگ معین می شود .
-مصرف خاکی کودهای ریز مغذی ( در صورت مصرف مقدار کافی ) برای هر دو سال یک بار کافی می باشد .
در صورت نیاز توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان مقدار 500 گرم به ازاء هر درخت بارده به صورت چالکود به همراه سایر کودهای مورد نیاز و کود حیوانی می باشد .
8) روی نقش : عنصر روی در ساخته شدن هورمون اکسین نقشی اساسی دارد که هورمون رشد می باشد .
علاوه بر آن در بسیاری از سیستمهای آنزیمی گیاه وجود دارد و در ساخته شدن و تجزیه پروتئین ها در گیاه دخالت می کند .
علائم کمبود : در حالت کمبود خفیف کله های سبز روشن روی پهنک برگها ظاهر می شود .
در کمبود شدید در انتهای بالایی برگهای کوچک شده خمیدگیها و پیچدگیهای دیده می شود .
در حالت کمبود شدیدتر و پیشرفته ، نوک سرشاخه ها و شاخه ها در قسمت بالایی تاج درخت خشک می شوند و اندازه میوه کاهش می یابد .
- قلیائیت بالای خاک ، رطوبت بالا در خاک ، زیادی دما و تابش شدید خورشید در بهار ، زیادی فسفر و عناصری مانند آهن و منگنز از عوامل بروز تشدید کمبود روی می باشند .
- زیادی روی نیز ممکن است کمبود مس را تشدید کند .
- مقدار توصیه عمومی کود سولفات روی برای مصرف سالانه درخت گردو حدود 70 – 50 کیلوگرم بصورت مصرف خاکی ( چالکود ) ویا محلول پاشی آن با غلظت 5 – 2 در هزار می باشد .
در صورت نیاز توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان مقدار 150 گرم به ازاء هر درخت بارده به صورت چالکود به همراه سایر کودهای مورد نیاز و کود حیوان می باشد .
9) منــگنـــز : نقش : این عنصر مانند آهن و سایر عناصر مانند آهن و سایر عناصر گروه فلزهای سنگین در فعال سازی آنزیمهای متعدد که با متابولیسم کربوهیدراتها ، واکنشهای فسفر شدن و چرخه اسید سیتریک سر و کار دارند نقش اساسی ایفا می نماید .
علائم کمبود : شبیه علائم کمبودمنیزیم می باشد ( ظهور لکه های نکروز روی برگ و زردی پهنک برگ ) با این تفاوت که علائم کمبود منگنز ابتدا در برگهای جوانتر دیده می شود .
- آهکی بودن خاک و زیادی عناصری مانند آهن و فسفر می تواند از عوامل تشدید کمبود منگنز باشد .
- زیادی منگنز نیز باعث نکروزه شدن و یا ظهور دانه های سرخ روی پوست برگ می شود .
کمبود منگنز رایج در بازار سولفات منگنز می باشد که بر اساس میزان نیاز به صورت خاکی ( چالکود ) یا محلول پاشی مصرف می گردد در صورت نیاز توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان مقدار 150 گرم به ازاء هر درخت بارده می باشد .
10) بـــور نقش : نقش عمده این عنصر در سنتز و انتقال شیره پرورده گیاهی از قبیل قند ، پروتئین ، پکتیز و آنزیمها است .
همچنین همراه با سایر عناصر معدنی مثل فسفر ، پتاسیم و کلسیم در فرآیند متابولیسم گیاه که در مرسیتم و در اندامهای تولید مثل انجام می شود نقش حیاتی دارد .
علائم کمبود : اثر خفیف آن ظهور برگهای به شکل و کلروز و اثر شدید آن پدید آمدن شاخه های غیر طبیعی و ضعیف است که سبب کوتاه شدن میانگره های و ایجاد برگهای ریز می شوند .
در این مرحله درخت گردو به شکل درخچه ای نا منظم در می آید و باردهی آن متوقف می شود .
- آهکی بودن خاک و آبشویی بالای خاک میتوانند از عوامل تشدید کمبود بور باشند .
- زیادی بور نیز می تواند باعث کلروز بافت بین رگبرگها ، ریزش برگها از بالا به پایین و زود رسی شدن پیش از موعد میوه گردد .
- میزان مصرف آن بستگی به مقدار آن ماده در خاک و برگ دارد .
در خاکهای نسبتاً شور و باغات که با آب نسبتاً شور آبیاری می شوند نیازی به دادن کود بور ندارند .
در صورت نیاز ، توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان مقدار 150 – 200 گرم به ازاء هر درخت بارده به صورت چالکود می باشد .
11) مـــس : نقش : در مولکول کلروفیل موجب دوام ترکیب آن شده و از تجزیه سریع آن جلوگیری می کند .
وجود این عنصر در سیستمهای آنزیمی اکسید از کاتالاز ضروری است .
همچنین در واکنشهای انتقال الکترون سهیم و فعال کننده چندین آنزیم است .
-کمبود بر بیشتر در خاکهای خیلی غنی از مواد آلی مثل خاکهایی که از خشک شدن باتلاقها بوجود آمده اند بروز می کند .
- در شرایط عادی پاشیدن محلولهای قارچ کشی که دارای ترکیبات فنی از مس می باشند ( مثل محلول برو ) نیاز درختان را تأمین می کند .
در صورت نیاز توصیه مرکز تحقیقات کشاورزی استان مقدار 100 گرم به ازاء هر درخت بارده به صورت چالکود می باشد .
منابع مورد استفاده الف ) مبانی علمی پرورشی درختان میوه تألیف : عباسعلی منیعی ب ) پرورش گردو به روش جدید ترجمه : مسعود درویشیان تألیف : گروه مهندسین انستیتو تحقیقات کشاورزی جنوب غرب فرانسه ج ) تغذیه معدنی سبزیجات و محصولات باغی در شرایط شور از انتشارات معاونت باغبانی تهیه : دکتر خوش گفتار منش دکتر سیادت د ) کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران تألیف : دکتر جعفر ملکوتی ر ) کتابهای توصیه بهینه کودی برای محصولات زراعی و باغی استانهای کرمانشاه و زنجان دکتر محمد جعفر ملکوتی و همکاران مؤسسه تحقیقات خاک و آب 19:13 نوشته شده توسط ایمان فاضلی در ساعت