گل نرگس (بخش اول)
گیاه نرگس از خانواده نرگسیان (Amaryllidaceae ) و تیره Narcissus می باشد» نرگس گیاهی دائمی و پیازدار می باشد . پیازهای آن درشت و دارای ورقه های فلسی یا مطبق است . به عبارت دیگر پیاز آن می تواند چندین سال متوالی گل دهد و گل آن همه ساله درشت تر گردد. گلهای نرگس به رنگ سفید ، زرد ، نارنجی ، کم پر و پُر پر هستند . برگهای این گیاه از بن ریشه بصورت صاف یا شیاردار بیرون می آیند و در طول ساقه قرار میگیرند.نرگسها به اندازه‌های مختلف یافت می‌شوند از گلهای 5 اینچی روی ساقه‌‌های 2 فوتی گرفته تا گلهای 5/0 اینچی روی ساقه 2 اینچی.
نرگسها شاید آسانترین و مطمئن‌ترین پرورش از میان خانواده تمام گلها هستند و برای افراد مبتدی در باغبانی ایده آل است. پیاز و برگها حاوی کریستالهای سمی هستند که فقط حشرات اصلی می‌توانند بدون آسیب رساندن به آن از آن مصرف کنند هر چند ممکن است جانوران آنها را از زیر خاک بیرون بیاورند.
گیاه دیگر این خانواده گل نرگس است. نرگسهای بومی ایران در استان فارس و در بخش‌هایی از استان خوزستان می‌رویند.
گل نرگس بعنوان یک پیاز مقاوم دائمی برای کشت و کار در هوای آزاد بسیار مناسب است، چون در تمام مدت سال می‌تواند در هوای آزاد باقی بماند و رنگ برگها منظره خاصی به آن محوطه میدهد. تکثیر این گیاه در پاییز بوسیله تقسیم پیاز می‌باشد.
تکثیر نرگسها
نرگسها به دو روش تکثیر می‌شوند. 1- روش تکثیر غیر جنسی (تقسیم پیاز) که دقیقاً نتیجه‌اش گلی است مانند گل پیاز اصلی. 2- روش تکثیر جنسی (دانه) که نتیجه‌اش گلهایی خواهد بود جدید و متفاوت. دانه‌ها در بخش تخمدان ایجاد می‌شوند این بخش متورم در پشت گلبرگهاست. پس از شکوفه کردن بخش تخمدان متورم میشود اما خالی از دانه است. گهگاه باد یا حشرات با آوردن گرده‌های جدید از گلهای دیگر می‌توانند باعث گرده افشانی گل در طول مدت گلدهی آن شوند. وقتی این اتفاق روی داد در تخمدان یک یا تعداد کمی دانه ایجاد میشود. نرگسهای دورگه بوسیله گرده افشانی گلها با تماس دادن و مالیدن دانه گرده از یک گل به کلاله گل دیگر بوجود می‌‌آیند در نتیجه تخمدان می‌تواند تا 25 دانه را در خود ایجاد کند. که هر کدام از آنها یک گیاه کامل را بوجود خواهد آورد. اما برای گلدهی گیاهی که از دانه پرورش می‌یابد باید تا 5 سال صبر کرد.
گلدار بودن نرگس از شش هفته تا شش ماه طول می‌کشد که این بستگی به جایی که شما زندگی میکنید و همچنین نوع گونه‌ای که پرورش می‌دهید دارد. بعد از گلدهی اجازه دهید تا گیاه نرگس پیازش را برای سال بعد بازسازی کند. برگها تا آن هنگام سبز هستند. هنگامی که برگها زرد شدند شما می‌توانید آنها را قطع کنید اما تا قبل از آن خیر.
رده بندی انواع نرگس
رده بندی یک گونه کشت شده (قابل کشت) نرگس بر پایه توصیف و سنجش یا از یک رده بندی ارائه شده توسط فردی که گونه‌ها را به ثبت می‌رساند، پایه گذاری شده است.
کد رنگ های استفاده شده برای توصیف رنگ نرگسها به قرار زیر است:
W- سفید (سفید گونه) G- سبز Y- زرد P – صورتی O- نارنجی R- قرمز
در توصیف گل نرگس هر نرگس را به دو بخش تقسیم می‌کنیم
گلبرگ ها
تاج گل
تاج گل و گلبرگ با استفاده از حروف کد رنگ که مناسب هستند توصیف می‌شوند. نحوه نوشتاری مورد استفاده برای توصیف رده بندی نرگس به شرح زیر است.
1- تقسیم بندی بر اساس شکل ظاهری که از 1 تا 13 شماره گذاری میشود. 2- حرف یا حروف کد رنگ باید به درستی برگهای گلبرگ را توصیف کند و پس از آن خط تیره قرار می‌دهیم. 3- حرف یا حروف کد رنگ باید به درستی بخش تاج گل را توصیف کند.
برای مثال نرگس « زمزمۀ فرشته » از یک نوع 5 –زرد – زرد است. و به صورت زیر نمایش می‌دهند: ( 5-Y-Y)
- در نوع چهارم از تقسیم بندی کلی نرگسهای دوتایی حروف کد رنگ به توصیف دقیق مخلوط گلبرگها و شبه گلبرگها که با نظم خاصی قرار گرفته‌اند می‌پردازد. - اگر گلبرگ و تاج گل دارای یک رنگ واحد باشد از یک کد رنگ برای رده بندی آن استفاده میشود. چه نرگسهای وحشی و چه نرگسهایی که قابل کشت و پرورش هستند اگر دارای نامهایی با مشخصات بالا باشند به صورت طبیعی در یکی از تقسیم بندی‌های 1 تا 12 قرار میگیرند قسمت سیزدهم مختص نرگس هایی است که دارای اصطلاحات علمی گیاه شناسی هستند.
تقسیمات سیزده گانه نرگس از روی شکل ظاهری نرگس
نوع اول- شیپوری: یک گل روی ساقه، تاجی به شکل شیپور که حدوداً به اندازه گلبرگها و گاهی بلندتر از گلبرگهاست.
نوع دوم- تاج بلند: یک گل روی ساقه که اندازه تاج آن بین تا یک گلبرگ کامل است.
نوع سوم- تاج کوتاه: یک گل روی ساقه و اندازه تاج آن کمتر از بلندی گلبرگهاست.
نوع چهارم- دوگانه: نرگسهایی که دارای گلبرگها و یا تاج خوشه‌ای هستند. و روی یک ساقه می‌تواند یک یا بیش از یک گل داشته باشد.
نوع پنجم- سه پرچمی: معمولاً بیش از یک گل روی ساقه دارند سرگل افتاده و بخش گلبرگها عموماً به صورت تاب خورده و برگشته و دارای بافتی ابریشمی است. گلهای این نوع نرگس مانند زنگ‌های آویزان است.
نوع ششم- سیکلامینوس: یک گل روی ساقه گلبرگ ها به طور مشخصی برگشته هستند و تاج آن کشیده و باریک است (مثل این می‌ماند که گلبرگها بوسیله باد خم شده‌اند)
نوع هفتم- جانکوئیلا: دارای گلهای کوچک و گلبرگهای پهن است . عموماً چندین گل روی ساقه است. و گلها بسیار معطر هستند ساقه دارای مقطع عرضی گرد و بخش‌های ساقه و برگ آن نازک شبیه به نی است.
نوع هشتم- تا زِ تا: عموماً دارای 3 الی 20 گل روی یک شاخه قوی است. گلها عموماً خوشبو و دارای تاج بسیار کوتاهی هستند. گلبرگ ها گرد و تا حدی مضرس هستند.
نوع نهم- شاعرانه: عموماً یک گل روی ساقه دارد گلبرگهای سفید رنگ که در بعضی موارد با رنگ تاج در محل اتصال رنگین شده با تاج کوچک صافی که دارای بله‌های قرمز رنگ است. این گل معطر است.
نوع دهم- بالبوکدیم دورگه: گلهایی کوچک شبیه « دامن دورچین » دارد.
نوع یازدهم- تاج مضرس (شکاف دار) : لبه‌های تاج آن دارای شکاف عمیق است (معمولاً شکافها به اندازه طول تاج هستند)
نوع دوازدهم- نرگسهای متفرقه: نرگسهایی که در رده‌بندی‌های ذکر شده بناشده. و عموماً جزء نرگسهای دو رگه هستند.
نوع سیزدهم- انواع گونه های وحشی و دورگه
مراقبت از نرگس ها
نکاتی برای موفقیت در پرورش نرگس
ماههای مرداد و شهریور بهترین زمان برای کشت نرگس در انگلیس هستند تا ریشه‌ها قبل از شروع زمستان قابلیت رشد را پیدا کنند اگر چه پیازها باید تا ماه مهر کشت شوند ولی تا آبان ماه قابل کشت هستند.
برای کشت، آنها را بطور مجزا با فاصله‌های cm 15 در یک خاک با زهکشی خوب و مناسب کشت کنید به طوری که حدود cm 10 خاک روی پیازها باشد. یک مقدار کود معمولی را با خاک مخلوط کنید و در زیر محل کاشت بریزید و اگر خاک رسی و سنگین است مقداری شن با آن مخلوط کنید تا به زهکشی خاک کمک کند. پیازها را در زمینی که از آب اشباع است نکارید.
نرگسها برای گلدهی سال بعد خود نیاز به انرژی سرازیر شده از ساقه و برگ به پیازها دارند. به همین دلیل برگها را از محل طوقه قطع نکنید چون این کار باعث میشود آنها ضعیف شوند. هنگامی که 6 هفته سپری شد بعد از گلدهی می‌توانید برگها را قطع کنید چون تأثیری بر گلدهی سال بعد ندارد.
بعد از پژمرده شدن گلها آنها را از بخش زیرین و پشت تخمدان قطع کنید.
هر پیازی را که در ساقه و برگ آن نشانی از بیماری است خارج کرده و آن را بسوزانید.
پس از گلدهی گیاه را هفته‌ای یک بار آبیاری و بوسیله کود ه ای غنی از تپاس تغذیه کنید تا هنگامی که برگها زرد شوند.
تعداد زیادی از نرگسها، خیلی خوب به طور طبیعی سبز شده و نیاز به جابجایی ندارند. اگر شما باغ کوچکی دارید و دسته‌های نرگس خیلی زیاد و بزرگ شده‌اند می‌توانید آنها را خارج کرده و تقسیم کنید.
پیازهای خارج شده را در مکانی خنک تاریک و با تهویه مناسب تا زمان کشت بعدی ذخیره کنید.
هم قبل از انبار کردن هم قبل از کشت دوباره، تمام پیازهایی را که هنگام لمس کردن حس میکنید نرم هستند یا حالت اسفنجی پیدا کرده‌اند را جدا کرده و بسوزانید.
پیازهای کشت شده در گلدان (برای 16 الی 20 هفته) باید حداقل در عمق 5 تا 10 سانتی متری کاشته شوند. که این بستگی به شرایط آب و هوایی منطقه دارد.
بهترین گونه‌ها برای پرورش بستگی به مکانی دارد که می‌خواهید کشت کنید. اگر محیط بزرگی از زمین سبز دارید که می‌خواهید در آنجا نرگسها را کشت کنید نوع « نرگس نما » بهترین نتیجه را دارد. گونه‌های مختلف را در یک بخش با هم مخلوط نکنید که این یک نتیجه کشت خوب نیست.
برای حاشیه و کناره‌های کوچک باغهای سنگی بهتر است از انواع کوچک‌تر برای پرورش مانند « دو به دو » یا « پرتاب شعله » استفاده شود.
در طول زمان پرورش، حداقل دوبار بوسیله قارچ کش شاخ و برگ نرگسها را سمپاشی کنید.
تعداد گونه های نرگس
گیاه شناسان در این مورد اختلاف نظر دارند اما حداقل 25 گونه وجود دارد که بعضی از آنها با تنوع بسیار زیاد هستند و دارای چندین دورگه طبیعی هستند با توجه به این گونه‌ها لیست بانک اطلاعاتی فعلی نرگس نمایانگر بیش از 13000 دورگه است که در بین تقسیمات رده بندی شده دوازده گانه قرار میگیرند.