دانلود مقاله بررسی خصوصیات مدیران مدارس شهری شهرستان ساوجبلاغ و تطبیق آن با آیین نامه انتصاب مدبران

چکیده این تحقیق که با عنوان بررسی خصوصیات مدیران مدارس شهری شهرستان ساوجبلاغ و تطبیق آن با آیین نامه انتصاب مدبران انجام شده است از نوع تحقیقات توصیفی می‌باشد .

اهداف مد نظر تحقق 1- بررسی خصوصیات مدیران مدارس شهری شهرستان ساوجبلاغ و تطبیق آن با آیین نامه انتصاب مدیران .

2- ارائه پیشنهادها و راه حلهای مناسب به مسئولین به منظور بهبود فرایند مدیریت و آموزش مدیران .

در ارتباط با اهداف موفق سئوالات زیر نیز برای محقق مطرح بوده است .

1- آیا انتخاب مدیران با شرایط مندرج در آیین نامه انتصاب مطابقت دارد ؟

2- آیا مدیران مدارس دوره های کار آموزی و آموزش ضمن خدمت مورد نیاز پست مورد تصدی خود را گذرانده اند ؟

جامعه آماری جامعه آماری را کلیه مدیران شهری شهرستان ساوجبلاغ که تعداد آنها 92 نفر می باشند تشکیل می‌دهد .

ابزار گردآوری اطلاعات ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ای است که شامل 15 سؤال ( 13 سؤال پاسخ بسته و 2 سئوال پاسخ باز ) می باشد .

اطلاعات به دست آمده در برگیرنده نتایج زیر بوده است : 1- انتصاب مدیران بر اساس ضوابط مندرج مندرج در دستورالعمل بوده است .

2- مدیران از نظر گذراندن دوره های ضمن خدمت با کمبود جدی مواجه می باشند .

بر اساس نتایج بدست آمده پیشنهاد می گردد که : 1- بکار گیری مدیران آموزش دیده در پستهای مدیریتی بری دست یافتن به کارآیی بیشتر 2- فراهم آوردن آموزشهای مکاتبه ای و گواهی معتبر و تشویق مدیران در امر آموزش .

3- حداقل سالی دو جلد کتاب جدید در رابطه با مدیریت آموزشی در اختیار مدیران جهت مطالعه قرار گیرد و از آن آزمون بعمل آید بر اساس نتایج حاصله گواهی ضمن خدمت صادر گردد .

4- پیشنهاد می شود جهت یافتن اطلاعات دقیق و کامل تحقیق جداگانه با تفکیک سه مقطع ( ابتدایی ، راهنمایی و متوسطه ) در شهرستان ساوجبلاغ صورت گیرد .

مقدمه بدون شک در دوران کنونی شاید هیچ شغلی نباشد که پرداختن به آن به آموختی مقدمات و مهارتهای خاص نیاز نداشته باشند در میان مشاغل حرفه ای جهان آموزش های پیش از خدمت بخش جدا ناشدنی و انکار نا پذیر ان شغل به شمار می آید و همه داوطلبان چنان مشاغلی باید گواهینامه های علمی و فنی استواری مبنی بر طی موفقیت آمیز دوره حرفه ای پیش از خدمت را ارئه دهند تا پروانه آغاز کار دریافت دارند .

مدیریت آموزش و پرورش در شمار یکی از مشاغل حرفه ای است که به دلیل اهمیت و تأثیر عظیمی که در سرنوشت دانش آموزان دارد پرداختن به آن بدون گذراندن دوره آموزش پیش از خدمت و احراز و شایستگیهای علمی ، فنی و اخلاقی یا در موارد ویژه طی دوره های آموزش ضمن خدمت نباید مجاز شمرده شود .

هم اکنون در سراسر جهان پیشرفته برای مدیران آموزشگاهها و دیگر مسئولانی که در نظام های آموزش و پرورش به مدیریت می پردازند دوره های حرفه ای و تخصصی گوناگونی در دانشگاهها و دیگر مراکز آموزشی عالی بر پاشده و داوطلبان چنان مشاغلی با طیب آن دوره ها خود را برای کار مدیریت و اداره نهادهای آموزشی آماده می سازند .

از سوی دیگر در نظام آموزش و پروورش بشیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه اقتصادی اجتماعی رسم و سنت کهن آن است که از میان جامعه معلمان آنان را که درخشش و شلیستگی فنی و شغلی در کار تدریس دارند به کار مدیریت آموزشگاه یا سازمان آموزش و پرورش منصوب کنند ، در این زمینه بی آنکه در اهمیت سابقه آموزش برای مدیران آموزشگاهها یا واحدهای آموزش و پرورش تردید شود باید یاآور شد که در مرتبه نخست مهارتهای لازم برای اداره کردن یک آموزشگاه یا واحد آموزشی و تجربه کامیاب معلمان در اتاق درس ارتباطی ندارد و مردر مرتبه دوم تجربه ممتد تدریس ویژگیهای معلمی می تواند در راه اعمال مدیریت مؤثر آموزشی موانع غیر لازم پدید آورد .

کامیابی در کار مدیریت اموزشگاهها و مشاغل کلیدی و سیاست گذاری نظام آموزش و پرورش به‌اگاهی ها و دانش های خاص و دیگری جز هنر معلمی وابسه است هم اکنون گروه بس عظیمی از کارکنان آموزش و پرورش کشور عهده دار وظیفه مدیریت و کارگردانی مناطق و ادارات ستادی و اجرایی آموزش و پرورش و سازمانهای سیاست گذاری نظام در سراسر کشور هستند و شایسته آن است که همه نامزدان و دارندگان شغل مدیریت در همه رده های آموزشی کشور هرگز به مقام مدیریت منصوب یا در آن مقام تثبیت نشوند مگر پیش از انتصاب یا در زمان تصدی دوره ای را به صورت شرایط و ابزار ابقای شغل مدیریت با کامیابی طی کرده یا طی نمایند البته تا زمانب که چنین آرمانی به تحقق برسد باید تلاش شود تا مدیران مشاغل و داوطلبان دستیابی به مشاغل مدیریت بیش از تصدی یا در زمان تصدی بتواند با طی دوره های خاص مدیریت خود را با شایستگیهای علمی و فنی مجهز گردانند و با نگرشها و دیدگاههای امروز دانش مدیریت آشنا شوند .

در وضع آرمانی همه دانشکده های علوم تربیتی ، علوم اجتماعی و مدیریت کشور باید تجهیز شوند تا با همکاری وزارت آموزش و پرورش و ادارات کل اجرائی مناطق دوره های گوناگون مدیریت برای مدیران شاغل و داوطلبان مدیریت برپا دارند آنان پس از طی آن دوره ها بتوانند با کامیابی و تسلط بیشتر به وظیفه سنگین ،‌پیچیده و دشوار هدایت و رهبری نظام آموزشی بپردازند و تراز بهره وری نظام را افزایش دهند .

بنابراین آموختن مدیریت آموزشی با توجه به گسترش وظایف و پیچیدگی آن ضرورت دارد زیرا نباید مراکر آموزشی و اداری را ددر اختیار کسانی قرار داد که آگاه به علوم و فنون و مهارتهای مرتبط با مدیریت آموزشی نباشند ، آنچه امرئز قابل لمس است این است که اهمیت نقش مدیر آموزشی و ضرورت تربیت او هعنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است و از این رو غالباً اقدام چشمگیری در زمینه تربیت مدیر مشاهده نمی شود در صورتی که با توجه به اهمیت نقش آموزش و پرورش و مدیریت آن آموزش و تربیت افرادی که بتوانند در همه سطوح و رده های نظام آموزش و پرورش رسمی نقش های رهبری و مدیریت را عهده دار شوند بیش از بیش ضرورت می یابدد بیشینه معلمی و تجربه های ناشی از آن گرچه زمینه ساز خوب و لازمی برای ایفای وظایف و رهبری یک مرکز آموزش است ولی به تنهایی کافی نیست مدیران آموزشی باید علاوه بر آن در حیطه معارف ، علوم و فنون و مهارتهای مرتبط با آموزش و پرورش و مدیریت به اندازه کافی آموزش ببینند و پس از طی آموزشهای لازم باید طبق ضوابطی وقیق و مشخصی انتخاب شوند و اینک آنچه پیش روی دارید تحقیقی است که ویژگیهای مدیران مدارس شهری شهرستان ساوجبلاغ را با آیین نامه انتصاب مدیران مطابقت نموده است ، امید است که یافته های این تحقیق بتواند به کاربرد ضوابط در انتخاب مدیران مقاطع مختلف آموزشی کمک نماید .

تعریف موضوع تحقیق ( بیان مسئله ) اگر چه موضوع همزاد زندگی انسان است و از اولین روزهای پیدایش با او بوده است اما یکی از ویژگیهای قرن حاضر یعنی قرنی که ما در آن زندگی می کنیم انفجار اطلاعات است در حال حاضر هر 6 سال یکبار نیمی از دانش بشر کهنه و از دور خارج می شود و یافته های جدید جای آن را می گیرد .

اکتشافات و اختراعات و یافته های صد سال اخیر بشسر به تنهایی اقزونتری از تمامی یافته های دوران قبل است در چنین جهان متحول و متغیری بدون دستیابی به ابزارهای لازم و کافی سانسی برای ادامه بقا وجود ندارد .

این پیچیدگیها و سرعت و قدرت عمل و انبوه فراوورده های انسانی و صنعتی نیاز به نیروی هماهنگ کننده متفکر و فرزانه ای بنام مدیر دارد تا بتواند با برنامه ریزی درست بین همه اجزاء امکانات و منابع سازمان هماهنگی و همسویی به وجود آورد اکنون عصر مدیریت و رهبری است موفقیت نهادها و سازمانها تا حد زیادی به کارآیی مدیریت بستگی دارد ، با توجه به ضرورت و اهمیت مدیریت سبب پیدایش گرایشها و انواع مختلف مدیریت شده است که مدیریت آموزشی در بین سایر انواع مدیریتها از جایگاه ویژه ای برخوردار است اگر آموزش و پرورش هر جامعه را در رأس همه مسائل جامعه بدانیم مدیریت آموزشی نیز با همان منطق جایگاه مهمی در بهسازی و توسعه جامعه دارد اگر مدیران آموزشی یم جامعه دارای دانش و مهارتهای کافی باشند بدون تردید نظام آموزشی نیز از کارآیی و اعتبار بالایی برخوردار خواهد بود .

ترقی هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی فعالیتی است که مدیران مدارس در مدرسه انجام می دهند و در مقابل آن ریشه رکود جامعه و افزایش بزهکاری را نیز در عدم مدیریت صحیح مدارس باید پیگیر شد با توجه به آنچه مطرح شد مدیر آموزشی نقش حیاتی در پیش برد اهداف تعلیم و تربیت دارد لذا مدیر باید دارای ویژگیها و توانائیها و مهارتهای خاصی باشد تا بتواند با کمال اطمینان کودکان نوجوانان را به دست او سپرد او باید همه عوامل لازم و مؤثر در تربیت و اداره آموزشگاه را بشناسد و از همه مهمتر باید بداند که چگونه با آنها و روی انها کار کند.

با توجه به چنین مسئولیت سنگین ، برای انتصاب مدیران شرایط خاصی در نظر گرفته شده است که محقق می خواهد در یک بررسی دریابد که ایا انتصاب مدیران از روی اصول و مقررات بوده و مدیران مدارس بر حسب صلاحیتها و توانائیها انتخاب شده اند یا خیر .

اهداف تحقیق ( هدفهای کلی و آرمانی تحقق ) بررسی خصوصیات مدیران مدارس شهری شهرستان ساوجبلاغ و تطبیق آن با آیین نامه انتصاب مدیران .

ارائه پیشنهادها و راه حلهای مناسب به مسئولین به منظور بهبود فرایند مدیریت و آموزش مدیران .

هدفهای جزئی یا سئوالهای ویژه تحقیق نظر به اهمیت نقش مدیران در هدایت مسائل آموزشی آموزشگاه سئوالات زیر مور بررسی قرار می‌گیرد .

ایا انتخاب مدیران با شرایط مندرج در آیین نامه انتصاب مطابقت دارد ؟

آیا مدیران مدارس دوره های کارآموزی و آموزش ضمن خدمت مورد نیاز پست مورد تصدی خود را گذرانده اند ؟

روش انجام تحقیق با توجه به هدف تحقیق که توصیف عینی ، واقعی و منظمی خصوصیات موقعیت موجود درباره ویژگیهای مدیران انطباق آن با ایین نامه انتصاب مدیران می باشد و با مراجعه کتب روش تحقیق و بررسیهای انجام شده در روش توصیفی محقق آنچه هست را بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش می دهد و نتایجی عینی از موقعیت می گیرد و فقط شرایط موجود واقعی را گزارش می دهد با توجه به هدف تحقیق که توصیف عینی ، واقعی و منظمی خصوصیات موقعیت موجود درباره ویژگیهای مدیران انطباق آن با ایین نامه انتصاب مدیران می باشد و با مراجعه کتب روش تحقیق و بررسیهای انجام شده در روش توصیفی محقق آنچه هست را بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش می دهد و نتایجی عینی از موقعیت می گیرد و فقط شرایط موجود واقعی را گزارش می دهد .

اهمیت موضوع تحقیق مدیریت مدارس نیز مانند دیگر مشاغل موجود در تعلیم و تربیت در پرتو تجارب و توقعات ناشی از نفش معلمی تحول یافته است و همواره کسانی به مقام مدیریت نایل شده اند که خود را معلمانی توانا و با تجربه می دانستند به همین سبب تمامی دانش آموختگان فعلی موقعیت خویش را مدیون صلاحیت و شایستگی معلمی خود هستند .

این جایگاه علمی و فرهنگی مدیران است که آنان را در حل مسائل و مشکلات تربیتی و سازماندهی امور آموزشی توانا می سازد .

تحقق حاضر در صدد تبین این مسئله است که آیا مدیران شاغل به امر مدیریت هستند هستند یا خیر به عبارت دیگر آیا مدیران حاضر واجد آن خصوصیات و توانائیهای لازم جهت احزار مقام مدیریت هستند یا خیر به عبارت دیگر آیا مدیران حاضر بر اساس صلاحیتهای علمی و تجربی که کلیه مدیران می باید از آن برخوردار باشند انتخاب شده اند یا بر اساس مصالح دیگر بر این اساس محقق آیین نامه نحوه انتصاب مدیران مصوب 26/7/75 را ملاک تشخیص شایستگیها قرار داده است و امیدوار است نتایج تحقیقی بتواند در امر انتصاب جدید مفید واقع گردد .

محدودیت های تحقیق الف – محدودیتهایی که خارج از کنترل محقق است تحقیقات تجربی گسترده در این زمینه وجود ندارد .

ضوابط حاکم بر ادارات در بعضی موارد کار محقق را دشوار نموده است .

چون پاسخ گویی الزامی نبوده شاید توجه زیادی نشده باشد .

جو عمومی حاکم بر اداره ها و مؤسسات آموزشی بیش از آن که مشوق بکار گیری مدیریت آموزشی به عنوان علم باشد مؤید بر داشتهای شخصی و ذهنی گرایی است .

ب- محدودیتهایی که در کنترل و نظارت محقق بوده است : محدود کردن اهداف موضوع مورد تحقیق محدود کردن نمونه مورد تحقیق بسیار خوب بود که بررسی شود که آیا گروه مدیران که قبل از ابلاغ آیین نامه پست گرفته اند را با گروهی که بعد از آیین نامه انتصاب مدیران لنتخاب شده اند از نظر شرایط احزاز پست مورد مورد تصدی تفاوت معنی داری وجود دارد یا خیر اما با توجه به اینکه دستیابی به آن نیاز به کار گسترده دارد متأستفانه انجام آن از عهده محقق خارج می باشد .

تعریف واژه ها و اصطلاحات ویژگی ها : شامل خصوصیات و شرایط احراز پست مندرج در آیین نامه منصوب شورای عالی آموزش و پرورش شامل : استخدام رسمی ، میزان تحصیلات ، رشته تحصیلی و سابقه خدمت .

ضوابط : شامل قوائد و قوانین و شرایطی است که برای رشته یا شغل مدیریت در آیین نامه در نظر گرفته شده است .

آیین نامه : شامل دستورالعمل نحوه انتصاب مدیران می باشد .

مدیران : رئیس مدرسه که هدایت و رهبری تمام پرسنل و دانش اموزان را به عهده دارد .

خلاصه ای از سایر فصلها در فصل دوم به ادبیات تحقیق پرداخته شده در این فصل با استفاده از منابع معتبر ضمن ارائه مقدمه‌ای از تاریخچه مدیریت ، مدیریت اسلامی ، اخلاق مدیریت و مدیریت آموزشی و پیرامون وظایف مدیران آموزشی بحث خواهد شد ، در فصل سوم روش و مراحل تحقیق مورد بحث قرار گرفته و جامعه آماری – جامعه نمونه روش جمع آوری اطلاعات روش تجزیه و تحلیل یافته ها با ارائه جداول یافته های حاصل از پرسشنامه های مربوط به مدیران ارائه شده در این فصل فرضیه تحقیق به ترتیب مطرح و با استفاده از یافته ها مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته و نتیجه گیری صورت خواهد گرفت .

در فصل پنجم تحقیق نتیجه گیری کلی به عمل آمده و تحلیل لازم صورت گرفت و متعاقب پیشنهاداتی بر اساس یافته ها ارائه خواهد شد .

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق مقدمه ادبیات تحقیق پیشینه تحقیق مقدمه مدیریت از آغاز هستی و پیدایش انسان و تشکیل خانواده وجود داشته و با گسترش خانواده ها به وجود آمدن اجتماعات انسانی ضورت بیشتری پیدا کرده است چرا که جوامع پیچیده و سازمانهای گسترده امروزی احتیاج مبرم به برنامه ریزی هماهنگی ، نظارت ، هدایت و سازماندهی حساب شده دارد که بدون آنها امکان بهره وری از سازمان و رشد تکامل آن غیر ممکن و حتی محال به نظر می رسد .

این ضرورت در سازمانهای آموزشی اهمیت خاصی دارد زیرا وظایف آن به لحاظ کیفی بسیار گسترده و دارای اهمیت فراوان می باشد .

در کشور ما توجه به مسئله مدیریت آموزشی تقریباً از سی سال پیش ابتدا از طریق ارائه دروس و سپس ایجاد رشته های تحصیلی دانشگاهی آغاز گردید ولی علیرغم گسترش روز افزون نظام آموزشی و ضرورت توجه بیش از بیش به اداره آن متأستفانه نگاهی گذرا به آمار و اطلاعات و واقعیات موجود درباره مدیران آموزشی در زمینه های سطح تحصیلات دیدن دوره های مدیریت و شرکت در کلاسهای آموزش ضمن خدمت و غیر بیانگر کم توجهی به ترتیب و آماده سازی این گروه پر اهمیت و مؤثر در آموزش و پرورش است .

مدیران آموزشی بازوان اجرائی سیایت گذران آموزشی کشور هستند و هیچ نظام و سیاست آموزشی بدون همکاری و مساعدت مدیران آموزشی قادر به رسیدن اهداف خود نمی باشد علاوه بر این مددت آموزشی دارای ویژگیهایی است که از نظر کمی و کیفی نسبت به سایر مدیریتها از اولویتهایی برخوردار است که آمار نشان نی دهد که قریب به نود هزار مدیر آموزشی در مدارس ابتدایی ، راهنمایی ، دبیرستان و هنرستان دانشسراهای روستایی و مراکز تربیت معلم مدارس کودکان استثنایی و در سایر سطوح آموزشی و اداری مشغول اداره امور آموزرش و پرورش کشور هستند (1) اینان افرادی هستند که معلمین را رهبری می کنند که روح و جان فرزندان جامعه را پرورش می دهند مدرسه سازمانی است که مدیران آن در تربیت تعداد بی شماری از کودکان و نوجوانان و شکل دادن شخصیت آنها دخالت دارد و هر گونه کوتاهی و سهل انگاری و اشتباه او و همکارانش تأثیرات نا مطلوب زیادی در رشد افراد و کل جامعه دارد .

توجه دقیق و موشکافانه نسبت به مدیریت آموزشی اهمیت و حساسیت و ارزشهای همه جانبه آن را مشخص تر می سازد .

مثلاً اگر مدارس به وظایف محوله خود به درستی عمل نکند قطعاً کار دادگشتری پر حجم تر خواه شد و اگر سازمان مدرسه کودکان امروز و بزرگسالان فردا را به رعایت حقوق خود و دیگران و همینطور احترام به قانون علاقمند سازد میزان مراجعات به دادگستری و مشغله نیروی انتظامی به میزان زیادی کاهش می یابد .

ترقی جامعه ما در گرو نوع و چگونگی فعالیتی که در محیط های تعلیم و تربیت انجام می گیرد و بدین لحاظ نمی توان اثر مدیریت را بعنوان رهبر آموزشی در چنین محیط هایی نادیده گرفت بطوری که فلیپ کومبز (1) در کتاب بحران جهانمی تعلیم و تربیت اشاره می کند « اگر قرار است تحولی در عرصه تعلیم و تربیت به وقوع بپیوندد این تحول و دگرگونی باید از مدیریت آموزش و پرورش آغاز شود » اگر مدیریت آموزشی بتواند انگیزه ها و جذابیت های لازم را در محیط آموزشی بوجود آورد می تواند بسیاری از معلمان بی رغبت و بی تفاوت را به سر شوق آورده تا کار پر ثمرتری را ارائه دهند و یا اگر مدیر مدرسه بتواند با زحمات فوق العاده و در عین حال با روش های درست تعلیم و تربیت از قبیل ایجاد نظم و انظباط منطقی در سازمان مدرسه جلب نظر و همکاری اولیا و به کار گیری روش های صحیح برنامه ریزی سازماندهی و غیره افراد شایسته ای را تربیت و تحویل جامعه بدهد که تعدادی از این افراد مئولیتها و مشاغل مهم جامعه را به دست گیرند که تأثیر به سزایی در روند پیشرفتهای اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و غیره خواهند داشت .

بنابر این به خاطر نقش حساس مدیران در پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت ضرورت و اهمیت برخوردهای علمی از تحقیق و پژوهش با مسائل و مشکلات مربوط به مدیریت آموزشی کاملاً واضح و روشن است زیرا رویارویی های ناشی از عدم شناخت و متأثر از ذهنیات و تصورات هرگز نخواهد توانست آموزش و پرورش کشور را در حل معضلات کنونی ناشی از ضعف مدیریت با توفیق قرین سازد لذا احیاء تحقیقات و قوام بخشیدن به بنیه پژوهش در زمینه ویژگیها ، توانائیها و مهارتهای مورد نیاز برای دوره آموزشی بایستی در سر لوحه برنامه های ایجاد تحول در آموزش و پروورش قرار گیرد .

الف : ادبیات تحقیق مدیریت چیست مدیریت در مفهوم کلی و عام آن به شکلها و با دیدگاه های متفاوت تعریف شده است به گفته یکی از صاحب نظران به تعداد نویسندگان مدیریت از مدیریت تعریف ارائه شده است معذالک ، همه اندیشمندان مدیران در یک نکته اتفاق نظر دارند و آن این است که مدیریت عامل رسیدن به اهداف سازمان می باشد .

با توجه به تعاریف گسترده و فراوان از مدیریت نگارنده به چندین تعاریف مشهور گذرا می پردازد .

استونر می گوید « مدیریت فرایند برنامه ریزی سازماندهی هدایت و کنترل کوششهای اعضای سازمان و استفاده از تمام منابع سازمان برای دستیابی به اهداف معین سازمانی است .

» فلیپو مدریت را « هماهنگی همه منابع از طریق فراگردهای برنامه ریزی و کنترل عملیات سازمان به طوری که هدفها را بتوان به طور مؤثر و صرفه جویانه حاصل نمود » تعریف می کند .

دکتر علی علاقه بند در کتاب مقدمات مدیریت اموزشی مدیریت را « به وجود آوردن و حفظ کردن محیطی که در آن افراد بتوانند در جهت بر آوردن هدفهای معینی به طور مؤثر و کارآمد فعالیت کنند » تعریف می کند .

دکتر پرهیزکار در کتاب تئوریهای مدیریت مدیریت را چنین تعریفمی کند « مدیریت عبارت است از کاربرد تکنیکهای مختلف اداره امور یک انسانی و هماهنگ نمودن کلیه فعالیت های اعضای یک سازمان برای نیل به هدف معین و مشخص با راهنمایی و راهبری رهبران سازمان که آنها را مدیران و یا سرپرستان سازمانی می نامند » .

دکتر مصطفی عسگریان در کتاب سازمان و مدیریت آموزش و پرورش مدیریت را اینگونه تعریف می کند « مدیریت یعنی مجموعه ای از آگاهی های شکل یافته جهت ایجاد هماهنگی در یک سازمان برای باروری بهتر برنامه ها » .

استاد شهید مطهری در تعریف مدیریت می گوید « مدیریت مجهز کردن نیروهای آزاد کردن نیروها در عین حال کنترل نیروها و در مجرای صحیح انداختن آنها سازمان دادن و حرارت بخشیدن آنها است » .

همانگونه که گذشت هر کدام از تعاریف ارائه شده از مدیریت به جنبه ای از جنبه های مسائل مدیریت اشاره داشت و بالاخره مدیر کسی است که سبب تسهیل انجام کار فرد یا گروه و رسیدن به اهدافش می گردد .

قدرت رهبری و مدیریت است که از ضعیفترین انسانها و ملتها قویترین آنها را می سازد استعدادها و توانائیهای نهفته انسان را به زور نمی توان به کار گرفت بلکه با اصول صحیح مدیریت و ایجاد مکانیسمی که انسان خود در صدد به کار گیری نیروهای بی پایان خود برآید امکان پذیر است .

آدمیان به مثابه صندوق رمز هستند گشودن دربی طرفیتها و تواناییهای ابداعی آنان روش و رمز و ظرافت می خواهد نه زور بنابراین قوانین رفتار با انسانها را باید کشف کرد نه وضع .

انسان پیچیده ترین موجود جهان هستی است بنابراین قوانین رفتار با انسان نیز باید به همان اندازه پیچیده و دقیق باسد در غیر این صورت کسی قادر نخواهد بود از توانائیهای انسانی استفاده مناسب ببرد .

مدیریت اسلامی بر خلاف نظام های غربی که مدعی استقرار دموکراسی و لیبرالیزم در کلیه نهادهای خود می باشند و رفع نیازهای مادی و شهوانی را هدف نهایی اداره جامعه تعیین کرده اند و رضایت همگان را در تأمین سیری شکم و رفاه نسبی مردم می شناسند .

اسلام در راستای دستورات الهی به دنبال تأمین ایمان و تعالی روح و روان انسانها به قصد بر آوردن نیازهای معنوی و روحانی آنان بوده و طبیعی است که رفع نیازهای مادی را نیز در حد ضرورت و برای همه در چارچوب مساوات و برابری از مد نظر دور نداشته است .

تأمین مادیات و پر کردن شکم و راحت طلبی موضوعی است که حیوانات جهان به دنبال آن می باشند و بر فرض که شکم انسان پر شود و همه نیازهای مادی او تأمین گردد آیا زندگی وی سرشار از امنیت و رضایت خاطر خواهد شد ؟

طبیعی است که نه زیرا تأمین نیازهای مادی حداکثر می تواند رضایت جسم را فراهم کند ولی روح هنوز تشنه است تشنه امور و مسائلی که در حوزه مادیات بدانها دسترسی نیست در این باره می توان زندگی نا مزطلوب بسیاری از ملتهای جهان را مثال آورد گذشته از شرایط ناهنجار در کشور در کشورهای غربی که نیاز به شرح ندارد در بسیاری از کشورهای نفت خیز شرقی نیز که در آنها دولت ها و ملتها به یکباره به پول کلانی رسیده اند چه بسیار انسانهایی که از لحاظ جسمی سیر شده اند وقتی در تأمین نیازهای مادی را افراط بر گزیده اند ولی همین انسانها هر گز احساس رضایت و بی نیازی نکرده و همواره از کمبودهای فراوان که جملگی روحی و روانی می باشند رنج می برند این است که پول و سایر امکانات مادی جملگیفقط وسایلی هستند که انسان مس تواند برای رسیدن به اهداف متعالی خود به کار گیرد .

بسا انسانهایی که از مال دنیا بهره بسیار دارند ولی همچنان ناراضی اند و بسا علما و دانشمندانی که از مال دنیا هیچ ندارند ولی قانع و بی نیاز مشکل غرب و بسیاری دیگر از کشورهای جهان همین است .

آنها از مرزهالی کمال گرایی به دور افتاده گرفتار رفاه طلبی و برآوردن نیازهای مادی شده اند .

وقتی هدف مادیات باشد هر گونه قانون و حقوق انسانی نیز به راحتی زیر پا گذاشته می شود در زمان حاضر انسانها گرفتار جنگها و کشمکشهای فراوانی که ریشه و انگیزه اغلب آنها منافع و انگیزه های مادی و حیوانی است در صورتی که مدیریت اسلامی تلاش می‌کند : نیروهای انسانی را در تمام زمینه هایی که جامعه اسلامی به آن نیاز دارد به خوبی تربیت نمایند و به تمام انسانهای جامعه دتنش و آگاهی لازم بدهد و به مردم کتاب (قرآن) و حکمت و علم بیامورد تا انسان گمراه نشود .

قسط و عدل که یکی از عوامل اصلی به حرکت در آمدن جامعه است بر قرار گردد اگر همه امکانات رفاهی را در اختیار جامعه انسانی بگذاریم ولی به آن عدالت ندهیم انسان ناراضی می ماند و نمی تواند رشد کند رضایت اجتماعی انسان با پول و رفاه کسب نمی گردد .

بلکه به عدالت و انصاف که انسان را خشنود و راضی می سازد یافته می شود انسانهای در طول تاریخ که از کمبود و کمی مواد غذایی گله زیادی نداشته بلکه نارضایتی و اندوه آنان از بی عدالتی بوده است شکم با حد اقل غذا سیر می شود لیکن روح انسان با عدالت آرامش می یابد انسان در سایه عدالت و قسط است که دارای انگیزه قوی می شود و می تواند رشد و کمال یابد .

مدیریت اسلامی تلاش می کند تا انسان را از قید اسارتهای مختلف آزاد نماید عوامل متعددی انسان را بند و زتجیر می کشد از جمله محدودیتهای اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی بویژه زنجیرهای اسارت بار شیطانی .

هر یک از این عوامل در محدوده عمل خود انسان را به بند کشیده مانع از رشد و تکامل او می گردد لذا این زنجیره های مختلف اسارت باید از دست و پا و زبان و اندیشه و عمل انسان گسسته شود تا بتواند بر مبنای تشخیص و اراده خویش عمل نماید .

هدف از پاره کردن زنجیرهای اسارت ایت است که انسانی آزاده تربیت شود ، انسانی که هدفش مال و مقام و عملش ربا نباشد و مال و مقام او نفریبد انسانی که مؤثر باشد و در مجموع خدای را تسبیح گوید .

4-بر قراری و تحکیم حکومت اسلامی هدف مهم مدیریت در نظام اسلامی است چه در سایه نظام اسلامی است که ایین حق می تواند اجرا شود و انسان کمال یابد ، بنابراین یکی از مهم ترین تلاشهای مدیر در نظام اسلامی این است که پایه های نظام عدل اسلامی را جهت برقراری آیین حق تقویت نماید .

هدف مدیریت اسلامی محدود ساختن مردم و تسلط بر آنها نیست بلکه آزاد ساختن مردم از اسارت امیال و امال نفسانی و زنجیرهای هواهای شیطانی به منظور دستیابی به جامعه آرمانی اسلامی است تا انسانها در مسیر کمال معنوی و الهی و رسیدن به اهداف عالیه ای که جامعه اسلامی خواهان است گام بردارند بدیهی است رسیدن به مرزهای کمال یکباره و در کوتاه مدت تحقق نمی یابد بلکه در دراز مدت و با تلاشها و مجاهدتها و ایثارهای فراوان صورت می گیرد.

ویژگیهای اختصاصی و اخلاقی مدیر در این قسمت ویژگیها و خصوصیات درونی و فردی مدیر مدیر مورد بحث قرار می گیرد .

ویژگیهای و خصویات درونی و خصوصی انسان بسیار زیاد است ولی برای جلوگیری از طولانی شدن کلام تنها به نمونه هایی از این خصوصیات پرداخته می‌شود .

ایمان مهمترین ویژگی درونی مدیر ایمان است همه اعمال نیکو از ایمان کامل ناشی می‌شود هر قدر ایمان و اعتقاد انسان قویتر می شود اعمال نیک او نیز زیادتر می گردد.

ایمان هم به زبان است هم به عمل و هم به اعضا و جوارح یعنی همه ارکان بدن انسان بدان عمل نماید و گواهی دهد مدیر مسلمان باید توجه داشته باشد که خداوند بر همه اعمال و رفتار و افکار و نیتهای او آگاه است .

مدیر در مقابل خدا و حق باید تسلیم باشد و در مقابل حق و عدالت انصاف داشته باشدد اینها از ایمان ناشی می شود .

تقوی تقوا از تجلیات ایمان و از لوازم اصلی مناسبات صحیح انسانی است .

تقوی حالت مراقبت و نگهداری از خود می باشد و در اثر آن انسان از افتادن به ورطه های خطرناک نجات می یابد تقوا باعث می شود که انسان به هنگام بلا همانگونه باشد که در هنگام رفاه و گشایش نعمت است بنابر وعده الهی تقوی موجب یافتن راه راست می گردد و مقاومت انسان را زیاد می سازد و سختیها را برایش آسان می گرداند زیرا انسان به نصرت و هدایت و رحمت الهی امیدوار است .

نیت خالص نیت خالص موجب نزدیکی انسان به خداوند و نیت دنیوی و جاه طلبانه و غیر خالص موجب دروی انسان از خداوند می گردد که در این صورت انسان جامعه اش انحطاط پیدا می کند بنابراین مهمترین پایه اعمال مدیر یکی نیت است اگر نیت خالصانه و خیر باشد انسان کمتر دست به اعمالی غیر عادلانه می زند .

اخلاص اخلاص از مراتب ایمان است اخلاص یعنی اینکه انسان ظاهر و باطنش یکی باشد و همه کارهایش را فقط برای رضای خدا و تقرب به خداوند انجام دهد وقتی کار برای رضای خدا تقرب به او باشد انسان هرگز خسته و افسرده نمی گردد زیرا خداوند هیچ کار خیری را بی اجر نمی‌گذارد ولی وقتی برای رضای بنده ای باشد خیلی زود خسته و مأیوس می شود چون‌ آن بنده ممکن است در حد لزوم از او قدر دانی نکند .

تواضع مدیریت موقعیت و مقامی است که اختیار انسان قرار گرفته است یکی از افات ناشی از مدیریت پیدایش کبر و غرور در انسان است .

انسان ممکن است گمان برد که برتر از دیگران است و مقامی بالاتر و والاتر دارد و به همین جهت همه باید بی چون و چرا از او اطاعت کنند و در برابر او تعظیم نمایند این مورد یکی از آفاتی بوده که همیشه در مدیران پیدا می شده است مدیر باید به دقت مواظب باشد که پس از کسب مسئولیت و سرپرستی در او حس غرور و خود برتربینی پیدا نشود زیرا انسان مغرور و خود بین هرگز به جایی نمی رسد توفیقات انسان در همه زمینه ها نتیجه فروتنی و تواضع است یعنی اینکه همواره دیگران را از خود بهتر بداند و به لزوم اصلاح و تزکیه خود توجیه نماید .

افتادگی آموز اگر طالب فیضی هرگز نخورد آب زمینی که بلند است شرح صدر شرح صدر وسعه صدر از ویژگیهای خوب و اخلاقی و از ابزار اساسی مدیریت است حضرت علی (ع) می فرمایند : ( اله الریاسه سعه الصدر ) لابزار ریاست سعه صدر است (1) سعه صدر و شرح صدر در واقع گشادگی و بلندی فکر است و یکی از مصادیق ان حلک و بردباری است یعنی اینکه انسان تنگ نظر کینه توز ، دستپاچه ، زود رنج ، سنگدل ، سست ، عصبی ، خشمگین و … نباشد اینکه در همه حالات برخود مسلط باشدد و کنترل خود بر نفس خود را از دست ندهدد .