محققین علوم دامى عقیده دارند که گوسفندان اهلى امروزه از گوسفندان وحشى موفلون (Moufflon) (آسیائى و اروپائی) و اوریال آسیائى که هنوز هم در کوهستانهاى اروپا، آسیا و آسیاى میانه وجود دارند و بهصورت گلههاى وحشى زندگى مىکنند، بهوجود آمدهاند. با توجه به اینکه گوسفند پس از اهلى شدن در نقاط مختلف دنیا پراکنده شده و در اکثر نقاط جهان مردم پس از دسترسى به این حیوان در اصلاح و بهبود آن سرمایهگذارى کردهاند؛ در نتیجه، این کارهاى اصلاحى و شرایط اقلیمى متفاوت حاکم بر نقاط مختلف جهان سبب شده است که تنوع نژادى پدر این حیوان بیشتر باشد؛ طورىکه در بین دام هائى که بهنحوى مورد استفاده افراد بشرى قرار مىگیرند در هیچکدام بهاندازهٔ گوسفند تنوع نژادى وجود ندارد. در حال حاضر بیش از دویست نژاد از گوسفند در نقاط مختلف دنیا وجود دارد، ولى بسیارى از این نژادها از نظر تجارى و اقتصادى چندان قابل توجه نیستند.
صنعت گوسفنددارى امروزهٔ جهان متکى بر ۱۰-۲۰ نژاد ساخته شده از این حیوان است. نژادهاى گوسفند را به روشهاى مختلف طبقهبندى مىکنند، متداولترین روش طبقهبندى براساس نوع پشم حاصله و بهشرح زیر است:
۱. نژادهاى با پشم ظریف
۲. نژادهاى با پشم متوسط
۳. نژدهاى با پشم دراز
۴. نژادهاى پشمى دو رگ.
نژادهاى با پشم ظریف
ژادهاى موجود در این دسته مقدار قابل توجهى پشم ظریف تولید مىکنند. این نژادها قبلاً گوشت خوبى تولید نمىکردند و کمیت و کیفیت لاشهٔ آنها خوب نبود، ولى در اثر اصلاح و انتخابهاى مکرر کمیت و کیفیت لاشهٔ آنها بهتر شده است
ین نژادها امروزه عمدتاً جهت تولید پشم پرورش داده مىشود، خوش بنیه و پرطاقت هستند و غریزهٔ زیادى به زندگى گروهى و گلهاى دارند و مىتوانند از مراتع فقیر بهخوبى استفاده بکنند.
ن نژادها مىتوانند غیرفصلى بارور شده حتى در فصل پائیز نیز بره تولید بکنند ولى از نظر دوقلوزائى اهمیت چندانى ندارند و بیشتر بهصورت تکزا هستند. مهمترین این نژادها عبارتند از: مرینوس، رامبویه، دبولیت، چویت.
مرینوس (Merino)
خاستگاه اصلى مرینوس اسپانیا است ولى با توجه به کمیت و کیفیت پشم تولیدى مرینوس به نقاط مختلف دنیا برده شده و براساس اصلاحات و انتخابهائى که در محلهاى مختلف روى این نژاد صورت گرفته است، امروزه نژادهاى مختلفى از مرینوس منسوب به کشورهاى مختلف وجود دارد. مرینوس آمریکائى شامل سه تیپ C، B، A است که تیپها A و B پشمهاى آنها چیندار است و به نام مرینوس آمریکائى و تیپ C بهنام Delain merion معروف مىباشند. وزن قوچ ۶۵ تا ۸۰ کیلو و در میش ۴۵ تا ۶۰ کیلوگرم مىشود. رنگ مرینوس سفید، بدن زاویهدار، اندازه متوسط، قوچها شاخدار ولى میشها فاقد شاخ هستند. مقدار تولید پشم در یکسال ۹-۱۲ کیلوگرم است.
رامبویه (Rambouillet)
خاستگاه رامبویه فرانسه است و از مرینوس اسپانیاى بهوجود آمده است. اندازهٔ بدن بزرگ و زاویهدار در مقایسه با مرینوس، بدنى پرگوشت دارد ولى در مقایسه با نژادهاى گوشتى براى تولید گوشت مناسب نیست. قوچهاى رامبویه مکمن است شاخدار و بىشاخ باشند. تمام میشها بىشاخ هستند، رنگ رامبویه سفید است. وزن قوچ ۱۱۰ تا ۱۸۵ و در میش بین ۷۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم است.
دبویلت (Debouillet)
خاستگاه این نژاد آمریکا است و در اثر تلاقى رامبویه با Delaine Merino بهوجود آمد است که اولین بار به این تلاقى در مکزیک صورت گرفته است.
ز نظر اندازهٔ بدن متوسط، بدن زاویهدار، رنگ سفید است. قوچها ممکن است شاخدار و یا بىشاخ باشند ولى میشها بىشاخ هستند.
چویت (Cheviot)
خاستگاه این نژاد از کوهستانهاى شمالى انگلستان و جنوب اسکاتلند است. اندازهٔ بدن متوسط، صورت سفید، سوراخ بینى سیاه است. این نژاد غریزهٔ زیادى به زندگى گروهى ندارد.
نژادهاى با پشم متوسط (Medium wool Breeds)
گوسفندان موجود در این نژادها عمدتاً براى تولید گوشت بهکار گرفته مىشوند و تولید پشم در درجهٔ دوم اهمیت قرار دارد. تارهاى پشم از نظر قطر و طول در حد متوسط قرار دارند.
این نژادها در مقایسه با نژادهاى با پشم ظریف کم طاقت هستند و نمىتوانند مثل آنها مسافت زیاد را طى نمایند. مهمترین این نژادها عبارتند از:
دورست، همپشایر، آکسفورد، شروپ شایر، سات دان، سافولک، تونسی.
دورست (Dorest)
خاستگاه این نژاد از جنوب انگلستان بوده است، اندازهٔ بدن متوسط، ممکن است شاخدار و یا بىشاخ باشد. لاشهٔ عضلانى و پرگوشتى تولید مىکند. پشم سفید و نسبت برهزائى زیاد و در حدود 150-160% است؛ بهعبارت دیگر، قابلیت دوقلوزائى در این نژاد زیاد است، وزن در قوچ بالغ 80-113 کیلوگرم و در میشها ۸۰-۷۵ کیلوگرم مىشود.
همپشایر (Hampshire)
خاستگاه این نژاد از جنوب انگلستان و صورت، گوشها، دست یا قهوهاى سیر و یا سیاه است. قوچ و میشها هر دو فاقد شاخ هستند. همپشایر یکى از بزرگترین نژادها در بین نژادهاى با پشم متوسط است. وزن قوچ بین ۱۰۲ تا ۱۳۶ کیلوگرم. وزن میشها 68-90 کیلوگرم مىشود. مقدار شیر میشها زیاد و رشد برهها سریع است.
آکسفورد (Oxford)
خاستگاه این نژاد از جنوب انگلستان و یکى از بزرگترین نژادهاى با پشم متوسط است. بالغ ۱۱۳ تا ۱۵۸ کیلوگرم و در میشها ۷۹ تا ۱۱۳ کیلوگرم است. رنگ صورت، گوشها و دست و پا خاکسترى تا قهوهاى است. اندازهٔ سر و گوشها در مقایسه با بدن کوچک بهنظر مىرسد. قوچ و میش هر دو فاقد شاخ هستند. در بعضى از موارد ممکن است داراى شاخ کوچکى باشد. مقدار تولید شیر این نژاد زیاد و رشد برهها سریع است. از قوچها این نژاد بیشتر در دورگگیرى استفاده مىکنند.
شروپ شایر (Shrop shire)
خاستگاه این نژاد انگلستان بوده و یکى از کوچکترین نژادها در بین نژادهاى با پشم متوسط است. نژادى است بدون شاخ، صورت و پاها و گوشها قهوهاى تیره یا سیاهرنگ است. مقدار شیر میشها زیاد و سرعت رشد برهها سریع است. نسبت دوقلوزائى در حدود ۱۵۰% است. در حدود ۷۹-۶۲ کیلوگرم است.
ساتدان (Southdown)
خاستگاه این نژاد از جنوب شرقى انگلستان بوده و یکى از قدیمىترین نژادهاى گوسفند در دنیا است که در شکلگیرى بیشتر نژادهاى با پشم متوسط مورد استفاده قرار گرفته است. نژادى است زودرس و فاقد شاخ داراى بدنى کوچک صورتى گوشتی، دست و پا خاکسترى یا قهوهاى است و در سنین پائین قابلیت پروارى خوبى دارد. وزن قوچ ۱۰۲-۸۰ کیلوگرم و در میش ۷۳-۵۶ کیلوگرم است.
سافولک (Suffolk)
استگاه این نژاد جنوب انگلستان بوده نژادى است با جثهٔ بزرگ و پرگوشت، بزرگترین صفت مشخصهٔ این نژاد داشتن صورت و دست و پا و گوشهاى سیاه است، دست و پا صورت و گوشها فاقد پشم هستند. نژادى است تیزهوش و پرجنب و جوش و مثل گوسفند با پشم ظریف پرطاقت است. قوچ و میش هر دو بى شاخ هستند و وزن قوچ ۱۰۲ تا ۱۳۶ کیلوگرم و وزن میش 73-115 کیلوگرم است.
نسبت برهدهى در حدود ۱۵۰% است، نژادى است پرشیر و با سرعت زیاد رشد برهها. ذخیرهٔ چربى در مقایسه با سایر نژادها آهسته بوده و بیشتر گوشت تولید مىکند. با توجه به این امر لاشه عضلانى و پرگوشت از این نژاد بهوجود مىآید.
تونسى (Tunis)
خاستگاه این نژاد شمال آفریقا و یکى از قدیمىترین نژادها گوسفندان دنیا است. رنگ صورت مایل به قرمز قهوهاى و یا خرمائى است. از نظر اندازهٔ بدن متوسط و بدون زاویهدار است، صورت فاقد پشمهاى زیر و گوشها آویزان است. نژادى است پرطاقت و با قابلیت مادرى خوب که مىتواند در تمام فصول بارور شود.
این نژاد ها در انگلستان بهوجود آمدهاند و بزرگتر از سایر نژادها است و پشمهاى دراز و ضخیمى تولید مىکنند. این نژادها خوشبنیه و پرطاقت بوده، گوشت و لاشه خوبى تولید مىکنند و اساساً براى تولید گوشت پرورش داده مىشوند.
بزرگى جثهٔ در این نژادها بهعلت پرورش اینها در مناطقى بوده است که بدون اینکه حیوان مسافت زیادى را طى بکند به غذاى خوب و سرشارى دسترسى داشته است. از این نژادها بیشتر دورگگیر استفاده مىشود. نژادهائى دیررس هستند. مهمترین این نژادها عبارتند از: لاىسیستر، لینکلن، رامنی.
لاىسیستر (Leicester)
خاستگاه این نژاد منطقهٔ مرکزى انگلستان است. رنگ پشم سفید و نژادى است فاقد شاخ با جثهٔ بزرگ وزن قوچ بین ۱۱۳ تا ۱۰۲ کیلوگرم و وزن میش ۷۹-۱۰۲ کیلوگرم است.
صورت و دست و پاى این نژاد از موهاى سفید پوشیده شده است. لب و سوراخ بینى سیاهرنگ است.