دانلود مقاله مدیریت اجرا و نگهداری سیستم‌ های آبیاری

مدیریت اجرا و نگهداری سیستم های آبیاری

پیشگفتار:

هدف از نگارش کتاب حاضر آن است که با توضیح کامل مراحل مختلف یک طرح، به گردانندگان تشکل های گروهی در زمینه‌ی اجرای وظایف محوله، کمک شود.

الف) طرح توسعه:

طرح توسعه شامل مراحل زیر است:

تهیه و جمع آوری اطلاعات

فرایند برنامه ریزی و طراحی

تشکیل گروه

تجهیز گروه

و سرانجام امور تکمیلی.

هر یک از مراحل فوق به زیر شاخه هایی تقسیم می شوند. توضیحات کامل مراحل یاد شده در کتاب آمده است.

ب) توضیحاتی درباره‌ی کتابچه راهنما:

در ابتدای هر فصل یکی از مراحل طرح توسعه شرح داده شده و در ابتدای آن کلیاتی از اطلاعات ذیل درج گردیده است:

گروه هدف: در این قسمت مشخص شده که کدام فرد یا گروه کشاورزی در مرحله‌ی مورد بحث، مسئولیت دارد. گروه هدف می تواند شامل کلیه‌ی کشاورزان یک روستا و حومه‌ی آن، اعضای گروههای ویژه، اعضای شورا، اعضای هیئت مدیره، کارگران فنی حوزه‌ی آبیاری[1] و غیره باشد.

کارمندان مسئول: در این بخش از کارمندانی از موسسات دولتی یا خصوصی نام برده شده که در مرحله‌ی مورد نظر، مسئولیت خاصی را برعهده دارند.

NGOها: سازمان های غیر دولتی که در زمینه های خاصی فعالیت دارند.

زمان بندی: مشخص می کند طی چه زمانی پس از اتمام یک مرحله، مرحله‌ی بعدی آن باید آغاز شود.

اهداف اصلی: نتیجه ای است که طی هر مرحله از طرح توسعه باید حاصل شود.

روش ها: مشخص می کند که در هر مرحله از چه روشهایی می توان بهره جست. (مصاحبه، گفتگوهای گروهی یا خصوصی، نظرسنجی، سخنرانی، مباحثه، مشاهده و...)

اسناد: در هر مرحله از طرح، اسناد و مدارک خاصی مورد نیاز است.

تجهیزات سمعی بصری: گردانندگان تشکل ها باید در هنگام ملاقات با کشاورزان، از امکاناتی مانند فلوچارت، نقشه، طرح و عکس استفاده کنند. بخصوص استفاده از فلوچارت برای جلب توجه و آموزش کشاورزان، در حین سخنرانی توصیه می‌شود. پس از چند جلسه، بروشور یا اطلاعیه ای که حاوی خلاصه مطالب باشد، باید بین کشاورزان توزیع شود. در ضمیمه‌ی 2، متن کلیه‌ی اطلاعیه ها و فلوچارت ها درج شده است. وظایف ویژه‌ی گروه‌های آبیاری عبارتند از:

تهیه‌ی یک طرح اجرایی که شامل جداول توزیع آب آبیاری و الگوی کشت است.

ارایه‌ی کلیه‌ی اطلاعات لازمه، مانند الگوی کشت و نیاز آبی به حوزه‌ی آبیاری.

اطلاعات و دستورالعمل‌ها:

تحت این عنوان و به منظور کمک به گردانندگان تشکل ها در راستای اجرای مراحل طرح، یک سری اطلاعات کلی و دستورالعمل های مهم ارایه شده است.

در این راستا برای بیان موضوعات مختلف ازنمادهای متفاوتی استفاده شده است:

B: اطلاعات مهم و یا دستورالعمل.

O : توصیه به پرهیز از شرایطی ویژه یا عدم انجام کاری خاص.

$: فلوچارت هایی که توصیه می شود.

?: بروشور/ اطلاعیه ای که باید توزیع گردد.

`: کپی اسناد و سایر اطلاعاتی که در ضمیمه آمده است.

ج) ثبت فعالیت ها:

توصیه می شود گردانندگان تشکل ها با استفاده از اطلاعات کلی مربوط به بازدیدها، گزارش هایی تهیه و ارایه کنند. این اطلاعات می تواند شامل نام روستا، تاریخ بازدید، تعداد کشاورزان بازدید کننده، هدف از بازدید، موضوعاتی که مورد بحث قرار گرفته، تصمیمات گرفته شده وبالاخره سایر اقدامات مقتضی باشد.

نمودار طرح توسعه

مرحله اول: شناسایی و بازدیدهای اولیه

مرحله دوم: انجام فعالیت های اطلاع رسانی به منظور افزایش سطح آگاهی روستائیان

مرحله سوم: طرح پایه

مرحله چهارم: بررسی ابعاد مختلف تولید محصولات کشاورزی

مرحله پتجم: تشکیل و آموزش کمیته های طراحی

مرحله ششم: فرآیند طراحی مشارکتی

مرحله هفتم: ارزیابی میزان هماهنگی

مرحله هشتم: طراحی جزئیات سیستم

مرحله نهم: شناسایی اعضای گروه آبیاری و انگیزه‌دهی به آنان

مرحله دهم: تشکیل گروه‌های آبیاری

مرحله یازدهم: معرفی و بنیان گذاری حوزه‌ی آبیاری

مرحله دوازدهم: تشکیل حوزه‌ی آبیاری

مرحله سیزدهم: تصویب طرح

مرحله چهاردهم: تجهیز سازمانی حوزه‌ی آبیاری

نقطه‌ی عطف1: توافق درباره‌ی هماهنگ بودن سیستم حاصل شد

نقطه‌عطف2: حوزه‌ی آبیاری تشکیل شد

مرحله پانزدهم: تجهیز ظرفیت اجرایی حوزه و گروه‌ های آبیاری

مرحله شانزدهم: تشکیل و آموزش کمیته‌ی نصب کننده‌ی سیستم

مرحله هفدهم: نصب سیستم

مرحله هجدهم: تنظیم موافقت نامه‌ی خدمات رسانی

نقطه عطف 3: قراردادانتقال تصویب شد

مرحله بیستم: ادامه‌ی طرح

مرحله نوزدهم: بررسی نهایی موافقت نامه‌ی انتقال مسئولیت استفاده و نگهداری از س

جمع آوری اطلاعات

مرحله اول: شناسایی و بازدیدهای اولیه

مرحله دوم: فعالیت های اطلاع رسانی

مرحله سوم: طرح پایه

مرحله‌ 1: شناسایی و بازدیدهای اولیه

گروه هدف: حاکم و سایر رهبران روستا

زمان بندی: یک یا دو هفته قبل از اطلاع رسانی

اهداف اصلی:

× ارزیابی منطقه

× معرفی اجمالی طرح و موسسه‌ی مجری آن و همچنین تبیین اهداف طرح

× معرفی و شرح اجمالی اهداف اطلاع رسانی، قبل از تعیین تاریخ، زمان و هزینه‌ی برگزاری جلسات اطلاع رسانی در روستا

× جمع آوری شماره تلفن های حاکم و کلیه‌ی رهبران روستا

روش ها:

× برگزاری جلسات

اسناد: هیچ

اطلاعات و دستورالعمل

1/1) شناسایی:

گردانندگان تشکل ها باید پیش از بازدید اولیه که نقطه‌ی رسمی آغاز طرح است، محل اجرای طرح را شناسایی، بافت جمعیتی آن را بررسی و اطلاعات ضروری مورد نیاز برای انجام بازدیدهای اولیه را جمع آوری کنند. برخی از اطلاعات مورد اشاره در زیر ذکر شده اند:

< >نام روستا.نام و شماره تلفن حاکم روستا.نقشه هایی که موقعیت روستا و راه‌های ارتباطی آن را مشخص می کند.اطلاعات مربوط به مناطق زیر کشت و تعداد خانوارهای ساکن روستا.و سایر اطلاعات و اسناد.بهتر است برای داشتن تصویری روشن از منطقه و برآورد فاصله‌ی روستاها و همچنین بررسی وضعیت جاده ها بازدید مختصری از منطقه‌ی اجرای طرح انجام شود.

2/1) بازدید اولیه

1/2/1) تماس با افراد صاحب نفوذ:

گردانندگان تشکل ها باید با حاکم روستا یا سایر افراد ذی‌نفوذ تماس گرفته و موسسه، طرح توسعه و اهداف و روشهای انجام آن را معرفی و تشریح کنند. در صورت عدم اطلاع رسانی، ملاقات با آنان در مدت بازدید از روستا، کاری مشکل می‌نماید. در این شرایط، گردانندگان تشکل ها تنها موفق به گفتگو با عده‌ی معدودی از بزرگان روستا خواهند شد.

B ملاقات های شخصی گردانندگان تشکل ها با سران روستاها، از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا آنان مسئول انجام امور مقدماتی برگزاری جلسات (اطلاع رسانی تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات و تاکید بر اهمیت حضور آنان در جلسات فوق) می باشند.

2/2/1) معرفی طرح و موسسه‌ی مجری آن:

ممکن است روستائیان تا پیش از بازدید موسسه‌ی مجری طرح از روستا، حتی نامی از آن نیز نشنیده باشند و برای نخستین بار طی بازدید مسئولان آن با نام موسسه و فعالیت‌های آن آشنا شوند.

بدیهی است که در این مرحله هنوز روستاییان از طرح توسعه و اهداف و محتوای آن آگاه نیستند.

B گرداننده‌ی تشکل باید توضیحات مختصر اما کاملی از طرح توسعه و موسسه‌ی مجری آن به کشاورزان ارایه کرده و هدف از بازدید را رایزنی برای تعیین تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات آگاه سازی عنوان کند. در طول مدت بازدید، گرداننده‌ی تشکل تنها به موضوعات کلی زیر اشاره می کند:

< >نام موسسه‌ی مجری طرح.اهداف اصلی از اجرای طرح: که عبارت از استفاده و ترویج یک سیستم آبیاری پایدار است که در آن گروه‌ها در برنامه‌ریزی، طراحی، نصب، استفاده و نگهداری سیستم های آبیاری، زهکشی و رفاهی دخیل هستند.اهمیت برگزاری جلسات آگاه سازی که معرفی موسسه و تشریح طرح به کشاورزان را نیز شامل می شود.B علاوه بر ساکنان روستاهای بزرگ، حاشیه نشینان آن مناطق نیز باید برای شرکت در این جلسات دعوت شوند.

در پایان بازدید از روستا، کشاورزان باید با همراهی گرداننده‌ی تشکل بر سر تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات به توافق برسند.

B هرچند گرداننده‌ی تشکل می تواند تاریخی را برای برگزاری نشت های آتی پیشنهاد کند اما این کشاورزان هستند که باید با آن موافقت کنند. گرداننده‌ی تشکل باید برنامه های خود را تا حد امکان با سلایق وخواسته های کشاورزان هماهنگ سازد. برای مثال، ممکن است کشاورزان ترجیح دهند که طی فصل کاشت یا برداشت، جلسات در ساعات اولیه روز یا اواخر شب برگزار شوند.

B لازم است سلسله جلسات آگاه سازی در مکانی برگزار شود که تمامی کشاورزان بخوبی با آن آشنا بوده و در آن احساس آرامش و راحتی کنند. جلسات را نباید در محیطی پر ترافیک و پر ازدحام که آلودگی صوتی فروشگاه‌ها، اتومبیل‌ها و مردم مانع تمرکز افکار کشاورزان می شود، برگزار کرد.

3/2/1) تبلیغات و فعالیت های آگاه سازی:

گردانندگان تشکل ها باید از رسانه های جمعی و محلی برای ابلاغ تاریخ، زمان و مکان برگزاری جلسات در روستاهای مختلف استفاده نمایند.

همچنین توزیع اطلاعیه یا اطلاع رسانی از طریق بیل بورد نیز راه حل دیگری است که می توان به آن متوسل شد.

مرحله‌ی 2: فعالیت های آگاه سازی

گروه هدف: کلیه‌ی کشاورزان و نمایندگان موسسات حمایتی

کارمندان مسئول: گرداننده‌ی تشکل و کارمندان سایر موسسات

زمان‌بندی: طی یک یا دو هفته پس از پایان بازدید اولیه از روستا (مرحله‌ی1).

اهداف اصلی:

× معرفی موسسه‌ی مجری طرح و کارمندان آن و همچنین نمایندگان شرکت‌های حمایتی

× ارایه‌ی جزئیات طرح توسعه و اهداف، روش ها و محتوای طرح وتاکید بر اهمیت نقش کشاورزان

× برآورد میزان تمایل کشاورزان برای شرکت در طرح

× برنامه ریزی یک نظر سنجی مقدماتی

روش ها:

× برگزاری جلسات سخنرانی

× ایراد سخنرانی

× مباحثه

اسناد: بروشور 1/2

تجهیزات سمعی بصری: نقشه‌ی آرایش پیشنهادی طرح

اطلاعات و دستورالعمل

1/2) هدف از فعالیت های آگاه سازی:

هدف از آگاه سازی، اطلاع رسانی به کلیه‌ی کشاورزان در مورد جوانب متعدد طرح مانند اهداف، روش ها، جزئیات طرح و همچنین تبیین نقش و مسولیت های کشاورزان در مراحل مختلف طرح (از طراحی و اجرا تا مدیریت سیستم های آبیاری) است.

به علاوه جلسات آگاه سازی فرصتی فراهم خواهند آورد تا طی آنها، کارمندان موسسه و به ویژه گرداننده‌ی تشکل که در تمام مراحل همکاری بسیار نزدیکی با کشاورزان خواهد داشت، به کشاورزان معرفی شوند. حتی می توان کارمندان موسسات حمایتی را نیز که در جلسات حضور دارند، به کشاورزان شناساند.

اگر تمام کشاورزان در مورد طرح به طور کامل توجیه شوند، خواهند توانست از مراحل اجرای طرح و بایدها و نبایدهای هر مرحله و مسولیت موسسات و نهادها تصویری واقعی بدست آورند.

یکی از نتایج عمده‌ی فعالیت های آگاه سازی اطلاع یافتن کشاورزان از نقش محوری خود در مراحل مختلف طرح به طرق زیر است:

< >مشارکت در طراحی و برنامه ریزی.نظارت بر مراحل نصب سیستم هاو در صورت امکان تقبل نصب بخشهای کوچکی از آنها.تشکیل و مدیریت گروه‌ها و حوزه‌ی آبیاری.پذیرش مسئولیت استفاده و نگهداری از تاسیسات آبیاری، زهکشی و سیستم‌های وابسته.2/2) جلسات گروهی:

در هر روستای مرکزی باید یک سری جلسات آگاه سازی با رعایت نکات ذیل برگزار شود:

B طول مدت جلسات آگاه‌سازی نباید بیش از 5/1 ساعت باشد و سخنرانی گرداننده‌ی تشکل یا هر مسئول دیگری نباید بیش از 30 تا 45 دقیقه به طول بینجامد. مدت باقی مانده را می توان به پرسش و پاسخ اختصاص داد.

B برای اطمینان از انتقال درست مطالب به کشاورزان، استفاده از گویشی قابل فهم توصیه می شود. علاوه بر این سخنران باید آرام، شمرده و به قدر کافی بلند صحبت کند تا همه بتوانند صدای او را به خوبی بشنوند.

برای اطمینان از انتقال کلیه‌ی موضوعات به کشاورزان لازم است کشاورزان از واژه‌ها و اصطلاحات بسیار فنی که درک آنها برای کشاورزان مشکل می نماید، به هیچ عنوان استفاده نکنند. به علاوه باید از به کاربردن واژه ها و اصطلاحات انگلیسی نیز پرهیز کرد. برای مثال، بجای استفاده از واژه‌ی انگلیسی Drainage بهتر است از واژه‌ی زهکشی یا تخلیه استفاده شود.

همچنین توصیه می شود مکان برگزاری جلسات، به گونه ای انتخاب شود که دسترسی کلیه‌ی کشاورزان به آن آسان بوده و به علاوه بتوانند بدون ایجاد مزاحمت های صوتی برای همسایگان،‌آزادانه نقطه نظرات خود را بیان کنند. از مکان های مناسب می توان از مدرسه،‌مسجد یا در صورت وجود، سالن اجتماعات روستا نام برد.

برای این که مکان برگزاری جلسات، ساکت و آرام بوده و مزاحمت های صوتی محیط بیرون نظم جلسه را مختل نسازد،‌ بهتر است از انتخاب اماکن شلوغ و پرسرو صدا مانند مراکز خرید پرهیز کرد.

[1]  واژه حوزه‌ی آبیاری را به سازمانی اطلاق کرده ایم که مسئولیت مدیریت سیستم آبیاری را برعهده دارد. البته در مورد ضرورت و امکان تشکیل یک حوزه‌ی آبیاری کلیه سهام داران می توانند تصمیم گیری کنند.