رده دو کپه ای ها : نرم تنان این رده با نام pelecypoda نیز خوانده می شوند و در بر دارنده گونه های زیادی از حلزون های دوکپه ای , صدف خوراکی , صدف های دو کپه ای و گوش ماهی هستند . دو کپه ای ها پوستهای دو تکه دارند . دو قسمت پوسته در خط میانی پشتی به همدیگر متصل شده اند و ماهیچه های قدرتمند نزدیک کننده دو بخش را به طور محکم به هم چسبیده نگه می دارد تا بدن نرم جانور را محافظت بکند . وقتی که پوسته باز است دو کپه ای ممکن است پای تبر شکل خود را برای کندن یا قائم شدن دراز بکند .
حفره شنلی دارای آبشش ها ئی است که برای غذا رسانی همچون تبادل گازها مورد استفاده قرار می گیرند (شکل29.25) دو کپه ای ها سر مجزا ندارند و radula ناپدید شده است . اغلب دو کپه ایها معلق خوار هستند (ریزه خوار) آنها تکه های ریز غذا را در مخاطی که آبشش را می پوشان به دام انداخته و سپس از مژه ها برای بردن این قطعات به سمت دهان استفاده می کند . آب از درون یک سیفون بدرون حفره شنلی جریان می یابد و از روی آبشش ها می گذرد و سپس از راه یک سیفون جاری به سمت خارج از حفره شنلی خارج می شود .
به علت ریزه خوار بودن اغلب دو کپه ای ها بیشتر زندگی های ثابت را دارند . حلزون های دو کپه ای می توانند خود را بدرون شن یا گل بکشند , با استفاده کردن از پاهای ماهیچه ای به عنوان یک لنگر . ماهیچه های ثابت رشته های قوی را ترشح می کنند که به سنگ ها , قایق ها و لنگرگاه ها و پوسته دیگر جانوران می چسبند علاوه بر کندن , حلزون های دو کپه ای همچنین می توانند بر روی سطح دریا بوسیله جنباندن پوسته خود که بیشتر شبیه به دندان های مکانیکی مصنوعی موجود در مغازه های اجناس نو ظهور است لیز بخورند .
رده سرپایان :
برخلاف شکم پایان لیسه مانند و دو کپه ای های ثابت سر پایان برای سرعت و سازگار شدن که در خور رژیم غذائی گوشتی آنها است ساخته شده اند . (شکل29.26)10 پاها و اختاپوس ها از آرواره های منقار شکل برای گاز زدن شکارشان استفاده می کنند آنها سپس سم را برای از حرکت انداختن شکارشان وارد آنها می کنند . دهان در وسط شاخک ها ی متعددی قرار دارد . شنل ماده درونی را می پوشاند ولی پوسته معمولا یا درونی است یا وجود ندارد (10 پاها)و یا همگی ناپدید شده است (اختاپوس ها)یک سر پای پوسته دار nautilus (حلزون های گرم سیری ...)کیسه دار امروزه زنده است . (شکل 29.26)
یک 10 پا به تندی و معمولا عقب عقب با وارد کردن آب بدرون حفره شنلی خود و سپس شلیک یک جریان سریع از آب بوسیله یک سیفون جاری به سمت خارج که به سمت بیرون قرار دارد به اطراف حرکت می کند .جانور با نشان رفتن سیفون در سمت های مختلف خود را هدایت می کند .
پاهای سر پایان به شکل این سیفون و احتمالا دیگر بخش های شاخک ها و سر تغییر یافته است .(سرپا=cephapoda)اغلب گونه های 10 پا کوچک تر از 75 سانتیمتر هستند اما 10 پاهای غول آسا نیز وجو دارند . بزرگترین نمونه ثبت شده 17 متر طول ( همراه با شاخک ها) و 2 تن وزن داشته است .
بیشتر از شنا کردن که اکثر 10 پا ها در آب های آزاد انجام می دهند اغلب اختاپوس ها در کف در یا , جائی که به اطراف برای یافتن خرچنگ و دیگر غذاها می خزد و به سرعت حرکت می کند زندگی می کنند . سر پایان تنها نرم تنانی هستند که دارای سیستم چرخشی بسته هستند به این معنی که خون آنها همیشه در رگ ها جریان دارد . سرپایان همچنین سیستم عصبی تکامل یافته و مغز پیچیده خوبی دارند . توانائی یادگیری و رفتار کردن با یک شیوه پیچیده احتمالا برای شکارچیان بیش از جانوران ثابتی چون حلزون های دوکپه ای ضروری است . اختاپوس و 10 پاها همچنین اندام های حسی تکامل یافته خوبی دارند .
اجداد اختاپوس و 10 پاها احتمالا نرم تنان پوسته داری بوده اند که زندگی شکارگری را انتخاب کرده اند و بعدا در طی تکامل پوسته خود را از دست داده اند .
سر پایان پوسته داری به نام آمونیت ها , که اکثرا یزرگ بودند , بی مهره گان شکارچی غالب دریاهای 100ها میلیون سال پیش بوده اند تا اینکه در انقراض بزرگ در انتهای دوره کرتاسه ناپدید شده اند .
شاخه کرم های حلقوی
کرم های حلقوی بدنی قطعه قطعه دارند که به آنها یک شکل حلقه حلقه داده است . (حلقه کوچک = annelida) حدود 15000 گونه کرم حلقوی موجودند که اندازه آنها بین کمتر از 1 میلیمتر تا طول 3 متری کرم خاکی غول اسای استرالیائی است . کرم های حلقوی در دریا زندگی می کنند و اغلب ساکن آب های شیرین و خاک مرطوبند . ما می توانیم آناتومی یک کرم حلقوی به خوبی شناخته شده به نام کرم خاکی را تشریح کنیم ( شکل29.27)
حفره کرم خاکی بوسیله جدار قسمت بندی شده است اما بخش هاضمه , رگها خونی طولی و طناب های عصبی جدار را سوراخ می کنند و در امتداد بدن جانور قرار دارند . ( رگ اصلی دارای شاخه های بندبند می باشد ) سیستم هاضمه بخش های تخصص یافته متعددی دارد : حلق , مری , چینه دان , سنگدان و روده است . سیستم چرخشی پیچیده بسته از رگ هائی که حامل خون و هموگلوبین حامل اکسیژن است تشکیل شده است . رگ های پشتی و شکمی بوسیله جفت رگ های بندبند به هم وصل شده اند . رگ های پشتی و 5 جفت رگ ها که خون منطقه مری یک کرم خاکی را می چرخانند ماهیچه ای هستند و خون را در درون سیستم گردش خون پمپ می کنند .
در هر بند از کرم یک جفت از لوله های دفع مدفوع به نام نفریدی با قیف های مژه دار وجود دارد که اضافات را از خون و مایع حفره ای خارج می کند . نفریدی به سمت روزنه های خارجی هدایت می شود که به وسیله آنها اضافات متبولیکی خارج می شوند . رگ های خونی کوچک در پوست فراوان هستند که کرم خاکی از آنها به عنوان بخش تنفسی برای نگه داشتن اکسیژن استفاده می کند . چون تبادل گازها باید در میان یک نوار از رطوبت انجام شود کرم خاکی وقتی که پوستش خشک می شود خفه می شود .
یک جفت مغز شکل از غده های عصبی مغزی در بالا و جلوی حلق قرار دارد . یک حلقه از اعصاب در اطراف حلق به یک عقده عصبی زیر حلقی که از آن یک جفت طناب عصبی به هم وصل شده به سمت عقب می رود وصل شده است . همگی همراه با این ها طناب عصبی پشتی به صورت عقده های عصبی بندبند هم وصل هستند .
کرم های خاکی هرمافرودیت هستند , اما لقاح متقابل دارند . دو کرم خاکی با قرار دادن خودشان به صورتی که بتوانند با هم تعویض اسپرم بکنند جفت گیری می کنند و از هم جدا می شوند . اسپرم های در یافت شده برای مدت کوتاهی در بخش ویژه ای به نام clitellum مخاط پیله را ترشح می کند نگهداری می شود . پیله در اطراف کرم می لغزد , همراه با برداشتن تخم های آن و بعد اسپرم ها , پیله سپس از سر کرم می لغزد و بیرون می افتد و تا زمانی که جنین ها رشد کنند در خاک باقی می ماند . بعضی از کرم های خاکی می توانند به طور غیر جنسی نیز از راه قطعه قطعه شدنی که ترمیم را بدنبال دارد تولید مثل کنند . (بخش 42 قطعه قطعه شدن و دیگر رو ش های تولید مثل غیر جنسی را توضیح می دهد )
بعضی از کرم های حلقوی آبی بدنبال غذا شنا می کنند اما اغلب ته نشینانی می باشند که در شن و لجن نقب می زنند , کرم های خاکی , البته که نقب زن هستند .کرم های حلقوی زیادی با هماهنگ کردن دو دسته از عضله ها, طولی و حلقوی , می خزند . این ماهیچه ها درمقابل مایع حفره ای غیر قابل فشرده شدن یک اسکلت هیدرواستاتیک کار می کنند . ماهیچه ها می توانند شکل هر یک از بخش ها را به طور جداگانه تغییر دهند چون حفره به قسمت های جداگانه تفکیک شده است .
وقتی که ماهیچه های حلقوی یک بخش منقبض می شوند آن بخش نازک تر شده و دراز می شود . انقباض ماهیچه های طولی باعث کوچکتر شدن و ضخیم تر شدن ان بخش می شود .کرم به سمت جلو با تناوب انقباض های ماهیچه های طولیو حلقوی در طول بخش ها به شکل موجی کاوش می کنند . حفره و بخش ها ممکن است که اولین بار به عنوان سازگاریهائی برای این گونه حرکت کردن عمل کرده باشند .