فصل اول 1 وضعیت عمومی و موقعیت عمومی عرصه مورد نظر معروف به تپه مراد آب کرج از نظر جغرافیایی یک دامنه با جهت عمومی غربی محسوب می شود، که از شمال به منطقه عظیمیه از جنوب و شرق به خیابان چالوس و از غرب به خیابان مطهری مشرف می باشد.
این منطقه در محدوده ارتفاعی 15301420 متر قرار دارد، قسمت های زیادی از این عرصه به دلیل مسکونی بودن مناطق حاشیه تخریب گشته و پتانسیل خاک جهت ایجاد فضای سبز شهری بسیار ضعیف می باشد.
2 نقشه مورد استفاده جهت برنامه ریزی و تهیه طرح از نقشه های سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح که در سال 1377 تهیه گشته بود به عنوان راهنما استفاده گردید، سپس در جهت مشخص کردن مساحت و محیط عرصه، حداکثر و حداقل طول و عرض جغرافیایی و تعیین حداکثر و حداقل ارتفاع از سطح دریا با استفاده از یک دستگاه GPS مدل Garmin76cs اقدام گردید.
3 موقعیت جغرافیایی، حدود وسعت تپه مراد آب کرج بین طول جغرافیایی 15،05،50 و 50،06،95 و عرض جغرافیایی 39،64،05 و 39،64،58 قرار دارد.
بر اساس مساحت یابی انجام شده مساحت کل عرصه 3/4 هکتار برآورد شده است از نظر استفاده فعلی کل مساحت عرصه قابل کار می باشد.
لازم به ذکر است که محیط کل منطقه نیز 10180 متر برآورد شده است.
4 عوارض طبیعی و توپوگرافی تپه مراد آب کرج بین دو یال بزرگ قرار گرفته است، از نظر شکل ظاهری شبیه به یک بیضی کشیده می باشد که از شمال به جنوب کشیده شده باشد.
یک یال و دو دره کوچک که عموما" از شرق به غرب عرصه کشیده شده اند نیز در عرصه دیده می شود.
این دره ها کار تخلیه آب باران و عمل زهکشی را انجام می دهند.
5 اقلیم شناسی حالت متوسط کمیت های مشخص کننده وضع هوای یک منطقه را بدون توجه به لحظه وقوع آنها اقلیم یا آب و هوای آن منطقه می گویند.
اقلیم نتیجه تاثیر توام پدیده های هواشناسی است و حالت متوسط هوا را دریک منطقه دلخواه بدست می دهد.
بنابراین پیش بینی وضعیت آب و هوای یک منطقه که عبارت از شرایط اقلیمی غالب آن منطقه در دراز مدت است بدون تجزیه و تحلیل های آماری داده های ثبت شده امکان پذیر نمی باشد.
از سوی دیگر وضعیت هوا توسط متغیرهای هواشناسی که از آنها به عنوان عناصر هواشناسی یاد می شود تعیین می گردد که در ذیل به دو مورد از مهمترین این عناصر اشاره می شود.
5-1- دمای هوا دما به عنوان نمایه ای از شدت گرما، یکی از عناصر اساسی شناخت هوا است.
با توجه به دریافت نامنظم انرژی خورشیدی توسط زمین، دمای هوا در سطح زمین دارای تغییرات زیادی است که به نوبه خود سبب تغییرات دیگر در عناصر هواشناسی می شود.
تغییرات دما را می توان به دو دسته تغییرات روزانه دما که در طول یک شبانه روز اتفاق می افتد و تقریبا" دوره ای است و تغییرات فصلی دما تقسیم نمود.
در تغییرات روزانه دما حداکثر دما در اوایل بعد از ظهر و حدقل آن قبل از طلوع خورشید اتفاق میافتد.
اما تغییرات فصلی دما به این گونه است که در روی خشکی ها حداکثر دما بین یک یا دو ماه بعد از وقوع انقلاب تابستانی (اول تیرماه ) و حداقل دما یک یا دو ماه بعد از انقلاب زمستانی (اول دی ماه ) رخ می دهد.
در این طرح از اطلاعات ایستگاه سینوپتیک پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج که نزدیکترین ایستگاه به نطقه مورد نظر است استفاده شده است.
در این منطقه متوسط درجه حرارت سالیانه 6/15 و معدل حداکثر درجه حرارت سالیانه 5/39 و حداقل درجه حرارت سالیانه 2/10- درجه سانتی گراد می باشد.
(جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است) 5-1- بارندگی بارندگی را می توان مهمترین عامل دانست که به صورت مستقیم در چرخه هیدرولوژی مؤثر میباشد.
مقدار آن بر حسب میلی متر در ساعت بیان می شود و در فصول مختلف مقدار و شدت آن می تواند متفاوت باشد.
به طوری که ملاحظه می شود در این منطقه بیشترین بارندگی را در فصل پاییز (آذرماه ) معادل 44 میلی متر و کمترین بارندگی را در فصل تابستان (شهریور ماه ) معادل 2/0 میلی متر دارا می باشیم.
5-3- طبقه بندی اقلیم ضریب دومارتن : دو مارتن رابطه زیر را جهت طبقه بندی اقلیمی ارائه نمود: کهP معرف متوسط بارندگی سالانه (میلی متر)، T متوسط دمای سالانه (سانتی گراد) است بر اساس فرمول دومارتن 6 نوع آب و هوا به شرح زیر طبقه بندی می شود: (جداول و نمودار در فایل اصلی موجود است) بنابر تقسیم بندی دو مارتن این منطقه جزء اقلیم خشک محسوب می شود.
بر اساس تقسیمات اقلیمی و بیوکلیماتیک ایران ارائه شده توسط دکتر حبیب الله ثابتی، کرج جزء اقلیم سرد و خشک به شمار می رود که نتیجه محاسبات فوق را تایید می کند.
5-4- بررسی نتایج حاصل از ایستگاه کرج با فرمول آمبروترمیک جهت تعیین ماههای مرطوب، خشک و نیمه خشک جهت تعیین روزهای خشک سال، ضریب خشکی برای هریک از ماههای سال با استفاده از فرمول زیر محاسبه گردیده و نتایج آن در جداول زیر آورده شده است I= ضریب خشکی از جنگلکاری هدف از جنگلکاری در این عرصه ایجاد یک محیط تفرجی جهت پارک و فضای سبز می باشد و به همین ترتیب باید سعی شود که از گونههای پهن برگ پاکوتاه و یا سوزنی برگانی که حالت پاکوتاه یا حالتی توپی دارند استفاده گردد.
در این حالت وضعیت و شکل فیزیکی و حجم درختان بسیار پر اهمیت میباشد.
فصل دوم بر اساس اطلاعات ذکر شده در فصل اول و بررسی های میدانی در عرصه گونه های گیاهی زیر جهت جنگلکاری در تپه مراد آب کرج پیشنهاد می گردد: گونه های درختی پهن برگ نام فارسی : عرعر نام لاتین : altissima Ailantus نام انگلیسی : Tree of heaven نام محلی : در سراسر کشور عرعر نامیده می شود.
رویشگاه و مشخصات درخت : موطن اصلی درخت از چین و ژاپن است و از سالهای قدیم به ایران وارد و در مناطق استپی و شمال کشور کاشته شده است.
ارتفاع این درخت به 15 متر و قطر تنه آن به 60 سانتی متر میرسد.
زمان گلدهی اردیبهشت زمان رسیدن بذر مهرماه تعداد بذر در کیلوگرم 38 هزار روش تولید نهال زمینی نحوه تکثیر بذر زمان کاشت بهمن و اسفند سن انتقال نهال از نهالستان یک یا دو سن انتقال نهال از نهالستان یک یا دو ساله اهداف تولید نهال و مناطق کاشت : این گونه با هدف تولید چوب و ایجاد فضای سبز و توسعه جنگل در مناطق نیمه خشک کشور کاشته می شود.
این گونه به خاطر اثرات آن بر دستگاه تنفسی در مناطق مسکونی و در پارکها به صورت انبوه توصیه نمی شود.
ولی به خاطر مقاومت بالایی که دارد به سرعت رشد می کند و ریشه دوانی بسیار دارد و چنانچه نزدیک مناطق مسکونی کاشته شود ریشه جوش آن ممکن است به داخل مجاری آب و پی ساختمان نفوذ کند و باعث تخریب گردد.
در مجوع گیاهی است مقاوم به خشکی و سازگار با اکثر مناطق کشور و در صورتی که شرایط مناسب باشد به صورت طبیعی تجدید حیات می کند.
فاصله کاشت 5/3×5/3 متر توصیه می شود.
نام فارسی : توت نام لاتین : Morus alba نام انگلیسی : White Malberry نام محلی : در اکثرنقاط ایران توت نامیده می شود و ترک زبانان آن را دوت می نامند.
درخت توت بومی کشور چین است و در نقاط استپی و شمال ایران کشت می شود و حتی به صورت خودرو در جنگل های شمال پراکنده شده است.
توت درختی است کوتاه قد که به 20 متر و قطرش به یک متر می رسد، دارای تنه ای راست و قائم و پوستی شیاردار، خاکستری مایل به زرد می باشد.
برگهایش مختلف الاشکل صاف و لوب دار یا دندانه دار، با قاعده نیم قلبی و انتهای تیز است.
رنگ آن نیز روشن و براق است.
برگ توت در بهار برای تربیت کرم ابریشم و در پاییز به مصرف تعلیف دام می رسد.
میوه تازه و خشک آن مورد توجه است و چوب آن در مصارف مختلف نجاری و خصوصا" تهیه تار و در شمال کشور برای طبقه بندی تلنبار و همچنین برای گاوآهن محلی به کار می رود.
درخت توت در برابر خشکی بردبار است، هم در شمال کشور و هم در مناطق استپی و نیمه خشک به صورت خودرو میروید.
در استان تهران از این گونه برای توسعه فضای سبز شهری و حاشیه راهها استفاده میشود.
گونه های سوزنی برگ : نام فارسی : سرو نقره ای نام لاتین : Cupressus arizorica نام انگلیسی : Arizona Cyeress نام های محلی : در اکثر نقاط ایران به نام سرو نقره ای مشهور است.
رویشگاه و مشخصات درخت : این درخت بومی ایالت آریزونا و کالیفرنیا می باشد.
رنگ آن کبود و نقره ای است.
اولین بار در سال 1334 به ایران وارد و در دانشگاه کشاورزی کرج کاشته شده است که پایههای آن نیز وجود دارد.
در حال حاضر تقریبا" در سراسر کشور به صورت دست کاشت و دیم کاشته شده است.
زمان گلدهی : دی ـ بهمن زمان رسیدن بذر تیرـ آذر تعداد بذر در کیلو گرم 160 هزار روش تولید نهال گلدانی نحوه تکثیر بذر زمان کاشت اسفند سن انتقال نهال از نهالستان یک یا دوساله اهداف تولید نهال و مناطق کاشت : این گونه با هدف ایجاد فضای سبز و احداث پارکها و تفرجگاههای جنگلی و همچنین برای تولید جنگل در مناطق نیمه خشک و نیمه سردسیری کشور تولید می گردد.
فاصله کاشت 5/2×2 یا 2×2 متر توصیه می شود.
نام فارسی : سروخمره ای ـ نوش نام لاتین : Thuja Orientalis نام انگلیسی : Arbor vitae نام های محلی سورـ نوش ـ سرو خمره ای ـ سرو تبری ـ سرو بادبزنی رویشگاه و مشخصات درخت : سرو خمره ای درختی است که موطن اصلی آن را آسیا معتدل و در چین نامیده اند.
در ایران نیز در استان گلستان در منطقه سورکش در دره علی آباد کتول به صورت طبیعی وجود دارد.
تک درخت قدیمی آن در حیدرآباد کرج و سبزوار وجود دارد که سن آن هم زمان ظهور اسلام تخمین زده شده است.
زمان گلدهی : دی و بهمن زمان رسیدن بذر شهریور تعداد بذر در کیلوگرم 55 هزار دانه روش تولید نهال زمینی و گلدانی نحوه تکثیر بذر و قلمه زمان کاشت شهریور ـ اسفند سن انتقال تولید نهال از نهالستان دو وسه ساله اهداف تولید نهال و مناطق کاشت : این گونه با هدف ایجاد فضای سبز و احداث پارکها و تفرجگاههای جنگلی در شمال کشور و مناطق سردسیری و نیمه سردسیری و مناطق مرکزی خارج از شمال تولید می گردد.
فاصله کاشت برای این گونه زیبا 5/2×5/2 متر توصیه می شود.
گونه های درختچه ای : نام فارسی: ارغوان معمولی نام لاتین : Cercis Siliquastrum نام محلی : در اکثر نقاط ایران به نام ارغوان معروف است .
این درخت کوچک بومی اروپا و آسیا است و در جنگل های شمال و ارتفاعات متوسط و میان بند پراکنده است و پایین ترین ارتفاع آن در رستم آباد در 180 متر ارتفاع از سطح دریا می باشد در صورتی که در نوده در 900 متر ارتفاع دیده می شود و در گرگان بیش از مناطق دیگر انتشار دارد.
در درختان کهن سال، گلهای ارغوانی قبل از باز شدن برگ در اوایل اردیبهشت ماه به رنگ یکدست در می آیند و باغ و چمن را زینت می بخشند.
در استان تهران در ایجاد پارکها و فضای سبز از این گونه استفاده می شود.
فاصله کاشت 2×2 متر توصیه می شود.
نام فارسی : شیرخشت آتشین نام لاتین : Pyracantha Coccinaca نام انگلیسی : Scarlet fire thron نام محلی : در اکثر نقاط ایران شیرخشت نامیده می شود.
درختچه ای است زیبا که در ایتالیا و شبه جزیره بالکان و ارمنستان و قفقاز انتشار دارد و در ایران در علیآباد گرگان دیده میشود.
ارتفاع آن به دو متر بالغ می گردد و دارای انشعابات افقی می باشد.
شاخ های جوان آن کرکدار و سفید می باشد و رفته رفته صاف و تیره رنگ می شود.
برگهای آن متنوع تخم مرغی، بیضی و یا نیزه ای است.
رویش صاف و براق و سبز رنگ سبز تیره است و پشت آن کم رنگ و مات است و طول دم آن 7 میلیمتر است.
گل آذین آن دارای حدود 15 گل و میوه آن صاف، گرد و سرخ و نارنجی رنگ می باشد.
این گونه مقاوم به خشکی و کم آبی است و در استان های خشک و نیمه خشک کشور در توسعه فضای سبز شهری مورد استفاده قرار میگیرد.
فصل سوم در اکثر مواقع جنگلکاری با نهال انجام می شود و نهال را در نهالستان پرورش داده و در صورت لزوم باز کاشت کرده و بالاخره به زمین اصلی منتقل می کنند.
در جنگلکاری با نهال باید به بعضی از مسایل توجه گردد که به اختصار در ذیل به مواردی اشاره می گردد : 1ـ خصوصیات نهال ریشه نهال باید سالم باشد و تقارن آن برای جنگلکاری حائز اهمیت است.
ضمنا" تجمع ریشه در اطراف یقه نکته مثبت آن بشمار می رود.
ساقه نهال باید مستقیم باشد.
تاج نهال باید متقارن و سالم بوده و پوست نهال باید به رنگ طبیعی باشد.
2ـ فصل نهالکاری نهال را در فصل استراحت گیاهی می کارند و فقط باید سعی نمود که در روزهای سرد زمستان نهالکاری صورت نگیرد و بهتر است در روزهای ابری انجام شود.
به طور کلی نهالکاری در دو فصل پاییز و زمستان انجام می شود بعضی از نهال ها را در اواخر پاییز موقعی که برگ های نهال ریزش کرد نهالکاری را آغاز می کنند تا در فصل زمستان و پاییز آب فراوان در اختیار ریشه گیاهان قرار می گیرد و آن را برای رشد آماده می کند.
همچنین درخت در فصل زمستان نسبت به سرمای دیررس بهاره مقاوم می گردد.
3ـ کیفیت نهال نهالی را از نظر کیفیت مناسب می دانند که نه زیاد بزرگ باشد و نه زیاد کوچک ولی جوانه انتهایی آن سالم و قوی بوده و دارای ریشه های فراوان باشد.
4ـ سن نهال در مورد سن نهال به شرایط محل و سرشت گونه بستگی دارد ولی بطور کلی در نهال هایی که با ریشه عریان کاشته می شود (افراـ ون ـ گردوـ صنوبر.....) موفقعیت با نهالهای کم سن می باشد.
معمولا" در سوزنی برگان انتقال نهال های مسن بسیار مشکل است.
5ـ ابعاد گودال ها بسته به وضعیت زمین، شرایط اقلیمی، سن نهال و سرشت اکولوژیکی گونه ابعاد گودال ها متفاوت خواهد بود.
با توجه به موارد ذکر شده ابعاد گودال در تپه مراد آب 50×50 سانتی متر در نظر گرفته شده است.
6ـ فاصله کاشت هر موجود زنده خواه انسان، خواه حیوان و یا نباتات برای زیستن به قلمرویی احتیاج دارند که فضای حیاتی نامیده می شود و عبارت است از محدوده ای که در آن موجود زنده بتواند اعمال حیاتی خود را انجام داده و به زندگی ادامه دهد.
فضای حیاتی نمی تواند از یک حد کمتر شود در غیر اینصورت در زندگی موجود زنده اختلالاتی به وجود می آید و یا ممکن است زندگی آن نابود شود.
فواصل کاشت با توجه به میزان رطوبت منطقه و شرایط اکولوژیکی گونه در مناطق مختلف متفاوت می باشد در مناطق شمالی کشور به دلیل بالا بودن رطوبت، فاصله کاشت کمتر (5/1×5/1 یا 2×2) در نظر گرفته می شود ولی در مناطق خارج از شمال با تغییرات اقلیمی فواصل کاشت گاه به 4×4 یا 6×6 و حتی 8×8 متر هم می رسد.
با توجه به شرایط منطقه فاصله کاشت در تپه مراد آب 2×2 تا 5/2×5/2 پیشنهاد می گردد.
در این منطقه عرض تراس 5/1 تا 1 متر و فاصله تراس ها 5/3 تا 3 متر در نظر گرفته شده است.
7ـ الگوی کاشت نهالکاری را منظم گویند وقتی که نهال را بر روی خط مستقیم بکارند در حالت عکس یعنی وقتی که روی خط مستقیم نباشد آن را نهالکاری نامنظم گویند.
حسن نهالکاری منظم این است که تعداد نهال های مورد نیاز، کاشت، واکاری و آزاد کردن نهال در جنگل آسانتر انجام می شود.
به این ترتیب می توانم دو الگوی کاشت معرفی کنیم : الف ) نهالکاری خطی : یعنی اینکه هر 4 نهال کاشته شده تشکیل مربع مستطیل می دهند.
ب ) نهالکاری کنکونس : اگر نهال پنجمی در وسط 4 نهال قرار گیرد آنگاه به این نهالکاری مثلثی یا کنکونس گفته می شود.
الف ـ نهالکاری خطی ب ـ نهالکاری کنکونس با توجه به فعالیت های انجام شده در عرصه، الگوی قرار گرفتن چاله ها در بیشتر نقاط به صورت خطی می باشد به این ترتیب نحوه قرار گرفتن نهال ها در گودل به صورت زیر پیشنهاد می شود : سوزنی برگ پهن برگ و درختچه با توجه به شکل بالا پیشنهاد می شود در نواحی که چاله کنی به صورت خطی می باشد از سوزنی برگان به عنوان راس های مثلث استفاده شود.
مهمترین مزیت این امر را می توان حفظ چشم انداز در فصل زمستان بیان کرد.
به این ترتیب در فواصل بین سوزنی برگان از گونه های پهن برگ با یک الگوی مناسب استفاده شود.
در بعضی از نقاط که الگوی قرار گرفتن چاله ها به صورت مثلثی می باشد سعی شود که یک اختلاط مناسب بین سوزنی برگان و پهن برگان رعایت گردد تا در فصل زمستان هنگام خزان پهن برگان، عرصه کماکان سبز دیده شود.
پیشنهادات: 1ـ با توجه به تغییر کاربری عرصه از مسکونی به ایجاد فضای سبز، خاک منطقه از پتانسیل پایین رویشی برخوردار می باشد به این دلیل سعی گردد از گونه های کم توقع و مقاوم با ریشه های سطحی استفاده گردد.
2ـ با توجه به اینکه عرصه از نخاله های ساختمانی پوشیده شده است و امکان خارج کردن آنها به طور کامل امکان پذیر نیست ( در بعضی از نقاط به ارتفاع 3ـ2 متر نخاله ) پیشنهاد می شود که عمق چالهها از 50 CM به 80 CM افزایش داده شده و نخاله های حاشیه چاله کاملا" تخلیه شود و 30 سانتی متر از ارتفاع چاله با خاک پرگشته و برای کاشت نهال از خاک مناسب استفاده گردد.
3ـ اقدام به تقویت کردن خاک حاشیه نهال ها در سال اول کاشت.
4ـ به دلیل اهمیت تپه مراد آب از نظر چشم انداز (مشرف بودن به شهر کرج از چند جهت ) سعی گردد به دلیل خزان پهن برگان در زمستان از گونه های سوزنی برگان همیشه سبز با اختلاط و الگوی مکانی مناسب استفاده گردد.
5ـ به دلیل مجاورت تپه مراد آب با منطقه مسکونی باید عرصه جنگلکاری به طور کامل فنس کشی و حفاظت گردد.
6ـ رعایت رژیم آبیاری در سال های اولیه کاشت.
7ـ پاک کردن و آزاد کردن نهال های کاشته شده به خصوص در فصل تابستان از علفهای هرز در سال های اولیه کاشت.
ماهها سالانهآذرآبانمهرشهریورمردادتیرخرداداردیبهشتفروردیناسفندبهمندی6/155/47/95/185/233/27277/249/185/144/108/42/3 ماهها سالانهآذرآبانمهرشهریورمردادتیرخرداداردیبهشتفروردیناسفندبهمندی2559/432/296/92/09/15/43/03/219/497/395/258/28 نام اقلیممحدوده ضریب خشکی دومارتنخشککوچکتر از 10نیمه خشک9/19ـ10مدیترانه ای9/23ـ20نیمه مرطوب9/27ـ24مرطوب9/34ـ28بسیار مرطوببزرگتر از 35 ماههای سالآذرآبانمهرشهریورمردادتیرخرداداردیبهشتفروردیناسفندبهمندیمتوسطبارندگی برحسب mm9/432/296/92/09/15/43/03/219/497/395/258/28مقدار ضریب بارندگی24/19/001/008/02/001/09/03/29/12/13/1