سائیدگی مفاصل شایع ترین علت درد و ناتوانی در افراد مسن و شایع ترین بیماری مفصلی است.
در خانم ها سائیدگی مفاصل زانو و دست و در مردان سائیدگی مفصل لگن شایع تر است.
علایم ساییدگی مفصل در خانم ها شایع تر است.
افراد چاق بیشتر از سایرین دچار سائیدگی مفصل زانو می شوند.
دیابت، فشارخون بالا و افزایش اسیداوریک خون نیز باعث افزایش احتمال سائیدگی مفصلی می گردند.
سائیدگی مفصلی معمولا" خود را با درد نشان می دهد که با افزایش میزان سائیدگی ، مقدار درد بیشتر می شود.
سپس درد مفاصل باعث ضعف عضلانی و درد در عضلات مربوط به آن مفصل می شود.
در صورت تقویت عضلات، این درد کاهش می یابد.
برخی از بیماران از خشک بودن بدن و مفاصل بعد از بیدار شدن از خواب شکایت می کنند، اما معمولا" خشکی بدن کمتر از نیم ساعت طول می کشد.
پیشگیری از آسیب های مفصل زانو: به گفته متخصصان مفصل زانو مهم ترین مفصلی است که وزن بدن را تحمل می کند از این رو کاهش وزن موثرترین راه پیشگیری و درمان آسیبهای وارده به این بخش از بدن است.
مفصل زانو در تمام فعالیت های انسان مانند ایستادن، راه رفتن و حتی نشستن در معرض فشارهای مکانیکی زیاد که ناشی از وزن، حمل بار و حتی ماندن در یک موقعیت ثابت است، قرار دارد.
بعنوان مثال فشار وارد بر مفصل زانو در هنگام بالا رفتن از پله ها معادل سه برابر وزن بدن و در هنگام پایین آمدن هفت تا هشت برابر وزن بدن است از این رو کاهش وزن برای حفظ سلامتی مفاصل به خصوص مفاصل زانو بسیار با اهمیت است.
بی تحرکی نیز خطری جدی برای مفاصل است و برخی به غلط بر این باورند که فقط با حذف فشار بر روی مفصل و ثابت نگه داشتن آن مشکل حل می شود در حالی که عدم تحرک مناسب خود خطری جدی برای بروز بیماری های مفصل همچون آرتروز است چرا که تغذیه مفصل از طریق تحرک انجام می شود.
نحوه نشستن به صورت چهارزانو، چمباته زدن و استفاده از توالتهای ایرانی را از جمله موارد تشدید کننده آسیب های مفصلی است و تبعیت از این روش های غلط زندگی، افراد را در سنین پایین مستعد ابتلا به آسیب های مفصلی می کند.
مطالعات نشان داده است، علاوه بر کاهش وزن با تغذیه مناسب و انجام ورزش های مناسب می توان به پیشگیری و درمان آسیب های مفصلی کمک کرد.
توصیه هایی برای درمان آرتروز : وزن بدن باید کم شود.
استفاده از گرما باعث کاهش درد می شود.
برای این کار می توان از کیسه آب گرم استفاده کرد.
اگر استفاده از گرما ممنوعیت خاصی نداشته باشد، می توان از روشهای زیر استفاده کرد: الف ) قرار دادن مفصل مبتلا در آب گرم ۴۰-۳۸ درجه سانتیگراد و ماساژ آرام آن .
ب ) استفاده از دوش آب گرم .
ج ) قرار دادن کیسه آب گرم درون یک حوله و استفاده از آن بر روی اندام مبتلا به درد.
باید توجه کرد که در برخی از بیماری ها استفاده از کیسه ی آب گرم بسیار مضر است و قبل از استفاده از آن حتما" باید با پزشک مشورت کرد.
همچنین کیسه آب گرم نباید بر روی اندام مبتلا قرار داده شود.
از گذاشتن آن در زیر اندام یا خوابیدن بر روی آن نیز باید خودداری شود.
۳- از کفش مناسب استفاده شود.
۴- از دو زانو و چهار زانو زدن و ایستادن طولانی مدت خودداری گردد.
۵- از بالا و پایین رفتن از پله ها تا حد ممکن اجتناب شود.
۶- به جای نشستن روی زمین، از صندلی استفاده شود.
۷- ورزش: انجام برنامه ورزشی و تقویت عضلات می تواند به اندازه داروهای ضد درد در درمان سائیدگی مفصلی موثر باشند.
بی حرکتی می تواند باعث بدتر شدن سائیدگی مفصلی گردد.
لذا نباید نگران سائیدگی مفصل در اثر انجام فعالیت های توصیه شده توسط پزشک بود.
انجام اشتباه حرکات ورزشی باعث بدتر شدن علائم و درد می گردد.
مراقبت از زانوها: زانو، اندام های حساس و مهم بدن است که در پیاده روی و انواع ورزشها نقش حساسی داشته و سلامت و قوت آن، ما را در انجام کارهای روزمره و انجام انواع ورزش توانمند می سازد.
مفصل زانو مهمترین مفصلی است که وزن بدن را حمل می کند.
از این رو تمام فعالیتهای انسان مانند کار سنگین، کمر تحرکی و افزایش وزن می تواند آسیب زیادی به این قسمت بدن وارد آورد.
فشار وارده به زانوها در موقع بالا رفتن از پله ها ۳ برابر وزن بدن و در موقع پایین آمدن از پله ها ۸-۷ برابر وزن بدن می باشد از این رو کاهش وزن برای حفظ سلامتی مفاصل به ویژه مفصل زانو اهمیت زیادی دارد.
بنابر این گزارش بی تحرکی نیز خطر جدی برای مفصل زانو می باشد.
برخی معتقدند که با بی تحرکی و ثابت نگهداشتن زانو و همچنین حذف فشار از روی آن می توان به حفظ سلامت زانو کمک کرد در حالی که بی تحرکی خطر جدی برای بروز بیماریهای مفصل و آرتروز است.
زیرا تغذیه مفصل از طریق تحرک تامین می شود.
لازم به ذکر است که نحوه نشستن بصورت چهارزانو عامل تشدید کننده مهمی در تخریب غضروف مفصلی بشمار می آید در حالیکه کاهش وزن همراه با تغذیه و انجام ورزشهای مناسب می تواند به پیشگیری و درمان آسیبهای مفصلی کمک کند.
نکاتی چند برای مراقبت از زانوها : - زانوها نیاز به حرکت دارند.
تحرک ، به تغذیه مفصل، حفظ قدرت عضلانی و دامنه حرکتی زانو کمک می کند.
- اگر به کارهایی اشتغال دارید که ناگزیرید برای مدتی طولانی روی صندلی بنشینید، ساعتی یک بار از جای خود برخیزید و پنج دقیقه راه بروید.
همچنین هنگام نشستن می توانید پاشنه های پا را از روی زمین بلند کنید یا زانوها را صاف نگه دارید.
- افرادی که ناچارند مدتی طولانی بایستند، ساعتی چند بار زانوهای خود را خم کنند.
همچنین توصیه می شود که در طول روز، چند بار روی پاشنه پا بایستند و چند قدم راه بروند.
این افراد به منظور پیشگیری از زانو درد، باید از روشهای تقویت کننده زانو استفاده کنند.
- بیمارانی که برای مدتی طولانی بستری بوده اند و قادر به راه رفتن نیستند، باید در طول روز حداقل سه بار انقباضات یا ورزش های ایستایی زانو را انجام دهند.
- هنگام خوابیدن به صورت طاق باز، بالش را زیر زانوهای خود قرار دهید.
چنانچه به پهلو می خوابید، بین زانوها بالشی قرار دهید، اما اگر عادت دارید که بر شکم بخوابید، ( که عادت نادرستی است و از منظر اسلام نیز مکروه می باشد ) بالش را زیر ساق ها بگذارید.
با انجام منظم ورزش های تقویتی و کششی، قدرت عضلانی و انعطاف پذیری بافت های اطراف مفصل را بهبود ببخشیده و از بروز ضایعات زانو پیشگیری نمایید.
همچنین سعی کنید حرکات زانو را در دامنه کامل انجام دهید.
این کار به حفظ دامنه کامل حرکتی مفصل کمک می کند.
ورزش های زانو را ابتدا با تعداد کم ( پنج بار ) و دو بار در طول روز شروع کنید و با بهبود وضعیت جسمانی، تعداد و دفعات تکرار آن را افزایش دهید.
- توصیه می شود که در مراحل ابتدایی، در هر جلسه یک حرکت ورزشی انجام دهید و اگر حرکتی موجب ناراحتی شما شد، از انجام آن خودداری کنید.
- از انجام ورزش هایی که موجب درد، ناراحتی و تورم زانو می شود، خودداری کنید، اما باید درد مفصلی و درد عضلانی که در مراحل اولیه تمرینات ورزشی بروز می کند، تمایز قائل شوید.
دردهای عضلانی معمولا" بطور تاخیری، یعنی چند ساعت پس از انجام تمرینات بروز می کنند.
این دردها، به مرور زمان با تداوم برنامه ورزشی از بین می رود.
- اگر افزایش وزن دارید، با برنامه های مناسب ورزشی و غذایی، وزن خود را کاهش دهید.
به خاطر داشته باشید که کاهش وزن موجب کاهش فشار وارده بر مفصل می شود.
- از انجام اعمالی نظیر بلند کردن اجسام بسیار سنگین و حمل بار به مدت طولانی اجتناب کنید، زیرا این کار فشار زیادی بر زانوها وارد می سازد.
اگر ناگزیر به حمل اجسام سنگین هستید، عضلات زانو را با ورزش تقویت کنید و بین فعالیتهای خود، زمانی را به استراحت اختصاص دهید اگر نظری بی افکنیم به ساختمان مفصل، یک مفصل محل تقاطع و تقابل دو استخوان است.
استخوان ها در محل مفصل یک روکش غضروفی دارند.
گاهی هم یک روکش اسفنج مانند دارند که مانند یک تشک از صدمه زدن به استخوان جلوگیری می کند.
برای اینکه این دو استخوان همیشه در کنار هم باشند و در رفتگی پیش نیاید، باید ماهیچه ها که مفصل را پوشش می دهند همیشه قدرت عضلانی کافی داشته باشند.
اگر ماهیچه ها ضعیف باشند نه تنها انسان بار کمتری می تواند حمل کند و زودتر خسته می شود، بلکه مفاصل هم دچار سائیدگی بیشتری می شوند، که این آرتروز است.
آرتروز، درمانی بهتر از ورزش ندارد.
کسی که ورزش نمی کند، خون به غضروف هایش کمتر می رسد، غضروف هایش آب می شوند و یا با آهکی شدن، مفاصل کم تحرک می شوند.
در این صورت زاویه انحنای مفاصل کمتر می شود.
در اصطلاح عامیانه می گویند که مفاصل خشک شده اند.
در ساختمان استخوان ما با یک پدیده ای بسیار جالب آشنا می شویم.
در هر استخوان ما سلول هایی داریم که مدام استخوان را آهکی تر می کنند و سلول های دیگری داریم که کلسیوم را از استخوان بیرون می کشند.
این دو نوع سلول باید هم آهنگ کار بکنند.
ورزش این هماهنگی را بیمه می کند.
کسانی که ورزش نمی کنند، بد می نشینند.
با این بد نشستن یک طرف استخوان بیشتر از کلسیوم تهی می شود و طرف دیگر استخوان بیشتر آهکی می شود.
حالا اگر به یک غیر ورزشکار بگویید که راست بنشیند، راست نشستن او با درد شدید همراه است.
او فقط می تواند با ورزش در یک زمان طولانی معالجه شود.
این سائیدگی یک طرفه درستون فقرات یک سری بیماری های شدیدی را بوجود می آورند.
70 درصد سردردها، 50 درصد دردهای شانه و بازوها از سائیدگی و آرتروز مهره های گردن و ضعف ماهیچه های آن ناشی می شوند.
دردهای کمر و دیسک از مهره های کمر و از ضعف ماهیچه های پشت و ماهیچه های شکم ناشی می شود.
اگر مفاصل شما بدون آسیب دیدگی ناگهانی دردناک می شوند، اغلب به خاطر بد نشستن در مقابل تلویزیون، بد نشستن هنگام شنیدن یک سخنرانی و یا بد نشستن پشت میز تحریر است.
در اینگونه مواقع بهترین درمان گرم نگهداشتن مفصل و حرکات ورزشی همان مفصل است.
اگر مفصل بدون هیچ صدمه ای و یا علتی، درد تولید کند و متورم شود، باید یک التهاب موجود باشد.
چیزی که پزشکان برای اینکه بیمار بهتر بفهمد، به آن روماتیسم می گویند.
در حقیقت التهاب مفصل ناشی از روماتیسم بی اندازه به ندرت پیش می آید.
به هرکس داروئی می دهند که روی بسته آن نوشته "داروی ضد روماتیسم" حالا این بیمار واقعا خیال می کند که روماتیسم دارد.
همیشه هم می گویند از فشار بر مفاصل پرهیز شود.
در نتیجه بیمار بیشتر استراحت می کند و به مرور زمان تنبل تر می شود و چه بسا که همین استراحت و کم حرکت کردن به پیدایش آرتروز کمک می کند.
اغلب التهابات مفصلی در اثر رسوبات ناشی از تغذیه غلط بوجود می آیند.
خوردن زیاد گوشت، چربی و شیرینیجات در مفاصل رسوباتی بوجود می آورند.
یک مفصل سالم نمی خواهد که این رسوبات را درون خود داشته باشد.
این رسوبات به مانند یک جسم بیگانه التهاب بوجود می آورند.
(مفصل ورم می کند، گرم می شود و پوست روی آن قرمز می شود) فقط اگر همراه با التهاب مفصل یا مفاصل تب شدید پیش بیاید، ممکن است که روماتیسم باشد.
اگر تب نداشته باشید، التهاب مفصل بایک یا دو روز استراحت و بکار بردن کیسه آب یخ بهبود پیدا می کند.
البته از نظر تغذیه باید پرهیز شود.
جالب است که در طب سنتی ایران و در طب سنتی آلمان خوردن آب لیمو و سرکه تجویز می شود.
در باره بیماری های ناشی از مفاصل و ماهیچه بیشتر می توان نوشت و سخن گفت.
یکی از متخصصین استخوان و مفاصل، فعـالیت‌های ورزشـی را یکی از راهـکارهای پیشگیری و درمان بیماریهای مفصلی ذکر و تاکید کرد: ورزش از بروز پوکی استخوان نیز جلوگیری میکند.
وی ورزشهای آیزومتریک، آیزوتونیک و آیزو را از جمله ورزشهای بهبود دهنده بیماریهای مفصلی دانست و افزود: ورزشهای آیزومتریک باعث افزایش قدرت عضلات بدن و حرکت مفاصل مجاور آنها و کاهش فشار به مفاصل و غضروف‌ها می‌شود.
ورزشهای آیزومتریک ضمن کاهش درد در نواحی مفاصل، بیماریهای مفاصل زانو، کمر و ناحیه گردن را نیز بهبود بخشیده و باعث کاهش فشار به مفاصل کشکک و ران می‌شود.
از دیگر فواید ورزش به افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان، بهبود در راه‌رفتن، ایستادن و انجام فعالیتهای روزانه، تاثیر بر سیستم عضلانی واسکلتی و در نتیجه بهبود عملکرد سایر ارگان‌های بدن از جمله قلب می توان اشاره کرد.
افزایش کارایی فرد در سنین جوانی، میانسالی و پیری از جمله تاثیرات ورزش مداوم در رابطه با بیماریهای مفصلی است.
تاثیر ورزش بر مفاصل ناحیه ستون فقرات فراوان است، ورزش ایستادن صحیح را تقویت و فشار بر دیسک و لیگامان‌های مهره‌های فقرات و همچنین میزان بیرون زدگی دیسک در ناحیه کمر و بالطبع دردهای ناحیه کمر را کاهش می‌دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی در پایان از اصول پایه‌ای درمان دردهای نواحی کمر را انجام ورزشهای ناحیه کمر بیان کرد و متذکر شد: در حال حاضر به منظور کاهش دردهای کمر از ورزشهای تقویتی و تکنیک‌هایی از قبیل ماساژ درمانی، آب درمانی، طب سوزنی و کشش درمانی بهره گرفته می‌شود.