دانلود تحقیق بررسی سایر ضایعات محصولات زراعی

بررسی سایر ضایعات محصولات ی زراعی

ضایعات مواد غذایی در کشوربه مراتب از میزان متعارف ان در کشورهای در حال توسعه بیشتر است با اینکه رقم دقیقی در سطح کشور در دسترس نیست برسیهای موردی و نمونه ای نشان میدهد ضایعات مواد غذایی در مراحل انبارداری-توزیع و نگهداری – اماده کردن و پخت در منزل و مصرف غذا در خانه حدود 30-25درصد است و در مورد بعضی محصولات مانند سبزی و صیفی به حدود 50 درصد نیز میرسد . به عبارتی  غذای حدود 15-10 ملیون نفر در کشور از طریق ضایعات از چرخه مصرف خارج می شود .

و این به معنی اتلاف منابع اب و خاک و هدر رفتن نهادههای تولید و ارز مصرفی است مطالعات انجام شده نشان میدهد که بر اساس ضرایب متعارف فائو و برسیهای نمونه ای در ایران به طور متوسط حدود 10 درصد از عرضه انرژی (حدود 300کالری ) بر اثر ضایعات خارج می شود و در نتیجه پروتئین – انواع ویتامینها و املاح به هدر می رود .

خلاء بین عرضه و تقاضای داخلی را ضمن نا متعادل بودن جریان  توزیع به علت شاخص های اقتصادی –باید ناشی از ضایعات زیاد مواد غذایی در فاصله تولید تا مصرف دانست اصلاح نظام توزیع و جلوگیری از ضایعات یکی از سیاستهای

افزایش ظرفیت جوابگوی ینیازهای مواد غذایی جامعه از مسیر تولید داخلی است .در مورد براورد میزان ضایعات محصولات کشاورزی در مراحل کاشت –داشت –برداشت و حمل و نقل –به رغم اهمیت مساله تاکنون بررسی دقیق و جامعی صورت نگرفته است اما بر اساس بررسی های موردی انجام شده و براورد های کارشناسی زیر بخشهای زراعت و باغبانی و نیز مفروضات سازمان خوار بار و کشاورزی در مورد ضایعات شیر و تخم مرغ –درصد ضایعات محصولات کشاورزی در ترازنامه ی غذایی به شرح جدول زیر در نظر گرفته شده است.

                                                درصد ضایعات محصولات کشاورزی

                 __________________________________

                 محصول                                       درصد ضایعات

                _________________________________

          گندم                                                                                              10

         شلتوک                                                                                              5 

         سیب زمینی                                                                                   25

         حبوبات                                                                                              5

مغزها                                                                            5

سبزی                                                                           25

          سیب                                                                                                 20

مرکبات                                                                                           25

میوه های هسته دار                                                               27-23  

میوه های دانه ریز                                                                            30

خرما                                                                                               18

شیر و تخم مرغ                                                                5

ماخذ :ترازنامه غذایی ایران –موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی

تحقیقات نشان می دهدکه از مجموع 165ملیون هکتار اراضی کشور حدود 37ملیون هکتار (4/22درصد)مستعد هستند که تنها از 6/18 میلیون هکتار –آنهم از 50 تا 60 درصد ظرفیت برداشتشان استفاده می شود .حمایت از کشاورزان جهت افزایش بهره وری محصول و نیز اصلاح نظام خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی و بهبود بسته بندی محصولات کشاورزی از جمله راههای کاهش ضایعات مواد غذایی و محصولات کشاورزی به شمار میرود .

در زیر بخش زراعت –انچه که بیش از هر چیز مورد توجه بوده وابستگی کشور در محصولات استراتژیک مانند گندم –برنج –ذرت و دانه  های روغنی میباشد.بر این اساس و با توجه به اینکه طرحهای متعددی در راستای قطع وابستگی به محصولات یاد شده تهیه گردیده است . بر مبنای این طرحها پیش بینی شده است که در طرح خود کفایی گندم یک افق زمانی ده ساله (پایان سال 1390)میزان تولید گندم به 5/16 ملیون تن افزایش یابد و نیز طرح خود کفایی برنج در افق ده ساله میزان تولید این محصول را از 6/1 ملیون تن فعلی به 4/2 ملیون تن در افق طرح خواهد رساند و طرح افزایش تولید ذرت نیز در همان افق زمانی درصدد افزایش تولید ذرت مورد نیاز کشور از 2/1 ملیون تن به 8/2 ملیون تن در سال انتهایی طرح است .لزوم خود کفایی در تولید محصولات استراتژیک در عرصه جهان کنونی که غذا بعنوان یک اسلحه و اهرم بشمار می رود و تامین امنیت غذایی در کشور از اهم ضروریات محسوب می شود که در این راستا –کاهش ضایعات –یکی از عوامل مهم در افزایش تولید و کاهش واردات محسوب می گردد. از سوی دیگر با توجه به اینکه سهم مهم سرمایه گذاری انجام شده در بخش کشاورزی پنج درصد از سرمایه گذاریهای موجود در کشور میباشد و این رقم برای بخش کشاورزی نسبت به سایر کشورهای جهان بسیار پایین میباشد و با توجه به کمبود سرمایه گذاری در این بخش میزان ضایعات محصولات کشاورزی معادل 25 درصد درآمد نفتی کشور تخمین زده میشود که این میزان بیانگر میزان بالی ضایعات و نیز ارزش آن در تولید ناخالص داخلی می باشد .در حال حاضر بیش از 26 ذرصد ارزش تولید ناخالص کشور ارز اوری چشمگیری معادل 25 تا 30 درصد ارزش صادرات غیر نفتی سالانه و 24 درصد اشتغال کشور مربوط به بخش کشاورزی است که کاهش محصولات کشاورزی علاوه بر قابلیت افزایش عملکرد محصولات زراعی و باغی در ایجاد اشتغال –توسعه صادرات غیر نفتی و نیز ایجاد امنیت غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است.به طور خلاصه می توان برای رسیدن به خود کفایی نسبی ،جدای از افزایش تولید ،در برخوردبا مسئله ضایعات و چگونگی کاهش ان مورد تاکید است. کاهش ضایعات طبیعت افزایش عرضه را دارد. کشور ما طی سالهای گذشته در زمینه بسیاری از مواد و محصولات به خود کفایی رسیده است. ولی عواملی چون افزایش جمعیت در کنار عدم کاهش ضایعات راه را برای رسیدن به نقطه استقلال طولانی تر می کن. ضایعات از جنبه های کاهش میزان تولید –افزایش نیاز به واردات و هدر دادن نهادههای لازم برای تولید بر اقتصاد ضربه وارد می کند. با توجه به مطالب پیش گفته چنین به نظر می رسد که سیاستهای دولت بیشتر در راستای حمایت از مصرف کننده و تضعیف انگیزه تولید بوده که این امر به افزایش ضایعات و کاهش دسترسی به غذای بیشتر و بهتر در درازمدت از سوی مصرف کننده منتهی شده است .این مشکلات ناشی از تدوین ناهماهنگ سیاستهای تولید و مصرف و سلامت تغذیه ای بوده است. از همین رو دسترسی به امنیت غذایی مطلوب در کشور به تغیرات عمده در ترکیب تولید نیاز دارد .

 وضعیت تولید – توزیع – مصرف گندم:

تولید داخلی گندم طی سالهای 1370 -1377 با نرخ رشد فزایندهای از 818 ملیون تن به حدود 12 ملیون تن بالغ گردید لیکن در سال 1378 تولید این محصول با کاهش قابل ملاحظه ای روبه رو شد که این کاهش در سال 1380 تا حدی جبران گشت اما سطح تولید همچنان با مقدار تولیدسال 1377 فاصله زیادی داشت افزایش تولید طی سالهای اخیر مورد اشاره به طور عمده ناشی از اجرای طرح محوری گندم با هدف حصول به خود کفایی بوده و کاهش تولید سال 1378 را می توان ناشی از بروز دور جدی از پدیده خشکسالی تلقی نمود . به هر حال نوسانات شدید تولید نشان میدهد که نتایج حاصل از اجرای طرح محوری گندم از خصلت پایداری برخوردار نبوده و برنامه ریزان جهت مقابله با دوره های کم ابی(لاینفال)و پر آبی(النیفو)و اصلاح بازار آرد و نان تدابیر لازم را بکار نبرده اند به طوری که حجم واردات گندم در پایان سال1380 به 5/5 ملیون تن بالغ گردید در طی همین مدت میزان مصرف سرانه گندم با محاسباتی که بر اساس امارهای گرفته شده نرخ رشد فزاینده ای از 234 کیلو گرم در سال 1371 به 249 کیلو گرم در سال 1377 افزایش یافته که پس از ان به دلیل تعدیل قیمتهای ارد و گندم از روند کاهش برخوردار گردیده است.

به طور کلی در ساختار تولید جهت حصول به خود کفایی می باید نکات زیر را در نظر داشت:

شاخصهای سودآوری :

اجرای برنامه اصلاح تولید گندم مانند هر طرح دیگر می باید مورد ارزیابی فنی و اقتصادی قرار گرفته و براساس تجزیه و تحلیل (هزینه وفایده)برنامه ریزی و سیاستگذاری شود.در توجیه هر طرح اقتصادی از شاخصهای سود اوری فایده به هزینه (حاصل تقسیم ارزش کنونی تفاوت منافع و هزینه های تبدیل شده به کل هزینه ها )نرخ بازده داخلی (نرخی که ارزش کنونی منافع و هزینه ها را با هم برابر می سازد)و ارزش خاالص کنونی برنامه مورد استفاده قرار می گیرد در واقع در حجمی از تولید گندم که نرخ بازدهی سرمایه گذاری بزرگتر از حداقل نرخ قابل قبول رایج کشور بوده معیار ارزش کنونی بزرگتر از صفر و شاخص فایده به هزینه بزرگتر از واحد باشد استانه اقتصادی تولید گندم در کشور است . 

کاهش هزینه های تولید:

یکی از موجه نمدن طرحهایی که فاقد توجیه اقتصادی کاهش هزینه های تولید است. کشاورزی ایران به لحاظ دارا بودن موانع متعدد ساختاری در زمینه های آب- خاک نیروی انسانی ،اعتبارات و ... بسیار هزینه بر است بنابراین حل مسئله مالکیت و یکپارچه سازی اراضی از اهم اقداماتی است که قبل از اجرای هر طرح اصلاحی و از جمله طرح افزایش تولید گندم می باید در بخش کشاورزی ایران صورت پذیرد. زیرا متعاقب ان تغییر سیستم ابیاری به روش تحت فشا ر با هزینه کمتری انجام شده و افزایش راندمان ابیاری هزینه های تولید را در سطوح پایین تری قرار خواهد داد که به بالا بودن استانه تولید اقتصادی گندم کمک خواهد کرد.