دانلود تحقیق بررسی سایر ضایعات محصولات زراعی

بررسی سایر ضایعات محصولات ی زراعی ضایعات مواد غذایی در کشوربه مراتب از میزان متعارف ان در کشورهای در حال توسعه بیشتر است با اینکه رقم دقیقی در سطح کشور در دسترس نیست برسیهای موردی و نمونه ای نشان میدهد ضایعات مواد غذایی در مراحل انبارداری-توزیع و نگهداری – اماده کردن و پخت در منزل و مصرف غذا در خانه حدود 30-25درصد است و در مورد بعضی محصولات مانند سبزی و صیفی به حدود 50 درصد نیز میرسد .

به عبارتی غذای حدود 15-10 ملیون نفر در کشور از طریق ضایعات از چرخه مصرف خارج می شود .

و این به معنی اتلاف منابع اب و خاک و هدر رفتن نهادههای تولید و ارز مصرفی است مطالعات انجام شده نشان میدهد که بر اساس ضرایب متعارف فائو و برسیهای نمونه ای در ایران به طور متوسط حدود 10 درصد از عرضه انرژی (حدود 300کالری ) بر اثر ضایعات خارج می شود و در نتیجه پروتئین – انواع ویتامینها و املاح به هدر می رود .

خلاء بین عرضه و تقاضای داخلی را ضمن نا متعادل بودن جریان توزیع به علت شاخص های اقتصادی –باید ناشی از ضایعات زیاد مواد غذایی در فاصله تولید تا مصرف دانست اصلاح نظام توزیع و جلوگیری از ضایعات یکی از سیاستهای افزایش ظرفیت جوابگوی ینیازهای مواد غذایی جامعه از مسیر تولید داخلی است .در مورد براورد میزان ضایعات محصولات کشاورزی در مراحل کاشت –داشت –برداشت و حمل و نقل –به رغم اهمیت مساله تاکنون بررسی دقیق و جامعی صورت نگرفته است اما بر اساس بررسی های موردی انجام شده و براورد های کارشناسی زیر بخشهای زراعت و باغبانی و نیز مفروضات سازمان خوار بار و کشاورزی در مورد ضایعات شیر و تخم مرغ –درصد ضایعات محصولات کشاورزی در ترازنامه ی غذایی به شرح جدول زیر در نظر گرفته شده است.

درصد ضایعات محصولات کشاورزی __________________________________ محصول درصد ضایعات _________________________________ گندم 10 شلتوک 5 سیب زمینی 25 حبوبات 5 مغزها 5 سبزی 25 سیب 20 مرکبات 25 میوه های هسته دار 27-23 میوه های دانه ریز 30 خرما 18 شیر و تخم مرغ 5 ماخذ :ترازنامه غذایی ایران –موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی تحقیقات نشان می دهدکه از مجموع 165ملیون هکتار اراضی کشور حدود 37ملیون هکتار (4/22درصد)مستعد هستند که تنها از 6/18 میلیون هکتار –آنهم از 50 تا 60 درصد ظرفیت برداشتشان استفاده می شود .حمایت از کشاورزان جهت افزایش بهره وری محصول و نیز اصلاح نظام خرید تضمینی محصولات اساسی کشاورزی و بهبود بسته بندی محصولات کشاورزی از جمله راههای کاهش ضایعات مواد غذایی و محصولات کشاورزی به شمار میرود .

در زیر بخش زراعت –انچه که بیش از هر چیز مورد توجه بوده وابستگی کشور در محصولات استراتژیک مانند گندم –برنج –ذرت و دانه های روغنی میباشد.بر این اساس و با توجه به اینکه طرحهای متعددی در راستای قطع وابستگی به محصولات یاد شده تهیه گردیده است .

بر مبنای این طرحها پیش بینی شده است که در طرح خود کفایی گندم یک افق زمانی ده ساله (پایان سال 1390)میزان تولید گندم به 5/16 ملیون تن افزایش یابد و نیز طرح خود کفایی برنج در افق ده ساله میزان تولید این محصول را از 6/1 ملیون تن فعلی به 4/2 ملیون تن در افق طرح خواهد رساند و طرح افزایش تولید ذرت نیز در همان افق زمانی درصدد افزایش تولید ذرت مورد نیاز کشور از 2/1 ملیون تن به 8/2 ملیون تن در سال انتهایی طرح است .لزوم خود کفایی در تولید محصولات استراتژیک در عرصه جهان کنونی که غذا بعنوان یک اسلحه و اهرم بشمار می رود و تامین امنیت غذایی در کشور از اهم ضروریات محسوب می شود که در این راستا –کاهش ضایعات –یکی از عوامل مهم در افزایش تولید و کاهش واردات محسوب می گردد.

از سوی دیگر با توجه به اینکه سهم مهم سرمایه گذاری انجام شده در بخش کشاورزی پنج درصد از سرمایه گذاریهای موجود در کشور میباشد و این رقم برای بخش کشاورزی نسبت به سایر کشورهای جهان بسیار پایین میباشد و با توجه به کمبود سرمایه گذاری در این بخش میزان ضایعات محصولات کشاورزی معادل 25 درصد درآمد نفتی کشور تخمین زده میشود که این میزان بیانگر میزان بالی ضایعات و نیز ارزش آن در تولید ناخالص داخلی می باشد .در حال حاضر بیش از 26 ذرصد ارزش تولید ناخالص کشور ارز اوری چشمگیری معادل 25 تا 30 درصد ارزش صادرات غیر نفتی سالانه و 24 درصد اشتغال کشور مربوط به بخش کشاورزی است که کاهش محصولات کشاورزی علاوه بر قابلیت افزایش عملکرد محصولات زراعی و باغی در ایجاد اشتغال –توسعه صادرات غیر نفتی و نیز ایجاد امنیت غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است.به طور خلاصه می توان برای رسیدن به خود کفایی نسبی ،جدای از افزایش تولید ،در برخوردبا مسئله ضایعات و چگونگی کاهش ان مورد تاکید است.

کاهش ضایعات طبیعت افزایش عرضه را دارد.

کشور ما طی سالهای گذشته در زمینه بسیاری از مواد و محصولات به خود کفایی رسیده است.

ولی عواملی چون افزایش جمعیت در کنار عدم کاهش ضایعات راه را برای رسیدن به نقطه استقلال طولانی تر می کن.

ضایعات از جنبه های کاهش میزان تولید –افزایش نیاز به واردات و هدر دادن نهادههای لازم برای تولید بر اقتصاد ضربه وارد می کند.

با توجه به مطالب پیش گفته چنین به نظر می رسد که سیاستهای دولت بیشتر در راستای حمایت از مصرف کننده و تضعیف انگیزه تولید بوده که این امر به افزایش ضایعات و کاهش دسترسی به غذای بیشتر و بهتر در درازمدت از سوی مصرف کننده منتهی شده است .این مشکلات ناشی از تدوین ناهماهنگ سیاستهای تولید و مصرف و سلامت تغذیه ای بوده است.

از همین رو دسترسی به امنیت غذایی مطلوب در کشور به تغیرات عمده در ترکیب تولید نیاز دارد .

وضعیت تولید – توزیع – مصرف گندم: تولید داخلی گندم طی سالهای 1370 -1377 با نرخ رشد فزایندهای از 818 ملیون تن به حدود 12 ملیون تن بالغ گردید لیکن در سال 1378 تولید این محصول با کاهش قابل ملاحظه ای روبه رو شد که این کاهش در سال 1380 تا حدی جبران گشت اما سطح تولید همچنان با مقدار تولیدسال 1377 فاصله زیادی داشت افزایش تولید طی سالهای اخیر مورد اشاره به طور عمده ناشی از اجرای طرح محوری گندم با هدف حصول به خود کفایی بوده و کاهش تولید سال 1378 را می توان ناشی از بروز دور جدی از پدیده خشکسالی تلقی نمود .

به هر حال نوسانات شدید تولید نشان میدهد که نتایج حاصل از اجرای طرح محوری گندم از خصلت پایداری برخوردار نبوده و برنامه ریزان جهت مقابله با دوره های کم ابی(لاینفال)و پر آبی(النیفو)و اصلاح بازار آرد و نان تدابیر لازم را بکار نبرده اند به طوری که حجم واردات گندم در پایان سال1380 به 5/5 ملیون تن بالغ گردید در طی همین مدت میزان مصرف سرانه گندم با محاسباتی که بر اساس امارهای گرفته شده نرخ رشد فزاینده ای از 234 کیلو گرم در سال 1371 به 249 کیلو گرم در سال 1377 افزایش یافته که پس از ان به دلیل تعدیل قیمتهای ارد و گندم از روند کاهش برخوردار گردیده است.

به طور کلی در ساختار تولید جهت حصول به خود کفایی می باید نکات زیر را در نظر داشت: شاخصهای سودآوری : اجرای برنامه اصلاح تولید گندم مانند هر طرح دیگر می باید مورد ارزیابی فنی و اقتصادی قرار گرفته و براساس تجزیه و تحلیل (هزینه وفایده)برنامه ریزی و سیاستگذاری شود.در توجیه هر طرح اقتصادی از شاخصهای سود اوری فایده به هزینه (حاصل تقسیم ارزش کنونی تفاوت منافع و هزینه های تبدیل شده به کل هزینه ها )نرخ بازده داخلی (نرخی که ارزش کنونی منافع و هزینه ها را با هم برابر می سازد)و ارزش خاالص کنونی برنامه مورد استفاده قرار می گیرد در واقع در حجمی از تولید گندم که نرخ بازدهی سرمایه گذاری بزرگتر از حداقل نرخ قابل قبول رایج کشور بوده معیار ارزش کنونی بزرگتر از صفر و شاخص فایده به هزینه بزرگتر از واحد باشد استانه اقتصادی تولید گندم در کشور است .

کاهش هزینه های تولید: یکی از موجه نمدن طرحهایی که فاقد توجیه اقتصادی کاهش هزینه های تولید است.

کشاورزی ایران به لحاظ دارا بودن موانع متعدد ساختاری در زمینه های آب- خاک نیروی انسانی ،اعتبارات و ...

بسیار هزینه بر است بنابراین حل مسئله مالکیت و یکپارچه سازی اراضی از اهم اقداماتی است که قبل از اجرای هر طرح اصلاحی و از جمله طرح افزایش تولید گندم می باید در بخش کشاورزی ایران صورت پذیرد.

زیرا متعاقب ان تغییر سیستم ابیاری به روش تحت فشا ر با هزینه کمتری انجام شده و افزایش راندمان ابیاری هزینه های تولید را در سطوح پایین تری قرار خواهد داد که به بالا بودن استانه تولید اقتصادی گندم کمک خواهد کرد.

یکی از موجه نمدن طرحهایی که فاقد توجیه اقتصادی کاهش هزینه های تولید است.

کاهش ضایعات: با کاهش ضایعات در مراحل مختلف تولید –توزیع و مصرف میتوان با سطوح پایین تری از تولید نیاز غذایی جامعه را تامین نمود.

به طور کلی میزان ضایعات گندم در کشور را به چند دسته تقسیم نمود: 1 – ضایعات در مرحله کاشت :مقدار اضافه مصرف بذر است که معمولا حدود 20 درصد از کل بذر مصرف شده می باشد که عمدتا ناشی از استفاده از شیوه های منسوخ کاشت مانند دست افشان که حدود 2درصد از کل ضایعات گندم تولیدی کشور را تشکیل میدهد.

2- ضایعات در مرحله قبل از برداشت:شامل ضایعات تاخیر برداشت است که به صورت ریزش یا سبز شدن روی خوشه در نواحی باران خیز امکان وقوع دارد.

همچنین به علت بادزدگی و خوابیدگی –محصول از دسترس شانه برش کمباین خارج می شود.

در یک طرح تحقیقاتی تلفات قبل از برداشت در ایران معادل 9/54 کیلو گرم در هکتار اندازه گیری شده است.

3- ضایعات در مرحله برداشت با کمباین شامل تلفات سکوی برش، واحدهای کوبنده،جداکننده و تمیز کننده است.

4- ضایعات پس برداشت را می توان به چهار دسته تقسیم بندی کرد: ضایعات حمل و نقل ، بوجاری ، انبار داری ، تبدیل وضعیت توزیع گندم: نظام کنونی بازار یابی گندم به دلیل کنترل های دولتی از انعطاف پذیری لازم جهت رویارویی با تحولات ملی و بین المللی برخوردار نمی باشد از سال 1340 به موجب صعود نیاز بسیج اقتصادی کشور انجام کلیه عملیات خرید و فروش ،حمل و نقل گندم و مشتقات ان(ارد وسبوس) به انحصار سازمان غله کشور در امد در حال حاضرکلیه امور مربوط به تولید و توزیع گندم به عهده سازمان غله می باشد که از نهادهای دولتی به شمارمی اید بنابراین مشکلات بخش توزیع نیز موجب گسترش شکاف بین عرضه و تقاضای گندم شده که به دلیل نبود برنامه ریزی جامع و کامل توجه مسولین را بیش از همه بر افزایش تولید جهت کاهش واردات و جوابگویی به تقاضای روز افزون متمر کز گردیده است .

بدین ترتیب جهت سیاستگزاریهای منحرف شده و به جای اصلاح ساختار توزیع و مصرف فقط بر تولید تاکید می ورزد بنابراین به منظور خود کفایی در تولید گندم یکی از ضروری ترین اقداماتی که می باید صورت گیرد رفع انحصارات فعلی و باز نمودن فضای کار برای بخش خصوصی است.

با کارا نمودن عملکرد بخش توزیع به همراه اقدامات تکمیلی در جلوگیری از قاچاق و تامین خوراک منابع پرورش طیور می توان میزان عرضه و تقاضای واقعی را نزدیک تر نمود و از این طریق نیاز به گسترش تولید را تخفیف داد.

وضعیت مصرف گندم : محصول عمده ای که از گندم بدست می اید نان است که تامین کننده اصلی نیازهای غذایی بویژه اقشار کم در امد است.در حالی که برنامه خود کفایی تولید گندم بدون حمایت اصلاح الگوی تغذیه و بازار آرد و نان کامل نبوده و موجب بروز هزینه های جانبی سنگین در جهت تامین تفاوتهای کاذب می گردد.

ضایعات نان در شهرهای که جمعیت زیادی دارند بیشتر از شهرهای کوچک است.

بین ضایعات نان با درامد خانوار و میزان مصرف روزانه افراد و تعداد افراد خانوار رابطه مستقیم و بین ضایعات نان و میزان تحصیلات سرپرست خانوار ،دفعات مراجعه به نانوایی و ساعات مصرف شده برای خرید نان رابطه معکوس وجود داردک همچنین میان ضایعات نان در نانوایی ها و مقدار سهمیه آرد انها رابطه مستقیم ولی بین ضایعات نان و تجربه کارگران ومدت زمان تخمیر رابطه معکوس وجود داشته است.

در کنار هدفمند کردن نظام پرداخت یارانه موضوع تغیر الگوی مصرف و جایگزین نمودن الگوی بهینه مصرف نان نیز بعنوان یکی از راهکارهای موثر در جهت کاهش معضلات بازار گندم و ارد مطرح می باشد.

بهینه کردن مصرف نان به مفهوم مصرف متعادل نان همراه با سایر مواد غذایی است.

در واقع بهینه کردن مصرف نان معادل با اصلاح الگوی غذایی جامعه است که با پرداخت هدفمند یارانه نان به همراه سایر مواد غذایی به دهکهای پایین درآمد قابل حصول است.

البته در این زمینه برنامه تغییر الگوی مصرف نان می باشد با سیاستهای اصلاح روش پخت نان – قیمت گذاری ارد ونان و ...

پشتیبانی شود ضایعات حاصل ازنان و ضایعات درون نانواییها نیز به حداقل کاهش می یابد.

روش تحقیق(مطالعه ادبیات و سوابق) مطالعه حاضر متکی بر کار کتابخانه ای به استناد امارهای منتشر شده از وزارت جهاد کشاورزی ، مرکز امار ایران ، سازمان بازرگانی ،پایگاه اینترنت ، نتایج و تحقیقات انجام شده از طریق داده های سری زمانی بوده است.

مطالعات انجام یافته در خصوص ضایعات محصولات کشاورزی مهمترین مطالعات انجام شده در مورد ضایعات نان را می توان به صورت ذیل بیان نمود: (قیمت تعادلی نان ) محسن محسنین (1373) سازمان تحقیقات اموزش و ترویج کشاورزی در این تحقیق که هدف از ان تعیین قیمت تعادلی نان بود 55 نانوایی(تافتونی ،بربری ، لواشی، سنگکی و نواری)و 528 خانوار معمولی ساکن در تهران از لحاظ مصرف و ضایعات نان مورد بررسی قرار گرفته اند.

بررسی های انجام شده نشان می دهد که ارتباط ضعیفی بین مجموع مخارج و مقدار مصرف سرانه نان وجود دارد و میزان ضایعات برابر 5/12 درصد مقدار خرید نان است.

بیشترین ضایعات در خانوارهای کم در آمد دیده شده و با افزایش تعداد افراد خانوار درصد ضایعات نیز افزایش می یابد.

همبستگی ضایعات سرانه با تحصیلات و سن همسر منفی است.

(گزارش نتایج کیفی و ارزش نانوایی ارقام گندم کلیه نقاط ایران)پرویز ایرانی(1376) موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ، واحد تکنولوژی شیمی غلات ، کرج.

در این تحقیق 5231 نمونه از بذور کلیه نقاط ایران مورد ازمایش قرار گرفتند و از نتایج آن می توان گفت که در انتخاب ارقام گندم باید از ارقامی که دارای مقطع اردی هستند خوداری شود و بیشتر گندم با دانه های شیشه ای را برگزید.

چون دانه های اردی از کیفیت ضعیف تری برخوردارند و به دلیل ایجاد حالت چسبندگی مشکلات زیادی را در امر اسیاب کردن به وجود می اورد خسارت افت سن و مرض فوزاریوم روی کندم های دانه نرم بیشتر بوده و کیفیت نانوایی انها را کاهش می دهد .

در ضمن سایر نتایج تحقیقلت نشان داد که برای تهیه نان مرغوب آرد باید حداقل یک تا دو ماه برای فعل و انفعالات و استراحت در سیلو باقی بماند و در ضمن باید سه مرحله (بهم زدن خمیر – زمان تخمیر و مرحله پخت) کاملا رعایت شود.

مو ضوعی تحت عنوان جلوگیری از ایجاد ضایعات در محصولات فاسد شدنی که ناشر آن سازمان faoاست توسط علیرضا قدیمی با همکاری منصور عباس آبادی در سال 1379 در گروه پژوهشی استراتژیهای ملی و کشاورزی پایدار موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی ترجمه شده است در این مقاله به مو ضوعاتی همچون اهمیت محصولات فاسد شدنی ، عوامل مرتبط با سیستمهای پس از برداشت و محصولات ریشهای و غده ای اشاره شده است.

در اسن گزارش بیشتر بر روی روشهای فنی جلوگیری از ضایعات ، روشهای انبار داری و سردخانه ای ، جلوگیری از ضایعات و روشهای و طریقه حمل و نقل تاکید گردیده است.

در زمینه ضایعات مقاله دیگری تحت عنوان (تعیین و ارزیابی اقتصادی گندم در زمان برداشت و خرمنکوبی در مناطق هرات ،مروست و ابر کوه استان یزد )در سال 1376 توسط محمود حمید نژادو و بقیه منابع و مراجع 1- حمید نژاد – م و همکاران(1380).

تعیین و ارزیابی اقتصادی گندم در زمان برداشت و خرمن کوبی در مناطق هرات – مروست و ابر کوه – فصلنامه پژوهشی شماره 34 موسسه پژوهش برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی.

2- محسنین – م (1373) قیمت تعادلی نان – سازمان تحقیقات- آموزش و ترویج کشاورزی.

3- مجموعه مقالات پژوهشی اقتصاد گندم از تولید تا مصرف – (1378) معاونت پژوهش های فنی و سیاستهای حمایتی- موسسه پژوهش های برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی.

4- بررسی چالشهای بازار گندم – آرد و نان – دکتر ابولفضل محمودی- اقتصاد کشاورزی و توسعه – سال دهم- بهار 1381 .

5- عوامل موثر بر ضایعات نان – دکتر محمد ارسلان بد – اقتصاد کشاورزی و توسعه – سال هشتم – زمستان 1379 شماره 32.

6- رئیس دایره کشاورزی اداره بررسی ها و سیاست های اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

7- مهاجر – ی – (1377) تکنولوژی و ضایعات نان – موسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی.

بررسی روشهای اقتصادی کاهش ضایعات گندم استاد کارآموز:جناب آقای مهندس سروری مسئول کارآموز: جناب آقای صالحی تهیه و تنظیم : مرضیه راهداری پایئز 1386