پرورش گوساله
خشک کردن گوساله:
برای خشک شدن گوساله را مدتی در کنار مادر قرار دهید این کار علاوه بر خشک شدن گوساله، در به جریان انداختن خون در بدن گوساله بسیار اهمیت دارد. مگر اینکه که گاو شما مبتلا به بیماری باشد و احتمال انتقال آن از طریق لیسیدن به گوساله وجود داشته باشد ( مانند یون) . بنابراین در این مورد با دامپزشک خود مشورت کنید. اگر به هر دلیلی این کار توسط مادر انجام نمی شود، گوساله را با یک حوله خشک و تمیز خشک کنید.
ضدعفونی بند ناف:
برای جلوگیری از عفونت بند ناف ، بلافاصله بعد از تولد بند ناف را در مایع ضدعفونی مناسب ( محلول ید 7% ) فروبرید .
از بستن و گره زدن بند ناف خودداری کنید.
کار ضدعفونی را همراه با هر بار خوراندن آغوز تکرار کنید به این ترتیب بند ناف بطور طبیعی خشک شده و خواهد افتاد.
خوراندن آغوز:
ماک ( آغوز) چیست؟ ماک یا آغوز اولین ترشح غده پستانی بعد از تولد است و منبع سرشاری از پروتئین ، عناصر معدنی و آنتی بادی ها بشمار می رود. مواد جامد آغوز تقریباً 2 برابر شیر معمولی است که بیشتر به بخش پروتئینی آن مربوط می باشد. این ماده مغذی معمولاً تا 6 دوشش اول بعد از تولد از پستان خارج می شود اما رفته رفته از مقدار مواد ایمنی زای آن کاسته می شود و ترکیبات آن به ترکیبات شیر کامل تبدیل می شود. طوری که میزان گلوبولینهای ایمنی در دوشش دوم و سوم نسبت به دوشش اول به ترتیب 30 و 70 درصد کاهش می یابد.
گوساله بر خلاف نوزاد انسان ایمینوگلبولینها را از طریق جفت ( درشکم مادر ) دریافت نمی کند ولی در عوض اولین شیر گاو یا ماک حاوی گلبولینها ی ایمنی زا و بسیاری از موا د مغذی است که باید هر چه سریعتر توسط گوساله مصرف شود.
ایمونوگلبولینها مولکولهای پروتئینی بزرگی هستند که در گوساله ایجاد مصونیت در برابر بیماریهای مختلف می کند.
بلافاصله بعد از تولد گوساله در دیواره روده گوساله منافذ بزرگی وجود دارد که به او قدرت جذب این مولکولهای بزرگ را بدون هضم می دهد.
در حدود 12تا 24 ساعت اولیه زندگی گوساله این منافذ رفته رفته بسته می شوند و قدرت جذب این پروتئینهای بزرگ در روده بطور چشم گیری کاهش خواهد یافت.
در دادن آغوز مادر به گوساله هرگز درنگ نکنید. اولین آغوز باید در طول حداکثر نیم ساعت بعد از تولد به گوساله داده شود.
آغوز اولین دوشش بعد از زایمان دارای موا ایمنی زای بیشتری می باشند و در دوششهای بعدی از غلظت این موا کاسته میشود. بنابراین حداقل در 6 ساعت اول زندگی حتماً باید آغوز دوشش اول به گوساله ها خورانده شود.
برای اطمینان از اینکه مواد ایمنی زا به اندازه کافی وارد بدن گوساله شده است در 8 ساعت اول زندگی هر 2 ساعت یکبار آغوز را به گوساله بدهید.
گوساله باید در اولین 12 ساعت عمر خود 8 تا 10 درصد وزن بدن آغوز دریافت کرده باشد.
سعی کنید ماک هر گاو را به گوساله خودش بخورانید.
به خاطر داشته باشید ماک گاو نسبت به ماک تلیسه مواد ایمنی زای بیشتری دارد. بنابراین اگر ماک گاو مسن سالمی را اضافه بر گوساله اش دارید می توانید به گوساله تلیسه خود بخورانید.
دمای آغوز در هنگام تغذیه باید درحدود دمای بدن باشد ( 38 الی 40 در جه سانتیگراد)
اگر گوساله تمایلی به خوردن آغوز ندارد بهتر است از خوراک دهنده مری استفاده کنید تا ماک اول حتماً به گوساله داده شود.
کیفیت ماک را کنترل کنید. برای این کار می توانید از ماک سنج استفاده کنید.
ماک اضافی ( بخصوص در دوشش اول ) را در فریزر به صورت منجمد ذخیره کنید تا همواره ماک در دسترس داشته باشید. این کار در مورد ماکهای با کیفیت خوب اهمیت بیشتری دارد.
آغوز را در ظروف پلاستیکی ذخیره کنید. زیرا آغوز روی ظروف فلزی اثر می گذارد.
ظرف محتوی آغوز را دربسته نگهدارید.
هرچه مدت ذخیره آغوز بیشتر باشد، مواد غذایی آن بیشتر از بین می رود.
بعد از گذشت 24 ساعت از تولد هر چند قدرت جذب به پروتئینهای بزرگ به صفر می رسد اما خوراندن آغوز حداقل به مدت 3 روز برای ایمنی دستگاه گوارش و رساندن مواد مغذی به گوساله بسیار مهم است.
در این مدت سعی کنید گوساله را به خوردن شیر با سطل عادت دهید . در این کار حوصله زیادی باید به خرج داد.
دستگاه گوارش در گوساله
معده گوساله نیز مانند گاو بالغ 4 قسمت دارد با این تفاوت که نسبت بخشهای مختلف در گاو گوساله تازه متولد شده متفاوت می باشد:
بخشهای گوناگون
گوساله
گاو بالغ
معده گوساله های تازه متولد شده شبیه یک حیوان تک معده ای است. رشد بافت شکمبه ,نگاری در طی سن 3 تا 8 هفتگی گوساله خیلی سریع بوده 4 تا 8 برابر سریعتر از رشد کل بدن می باشد.
رشد و تکامل شکمبه:
مادامی که گوساله با شیر تغذیه می شود، شکمبه توسعه نیافته باقی می ماند.
با آغاز خوردن خوراک جامد، جمعیت میکروبی در شکمبه و نگاری مستقر شده و تکامل شکمبه آغاز می شود. این وضعیت اکثراً در 3 هفته اول پس از تولد ایجاد می شود.
عوامل متعددی در نمو شکمبه و نگاری موثر می باشند . اسیدهای چرب فرار حاصل از تخمیر استارتر (کنسانتره مخصوص گوساله ها) در این مسئله مهمترین نقش را بازی می کند.
مصرف آب تازه در فراهم کردن محیط مناسب برای رشد میکروارگانیسم ها بسیار مهم می باشد.
فعالیت شکمبه در سن 3 ماهگی همانند فعالیت آن در دام بالغ خواهد بود.
تغذیه گوساله های شیرخوار:
هزینه تغذیه 55 تا 60 درصد هزینه های پرورش تلیسه ها را در بر می گیرد. بنابراین تغذیه صحیح اهمیت زیادی در سوددهی گاوداری دارد.
تغذیه صحیح در زمان گوسالگی در رسیدن به موقع به وزن و قد تلقیح بسیار موثر است.
شیر:
بعد از اتمام دوره 3 روزه تغذیه با آغوز باید تغذیه با شیر یا شیر جانشین را آغاز کرد.
شیر کامل غذای مایع مرغوبی است که گوساله ها با تغذیه آن به خوبی رشد می کنند.
شیر گاوهارا بعد از درمان آنتی بیوتیک نمی توان فروخت در عوض می توان به مصرف گوساله ها رساند.
گوساله نوزاد باید از شیر تازه مادر تغذیه نماید و شیر گاوهایی که از نظر ابتلا به امراض مسری مثل سل و بروسلولز مشکوک هستند باید جوشیده شود.
مصرف شیر گاوهای ورم پستانی در گوساله های ماده احتمالاً ایجاد گاوهائی با ورم پستان یا کارتیه های کور می کند.
پاستوریزه کردن منجربه کاهش بیماری و افزایش سرعت رشد در گوساله ها قبل و بعد از شیر گیری شده.
پاستوریزه کردن منجربه کاهش اسهال در گوساله ها می شود.
اما پاستوریزه کردن بخصوص برای تعداد کم گوساله ها هزینه بر است.
مقدار شیری که باید به حیوان داده شود بستگی به وزن گوساله دارد .
مقدار شیر کامل و شیر جانشین آماده ، در حدود 10 در صد وزن بدن گوساله در نظر گرفته می شود.
شیر و جایگزین شیر باید در درجه حرارت ثابت نزدیک درجه حرارت بدن تغذیه شود.
به درجه حرارت پایین شیر بخصوص در محیط سرد توجه فراوان داشته باشید.
دقت در برنامه غذایی مقدار شیری که در هر وعده باید گوساله مصرف نماید دارای اهمیت ویژه ای است.
اگر در یک وعده شیر کمتر و در وعده دیگر شیر بیشتری به حیوان داده شود ممکن است موجب نفخ معده و سوء هاضمه شده ایجاد اسهال و دل درد وگاهی مواقع باعث تلف شدن حیوان گردد.
اگر شیر زیادی به گوساله خورانده شود باعث کاهش جذب و کسالت حیوان می شود.
مقدار چربی شیر ممکن است سبب دل درد و سوء هاضمه شود پس اگر شیری بیشتر از 4 % چربی داشت با افزودن آب گرم یا شیری که چربی اش گرفته شده باشد میزان چربی شیر را تقلیل می دهیم.
شیر جایگزین:
شیر کامل غذایی است عالی . اما در صورت بالا بودن قیمت شیر در بازار می توان گوساله ها را با شیر جانشین تغذیه کرد.
محاسن جایگزین شیر عبارتست از :
یکنواختی محصول در روزهای متوالی
سهولت ذخیره
کنترل بیماری
سود اقتصادی
جایگزینهای شیر دو منشأ گیاهی و حیوانی دارند. به این موضوع در انتخاب شیر خشک توجه خاص داشته باشید.
بخصوص در یک ماه اول زندگی باید از شیر خشکی استفاده کرد که منشأ شیر داشته باشد.
در انتخاب شیر جایگزین شیر خود دقت نمائید.
پیشنهادهای مربوط به مخلوط کردن روی برچسب را باید به دقت اجرا کنید.
مخلوط کردن شیر جایگزین شیر باید تا موقعی ادامه یابد که همه پودر در سوسپانسیون حل شده و تکه های یزرگ پودر در سطح یا ته ظرف باقی نماند.
شیر جایگزین باید در آب معلق بماند و ته نشین نشود.
زیاد مخلوط شدن شیر خشک ایجاد کف زیاد و جدا شدن چربی و تشکیل یک لایه روغنی در سطح ظرف می کند.
خوراک آغازین:
مصرف زود هنگام خوراک خشک مهمترین عامل موثر در انتقال گوساله جوان از حالت متابولیسم و هضم پیش از نشخوار به وضعیت حیوان نشخوار کننده بالغ می باشد.
فرآورده های تخمیر اسیدهای چرب فرار(VFA) بویژه اسیدهای پروپیونیک و بوتیریک که از تخمیر کنسانتره حاصل می شوند، عامل رشد و تکامل بافتهای شکمبه می باشند.
بمحض از شیر گرفتن گوساله و انتقال به خوراک جامد, مشکلات بیماری مخصوصا اسهال , روند کاهشی نشان می دهند .
محتوای پروتئین خام جیره آغازین باید در حدود 20 الی 22 در صد در نظر گرفت.
میزان انرژی (NEL) جیره آغازین باید در حدود 9/1 باشد.
شکل فیزیکی بویژه اندازه ذرات خوراک در آماده سازی خوراکهای آغازین برای گوساله ها فوق العاده مهم می باشند. کنسانتره نباید زیاد آردی و نرم باشد زیرا نتیجه عکس روی رشد شکمبه خواهد داشت.
حجم خوراک مایع تغذیه شده(بیشتر از مقادیر مصرف ماده جامد) موجب کاهش مصرف خوراک می شود.
جثه حیوان و دسترسی به آب نیز بر مصرف خوراک تاثیر دارند.
به ازای هر لیتر آب مصرفی بیشتر، مصرف خوراک خشک به میزان 82 گرم در روز افزایش می یابد و افزایش وزن هم به مقادیر 56 گرم بیشتر می شود.
کیفیت جیره مایع بر میزان مصرف خوراک خشک موثر است.
در گوساله هائی که شیر دریافت می کند تا بیش از 65% افزایش وزن بدن به میزان مصرف خوراک آغازین بستگی دارد و بعد از شیر گیری گوساله، باید انتظار داشت که تغییرات در مقادیر مصرف خوراک آغازین اثر زیادتری بر افزایش وزن گوساله داشته باشد.
گوساله های جوان باید تا حد ممکن در سنین اولیه به مصرف خوراک خشک تشویق شوند. این امر برای تکامل پوشش شکمبه – نگاری مورد نیاز برای عملکرد خوب اهمیت اساسی دارد.
استقرار جمعیت میکروبی بستگی به پیش سازهایی دارد که خوراک خشک آنرا فراهم می کند.
علوفه:
مصرف علوفه قبل از شیر گیری سبب کاهش سرعت تکامل پرزهای شکمبه می شود . چون اسیدهای چرب لازم برای رشد پاپیلاهای شکمبه را تولید نمی کند.
اما برای عادت دادن گوساله به مصرف علوفه بهتر است برگ یونجه را بعنوان بخش علوفه ای با کیفیت بالا از حدود سن 2 ماهگی در اختیار گوساله قرار داد.
آب:
برای رشد و تکثیر میکروارگانیسمها نیاز به یک محیط آبکی دارند. برای تأمین این محیط آب تازه و تمیز را در اختیار گوساله ها قرار دهید.
مصرف آب مصرف کنسانتره را بالا خواهد برد.
آب را می تواند از 3 روزگی و همراه با شروع مصرف جیره آغازین در اختیار گوساله ها قرار داد.
قطع شیر:
زمان قطع شیر وقتی است که گوساله شما 3 روز متوالی مقدار 5/1 الی 2 کیلوگرم کنسانتره را دریافت می کند. بنابراین برای اینکه بتوانید گوساله را زود از شیر بگیرید، باید او را به خوردن بیشتر کنسانتره ترقیب کنید.
با مدیریت صحیح گوساله های هلشتاین را می توان در حدود 6 هفتگی از شیر گرفت.
در رمان قطع شیر به وضعیت بدنی گوساله توجه کنید. اگر گوساله شما لاغر است بهتر است چند روز دیگر به دادن شیر به او ادامه دهید.
در زمان قطع شیر از سلامت گوساله مطمئن شوید.
گوساله را حداقل به مدت 5 روز بعد از شیر گیری تحت نظر داشته باشید تا مطمئن شوید قطع شیر به گوساله شما آسیبی نرسانده باشد.
قطع شیر به دو صورت ناگهانی یا تدریجی انجام می شود . برای انتخاب این روشها در مزرعه خود با دامپزشک یا کارشناس خود مشورت کنید.
اقدامات مدیریتی و بهداشتی
از بین بردن شاخ: