نشانگان روده تحریک پذیر (IBS) یکی از شایع ترین بیماری های گوارشی است. این بیماری بیشتر زنان را گرفتار می کند. تخمین زده می شود که بیش از 70 درصد مبتلایان آن زن باشند.
روده تحریک پذیر (که با نام های دیگری مثل کولیت عصبی یا کولیت اسپاستیک خوانده می شود) باعث دوره های عود کننده یبوست یا اسهال (یا یبوست و اسهال متناوب) همراه با دردهای چنگه ای شکمی، نفخ و خروج گاز از روده می شود. علائم بیماری علاوه بر آزاردهنده بودن، ممکن است کار و سایر فعالیت های بیمار را مختل کند.
تشخیص
هیچ آزمون اختصاصی برای تشخیص قطعی روده تحریک پذیر وجود ندارد. پزشکان آشنا با این عارضه معمولاً می توانند تنها با صحبت کردن و انجام معاینه جسمی، بیماری را تشخیص دهند.
پزشک علائم اختصاصی بیماری را جست وجو می کند و ممکن است آزمایش خون و مدفوع یا تست تحمل لاکتوز (قند شیر) درخواست کند. همچنین باید سایر علل اسهال یا یبوست مثل بیماری های تیروئید یا سایر بیماری های گوارشی رد شوند. در برخی موارد ممکن است بررسی روده بزرگ با آندوسکوپی لازم باشد.
علت بروز این علائم چیست؟
برخی از کارشناسان علت اسهال یا یبوست عود کننده در این بیماری را اختلال عضلات یا اعصاب روده می دانند. برخی دیگر معتقدند اشکال در حس کردن روده در مغز، مسئول علائم بیماری است.
از طرف دیگر برخی پژوهش ها نشان داده اند که پس از یک عفونت ویروسی روده به خصوص اگر حادثه تنش زایی هم برای فرد رخ داده باشد، بیماری عود می کند.
در حال حاضر بیش از همه، یک ماده پیامبر عصبی به نام سروتونین که در انتقال پیام ها بین سلول های عصبی در نقاط مختلف بدن از جمله مغز و روده دخیل است مورد توجه دانشمندان قرار دارد.
به نظر می رسد بیماران مبتلا به IBS که بیشتر از اسهال رنج می برند، دچار افزایش میزان سروتونین در روده باشند و آنهایی که علامت غالب در آنها یبوست است دچار کمبود سروتونین باشند.
عوامل عاطفی هم در بروز علائم نقش دارند. استرس باعث تشدید بیماری می شود و رفتار درمانی شناختی، تکنیک های آرامش بخشی عضلانی و هیپنوتیسم درمانی ممکن است به تخفیف درد و سایر علائم کمک کند.
درمان اسهال، یبوست و نفخ
با توجه به اینکه علاج قطعی برای IBS وجود ندارد، هدف از درمان ها کنترل کردن علائم بیماری است.
یبوست: مواد حجیم کننده مدفوع (فیبرهای غذایی، سبوس و پسیلیوم) می توانند به رفع یبوست کمک کنند، اما این مواد همچنین ممکن است درد و اسهال را تشدید کنند و باعث نفخ و خروج مکرر گاز شوند، بنابراین باید مصرف این مواد را به آهستگی شروع کرد و تدریجاً میزان آنها را افزایش داد. ضمناً مقدار زیادی مایعات همراه آنها خورد.
اغلب پزشکان معتقدند اگر داروهای مسهل با احتیاط مصرف شوند، می توانند بی خطر و مؤثر باشند، البته مسهل های محرک (مثل بیزاکودیل و گلیسرول) ممکن است دردهای شکمی را تشدید کنند. انواع ملین های گیاهی هم در بازار دارویی موجودند. بهتر است مصرف این ملین های گیاهی را با کمترین غلظت آغاز کنید و میزان آن را به تدریج افزایش دهید تا زمانی که علائم شما برطرف شود.
اسهال: داروی لوپرامید با کاهش دادن انقباض عضلانی و ترشح مایعات در روده اسهال را تخفیف می دهد، اما روی درد شکمی تأثیری ندارد. این دارو برای زنانی که اسهال و یبوست متناوب دارند، مناسب نیست. داروی لوموتیل (دیفنوکسیلات) هم که با نسخه پزشک قابل تهیه است برای تخفیف اسهال در مبتلایان به روده تحریک پذیر به کار می رود.
نفخ و خروج گاز: داروهایی مثل سایمتیکون (مالوکس)، آلفاگالاکتوزیواز و شارکول نفخ و اتساع شکم را چندان کاهش نمی دهند و داروی بهتری نیز برای رفع این علائم موجود نیست.بهترین کار، اجتناب از غذاهایی است که باعث تولید گاز و نفخ می شوند، از جمله موادی که نفخ ایجاد می کنند می توان به انواع لوبیاها، موز، محصولات لبنی، نوشابه های گازدار و سبزی ها و میوه های خام (به خصوص کلم و کاهو) اشاره کرد. فروکتوز (قند میوه ها که به صورت شیرین کننده هم در بازار موجود است) و سوربیتول (یک شیرین کننده مصنوعی) نیز ممکن است باعث نفخ و اسهال شوند.
درمان درد شکم
انواع داروهای ضداسپاسم برای شل کردن عضلات معده و روده در IBS تجویز می شوند. این داروها به تخفیف درد شکم کمک می کنند، اما سودمندی آنها در مورد یبوست و اسهال نامعلوم است.
از جمله داروهای ضداسپاسم موجود در بازار می توان به دی سیکلومین و هیوسین اشاره کرد. البته این دارو عوارض جانبی خودشان را هم دارند، از جمله خشکی دهان، تعریق، تاری دید، سرگیجه، یبوست، نفخ، مشکلات ادراری، سردرد و تپش قلب. در برخی از زنان مبتلا به IBS استفاده از اسانس نعنا به عنوان ضداسپاسم و شل کننده عضلات مؤثر بوده است، اما اسانس نعنا به علت اینکه باعث شل شدن دریچه بین مری و معده می شود، برگشت محتویات اسیدی معده را به مری تسهیل می کند و لذا ممکن است سوزش سردل ایجاد کند.
داروهای محرک عضلات روده (پروکینتیک) با افزایش فعالیت عضلات صاف روده می توانند به تسکین یبوست و نفخ کمک کنند. از این گروه داروها می توان متوکلوپرامید و داروی جدیدتر تاگاسرود (Zelnorm) را نام برد.
مصرف مقادیر کم داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای مثل آمی تریپ تیلین یا نورتریپتیلین در هنگام خواب می تواند به کاهش درد شکمی کمک کند. این داروها به خصوص در IBSهای با علائم غالب اسهال تأثیر خوبی دارند. این داروها عوارض جانبی مانند خستگی، خواب آلودگی، خشکی دهان و یبوست ایجاد می کنند که ممکن است شدید باشد.
داروهای جدید برای درمان روده تحریک پذیر
در سال های اخیر داروهایی که بر روی میزان ماده سروتونین در روده بزرگ اثر می گذارند برای درمان IBS به بازار آمده اند. این داروها بر روی گیرنده های سروتونین بر روی اعصاب روده به خصوص گیرنده های نوع سوم و چهارم آن عمل می کنند.
یک گروه از این داروهای جدید مهارکننده های گیرنده نوع سوم سروتونین هستند. اولین دارو از این گروه که وارد بازار شد داروی الوسترون (Lotronex) است که برای بهبود علائم زنان مبتلا به IBS با علائم غالب اسهال تجویز می شود. (این دارو در مردان بی تأثیر است) این دارو به خاطر عوارض جانبی آن به خصوص یبوست شدید، مدتی از بازار دارویی خارج شد، اما اخیراً این دارو دوباره مجوز مصرف گرفته است و تحت نظارت دقیق پزشک استفاده می شود. یک داروی دیگر از این گروه به نام سیلانسترون هم تحت بررسی قرار دارد.
گروه دوم از داروهای جدید برای درمان IBS، تحریک کننده های گیرنده های نوع چهارم هستند که اثر مخالف گروه قبلی را دارد. از این گروه داروها، داروی تاگاسرود (زلنورم) در بازار موجود است، اما برای زنان مبتلا به IBS با علائم غالب یبوست به کار می رود و باز تنها در زنان مؤثر است. همان طوری که انتظار می رود، شایع ترین عارضه این دارو اسهال است.
منبع:Harvard Women's Health
مزایای پنهان کوررنگی
وجه مشترک اکثر افراد کوررنگ مشکل در تشخیص رنگ های سبز و قرمز است، اما تحقیقات جدید نشان داده است که این مشکل به آن افراد کمک می کند تا بتوانند سایه های مختلف رنگ خاکی را تشخیص دهند، سایه هایی که برای افراد دارای بینایی معمولی، یکسان به نظر می رسند.
تقریبا 6 درصد از مردان و کسر بسیار کمتری از زنان کوررنگی دارند، که به عنوان کوررنگی سبز- قرمز شناخته می شود. این عارضه با یک جهش ژنتیکی بر روی یکی از سه نوع رنگدانه مخروطی شکل در شبکیه که به رنگ حساس هستند، تاثیر می گذارد. این جهش، رنگدانه ای را که به رنگ سبز حساس است تغییر می دهد و برای همین این رنگدانه بیشتر شبیه یک رنگدانه حساس به رنگ قرمز عمل می کند، بنابراین، دو رنگ مختلف در چشم واکنش های یکسانی را بر می انگیزد، این به آن معنی است که افراد مبتلا به کوررنگی اغلب نمی توانند تفاوتی بین سایه های مختلف رنگ های قرمز و سبز تشخیص دهند. برای تشخیص این بیماری کارت هایی برای تست چشم وجود دارد که سایه های سبز و قرمز برای مقایسه بر روی آنها وجود دارد. اکنون پژوهشگران در دانشگاه کمبریج و نیوکاسل انگلیس برای مطالعه بر روی این بیماری، رنگ این کارت ها را عوض کرده اند، آنها کارت های آزمونی طراحی کرده اند که افراد دارای کوررنگی می توانند تفاوت های بین سایه های رنگ خاکی را که برای افراد با دید معمولی غیرقابل تشخیص است، تشخیص دهند.
احتمال بروز کوررنگی در مردان بیشتر است، زیرا ژن های عامل ساختن رنگدانه سبز شبکیه، بر روی کروموزوم X قرار دارند و که ژن هایی مغلوب هستند. همچنین تعداد بسیار کمی از زنان کوررنگی دارند، زیرا آنها دو کروموزوم X دارند و برای همین به احتمال زیاد کپی سازی درستی از ژن آنها انجام شده است که بر آثار جهش ژن مغلوب چیره می شود، اما چون مردان تنها یک کروموزوم X دارند، یک جهش هم کافی است تا این عارضه را به وجود آورد.
پژوهش بر روی این بیماری ابتدا با مطالعه بر روی طول موج های نوری که رنگدانه جهش یافته به آن حساس هستند، شروع شد. گابریل جردن، متخصص بینایی در دانشگاه نیوکاسل می گوید: ما به این نتیجه رسیدیم چیزی که تنها افراد کوررنگ را تحریک کند باید وجود داشته باشد که قابل تشخیص باشد . آنها 15 سایه مختلف خاکی را روی کارت ها مشخص کردند و بعد پیش بینی خود را با نشان دادن کارت ها به دو گروه از افراد آزمایش کردند. یک گروه افرادی که کوررنگی داشتند و گروه دیگر افرادی که بینایی معمولی داشتند. هر کارت شامل دو سایه متفاوت از رنگ خاکی بود. تقریبا برای افرادی با دید معمولی غیرممکن بود که تفاوت رنگ ها را تشخیص دهند. گابریل جردن می گوید: این به من فهماند که افراد کوررنگ هنگام انجام تست های استاندارد چشم، چه حسی دارند. بسیار مأیوس کننده است اگر از شما بخواهند به رنگ هایی نگاه کنید که برایتان نامرئی هستند. در حالی که برای افرادی مثل جردن حدود 90 دقیقه طول کشید تا به میزان تفاوت 105 جفت رنگ که به آنها نشان داده شده بود امتیاز بدهند، افراد کوررنگ تست را در زمانی کمتر از نصف این زمان انجام دادند. او فکر می کند: وقتی به عوامل بوجود آورنده کوررنگی فکر کنید این نتیجه بدیهی است، اما هیچ کس تا به حال از این راه به کوررنگی فکر نکرده بود.
دیوید سیمونز، متخصص ادراک بصری از دانشگاه گلاسکو هم با فرضیه جالبی این نتایج را تفسیر می کند. طبق فرضیه سیمونز، از آنجا که کوررنگی در بین جمعیت انسان بسیار معمول است، ژنی که مسئول آن است ممکن است یک بار بر اثر یک مزیت تکاملی بوجود آمده باشد. برای مثال، شاید این کمکی به انسان های اولیه می کرده که منابعی را که بالقوه دارای غذا هستند در میان محیط بسیار پیچیده تشخیص دهند، مثلا میوه ها را در بین علف ها یا شاخ و برگ درختان پیدا کنند، برای همین احتمالا نباید کوررنگی را یک بیماری به حساب آورد.
Nature.com
افسردگی
اختلالات روانی و رفتاری اختلالات شایعی هستند که 25 درصد افراد در طول زندگی به آنها دچار می شوند. این اختلالات در تمام کشورها و جوامع، تمام سنین و در هر دو جنس دیده می شوند و افراد را در جوامع شهری و روستایی و نیز در گروه های فقیر و غنی درگیر می سازند. این اختلالات از نظر اقتصادی نیز بر جوامع و کیفیت زندگی افراد و خانواده ها تاثیر می گذارند. در یک چهارم خانواده ها حداقل یک فرد مبتلا به این اختلالات وجود دارد. این خانواده ها علاوه بر حمایت جسمی و عاطفی از فرد مبتلا، اثرات منفی ناشی از انزوا و جدایی از اجتماع را نیز متحمل می شوند. از این میان، یکی از اختلالات شایعی که معمولاً سبب ناتوانی شدید می شود، افسردگی است. این اختلال با غمگینی، کم شدن علاقه به فعالیت ها و کاهش انرژی مشخص می شود. عدم احساس لذت، دوری گزیدن از دوستان یا خانواده، نداشتن انگیزه و تحمل شکست همراه است و علایم نباتی شامل کاهش میل جنسی، کم یا زیاد شدن وزن و اشتها، کاهش انرژی و خستگی زودرس، بیداری صبحگاهی، یبوست، خشکی دهان و سردرد این اختلال را در فرد مبتلا مشخص می کنند. اگرچه احساس افسردگی به ویژه پس از حوادث تلخ زندگی بسیار شایع است، ولی تشخیص این اختلال تنها زمانی مطرح می شود که این احساس به آستانه خاصی رسیده و بیش از دو هفته طول کشیده باشد. شدت این اختلال می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. افسردگی در زنان بسیار بیشتر از مردان است. در مطالعه بار جهانی بیماری ها ، گزارش شده که شیوع لحظه ای اختلالات افسردگی در مردان 9/1 درصد و در زنان 2/3 درصد است و در طول یک دوره 12 ماهه، 8/5 درصد مردان و 5/9 درصد زنان دچار آن می شوند. این میزان شیوع در جوامع مختلف، متفاوت است و ممکن است در بعضی از جوامع بیشتر نیز باشد.