چکید ه :
این پروژه تحت عنوان طراحی خط تولید کشمش به روش مداوم می باشد که با استفاده از سورتینگ لیزری است و در نهایت کلیه اطلاعات و استاندارهای موجود ملی با استانداردهای بینالمللی و codex مقایسه می شود ، تا بتوان مبادرت به تولید کشمکش مطابق با استاندارهای بینالمللی و به منظور صادرات تولید کرد، تا قادر به ورود به بازارهای جهانی باشیم . ایران یکی از مناطق انگور خیز می باشد که سالانه بیش از یکصد هزار تن محصول انگورتولید می نماید ، ولی متأسفانه به جهت عدم وجود صنایع تبدیلی متناسب و عدم جذب کامل محصول تولیدی در بازارهای داخلی، همه ساله قسمت عمده محصول انگور باغداران از بین رفته و خسارت قابل توجهی به آنان وارد می شود و از طرفی به دلیل ریزش بارانهای موسمی در هنگام برداشت انگور و تبدیل آن به کشمش که به صورت سنتی در بارگاههای واقع در باغات انجام می شود سالیانه صدمات زیادی به کشاورزان وارد می آید و به دلیل امرار معاش این دسته افراد از طریق تولید انگور و کشمش تولید می شود . لذا با درک این مشکلات می توان با استفاده از روشهای صنعتی خشک کردن انگور و ایجاد خشک کن نواری متحرک که بتواند با ظرفیتهای بالا و در مدت زمان کوتاه انگور را خشک نموده و به کشمش تبدیل نمود ، اقدام به بررسی طرح تولید کشمش به روش صنعتی نمود و بدین ترتیب با تولید محصولی با کیفیت مناسب ، گامی مؤثر در بازارهای جهانی برداشته شود .
فصل اول
مقدمه
مقدمه :
تاریخچه و دیرینگی انگور :
طبق روایتی که بیشتر شبیه افسانه است می گویند پس از طوفان نوح کشتی به سیسیل رسید . حضرت نوح بزی را در زمین پر از گل و باطلاق رها کرد . این حیوان شیطان با جست و خیزی که داشت خود را به یک نبات وحشی رسانید و از آن به مقدار زیادی خورد به طوریکه پس از برگشتن کاملاً مست بود.
انگور یکی از میوه های تاریخی است که از دیرباز مورد استفاده انسان قرار گرفته است . بطوریکه انگور پیش از پیدایش غلات و بطور وحشی و فراوان در جنگلها وجود داشته و قدمت آن را در حدود هفت هزار سال تخمین می زنند و در کتب هندیها و چینیها از آن نامبرده شده و سی سال قبل از تولد مسیح به آنان آشنا بوده اند و این میوه اول به شکل نبات وحشی در آسیا می روئیده است .
بر طبق روایات موجود ، حضرت نوح (ع) نخستین کسی بود که به پرورش انگور پرداخت و در دوران فنیقی ها و آشوری ها در مصر ، پرورش انگور وجود داشته و در دوران هامورابی پادشاه بابل در 1670 سال قبل از میلاد ، تاکستانهای فراوانی در منطقه بین رودخانه های دجله و فرات وجود داشته و بر طبق نظریه مورخین بذر انگور از مناطق نامعلوم توسط شخصی بنام سایبولد به جنوب آرارات و شرق دجله (تقریباً منطقه آذربایجان و کردستان ) منتقل شده است.
عربها نیز در کشت و پرورش انگور سهم بسزایی دارند و ملت یهود شراب فراوانی در آن موقع پیدا کرده بود. از قرار معلوم ملت یهود انگور را به یونان و بعداً به ایتالیا وارد کردند و سپس در کشورهای اروپا و مخصوصاً فرانسه کشت آن معمول شده است. انگور با شرط رسیدگی کامل از تمام میوه ها بیشتر ویتامین دارد و مخصوصاً دارای ویتامین آ ، ب، ث ، می باشد . به علاوه دارای قند آلبومین چربی تاتن منگنز کلر فسفر کلسیم منیزیم سدیم آهن و پتاسیم می باشد .
ارزش غذایی انگور و کشمش :
همانطوری که اشاره شد انگور دارای ویتامین و املاح می باشد .
انگور بسیار قابل هضم بوده دارای غذائیت کامل است . انگور به بدن مواد معدنی وارد می کند و خنک کننده است، بعلاوه ملین بوده و برای مبتلایان به بیماری معده ، کلیه ، کبد و رماتیسم بسیار مناسب است. همچنین برای رفع یبوست نافع می باشد.
از زمان قدیم به منافع این میوه آشنا بودند حتی از برگ آن نیز برای مداوا استفاده میکردند.
همانطور که در ایران نان و پنیر و انگور مورد مصرف عموم است در کشورهای دیگر هم به همین عنوان مورد مصرف است. اگر چه فرانسویان به داشتن انواع و اقسام انگور مباهات می کنند ولی هیچ کشوری به انداره ایران انگورهای مختلف و گوناگون و خوش طعم ندارد. و این میوه علاوه بر این که یکی از غذاهای اساسی و مقوی ملت ما است اگر توجه بیشتری به عمل آید می تواند بهشکل تازه و خشک شده مورد استفاده قرار گیرد.
میزان مواد و عناصر در میوه انگور بسته به نوع رقم و شرایط آب و هوایی محل کاشت و درجه رسیدگی آن ، متفاوت است.
از مهمترین مواد قندی انگور تازه : ساکارز، گلوکز، ذکستروز می باشند و از اسیدهای آلی اسید فورمیک ، اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتاریک را می توان نام برد . در اب انگور علاوه بر آب ، قند و اسیدهای مختلف ، 3/5 تا 4 در صد بی تارتارات پتاسیم و همچنین نمک های کانی مانند آهن ، منگنز و سیلیس وجود دارد .
مقدار انرژی موجود در هر 100 گرم انگور تازه 67 کیلو کالری و در هر 100 گرم کشمش برابر با 268 کیلو کالری است .
وضعیت توزیع محصول انگور در ایران :
ارقام مختلف انگور به صورت تازه خوری و کشمش در بین مردم مناطق انگور خیز کشور جایگاه ویژه ای داشته و در صد بالایی از محصول تولید شده به مصرف داخلی می رسد .
به این ترتیب که مقداری از محصول برداشت شده توسط خود باغدار یا واسطه یا وسایل حمل و نقل معمولی و اغلب با ظروف غیر استاندارد به بازارهای داخلی انتقال می یابد ، حدود 30 تا 35 درصد محصول توسط باغدار تبدیل به کشمش می شود .
در صد کمی از محصول در کارخانه های تبدیلی به آب میوه کنسانتره انگور یا شیره و سرکه تبدیل شده و به تدریج به مصرف بازار می رسد .
میزان تازه خوری انگور در ایران به 50 در صد تولید داخلی می رسد و اخیراً صادرات تازه خوری آن به کشورهای بحرین ، کویت ، عمان ، پاکستان ، قطر ، عربستان ، امارات متحده عربی ، اطریش ، بلژیک ، چکسلواکی ، دانمارک ، آلمان و هندوستان افزایش یافته و در صورت انجام فعالیتهای تجارتی ، می توان میزان صادرات تازه خوری را باز هم افزایش داد و یا با تولید صنعتی مطلوب کشمش گامی دیگر در اجراء سیاست های خود کفایی و افزایش صادرات غیر نفتی برداشته شود .
اهمیت و جایگاه تولید انگور در ایران :
انگور یکی از مهم ترین میوه هایی است که کشت و تولید آن در کشور ما از سابقه بسیار طولانی برخوردار است . علاقه ایرانیان قدیم به مصرف فراورده های مختلف انگور به خصوص به حالت تازه خوری ، شیره و خشکبار (کشمش) ، ناشی از شرایط طبیعی کشور برای پرورش تاک بوده است.
بنابراین کشور ایران یکی از سرزمین های اولیه کشت انگور در جهان به شمار می رود و مردم کشورما از دیر زمان با روش های کشت و تولید انگور آشنا بوده اند. به همین دلیل است که امروزه در اکثر نقاط ایران از نواحی سردسیر شمال تا حواشی کویر و همچنین مناطق جنوب ، کشت انگور معمول می باشد . علاوه بر انگور به طور وحشی و به مقدار فراوران در جنگل های ایران وجود دارد.
از آنجایی که سطح زیر کشت و میزان تولید انگور نسبت به سایر محصولات باغبانی بسیار چشمگیر بوده و به صورتهای مختلف در بازارهای داخلی و خارجی مصرف دارد لذا به لحاظ اقتصادی یکی از معدود محصولاتی است که می تواند از اقلام صادرات غیر نفتی را تشکیل دهد.
شایان ذکر است که در بین ارقام مختلف و متنوعی که در ایران تولید می شوند رقم بیدانه کشمشی (سلطانی) جزو بهترین ارقام خشکباری انگور در دنیا بوده و از معروفیت جهانی برخوردار است. محصول این رقم به خاطر اهمیت صادراتی آن به صورت کشمش و شیره و حتی تازه خوری در بین سایر ارقام انگور ، رقم غالب به شمار می رود .
تا قبل از جنگ جهانی دوم ، ایران بزرگترین و مهم ترین کشور تولید کننده کشمش و شیره انگور در جهان بوده و اغلب مقام اول یا دوم را حایز بوده است.
متأسفانه در اثر توجه نکردن به مسایل باغداری و از جمله تاکداری ، بوستان های ایران از فناوری صحیح و پیشرفته ای بهره مند نبوده است و اغلب با روش های اولیه کشت سنتی اداره می شوند.
بررسی های اقتصادی نشان می دهد که محصول انگور و فراورده های آن که شامل کشمش و شیره می باشند، بعد از پسته و خرما می تواند در ردیف بزرگ ترین اقلام صادراتی کشور قرار گیرد.
با توجه به وسعت کشت انگور و اهمیت اقتصادی آن و تسهیلاتی که طبیعت مساعد کشور در اختیار تاکستان ها قرار داده است، اجرای یک تحول اساسی با برنامه ریزی اصولی و علمی در سیستم های تاکداری ایران به منظور کاهش هزینه تولید و افزایش عملکرد ، یکی از ضروری ترین وظایف وزارت جهاد کشاورزی محسوب می شود.
نیاز به چنین تحولی وقتی به خوبی احساس می شود که وضعیت فعلی موستان های کشور را مورد بررسی قرار داده و مسایل و مشکلات موجود در تاکستانهای کشور را بشناسیم.
بدیهی است که شناخت مسایل و مشکلات تاکستان ، مستلزم داشتن آگاهی کافی از علوم و فنون موکاری و اطلاع از روشای تاکداری پیشرفته و معمول در دنیای فعلی است.
اهمیت اقتصادی تولید انگور و کشمش در ایران :
تاک یکی از قدیمی ترین گیاهانی است که کشاورزان ، در اکثر نقاط ایران با کاشت و نگهداری آن آشنایی دارند. موکاری ایران در وضع حاضر عبارت است از تعدادی واحدهای کوچک و متوسط در شرایطی اقلیمی بسیار متغیر و مختلف که در میان سه قطب بزرگ تولید یعنی مشهد ، شیراز و ارومیه قرار گرفته اند.
اغلب تاکستانهای ایران به روش سنتی است . پائین بودن تولید در تاکستانهای سنتی، به هیچ وجه متناسب با در آمد محصول انگور نمی باشد.
تغییر سیستم تاک داری در ایران علاوه بر این که راندمان محصول را به راحتی و حتی بدون کوچک ترین تیماری ، چند برابر می کند بلکه کلیه عملیات بهزراعی در سیستمهای مدرن تاک داری می تواند تولید را تا هفت برابر میزان فعلی افزایش می دهد . با اجرای این طرح نه تنها محصول ایران بدون افزایش سطح زیر کشت به چند برابر فعلی افزایش می یابد بلکه با رعایت بهداشت تولید کشمش می تواند به راحتی برتری خود را در بازارهای جهانی باز یابد. زیرا با توجه به سازگاری این گیاه با شرایط مختلف آب و هوای و خاک ایران ، به راحتی تولید 2.3 میلیون تنی فعلی محصول انگور به 16 میلیون تن افزایش یافته و صادرات کشمش ، آب و کنسانتره انگور بازهم افزایش می یابد.
در حال حاضر کشور ما از نظر سطح زیر کشت ، هشتمین کشور و از لحاظ میزان تولید هفتمین کشور جهان می باشد که در صورت اجرای طرح ، صادرات کشمش ایران به 150 هزار تن افزایش یافته و 180 میلیون دلار درآمد ارزی حاصل از آن خواهد بود.
قابل توجه است که در حال حاضر عمدتاً به جهت پائین بودن کیفیت کشمش ایران نسبت به کشمش تولیدی کشورهای پیشرفته ، در هر تن 400 دلار زیر قیمت بینالمللی به فروش رفته است که امید است بر اساس طرح بهبود کشمش ، افزایش صادرات و افزایش قیمت کشور ، نصیب میهن اسلامی ایران شده و نتایج درخشانی از لحاظ در آمد ارزی و ایجاد اشتغال نصیب کشورگردد.
مناطق مستعد کشت انگور در کشور :
دامنه اکولوژ یکی مو بسیار وسیع بوده و بین عرضهای جغرافیایی 16 تا 51 درجه و ارتفاع صفر تا 1400 متر از سطح دریا دیده می شود.
ولی مناسب ترین عرض جغرافیائی برای کشت مو 34 تا 39 درجه می باشد به شرطی که سایر محدودیت های آب و هوایی از جمله سرمای زیاد و گرمای شدید و رطوبت زیاد مانع از تولید مطلوب انگور نباشند.