- مقدمه: انگور یکی از مهمترین میوه هایی است که کشت و تولید آن در کشور ما از سابقه بسیار طولانی بر خوردار است.
علاقه ایرانیان قدیم به مصرف فرآورده های مختلف انگور بخصوص به حالت تازه خوری، شیره، خشکبار ( کشمش) ناشی از شرایط طبیعی کشور برای پرورش تاک بوده است.
بنابراین کشور ایران یکی از سرزمینهای اولیه کشت انگور در جهان به شمار می رود و مردم کشور ما از دیر زمان با روشهای کشت و تولید انگور آشنا بوده اند به همین دلیل است که امروزه در اکثر نقاط ایران از نواحی سرد سیر شمال تا حواشی کویر و همچنین مناطق جنوب کشت انگور معمول می باشد.
علاوه بر این انگور به طور وحشی و به مقدار فراوان در جنگلهای ایران وجود دارد.
از آنجایی که سطح زیر کشت و میزان تولید انگور نسبت به سایر محصولات باغبانی بسیار چشمگیر بوده و به صورت های مختلف در بازارهای داخلی و خارجی مصرف دارد لذا به لحاظ اقتصادی یکی از معدود محصولاتی است که می تواند یکی از ارقام صادرات غیر نفتی را تشکیل دهد.
شایان ذکر است که در بین ارقام مختلف و متنوعی که در ایران تولید می شوند رقم بیدانه کشمش (سلطانی) جزو بهترین ارقام خشکبار انگور در دنیا بوده و از معروفیت جهانی بر خوردار است.
محصول این رقم به خاطر اهمیت صادراتی آن به صورت کشمش و شیره و حتی تازه خوری در بین سایر ارقام انگور رقم غالب به شمار می رود.
بررسی های اقتصادی نشان می دهد که محصول انگور و فرآورده های آن که شامل کشمش و شیره می باشد.
بعد از پسته و خرما می تواند در ردیف بزرگترین ارقام صادراتی کشور قرار گیرد.
اهمیت اقتصادی تولید انگور و کشمش در ایران: تاک (مو) یکی از قدیمی ترین گیاهانی است که کشاورزان در اکثر نقاط ایران با کشت و نگهداری آن آشنایی دارند.
موکاری ایران در وضع حاضر عبارت است از تعدادی واحد های کوچک و متوسط در شرایط اقلیمی بسیار متغیر و مختلف که در میان سه قطب بزرگ تولید یعنی مشهد، شیراز و ارومیه قرار گرفته اند.
اغلب تاکستانهای ایران به روش سنتی (چوب پشته ای، کوتی، قاه ای) بوده با تاکداری های دنیای پیشرفته در بسیاری از مسایل تاک داری تفاوتهای کلی مشاهده می شود.
یکی از مشکلات مهمی که بر سر راه تغییر سیستم های تاک داری ایران قرار گرفته است، عدم آشنایی باغ داران با عملیات تغییر سیستم تاک داری و عدم آگاهی از مزینهای روشهای نوین تاک داری است که البته به علت هزینه های اولیه، بایستی ضمن انجام راهنمایی های لازم، کمک های وزارت کشاورزی و تسهیلات لازم، شامل حال باغ داران انگور باشد تا تاک داران کشور بتوانند نسبت به تغییر سیستم تاکستانهای خود اقدام و از این رهگذر به اهداف دولت در خصوص صادرات غیر نفتی کمک نمایند.
در حال حاضر کشور ما از نظر سطح زیر کشت، هشتمین کشور و از لحاظ میزان تولید هفتمین کشور جهان می باشد که در صورت اجرای طرح، صادرات کشمش ایران به 150 هزار تن افزایش یافته و 180 میلیون دلار در آمد ارزی حاصل از آن خواهد بود.
گیاه شناسی: مو گیاهی است از تیره ( خانواده) امپلی داسه (Ampelidaceae) که آن را سارمانتاسه یا ویتاسه نیر می نامند.
(vitaceae) گیاهان این تیره درختچه هایی هستند که دارای ساقه های گره دار بوده و بوسیله پیچکهایی که دارند بالا رونده می باشند.
این پیچکها در مقابل برگهای پنجه ای شکل گیاه قرار گرفته اند که بوسیله آنها خود را به درخت یا دیوار می چسباند و بالا می رود.
این جنس دارای دو جنس است بنام- موسکادینه- اوپیتس.
موسکادینه: این زیر جنس کمتر اهمیت داشته و شاخه های آن بدون انشعاب و خوشه انگور این گونه ها کم حبه بوده و حبه ها پس از رسیدن می ریزند.
به سختی از طریق پیوند و قلم تکثیر می یابند در صورتی که ازدیاد آنها از طریق خوابانیدن شاخه هب آسانی مسیر است.
از صفات خوب این گونه ها مقاومت آنها به فیلوکرا و بیماریهای قارچی و نماتد است.
اوپتیس: گونه های این زیر جنس دارای صفات زراعی مخصوص و بسیار جالب توجه بوده و در مو کاری از انواع مختلف آن استفاده می شود.
مشخصه های اندام های گیاه: ریشه: ریشه قسمتی از گیاه است که در خاک قرار گرفته و عمل جذب مواد غذایی و آب، ذخیره سازی مواد و همچنین استقرار گیاه را در خاک به عهده دارد.
بوته های مو دارای ریشه های بسیار قوی، طویل و بسیار منشعب هستند و این انشعابها از شکلی منظم و خاص برخوردار بوده و بر خلاف شاخه، فاقد گره می باشد.
در گیاهانی که از طریق تکثیر جنسی ( بذری) بوجود آمده اند طول ریشه های اصلی بسیار زیاد بوده و گاهی تا عمق 3 تا 4 متری نیز به درون خاک نفوذ می کند.
بهترین دما برای رشد ریشه 20 درجه سانتی گراد است.
در پاییز بعد از خزان برگها، چون حرارت خاک پایین می آید، رشد ریشه کند شده و ریشه های نازک و مویین خشک شده و از بین می روند ولی ریشه های قوی به رشد خود ادامه می دهند در بهار با تقسیم سلولی، ریشه های مویین دوباره فعالیت خود را شروع می نمایند.
فاصله برداشت محصول تا خزان، هر قدر طولانی تر باشد فعالیت ریشه به همان نسبت بیشتر می شود.
در اراضی شتی و هوموسی ریشه عمق بیشتری پیدا غوره و مقاومت آن به تنش های کم آبی و خشک بیشتر می شود.
در شرایط مناسب اواخر تابستان مقدار زیادی از اسیدهای آمینه مختلف به ویژه ارجنین و همچنین اسید سیتریک و نشاسته در بافتهای ریشه ذخیره می شوند که در سال بعد به مصرف تغذیه گیاه می رسند گره ها و جوانه ها: بر روی شاخه در فواصل معین بر جستگی هایی وجود دارد که گره نامیده می شوند.
فاصله بین دو گره را میانگره می نامند جوانه ها معمولاً بالای دمبرگ بر روی گره ایجاد می شوند.
هر جوانه حاوی شاخه و برگ است و در بعضی از آنها عناصر اولیه گل نیز وجود دارند به این جوانه ها، جوانه مرکب نیز می گویند جوانه های مو به دو دسته جوانه های برگی و جوانه های میوه تقسیم می شوند: جوانه های برگی پس از رشد به شاخه ای تبدیل می شوند که بر روی آن فقط برگ بوجود می آید و این شاخه ها بارور نمی شوند جوانه میوه شامل شاخه اولیه ای است که دارای برگهای اولیه و خوشه های گل می باشد.
برگ: برگ های بوته مو بر روی گره ها قرار داشته و در کنار هر کدام از آنها جوانه جانبی دیده می شود.
برگ ها از دمبرگ و پهنک تشکیل یافته اند.
آنها در حالت عادی دارای وضعیت منظم بوده و بر روی دو ردیف که نسبت به یکدیگر دارای وضعیت عمودی هستند قرار می گیرند.
انتهای دمبرگ که آوندهای شیره خام و پرورده از آن عبور می کنند، پهن شده و به پنج رگبرگ اصلی تقسیم می شوند.
به دلیل دارا بودن تعداد بی شماری کلروپلاست برای جذب نور و به دلیل فضای فراخ بین یافته ای برای ورود هوا و آب، قادر به تولید حداکثر مواد قندی می باشد.
روزنه ها بیشتر در سطح زیرین برگ قرار دارند پهنک برگهای مو دارای بریدگی های عمیقی است که آن را به پنج پهنک کوچک تقسیم می نماید.
گل: اولین آثار تشکیل خوشه گل، در فصل رویش سال پیش آشکار شده تا اواخر فصل رشد جاری ادامه می یابد و اجزاء گل در جوانه هایی که گل انگیزی آنها دیر صورت می گیرد، تکمیل اجزای گل به اوایل بهار سال بعد و زمان سپری شدن دوره استراحت زمستانه موکول می شود.
در اوایل بهار چند روز پس از ظهور برگها بر روی شاخه های سبز خوشه های گل ظاهر می شوند.
قسمتهای مختلف گل که پس از گل انگیزی ظاهر می شوند عبارتند از: کاسبرگ ها، گلبرگها، پرچمها، و مادگی.
رشد این اعضاء تا هنگام گل دهی و تلقیح آنان تقریباًسریع و محسوس است.
گلبرگها از بالا به یکدیگر چسبیده بوده و کلاهک واحدی را تشکیل می دهند که به هنگام باز شدن کل می افتد.
پرچم ها حدود سه هفته پس از ظهور برگها شروع به رشد کرده و میله و بساک آن دیده می شود.
پس از ظهور برگها، هر اندازه که دمای محیط بالاتر باشد خوشه های گل سریعتر رشد کرده و گل ها زودتر باز می شوند.
خوشه و میوه: گل انگور به صورت خوشه بر روی بوته ظاهر می شود که از لحاظ ساختاری و منشاء شباهت زیادی به پیچک دارد.
روی محلول اصلی خوشه، شاخه های فرعی به طور نامرتب ظاهر می شوند که هر کدام به چندین دمگل منتهی می شوند.
در انتهای هر دمگل یک گل قرار دارد که به یک حبه تبدیل می شود حدود 2 تا 5 درصد از وزن خوشه را قسمت جوبی آن تشکیل می دهد که علاوه بر آن که شاخه اصلی و فرعی و دمگل روی آن قرار دارند.
محور اصلی تغذیه بین برگ و شاخه و حبه های میوه را نیز تشکیل می دهد.
حدود 70 تا 80 درصد از وزن خوشه را آب و حدود 2 تا 5/3 درصد آن از مواد تانن دار و بلاخره 9 تا 14 درصد آن را مواد سلولزی تشکیل می دهد.
حبه انگور از سه قسمت به ترتیب پوست، گوشت، هسته تشکیل یافته است.
پوست حدود 7 تا 12 درصد از وزن آن را تشکیل داده و نقش حفاظت از میوه را بر عهده دارد.
پوست هر رقم انگور دارای ماده بردار ویژه ای است که باعث بهتر شناخته شدن میوه ها می شود.
گل انگور به صورت خوشه بر روی بوته ظاهر می شود که از لحاظ ساختاری و منشاء شباهت زیادی به پیچک دارد.
پوسته حبه انگور دارای 78 تا 80درصد آب و 14 درصد مواد هیدروکرینه است.
هسته دارای 10 تا 12 درصد مواد چربی- 7 درصد تانن می باشد.
اندازه هسته رابطه مستقیم با اندازه حبه انگور دارد چرا که منبع اصلی تولید هورمون جیبرلین می باشد و گوشت انگور به طور کلی نزدیک به 82 تا 86 درصد از وزن کل خوشه را شامل می شود و مهمترین قسمت انگور و بخش خوراکی میوه به شمار می رود.
از هر تن انگور با توجه به رقم آن بین 640 تا 780 لیتر آب انگور استحصال می شود.
از مهمترین مواد قندی انگور تازه: ساکاروز، گلوکز، کستروز می باشند و از اسیدهای آلی اسید فورمیک، اسید مالیک، اسید سیتریک و اسید تارتریک را می توان نام برد.
در آب انگور علاوه بر آب قند و اسید های مختلف و 5/3 تا 4 درصد بی تار تارات پتاسیم و همچنین نمک های کانی مانند آهن، منگنز و سیلیس وجود دارد.
مقدار انرژی موجود در هر 100 گرم انگور تازه 67 کیلو کالری و در هر 100 گرم کشمش برابر با 267 کیلو کالری است.
عوامل خاک شناسی ( اوافیکی): شناخت خاک حتی در شرایط اقلیمی مساوی و مساعد نیز از عوامل موثر در انتخاب محل می باشد.
بررسی خاکهای تحتانی و سطحی زمین همراه با مختصات هر کدام و مطالعه بافت و ترکیبات شیمیایی خاک، کیفیت حاصل خیزی، املاح مضره، پستی و بلندی زمین، جهت یابی زمین، ارتفاع از سطح دریا و عمق سفره های آب زیر زمینی از موادی است که با ید مورد توجه قرار گیرد.
خاک مو از جمله گیاهی است که با سیستم ریشه زایی قوی خود، می تواند مقادیر متنابهی از خاک را در دسترس خود گرفته و به راحتی از مواد غذایی و رطوبت خاک استفاده کند.
در خاکهای سبک و عمیق با بافت یکنواخت، قابل نفوذ، غنی و حاصل خیز و آفتاب رو، نتایج بهتری از اجرای طرح موکاری می توان اخذ نمود.
بهترین PH یا اسیدیته خاک برای کاشت مو 6/7 می باشد.
به عبارت دیگر، خاک بر حسب اهمیت زمین شناسی، ساختمان فیزیکی و شیمیایی باید مورد توجه قرار گرفته و در محاسبات اقتصادی تولید مد نظر قرار گیرد.
هر چند که مو، درختی قانع و کم توقع ولی خاکهای سبک و عمیق و قابل نفوذ را ترجیح می دهد.
باید گفت تاکهای (مو) غیر پیوندی معمولاً بهتر از موهای پیوندی اراضی که مقدار زیادی آهک فعال دارند قبول می کنند با آن که در خاکهایی که دارای املاح مضر می باشد کم و بیش مقاوم است.
با این حال کربناتهای اسیدی و املاح سدیم برای تاکستان خالی از ضرر نمی باشد.
کلروسدیم در غلظت 7/0 درصد و مولفات سدیم در 15/0 درصد برای رشد مو مضر هستند و در شرایط خاص آب و هوایی در صورتی که با هم تجمیع شوند به مقدار 1/0 تا 2/0 درصد نیز به مو لطمه می زنند.
تهیه زمین: تهیه زمین به معنی ایجاد بهترین شرایط مناسب جهت رشد و تقویت درخت در یک موستان نو بنیاد است.
عواملی که در آماده سازیها برای کاشت مو دخالت مستقیم دارند عبارتند از: تقسیم بندی زمین: به منظور تسهیل در اداره سوستان و افزایش بهره گیری از حاصل عملیات، محل انتخابی را به واحدهای کوچکتر تقسیم می کنند این قطعات بوسیله یک رشته خیابان بندی از یکدیگر مجزا خواهند شد.
معمولاً خیابانهای اصلی در زمینهای شیب دار، عمود بر ردیف درختان خطوط منحنی تراز بوده و جاده های تردد ماشین آلات به موازات ردیفها ایجاد می شوند.
به این ترتیب، قطعات در بین خیابانهای اصلی و فرعی که محل تردد ماشین آلات می باشند، قرار خواهند گرفت هر چه عمل تقسیم بندی به ویژه قطع بندی موستانها با توجه به وضع شیب زمین و استقرار کوهها و تپه ها و ریزش برف دقیق تر انجام گیرد بازده کار مکانیکی زیاد تر خواهد شد.
ابعاد قطعات بستگی به شرایط و یکنواختی خاک دارد.
بهترین شکلی که می توان به قطعات موکاری داد مربع، مستطیل یا ذوزنقه می باشد.
شکل های منظم هندسی، انجام عملیات بهزراعی و مکانیزاسیون را در قطعات آسانتر می کند.
بهترین ابعاد که تا کنون برای تسهیل در عملیات برای یک واحد مو کاری بر گزیده اند 500×100 متر یعنی 5 هکتار می باشد.
در مو کاری های وسیع، هر واحد 100 هکتار را به 6 قطعه و هر قطعه 25 هکتار را به 5 قطعه پنج هکتاری تقسیم بندی می کنند.
از وسط واحد 100 هکتاری یک خیابان به عرض 6 تا 8 متر در نظر گرفته و بین قطعات 5 هکتاری، خیابانهایی به عرض 4 تا 5 متر منظور می کنند.
آبیاری: بوته مو برای حداکثر رشد خود با توجه به آب و هوا و نوع خاک و محل کاشت و میزان بارندگی های سالیانه بایستی 1 تا 4 بار در سال آبیاری شود.
هر دفعه آبیاری باید به اندازه ای باشد که رطوبت خاک در عمق 1 تا 5/1 متری که محل انتشار ریشه است.
مرطوب شود، موستانهای ایران معمولاً دو نوع هستند، یکی موستانهای دیم و دیگری آبی.
موستانهای دیم را معمولاً در کوهپایه ها می کارند که در فصل بهار به اندازه کافی آب در آنجا وجود داشته و یا میزان بارندگی این مناطق بیش از 400 mm باشد در این صورت نیازی به آبیاری نخواهد بود.
در مناطقی که بارندگی کم بوده و خاک نیز شتی و شست باشد بایستی به هنگام نیاز موستان آنرا آبیاری کرد.
در خاکهای شور آبهلی که EC آنها بالا می باشد.
بایستی مقدار بیشتری آب مصرف نمود تا نمکها را شسته و از دسترس ریشه ها خارج سازد.
انگور در مقایسه با دیگر درختان خزان کننده، در برابر نمک موجود در خاک و آب مقاوم است.
اما آبهایی که یون سدیم آنها بیش از حد باشد باعث شسته شدن کلسیم و منیزیم خاک شده و برای درخت مو مشکلاتی از لحاظ تغذیه بوجود می آورند.
بنابراین اگر در انتخاب محل و عملیات زراعی و اجرای سیستم های صحیح کاشت بر اساس نظریات کارشناسی که در این مجموعه به آن اشاره خواهد شد عمل شود، نه تنها باغ داران عزیز موستان حاصل خیز و باردهی خواهند داشت بلکه کشور نیز از تولید یک محصول اقتصادی بی رقیب منتنع خواهد شد.
زمان آبیاری معمولاً در مناطق سردسیر، زمان اولین آبیاری اوایل تابستان می باشد.
در مناطق معتدل، اواسط بهار و در نواحی گرم و خشک کویری نیمه اول بهار می باشد تکرار آبیاری در مناطق سردسیری در طول تابستان 1 تا 2 بار در مناطق معتدل 2 تا 3 بار در مناطق گرم و خشک معمولاً 4 تا 5 بار بیشتر است نیاز تاک به آب و تنظیم زمان آبیاری را می توان از دقت در پژمردگی برگها و تغییر رنگ آنها تشخیص داد.
علفهای هرزه در انگور موجود می باشد که فقط می توان نام برد: سلمک- کنگر وحشی- پیچک صحرایی- مرغ- بند واش- علف چمنی- حلفه- گاوچاق گن یا کاهوی وحشی- قیاق- بی تی راخ- سوروف- گاورس- اوریارسلام- ماشک گل خوشه ای- تاج خروس- توب وحشی- خردل وحشی- یولاف وحشی- دم اسب- منداب- شیرپنیو- خللو- مینای چمنی.
آفات عمده مو: 1- زنجره مو 2- زنجرک مو 3- سرخورطومی انگور 4- خوشه خوار انگور 5- کرم برگ خوار مو 6- کرم خاکستری 7- کنه نمدی یا کنه گال زای مو 8- فیلوکسرا که به توضیح مهمترین آنها می پردازیم: زنجره مو: این آفت از مهمترین آفات موستان های کشورهای آسیایی از جمله ایران است.
خسارات عمده این آفت بوسیله پوره های مژه بر روی ریشه های مو به وجود می آید.
بر اثر حمله زنجره مو، برگها زرد، رشد شاخه های جوان کند یا متوقف و خوشه ها دارای حبه های ضعیف و کوچک شده و اگر حمله شدید باشد بوته ها کم کم ضعیف و خشک می شوند.
حشرات بالغ در نیمه مرداد ماه ظاهر شده و در ساعات خنک عصر که دمای هوا در حدود 20 تا 25 درجه سانتی گراد است.
شروع به فعالیت می کنند.
این حشره از شیره مو تغذیه می کند برای مبارزه با این آفت قطع شاخه های آلوده و تهیه ارقام مقاوم اهمیت دارد.
زنجرک مو: این آفت در مراحل پورگی و حشره کامل از شیره گیاه تغذیه کرده به همین علت باعث ضعیف گیاه می شود.
حشره کامل در بافت برگ تخم گذاری کرده و لکه های سبز رنگ مایل به سفیدی بر روی برگها ایجاد می کند.
برای مبارزه با این آفت از سموم سیستیک استفاده می شود.
سرخرطومی انگور: این سوسک، طلایی سبزرنگ یا مایل به قرمز مسی، جز تیره سرخرطومی ها بوده و علاوه بر بوته های انگور به درختان دیگر مانند گلابی، نارون تبریزی و بید حمله می کند.
طول آن 5 تا 7 میلی متر بوده و قفسه سینه اش ذوزنقه ای شکل است سوسکهای نر، نوعی خار در دو سوی سر خود داشته و شاخکهای چماقی شکل آن ها به خوبی رشد می کند.
این سوسکها در مسافتهای کوتاه قادر به پرواز بوده و در اوایل بهار به مجرد گرم شدن هوا ظاهر می شوند.
خسارت های اولیه این سوسکها بر روی غنچه های گل و سپس برگهای جوان بوته انگور بوده و سبب پارگی و از بین رفتن برگها می شود.
پس از جفتگیری سوسک ماده در دم برگها حفره ای ایجاد کرده و در داخل آن زندگی می کند.
بر اثر این عمل برگها کم کم خشکیده و به صورت لوله ای شکل به دور خود می پیچند.
سوسکهای ماده در داخل این تونل تخم ریزی می کنند.
تخم ها پس از چند روزی بر زمین افتاده و در مدت کمی تبدیل به لارو شده و وارد خاک می شوند در اواخر مهرماه و اواخر آبان شفیره ها به سوسک کامل تبدیل شده و زمستان را به صورت حشره کامل به سر می برند.
روش مبارزه با آفت با توجه به اینکه زیان و خسارت اقتصادی مهمی ندارند مبارزه شیمیایی با آن معمول نیست.
خوشه خوار انگور:این شب پره در اکثر موستانهای کشور یافت می شود و در مرحله لاروی از آفات مهم میوه انگور می باشد.
حشره کامل به صورت شب پره به طول 7 تا 12 میلی متر بوده و بالهای جلویی آن به رنگ آبی قهوه ای و با لکه های خاکستری نقش داشته و بالهای عقبی به رنگ قهوه ای متمایل به خاکستری است.
این حشره زمستان را به صورت شفیره در پیله های سفید رنگ می گذراند و در زیر پوست تنه مو قرار دارد.
شب پره های جوان به تدریج در اوایل بهار از حفره ها خارج شده و در اواخر خرداد مقدار زیادی شب پصره مشاهده می شود.
این پروانه ها در شبهای گرم و آرام موستان به پرواز درآمده عمل جفت گیری را حین پرواز انجام می دهند.
پس از 2 تا 3 روز، حشره ماده شروع به تخم ریزی می نماید.
حشره تخم های خود را به صورت تک تک بر روی گلها، برگها و شاخه های جوان بوته قرار می دهد.
تخم های این حشره، سفید مایل به سبز بوده و پس از 16 تا 21 روز لاروها به طول 10 میلی متر می رسند.
رنگ لاروها سبز مایل به خاکستری بوده و در این مرحله به گلها و میوه های انگور (حبه ها) حمله کرده و در آنها تارهای ابریشمی ایجاد و در داخل آن دوره شفیرگی خود را می گذرانند.
پس از مدتی نسل دوم حشره ظاهر می شود و در صورت گرم بودن منطقه ممکن است تا4 نسل از این حشره تولید شود.
نسلهای سوم و چهارم منحصراً از حبه های تغذیه می کنند و باعث انتشار قارچهای خاکستری مو می شوند.
فعالیت این کرم ها در شب بیشتر از روز بوده و لاروهای حاصل از آخرین نسل سالیانه در پاییز به زیر پوسته تنه و شاخه مو خزنده و زمستان را درون پیله نسبتاً زیر خود به صورت شفیره می گذرانند.
برای مبارزه با این آفت مواظبتهای زراعی و حذف بوته های آلوده و همچنین استفاده از سموم دیازینون، گوزایتون، زولن، اکامت، سوپراسید مفید و موثر است.
بهترین موقع سمپاشی 15 تا 20 روز پس از ریزش گل ها می باشد.
تذکر: ( برای پیش گیری از آلودگی و خسارت آفت بایستی هنگام کاشت قلمه های ریشه دار ابتدا خاک اطراف ریشه را شسته و **سموم گازی مانند متیل بروماید و یا فرو بردن قلمه ها در یک محلول حاوی یک ماده شته کش حشره را نابود می کنند.) بیماریهای عمده مو: بیماری سفیدک حقیقی یا سطحی مو= این بیماری یکی از خطرناک ترین بیماریهای قارچی مو است.
مبدأ آن در امریکا بوده و در سال 1845 به اروپا و سپس به دیگر کشورهای دنیا سرایت کرد.
قارچ عامل این بیماری به تمام اندامهای جوان گیاه مانند برگ، ساقه، پیچک، گل و میوه حمله کرده و ابتدا به صورت لکه های سفید آرد مانند ظاهر می شود.
در شرایط محیطی نسبتاً خشک، برگها به دور خود می پیچند و رنگشان قهوه ای می شوند.
در فصل پاییز به آسانی می توان شاخه های آلوده را از شاخه های سالم تشخیص داد.
اگر حمله این قارچ ها در بهار صورت گیرد، گلها تلتیح نمی شوند.
اگر این حمله در مرحله غوره انجام گیرد، غوره ها رشد نخواهند کرد.
در بیشتر مواقع حمله این قارچ هاغ در فصل تابستان انجام می گیرد که در این صورت میوه های در حال رشد ترک برداشته و دانه حبه ها آشکار خواهد شد.
انتشار این قارچ توسط باد انجام می گیرد و در شرایط مطلوب بین 15 تا 20 درجه سانتی گراد به سرعت رشد می کند.
این قارچ زمستان را به صورت اسکوکارپ در برگهای ریخته شده و شاخه ها و یا در داخل جوانه ها به سر می برد.
برای مبارزه با این بیماری از انواع ترکیبات گوگرد استفاده می شود.
از گل گوگرد در ساعات خنک روز و در دماهای کمتر از 28 درجه سانتی گراد انجام می شود.
و در سه نوبت مبارزه باید تکرار شود.
نوبت اول در آغاز رشد گیاهی یا در مرحله 4 تا 8 برگی، مقدار گوگرد لازم در این مرحله 15 کیلو در هکتار است- نوبت دوم پس از ریزش گل برگها و ظهور غوره با 30 تا 40 کیلو در هکتار نوبت سوم حدود 20 تا 30 روز پس از مرحله دوم با 40 کیلوگرم گل گوگرد در هکتار ترکیبات گوگردی برای سیستم های خزنده و سنتی به صورت گل گوگرد و برای سیستم های دیواری و دار بستی از گوگرد و قابل ( قابل تعلیق در آب) استفاده می شود.
سفیدک دروغاین یا داخلی مو: سفیدک یکی از بیماریهای رایج تاکستانهای کشور است.
در سالهایی که میزان بارندگی و رطوبت و دما بیشتر باشد، میزان خسارت نیز بیشتر است.
علایم بیماری، قارچ عامل این بیماری به تمام اندامهای گیاهی مو حمله می کند.
ابتدا حالت بد شکلی و پیچیدگی های غیر طبیعی و کاهش میزان رشد مشاهده می گردد.
قبل از موعد برداشت محصول شاخه های آلوده کوتاهتر و کلفت تر شده و در اثر پیچیدگی به شکل حرف S در می آیند و با یک پوشش شفاف پوشیده می شوند که در اثر تاب خوردن به راحتی می شکنند.
علایم بیماری روی سطح فوقانی برگها در نهالهای انگور سفید و قرمز، به صورت لکه های شفاف به رنگ زرد مایل به سبز ظاهر می گردد.
در سطح زیرین برگها لکه های مذکور در اثر حمله مسیلیوم های قارچ نکروزه شده و پوشش سفید رنگ مسیلیوم به راحتی در اثر تماس از بافت برگ جدا می گردد گل ها و خوشه های جوان نیز از صدمات این آفت مصون نبوده و غوره ها نخست در پوشش سفید رنگ پوشیده شده و به تدریج حبه ها چروکیده و گاهی خشک می شوند.
این بیماری موجب عدم تلقیح گلها شده و میزان راندومان و کیفیت محصول را بی اندازه پایین می آورد.
روش مبارزه : تهیه ارقام مقاوم و استفاده از ترکیبات شیمیایی کاپتان، فربام، محلول بر دو و زینب از آن جمله است.
سم پاشی پیش از گل دهی شروع می شود و زمان و دفعات سم پاش به شرایط محلی و خصوصیات منطقه بستگی دارد.
از ترکیبات مسی یا اکسید کلرورمس نیز می توان برای مبارزه با این بیماری استفاده کرد.
بیماری لکه سیاه برگ مو بیماری پوسیدگی سفید ریشه مو: این بیماری خود شامل بیماری کپک سبز، بیماری کپک خاکستری، بیماری آنتراکنوز و بیماری کلادوسپوریوم از آن جمله می باشند.
بیماری سرطان گالی ساقه و ریشه مو: بیماری های ویروسی مو: علایم کمبود مواد غذایی در مو: نشانه های کمبود ازت: که در موارد حاد در گیاه بصورت کند شدن رشد گیاهی و کوچک و زرد شدن برگها ظاهر می شود.
کمبود ازت در موستان هایی که ***طویل انجام گرفته و خاک شنی و نیز فقیر باشد بیشتر اتفاق می افتد.
نشانه های کمبود فسفر: در تاکستان علائم مشخص نشانه نمی دهد.
در پاره ای موارد تغییر رنگ برگها و رگبرگها به بنفش و تیره و رسیدن میوه پیش از بلوغ طبیعی و کاهش میزان رشد از علایم فسفر می باشد.
ضمناً اگر عناصر کلسیم، آهن و آلومینیوم (Al.Fe.Ca) مقادیرشان در خاک زیاد باشد جذب فسفر را مختل می کند.
نشانه های کمبود پتاس: معمولاَ در اوایل تابستان ظاهر می شود.
ابتدا برگهای سطحی شاخه ها کم رنگ و زرد شده و قسمتی از برگ به حال سوختگی خشک شده و به پیچیدگی آن می انجامد.
زرد شدن و خشک شدن برگ ابتدا از اطراف برگ شروع شده و به تدریج به رگبرگهای اصلی نزدیک می شود این برگها قبل از بلوغ درخت، خزان می کنند.
عوامل موثر در بهبود کیفیت انگور: از مهمترین عوامل که در بهبود کیفیت انگور موثرند عبارتند از؛ رقم، آب و هوا، خاک دفع آفات و بیماریها، هرس، آبیاری و … که در ارتقاء کیفی محصول انگور نقش آفرینند.ولی در کنار این عوامل اصلی، عوامل ثانوی دیگر وجود دارند که بر روی بهبود کیفیت انگور موثرند که می توان عامل تنک کردن، حلقه برداری، استفاده از هورمونهای گیاهی را نام برد.
تنگ کردن: به معنی کم کردن تعداد خوشه های گل یا میوه انگور است که اثر حتمی و غیر قابل انکاری در بالا بردن کیفیت محصول دارد.
تنک کردن این امکان را برای درخت فراهم می سازد، تا خوشه هایی که بر روی درخت باقی می مانند.
دارای حبه هایی یکنواخت باشند که از حداکثر رشد برخوردار بوده و طعم، رنگ، مزه و بومربوطه را داشته باشند.
فصل کاشت: کاشت درخت را می توان در دو فصل در پاییز و در بهار انجام داد، ولی در هر حال باستی درخت کاری به هنگام استراحت نبات اجرا شود مزیت کاشت پاییز در مقایسه با درخت کاری بهاره به شرح زیر می باشد؛ التیام زخم های حاصل از اصلاح ریشه و ریشه بندی جدید قبل از شروع رشد گیاهی.
چسبیدن کامل ریشه ها به ذرات خاک در زمین به علت رطوبت زمستانه.
امکان تامین کارگر برای کاشت در فصل پاییز و به حداقل رساندن ضایعات نبات.
باید دانست که کاشت بهاره نیز باید به محض گاو رو شدن زمین و رفع یخبندان انجام شود و بهترین نتیجه کاشت، وقتی حاصل است که حرارت خاک در ناحیه مجاور ریشه یا قلم، معادل 6 تا 8 درجه سانتی گراد بالای صفر باشد.
فصل کوددهی: شناسایی و تشخیص بهترین زمان کود دادن به درخت، سبب افزایش تاثیر هر چه بیشتر آن از لحاظ اقتصادی می باشد.
ازت در ساختمان یا حقه های جدید نفوذ کرده و به رشد و نمو آنها کمک می کند به همین دلیل کودهای قابل حل در آب را هنگامی به نبات می دهند که مراحل سریع رشد اندامهای خود را طی می کند فسفر فعالیت تحلیلی در برگها داشته و در متابولیسم مواد در گیاه دخالت داشته و به عمل لقاح و باردهی درخت کمک می کند.
این قبیل کودها را در مرتع شکوفایی درخت و حتی بعد از برداشت محصول نیز به زمین می دهند.
پتاس یا کودهای پتاسه به تجزیه و تحلیل هیدراتهای کربنی کمک کرده و در رسیدن شاخه های مو تسریع می نماید.
علاوه بر این مقاومت گیاه را در مقابل سرما و یخبندان و بیماریها افزایش می دهد و به همین جهت پتاس قابل حل در آب را بیشتر به هنگام رشد سریع بنات و جمع شدن ذخیره غذایی گیاه مصرف می کنند.