دانلود تحقیق اطلاعات فناوری ارتباطات و مدیریت دانش در ایران

در چهار سال گذشته شاهد تغییرات قابل توجهی در جامع ایران بوده‌ایم.

برخی متخصصان این تحولات را ناشی از سیاست دولت در متنوع‌سازی اطلاع رسانی می‌دانند در حالیکه دیگران بر این باورند که این تحولات زاییده شرایط بالقوه اجتماعی هستند.

آنچه مسلم است این است که بدون وجود سرمایه‌گذاریهای کلان در زمینه فرا ساختارهای ارتباطات در دهه گذشته، چنین تغییراتی به این سرعت شکل نمی‌گرفت.

این تحولات را می‌توان از چنین جنبه‌ مورد مطالعه قرار داد.

اما به علت حجم بالای مطالب ما تنها از دو جنبه به موضوع خواهیم پرداخت.

یک تأثیر برنامه توسعه ارتباطات بر این امر و دیگری شکل‌گیری نیرویی در جهت ایجاد یک روند فطری مدیریت دانش.

1- پیشرفت های ارتباطی و ICT در آغاز انقلاب اسلامی تنها 850000 تلفن ثابت در کل کشور وجود داشت و در سال 1993 این رقم با افزایش چشمگیر به حدود 3597900 خط تلفن ثابت رسید و از آن زمان این رشد کماکان ادامه داشته است و تا سال 1999 در کل کشور در حدود 8400000 خط تلفن ثابت مشغعول به کار می‌باشد.

به عبارت دیگر در طی دو دهه گذشته تلفن ثابت کشور دارای ضریب نفوذی در حدود 34/13 درصد شده است.

این ضریب نفوذ ایران را از لحاظ دارا بودن تلفن ثابت در رده پنجم جهان قرار می‌دهد.

در ضریب نفوذ ذکر شده بالا تلفن همراه موجود در کشور به حساب نیامده است.

در اواخر دهه 1980 هیچگونه خدمات تلفن همراه در کشور عرضه نمی‌شد.

در ابتدا برخی مناطق آزاد اقتصادی شروع به عرضه خدمات تلفن همراه بنمودند.

با شروع سال 2000 بیش از نیم میلیون تلفن همراه در دست مردم قرار دارد و این شبکه بیش از 230 شهر ایران را پوشش می‌دهد و در حدود 500 کیلومتر جاده‌‌های بین شهری کشور تحت پوشش شبکه ‌ماهواره‌ای قرار دارد.

کانالهای مایکرویرو داخل شهری به 303671 کانال ارتقاء یافته است.

در حالیکه در سال 1978 این رقم 17185 کانال بوده است .

همچنین تا اواخر سال 1999 تعداد کانالهای بین‌المللی به تعداد 7937 بالغ گردیده است.

این رقم بدین معناست که در حدود 2450 شهر ایران به شبکه‌های ارتباطی بین‌المللی دسترسی دارند.

ضریب نفوذ ارتباطی تنها محدود به مناطق شهری نشده است بلکه در زمان تهیه این گزارش در حدود 24000 روستای کشور به شکله مخابرات ملی پیوسته اند رقم افزایش ماهیانه این رشد در حدود 246 روستا می‌باشد.

تعدادی مراکز تحقیقات مخابرات نیز در کشور مشغول فعالیت هستند وظیفه اصلی این مراکز علاوه بر تاکید بر موضوع اصلی فعالیت خود، خدمات دهی و پشتیبانی مخابرات در ایران می باشد.

برای نمونه مرکز تحقیقات مخابرات ایران بطور مداوم به دانشگاهها و محققان کمک‌های شایانی ارائه می‌کند.

رشد ضریب نفوذ تلفن ثابت به همراه متنوع شدن خدمات مخابراتی بازار اینترنت ایران را تحت تأثیر قرار داده است.

با این مرکز دیتا مخابرات مسئول اصلی توسعه شبکه اینترنت کشور می‌باشد، سرویس دهنده‌های مستقلی نیز در این زمینه مشغول می‌باشند.

در زمان نگارش این گزارش، بیش از 90 سرویش دهنده اینترنت در ایران وجود دارد و بسیاری از این ISP ها در دو سال اخیر وارد بازار گردیده‌اند.

برخی از این سرویس‌دهنده‌ها همانند IPM و ندارایانه با استفاده از فناوری ماهواره دسترسی مستقل به اینترنت و شبکه‌های جهانی ارائه می‌دهند.

با این حال بسیاری از دیگر سرویس دهنده‌ها وابسته به مرکز دیتا مخابرات به عنوان backbone اولیه هستند.

این عامل باعث رشد زیاد صنعت nascent اینترنت گردیده است.

این صنعت اکنون به دلیل کمبود نیروی تخصص تحت فشارهای مضاعف قرار دارد.

تاکید استراتژیک کنونی صنعت اطلاع رسانی و ارتباطات ایران بر حوزه‌های زیر می‌باشد: توسعه مخابرات تجدید ساختار اطلاعات و داده‌ ها تحول فراساختاری شبکه‌ های دیتا تحقیقات خصوصی سازی توسعه منابع انسانی حضور در عرصه‌های بین‌المللی علاوه بر آنچه که به عنوان فعالیت اصلی شرکت مخابرات ایران انجام گرفته است پیشرفتهای دیگری نیز توسط دیگر سازمانها و غیره به وقوع پیوسته است.

وزرت علوم تحقیقات و فناوری پروژه شبکه اختصاصی دانشگاهها را تا قبل از پایان سالجاری میلادی اجرا و آزمایش خواهد نمود.

پروتکل استاندارد اینترنت این شبکه TCP/IP با ترکیب اینترنت / اینترانت خواهد بود.

با وجود بود.

با وجود اینکه کاربران این شبکه قادر به دسترسی به شبکه اینترنت خواهند بود.

با این حال دانشگاههای و مراکز تحقیقاتی می‌توانند در صورت لزوم از سرویس‌های موجود دیگر نیز استفاده کنند.و مسئولیت نگهداری از این شبکه اختصاصی بر عهده سازمان پژوهشهای علمی و فنی (IROST) می‌باشد.

تمرکز IROST بر Backbone ایجاد شده توسط اداره دیتا مخابرات می‌باشد اما یک Backup ثانویه نیز جهت برطرف نمودن هر گونه نقص پیش‌بینی شده است.

علاوه بر شبکه اختصاصی دانشگاهها، شبکه اختصاصی دانشگاهها، شبکه بانکی کشور در حال کاملاً مکانیزه شدن می‌‌باشد و در همین زمینه یک شبکه ایمن و جداگانه ایجاد گردیده است.

این شبکه تحت مدیریت مرکز خدمات انفورماتیک بانک مرکزی ایران قرار دارد.

رادیو و تلویزیون و تولید لوازم الکتریکی با توجه به این حقیقت که هیچگونه شبکه خصوصی رادیو تلویزیون در ایران نمی‌تواند به فعالیت بپردازد ولی بهر ترتیب تحولات چشمگیری در این زمینه رخ داده است.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یک شبکه خبری ملی جدید به نام «شکبه خبر» راه اندازی نموده است که 24 ساعت اختبار را در زمینه‌های مختلف بر روی آنتن می‌فرستند.

علاوه بر آن، به همراه سیاست اخیر دولت مبنی بر گفتگوی تمدن‌ها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران 2 شبکه بین‌المللی راه اندازی نموده است که از طریق ماهواره قابل دسترس می‌باشند.

شبکه «جام جم» که شبکه خبری است و به سه زبان انگلیسی، فرانسه و عربی اخبار پخش می‌‌نماید.

شبکه دیگر «سحر» شبکه‌ای است که به پخش برنامه‌ برای ایرانیان ساکن آمریکایی شمالی، اروپا و آسیا می‌پردازد.

با استفاده از پایگاههای موجود الکترونیکی، متخصصان ایرانی توانسته‌اند پوشش ملی و بین‌المللی رادیو و تلوزیون را افزایش دهند.

در حال حاضر اکثر برنامه‌های موجود را می‌توان در سرتاسر کشور دریافت نمود.

همچنین امکان اجاره کاست‌های ویدویی و فروشگاههای سمعی و بصری نیز وجود دارد.

علاوه بر آن تلاش گردیده است تا خبرگذاریها و یا نمایندگی‌های خصوصی یا نیمه خصوصی راه‌اندازی شوند.

خبرگزاری دانشجویان ایرانی نمونه‌ای از این تلاشها می‌باشد.

علاوه بر آن، بسیاری از این شعبه‌ها برای عرضه خدمات خود اتکاء زیادی به شبکه اینترنت دارند.

نمونه‌ای از این شبکه‌ها، اخبار ندا رایانه می‌باشد.

با این حال این فعالیت‌ها هنوز در مرحله شکل‌گیری هستند و مستلزم جواب بازار خود می‌باشد.

2-1 تولید از سال 1998 تاکنون، ایران اقدام به تولید مراکز پرظرفیت دیجیتال تا حد ITMC/NEAX 61 نموده است.

صنایع مخابرات کشور سالیانه 1/8 میلیون پورت مراکز تلفن پرظرفیت دیجیتال در انواع Transit, Local و STD تولید می‌کند.

این صنایع همچنین موفق به ساخت سالیانه 500 هزار دستگاه تلفن رومیزی در مدلهای مختلف شده است.

و همراه با افزایش تولید خود کنترل کیفیت تولید را نیر تا آخرین امکانات و دست آوردهای جدید بالا برده است.

از برنامه‌های صنایع مخابرات ایران متنوع نمودن تولید ات از طریق راه‌اندازی خطوط جدید تولید انواع تلفن‌های ثابت، بی سیم و موبایل همچنین فراخوان (pager) و شبکه‌های ISDN می‌باشد.

سرمایه‌گذاری در این بخشهای حیاتی و توانایی شرکت مخابرات در جهت پوشش دادن کلی آنها موجب پیشرفتهای وسیعی گردیده است.

از سوی دیگر شرکت طرح و توسعه تلفن ایران مسئول اجرای بخش فیزیکی توسعه ذکر شده می‌باشد و در همین راستا طرح و نصب شبکه کابل شهری و بین شهری تولید کابل مسی، فیبرنوری و ساخت قطعات فلزی بتونی و پلاستیکی مورد نیاز شبکه‌های مخابراتی در کشور بر عهده این شرکت است.

بخش کارخانجات کابلهای مخابراتی ایران نیز به تولید سیم و کابل جهت توسعه مذکور می‌پردازد.

این بخش سالیانه 40 هزار کیلومتر TCP همچنین 20 هزار کیلومتر سیم تولید می‌کند.

این بخش تاکنون 5000 کیلومتر کابل فیبرنوری و 4000 کیلومتر MCM تولید نموده است و نمونه‌ای از 120 میلیون دلار سرمایه‌گذری صنعت مخابرات کشور در پشتیبانی فرا ساختاری صنعتی می‌باشد.

3-1- وسایل خانگی الکتریکی چندین مجتمع صنعتی بزرگ در ایران به تولید وسایل خانگی الکتریکی می‌پردازند و قدیمی‌ترین این مجتمع‌ها کارخانجات الکتریکی پارس می‌‌باشد که در اواسط دهه 1960 میلادی افتتاح گردیده است.

بسیاری از این کارخانجات با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی شکل گرفته‌اند.

با این وجود، صا ایران اخیراً خط تولید متنوعی از محصولات الکتریکی و برقی راه اندازی‌نموده است.

در سال 1989 محصولات صا ایران در جهت امورات نظامی و شامل وسایل دقیق اندازه‌گیری می‌شد.

اما تعدادی از بخش‌های تولیدی آن به مرور زمان در جهت ساخت تجهیزات غیر نظمی الکتریکی از جمله تلوزیون و گوشی تلفن همراه تجهیز شدند.

این صنایع همچنین به تولید برخی قطعات کامپیوتری از قبیل نمایشگرهای کامپیوتری نیز پرداخته است.

در حال حاضر 5 کارخانه در ایران به تولید تلوزیونهای سیاه و سفید و رنگی اشتغال دارند.

با این حال هنوز توانایی تولید تلوزیونهای دیجتالی یا wide-screen وجود ندارد بسیاری از این کارخانجات خطوط تولید نمایشگر کامپیوتر نیز راه‌اندازی کرده‌اند.

با این حال قطعه بسیار مهم این صنعت یعنی لامپ تصویر آن بایستی از خارج وارد گردد.

با سرمایه‌گذاری‌های خارجی انجام شده در مناطق آزاد تجاری پیشرفتهای دیگری نیز در صنعت وسایل خانگی و الکتریکی صورت گرفته است.

ابتدا شرکت DAEWOO و بعد از آن شرکتهای سامسونگ و پاناسونیک در مناطق آزاد تجاری ایران سرمایه‌گذاری نمودند.

تاکنون توانایی واقعی تولید کامپیوتر در ایران وجود نداشته است.

در اواسط دهه 1980 شرکت پارس الکتریک تلاش نمود تا خط تولید کامپیوتر را در کارخانه خود راه اندازی نماید اما به دلیل عدم توانایی در همگامی با پیشرفتهای سریع جهانی و همچنین محدویتهای مالی مجبور شد فعالیت این خط تولید را متوقف سازد.

تا امروز تنها شرکت ایزایران توانایی تولید برخی قطعات را پیدا نموده است که البته بسیاری از این قطعات مصرف عمومی ندارند.

اغلب کامپیوترهای ایران با مونتاژ قطعات تحویل مشتری می‌گردند.

4-1- صنعت کامپیوتر صنایع کامپیوتر ایران بر پایه‌ای بسیار متناقض استوار گردیده است.

به غیر از برخی محصولات معروف جهانی از جمله Compaq Sun و مکینتاش، اغلب کامپیوترهای ایران مونتاژ می‌شوند.

علاوه بر فروشگاههای فراوان قطعات کامپیوتری، شرکتهای زیادی نیز وجود دارند که بر حسب نیاز مشتری کامپیوتر مونتاژ می‌نمایند.

در مورد تجهیزات فرعی کامپیوتری از قبیل اسکنر، پرینتر و مانیتور توانایی تولید قابل توجهی وجود دارد.

شرکت ماشینهای اداری ایران تحت لیسانس تعدادی شرکت کره‌ای و ژاپنی به تولید پرینتر و اسکنر پرداخته است.

هنوز زمان زیادی است تا سرویسهای اینترنت در ایران به حد مطلوب برسند.

اگر چه «حد مطلوب» نسبی است اما به گفته متخصصان حد مطلوب سرویس اینترنت زمانی است که در ازای 10 دلار امکان دسترسی 150 ساعت اینترنت با سرعت 56 کیلوبایت در ثانیه وجود داشته باشد.

در سال 1997 در ایران و در شهر تهران تنها یک کافه اینترنت پیدا کرد.

اینترنت به ابزاری جهت برابر نمودن امکانات در راه آزادی بیان و همچنین تجارت بدل شده است.

با این حال به دلیل نظام بانکی و اعتباری قدیمی و همچنین قوانین نظارت بر ارز تجارت الکترونیک هنوز متصور ندشه است.

دوره‌های آموزشی کامپیوتر و اینترنت در بخش خصوصی ترویج یافته است.

دوره‌های آموزشی با ارائه گواهینامه‌های معتبر بازاری داغ گرفته است.

اما با وجود اینکه علم کامپیوتر در ایران در مرحله شکل گیری است.

فرار مغزها در این رشته بسیار مشهود است و مسئله‌ای است که باید راه حلی برای آن یافت شود.

مدیریت دانش در صنایع اطلاع رسانی ایران ساختاری مساوی در حال شکل‌گیری است.

در حالیکه موسسات دولتی و بخش خصوصی در حال مکانیزه کرن روندهای تجاری خویش و ایجاد پایگاههای اطلاعاتی هستند.

بخش کوچکی از این صنعت به سوی مدیریت دانش حرکت می‌کند.

برای مثلا مرکز اطلاعات و مدرک علمی ایران در این راه سرمایه گذاری وسیعی انجام داده است.

اگر پشتیبانی از پروژه‌های اخیر مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران همچنان ادامه یابد، این مرکز تا پایان سال 2001 تنها موسسه خدمات دولتی ایران خواهد بود که فرآیند تولید داده‌های آن کاملاً الکترونیکی (paperless) خواهد بود.

نمودار مدیریت دانش در ایران به شرح زیر می‌باشد.

همچنان که در تصویر صفحه بعد دیده می‌شود.

این فرآیند فرآیندی دو طرفه است.

در حوزه دانشگاهی (Academic) ، محققان دانشگاهها، دانشکده‌ها و متخصصان اطلاعات خام را به شکل گزارش، نشریه مقاله و حتی محصولات جزوه‌ای تولید می‌کنند.

این اطلاعات خام جمع‌آوری و عناصر دیتا آنها استخراج می‌گردد.

اطلاعات جمع‌آوری شده بدین طریق مورد تحلیل قرار می‌گیرد تا گرایشهای مشخص یا ترکیب جدید اطلاعاتی بصورت آماری استخراج شده بدین طریق مورد تحلیل قرار می‌گیرد تا گرایشهای مشخص یا ترکیب جدید اطلاعاتی بصورت آماری استخراج شود.

این تحلیل در برخی موارد حتی بصورت بازگشتی انجام می‌‌پذیرد.

تحلیل اطلاعات می‌تواند به اتخاذ روند تشکیل می دهند.

با این حال برخلاف روند تجاری، پرداختن به مدیریت دانش تا حدودی متفاوت است.

در این روند، داده‌های خام مورد تحلیل قرار می‌گیرند و گرایش بسوی ایجاد یک گزارش داخلی است که می‌تواند توسط برنامه‌ریزان و سیاست گذاران تجاری مورد استفاده قرار گیرد.

در مدیریت دانش نقاط مشترک و هم عرض نیز وجود دارد که می تواند در روند تجاری و روند دانشگاهی استفاده شود.

برای مثال طرح عضویت فراگیر کتابخانه‌ها توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران همچنین خدمات پشتیبانی اطلاع رسانی دانشگاهی را می‌توان در جهت روند تجاری مدیریت دانش نیز بکار برد.

بسته به روند تجاری اتخاذ شده مهارت و دانش ایجاد شده در روند دانشگاهی را می‌توان متناسب با نیاز شرکت‌ها بکار برد.

صورت حاصل به این معناست که به یک نقطه خدمات دهی دانشگاهی همانند مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران نیاز است تا بتوان دانش تجاری نیز کسب نمود.

یک مرکز اطلاع رسانی بایستی بتواند نیازهای مخاطبان خود را چه دانشگاهی و چه تجاری برآورده سازد و با این حال، باید مخاطبان را آگاه نمود که درخواست‌های آنان می‌تواند راهگشهای جمع آوری اطلاعات مفید باشد.

طرحهای آینده موارد استراتژیک که در دوره 7 ساله آینده (2008 - 2001) بایستی مدنظر قرار گرفته شوند به شرح زیر می‌باشند: 1- توسعه منابع انسای الف) تکیه بر منابع انسانی موجود ب) تأمین نیروی انسانی جدید متناسب با نیازهای استراتژیک ج) انعقاد قرارداد با مشاوران خارج از مجموعه 2- منابع مالی الف) بهره‌گیری از افزایش بودجه تخصیص یافته ب) درآمدزایی ج) استفاده بهینه از منابع و کارآمد سازی آنها 3- بهینه سازی امور اداری الف) ایجاد بهره‌وری امور اداری و پشتیبانی مدیریت 4- پژوهش اطلاع رسانی الف) کاهش عوامل بازدارنده پژوهش ب) تقویت عوامل پیشبرنده پژوهش ج) تعیین جهت یا جهات فعالیتهای پژوهشی 5- تهیه و حفاظت اطلاعات الف) یکسان سازی فناوری اطلاع رسانی در جمع آوری، تهیه، ذخیره و حفاظت داده‌ها ب) رقومی سازی مطالب موجود غیر ماشینی ج) ایجاد چند مخزن اسناد ملی که هر کدام در حوزه تخصصی خاص به جمع آوری نگهداری و حفاظت اسناد بپردازد.

6- نمایه سازی اطلاعات الف) کاربرد فناوری اطلاعات در نمایه سازی ب) نمایه سازی بر اساس تحلیل اطلاعات 7- اشاعه و تحلیل اطلاعات الف) کاربرد فناوری اطلاعات در اشاعه اطلاعات ب) ایجاد مراکز تحلیل و اشاعه اطلاعات 8) توسعه فناوری اطلاعات الف) منسجم سازی فناوی اطلاعات در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی ب) پژوهش در زمینه فناوری اطلاعات 9- ترویج دستاوردهای علمی ایران و ایرانیان الف) ارائه چهره علمی محققان و متخصصان ایرانی ب) اشاعه چند زبانه اطلاعات ج) نمایه سازی چند زبانه اطلاعات 10- توسعه اشتراک منابع الف) هماهنگ سازی اقدامات اشتراک منابع در کتابخانه‌های دانشگاهی و مراکز اطلاع رسانی ب) تقویت عوامل پیشبرنده اشتراک منابع 11- ارزیابی نیاز اطلاعات الف) تحلیل و ارزیابی نیازهای اطلاعاتی با توجه به بخشهای تحقیقاتی، دانشگاهی و تجاری ب) ترویج و یکسان سازی روندهای معمول نیازسنجی اطلاعاتی در سازمانهای علمی و دانشگاهی ج) اعلام روندهای معمول نیاز سنجی اطلاعاتی در بخش تجاری 12- آموزش الف) ایجاد و توسعه دوره‌های تخصصی علوم اطلاع سانی در موسسات آموزش عالی ب) ارایه آموزشهای مستمر به مدیران کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی ج) تهیه برنامه آموزشی اطلاع رسانی بطور خاص برای دانشجویان و محققان 13- تبادل اطلاعات عملی بصورت چند سطحی الف) تبادل اطلاعات علمی بطور مستقیم ب) تبادل اطلاعات علمی بطور غیر مستقیم 14- نظامهای اطلاع رسانی علمی و فنی ملی الف) تعریف و اجرای معماری اطلاعات در درون وزرات علوم تحقیقات و فناوری 15- استاندارد نمودن اطلاعات الف) تعیین استانداردهای اطلاعاتی ملی ب) پشتیبانی از ابتکارات استانداردسازی و ایجاد چهارچوب 16- حذف دوباره کاری فعالیتهای اطلاع رسانی الف) جلوگیری از اقدامات زاید و موازی ب) همکاریهای درون و برون سازمانی ج) حدف دوباره کاریها از طریق تدوین وظایف مراکز مختلف اطلاع رسانی.

بررسی وضعیت سواد دیجتالی در کشور کاربران برای استفاده از دانش ICT باید دارای حداقل ویژگی های لازم باشند که تحصیلات، دانستن زبان طبیعی مربوطه، آشنایی با دانش پایه مربوط به محیط و بسته های نرم افزاری، از جمله این ویژگی ها است.

از این رو در ابتدا به وضعیت تحصیلی جامعه شهری ایران نگاهی افکنده و سپس میزان استفاده از جمله این ویژگی ها است.

از این رو ابتدا به وضعیت تحصیلی جامعه شهری ایران نگاهی افکنده و سپس میزان استفاده از سواد دیجتالی در کشور را مورد بررسی قرار می دهیم.

در جدول 1، توزیع افراد 6 ساله و بالاتر خانوارها را به تفکیک میزان سواد برحسب گروه های سنی بررسی کرده ایم.

اگر سنین مناسب برای کاربری ICT جهت توسعه سواد دیجیتالی بین 16 تا 50 سال در نظر گرفته شود، اندازه جامعه 16 تا 50 سالگان، 5/54 درصد جامعه شهری خواهد بود.

درصد جامعه شهری دارای تحصیلات متوسطه و تحصیلات دانشگاهی جمعاً 9/44 درصد جمعیت شهری می شود که از این مجموع 7 درصد تحصیلات دانشگاهی و 9/37 درصد تحصیلات متوسطه دارند؛ چنانچه دیده می شود اگر جامعه ICT منحصر به دانش آموختگان دانشگاهی شود.

فقط 7 درصد جامعه شهری را در برخواهد گرفت؛ بنابراین با توجه به اینکه 9/44 درصد افراد شاغل شهری در سنین مختلف دارای تحصیلات متوسطه اند؛ اصلح است که جامعه ICT؛ دانش آموختگان دوره متوسط را نیز در بر می گیرد.

بدین ترتیب 9/44 درصد ساکنان شهر نامزد جامعه با هدف سواد دیجتالی به حساب می آیند در ادامه با بررسی نرخ کتاب های دیجتال در کشور می پردازیم.

آمارها نشان می دهد تعداد کتاب های منتشر شده در ایران تا سال 1378؛ برابر با 7/105 میلیون جلد است و نرخ رشد کتاب های منتشر شده در ایران طی سالهای 1377 تا 1378 در حدود 7/14 درصد است.

متوسط تعداد انتشار هر عنوان کتاب در ایران در دوره مذکور 25/5 جلد برای هر 100 نفر بوده است.

در خور توجه است که سل 1378 نقطه عطفی در افزایش تعداد سرانه کتاب در ایران به شمار می رود و این سال دارای رشد 8/24 درصدی بوده است.

جدول 1- توزیع افراد 6 ساله و بالاتر خانوارها به تفکیک میزان سواد برحسب گروه های سنی در سال 1379 جدول 2 حال آنکه کتابخوانی در کره 58/2 برابر و در چین 31/3 برابر ایران است.

در حال حاضر اب توجه به گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، کتاب ها به صورت دیجیتال ارائه می شوند و جالب آنکه بازارهای بزرگی نیز در راستای کتابهای دیجیتال یا E-Book به وجود آمده است و بسیاری از سایت ها همچون www.ebooldirectory.com برخی کتاب های چاپی را به صورت دیجیتال ارائه می کنند.

E- Book ها با قیمتی ارازان تر تا حد یک پنجم یا یک ششم قیمت کتاب چاپی عرضه می شوند و همچنین انتشار آنها با سرعت فوق العاده ای صورت می گیرد؛ به طوری که ناشر پس از ارائه کتاب در بازار؛ می تواند در همان لحظه کتاب راذ جهت دریافت در وب سایت خود قرار دهد.

از دیگر قابلیت های کتاب های دیجیتال می توان به روش تولید آسان و کم هزینه آنها اشاره کرد؛ به طوری که در کمتر از چند دقیقه می توان یک کتاب دیجیتال را با استفاده از نرم افزارهای مربوطه تولید و در بازار ارائه کرد.

از این رو دیگر هزینه های چاپ چند میلیونی در کشور کاهش یافته و باعث افزایش نرخ رشد کتاب های منتشره در کشور خواهد شد که در نهایت.

همین امر موجب افزایش سواد دیجیتالی می شود.

از دیگر پارامترهای مهم در روند گسترش سواد دیجیتالی در کشور وضعیت روزنامه خوانی و روزنامه خوانی دیجیتالی است؛ طبق آمار بانک جهانی در سال 2000 تعداد سرانه روزنامه های منتشر شده در ایران 8/2 در 100 نفر بوده که این تعداد در ژاپن 8/57 در آلمان 1/31 و در امارات 6/15 درصد است.

مقایسه ایران با کشورهای دیگر نشان می دهد میزان روزنامه خوانی در ژاپن 6/20 برابر و در امارات متحده 6/5 برابر ایرانیان است که این آمار نشان از عقب ماندگی بینیادین و بی رونقی بازار اطلاع و خبر در ایران است.

از این رو می توان با پایده سازی سیستم فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور؛ روزنامه های دیجیتال را افزایش داده.

سرعت انتشار را بالا برده و زمان درج خبر و اطلاع رسانی را کاهش دهیم.

بر اساس گزارش؛ ITU؛ در ایران 4530000 رایانه شخصی وجود دارد و اندازه خانوار شخصی در ایران نیز 56/4 نفر در نظر گرفته می شود (بانک مرکزی 1380) و تعداد خانوار شهری 00025/8 است؛ بنابراین در حدود 390000 کامپیوتر در خانوارهای شهری موجود بوده که این رقم برای افزایش سطح سواد دیجیتالی خانواده ها حائز اهمیت است.

با این حساب تعداد رایانه های شخصی در موسسات مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی در حدود 4140000 دستگاه خواهد بود و در ضمن باید توجه به منسوخ شدن آنها آمده است.

در صورتی که به روز بودن رایانه ها مورد توجه باشد.

رایانه های کمتر از 4 سال مورد بررسی خواهند بود و بنابراین تعداد رایانه های مناسب برای ICT در حدود 6/1 تا 8/1 میلیون دستگاه برآورد می شود.

این رقم نشان می دهد تقریباً در هر 4 سال کامپیوترهای به روز موجود کشور به ثلث کاهش می یابد که حاکی از افزایش قدیمی شدن سواد دیجیتالی در کشور است.

از دیگر موارد مهم در زمینه افزایش سواد دیجیتالی در کشور، رادیو و تلویزیون است.

رادیو و تلویزیون به عنوان اولین رسانه های دیجیتال در کشور می توانند نقش مهمی در توسعه سواد دیجیتالی داشته باشند.

جدول 3 تعداد دارندگان رادیو و سواد دیجیتالی داشته باشند.

جدول 3 تعداد دارندگان رادیو و تلویزیون را در 100 نفر نشان می دهد.

جدول3 ازموارد دیگر در توسعه سواد دیجیتالی در کشور، نیروی انسانی و تربیت منابع انسانی در حوزه ICT؛ به طوری که هر چه تعداد دانش آموختگان در زمینه ICT افزایش یابد؛ سواد دیجیتالی نیز افزایش می یابد.

برای این منظور؛ داده های وزارت علوم.

تحقیقات و فناوری نشان می دهد که رشته های مربوط به ICT شامل علوم مهندسی رایانه؛ سیستم های صنایع؛ الکترونیک؛ مخابرات؛ ریاضی کاربردی و امثال هم بوده است و تعداد دانش آموختگان آن طی سال های 1368 تا 1379.

35589 نفر از دانشگاه های وابسته به وزارت مذکور بوده است؛ به عبارت دیگر سالانه و توصر می شود به همین تعداد نیز از دانشگاه های آزاد فراغ التحصیل شده باشند.

در این صورت تعداد فارغ التحصیلان در حدود 70000 برآورد می شود و با برون یابی روند فوق الذکر؛ در حدود 10000 نفر بر این تعداد افزوده می شود.

از ددیگر موارد مهم عدم توسعه سواد دیجیتالی در کشور؛ حقوق و سطح درآمد پایین کشور است.

به طوری که آمار نشان می دهد؛ 73 درصد خانوارهای شهری؛ توانایی تامین هزینه رایانه شخصی را ندارند.

لذا فقر مادی موجب فقر سواد و به خصوص سواد دیجیتالی شده است؛ بنابراین امید است و با اعطای وام های کم بهره به خانوارهای شهری و روستایی جهت تامین رایانه؛ سواد دیجیتالی در کشور بیش از پیش گسترش یابد.

اقدامات انجام شده برای پر کردن شکاف دانش در کشور توسعه آموزش همگانی در کشور و کاهش نرخ بیسوادی در دوره بعد از انقلاب یکی از گام های مهمی است که در جهت ایجاد بستر مناسب برای پر کردن شکاف دانش در کشور برداشته شده است.

نرخ باسوادی جمعیت 6 ساله و بالاتر از 5/47 درصد در سال 1355 به 5/79 درصد در سال 1357 رسیده است.

توسعه آموزش عالی در کشور به ویژه در دهه اخیر نیز یکی دیگر از عوامل مهم و موثر در کاهش شکاف دانش به شمار می رود.

تعداد دانشجویان کشور از 431 هزار نفر در سال 1368 به 1577 هزار نفر در سال 1380 رسیده و ضریب پوشش تحصیل در موسسات آموزش عالی از 1/9 درصد به 16 درصد افزایش یافته است و نکته در خورد توجه این است که دانشجویان علوم مهندسی، 39 درصد دانشجویان کشور را تشکیل می دهند.

گسترش آموزش عالی موجب افزایش عرضه نیروی کار تحصیل کرده شده است، به نحوی که فارغ التحصیلان دانشگاه های کشور از 4/83 هزار نفر در سال تحصیلی 1376-1375 به 4/130 هزار نفر در سال 1381- 1380 رسیده است.

تغییر نام، وظایف و تشکیلات وزارت علوم و آموزش عالی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1379 گام مهمی برای ایجاد مرجع رسمی برنامه ریزی، سیاستگذاری و نظارت بر پیشرفت علوم و تکنولوژی در کشور است.

گفتنی است که این وزارتخانه تاکنون نتوانسته است در جهت ایجاد ساختار سازمانی مناسب و برنامه ریزی و نظارت بر تحقیقات علمی و کاربردی در کشور گام مهمی بردارد.

دربند ( ب) ماده (102) قانون برنامه سوم پیش بینی شده، هزینه های صرف شده در امر تحقیقات از GDP در سال پایان برنامه در بخش دولتی به یک درصد GDP از اعتبارات عمومی دستگاه های اجرایی و در بخش غیر دولتی به نیم درصد GDP از منابع بخش خصوصی و شرکت های دولتی و بانک ها برسد.

در این مورد باید گفت سهم هزینه های تحقیقاتی بخش دولتی از 29% در سال 1376 به 42% در سال 1381 رسیده است.

این نسبت در مورد سهم هزینه های تحقیق از منابع بخش خصوصی، شرکت های دولتی و باتکی از 80% درصد در سال 1376 به 42% درصد در سال 1380 رسیده است.

( گزارش عملکرد دولت 1380- 1376) در برنامه سوم توسعه، به گسترش فعالیت های پژوهشی در بخش غیر دولتی توجه شده و سیاست ها و راهکارهای اجرایی مشخصی نیز در این زمینه به تصویب رسیده است.

در ماده 100 برنامه، مشارکت در تاسیس صندوق های غیر دولتی و تقویت صندوق های دولتی و فراهم کردن امکان استفاده از صندوق ها از یارانه تهسیلات مالی پیش بینی شده است.

تا پایان سال 1381 فقط اساسنامه این صندوق ها تدوین شده است.

در این زمینه همچنین 245 مورد تاییدیه برای طرح های مراجعه شده صادر شده، 15 طرح جهت دریافت وام تبصره (3) و 45 طرح برای دریافت وام از صندوق توسعه فناوری معرفی شده اند.

در ماده 101 برنامه سوم، استفاده از تسهیلات مالی و بیمه های حمایتی و معافیت های مالیاتی برای مراکز پژوهشی بخش غیر دولتی در قوانین و مقررات موضوعه پیش بینی شده است.

در این زمینه فقط 77 طرح تحقیقاتی به مبلغ 48014 میلیون ریال به تصویب رسیده است.

تلاش در جهت ایجاد تهسیلات قانونی خاص شهرک های علمی - تحقیقاتی و پارک های تحقیقاتی و به کارگیری انکوباتورها برای حمایت از توسعه فناوری از دیگر اقدامات دولت در زمینه گسترش تحقیقات در کشور بوده است.

در این زمینه 8 پارک علمی- تحقیقاتی در کشور تاسیس شده است.

متاسفانه به رغم پیش بینی های برنامه سوم در زمینه توسعه مراودات وهمکاری های علمی - تحقیقاتی و فناروری بین المللی و همچنین پیشگیری از افزایش فاصله علمی کشور و مراکز علمی جهان و ایجاد و تقویت قطب های علمی در سه یال اول برنامه، گام مهمی به جلو برداشته نشده است.

تا جایی که به رژیم تجارت خارجی مربوط است، باید گفت تنها از سال 1380 در جهت برداشته شدن موانع غیر تعرفه ای تجارت اقدام شده و از سال 1381 یکسان سازی نرخ ارز و اتخاذ روش شناور هدایت شده در تعیین نرخ ارز به مواد اجرا گذاشته شده است.

اما هنوز موانع تعرفه ای تجارت، بسیار زیاد و صادرات بخش های بزرگی از صنعت کشور را واردار به سرمایه گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه و بهبود توانایی تولید کند.

جذب سرمایه گذاری خارجی کشور با تصویب قانون جدیدی سرمایه گذاری خارجی در سال 1381 آزاداتر شده است.

اما علاوه بر ابهامات قانونی موجود رد این زمینه، نامساعد بودن محیط کسب و کار مانع از جذب سرمایه گذاری خارجی در مقایس گسترده به ایران شده است.

بدیهی است اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر پژوهشکده مطالعات فناوری سازمان پژوهش های علمی، در گزارش هم اندیشی خود در زمینه علوم، فنون و دانایی که برای همایش چالش ها و چشم اندازهای توسعه ایران تهیه کرده و پس از بر شمردن مشکلات، تنگناها و چالش های بخش پژوهشی اظهار نظر کرده است که در صورت تداوم وضع موجود دورنمای مناسبی پیش روی اقتصاد کشور نخواهیم داشت و وضعیت زیر قابل انتظار خواهد بود: 1- پایین بودنه میزان کارایی و اثر بخشی فعالیت های تحقیقاتی 2- تشدیدی جریان و مهاجرت نخبگان از کشور 3- گسترش فزاینده شکاف علمی و فناوری با سایر کشورها، حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه 4- وابستگی بیشتر کشور به منابع ناپایدار متکی بر نفت و عدم دستیابی به مزیت های رقابتی جهت حضور در عرصه های بین المللی.

با بررسی روند توسعه و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات در جهان،‌واضح است که مشارکت بخش خصوصی درصد بالایی از سهم توسعه ICT را به خود اختصاص داده است.

به دیگر سخن،‌بسیاری از نظریه پردازان IT معتقدند که اصولا این پدیده نوین بر دوش خلاقیت، دانش و سرمایه بخش خصوصی رشد و توسعه یافته است.

شاید از همین روست که طی چند سال اخیر در کشورمان شاهد توسعه کمی و کیفی صنعت IT بوده ایم؛ صنعتی که مرزهای تولید را در نوردیده و متکی به دانش نیروی انسانی،‌خلاقیت و نوآوری در حیطه های وسیعی از امور انسانی است.

نظریه پردازان توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران نیز، این موضوع را درک کرده اند که در کنار تعریف پروژه های ملی ICT از جمله تکفا و بازارسازی برای محصولات مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات ، افزایش توان بخش خصوصی ضرورت ویژه ای دارد.

چنانکه دست اندرکاران و فعالان صنعت IT مطلعند،‌بخش عمده ای از وام های طرح تکفا برای بخش خصوصی ،‌به دلایل چندی در سال گذشته جذب نشده باقی ماند.

مشاوره هایی که فعالان بخش خصوصی در عرصه های نرم افزاری و سخت افزاری به استراتژیست های ICT کشور ارائه دادند، موجب شد تا شورای عالی اطلاع رسانی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با بازنگری در آیین نامه وام های ارزان برای IT ، تسهیلات بیشتری را مدنظر قرار دهند.

ابلاغ دستورالعمل جدید از سوی شورای عالی اطلاع رسانی در این راستا قابل ارزیابی است.

یکی از نکات مهمی که در دستورالعمل جدید مورد ملاحظه قرار گرفته ، اهمیت دادن به نیروی انسانی متخصص در بخش خصوصی است؛ بدین ترتیب که ضریب حقوق نیروی انسانی به 4 افزایش یافته و این اقدام می تواند شرکت های خصوصی را در جذب بیشتر نیروهای متخصص IT در کشور ترغیب کند.

کاهش بهره و کارمزد وام نیز متناسب با شرایط بین 4 تا 12 درصد در نظر گرفته شده است.

تسهیل شرایط اعطای وام به بخش خصوصی فعال در حوزه IT ، امیدواری هایی را در جامعه IT پدید آورده است تا از رهگذر آن بتوان بازار بالقوه ایران را که در سال جاری حدود 425 میلیون دلار (در بخش نرم افزار) تخمین زده می شود، طی سالهای آینده به مرز یک میلیارد دلار رساند.

طبیعی است چنین توسعه ای در بازار نرم افزاری کشور با توجه به مزایای نسبی فراوانی که کشورمان از لحاظ نیروی انسانی متخصص به عنوان محوری ترین اصل در بازار نرم افزار دارد،‌با اقبال شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری و طبعاً انتقال فناوری و دانش فنی، مواجه خواهد شد؛ چه هم اکنون نیز بازار IT کشور حضور مشتاقانه شرکت هایی از هند، سنگاپور، کانادا،‌آلمان، ایرلند و استرالیا و در رده های بعدی ترکیه و امارات را تجربه می کند.

با این همه،‌نباید از یاد برد که مهمترین رمز موفقیت برای توسعه ICT در کشور و دستیابی به استانداردهای جهانی و نیز بهره گیری بهینه از سرمایه های کشور، شناخت و معرفت فعالان بخش خصوصی به حیطه کاری خود و نیز انسجام آنها برای دستبای به اهداف از پیش تعیین شده است.