مقدمه:
دراین فصل مطالب ارائه شده در فصول گذشته را برای ارائه و تهیه مدل تصادفی مورد تحلیل قرار می‌دهیم. در این رابطه متغیرهای تأثیرگذار و مهم را در مدل بررسی کرده و می‌توان میزان خطرپذیری را با توجه به متغیرهای اطلاعاتی و نحوه بر هم کنش و اثر متقابل آنها تحلیل می‌کنیم.
مدل تصادفی: تصمیمات استراتژیک
ما تلاش می‌کنیم عوامل تأثیرگذار در تصمیم‌گیری را برحسب متغیرها تهیه کرده و ارتباطات بین آنها را تعیین کنیم. تلاش‌ها در جهت ارائه و تکمیل مدل یکپارچه و پیشرفته است. این امر با درنظر گرفتن متغیرهای مهم و تأثیرگذار در چهار فهرست قابل ارائه است که این موارد دارای ویژگیهای مشترکی هستند. این موارد بشرح زیر هستند.
ویژگیها و خصوصیات محیطی: این متغیرها مربوط به ماهیت ساختار هستند و بر چهارچوب سازمانی آن می‌توانند تأثیر داشته باشند.
ویژگیهای واحد «بخش» تصمیم گیری: متغیرهای زیادی در ارتباط با این موضوع وجود دارند که می‌توانند در فرآیند تصمیم‌گیری تأثیرگذار باشند.
ویژگیهای اطلاعاتی: این متغیرها با ابعاد و مقادیر کمی ارتباط دارند که در این رابطه اطلاعات و سیستم اطلاعاتی مرتبط با آنان به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند از فرآیند تصمیم‌گیری استراتژیک حمایت و پشتیبانی کنند.
90101 ویژگیهای محیط کاری «کاربردی»:
فرآیند انجام هر تصمیم گیری نمی‌تواند بدون وجود فضای کاربردی قابل پیاده سازی نیست. این فرآیند به منظور تحقق علاوه بر محیط پیاده‌سازی به عواملی نیز نیازمند است. مهمترین این موارد بشرح زیر هستند.
محیط و فضای خارجی: تقاضا و درخواستها برای دریافت هر نوع خدمات می‌تواند سبب اعمال فشار و تنش بر محیط شود و بدنبال آن فضای بازار و شرایط حاکم برآن و میزان تقاضای مشتری تأثیر می‌پذیرند. در این رابطه برخی آژانسها و نمایندگی‌ها می‌توانند سبب تشویق و ترغیب فعالیتهای سازمانی و تحولات درون آن شوند.
محیط سازمانی: درحین فرآیند سازمان‌دهی، چهارچوب کاری از جمله عوامل مهم و کلیدی در این رابطه هستند. میزان ارتباطات و بر هم کنشهای داخلی می‌توانند عملکرد حفاظتی و پشتیبانی از فعالیتهای مدیریتی را انجام دهد. اهداف و سیاستها برپایه محیط کاربردی و عملیاتی تعیین می‌شوند.
90102 ویژگیها و خصوصیات یک تصمیم ویژه
هر فرآیند تصمیم‌گیری استراتژیک برحسب ویژگیهای سازمانی تعیین می‌شود. این خصوصیت واحد و منحصر بفرد را می‌توان بصورت زیر طبقه‌بندی کرد:
1 ماهیت مشکل استراتژیک، این امر دارای 2 بخش است،
مقیاس و وسعت مسأله بستگی به تصمیمات استراتژیک و ابعاد سازمانی دارد. این امر را می‌توان معمولاً برحسب میزان تأثیرگذاری منابع تعیین کرد. در این رابطه متغیر زمان و میزان در دسترس آن در تصمیم‌گیری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
میزان پیچیدگی و تفاوتهای برپایه تعریفی که از یک مسأله استراتژیک ویژه صورت می‌گیرد تعیین می‌شود. در این رابطه خصوصیات و ویژگیهای محیط و شرایط کاری می‌توانند سریعاً ماهیت و محتوای تصمیم را تغییر دهند. نظر و عقیده مرتبط با آن می‌تواند از یک هفته تا هفته دیگر دچار تغییر شود. بازار می‌تواند در عرصه رقابت بین ارائه کنندگان محصولات می‌تواند در نرخ سرعت تغییرات اثرات قابل توجهی داشته باشند.
2 عوامل مربوط به تصمیم‌گیری می‌توانند در رابطه با هر نوع تصمیم استراتژیک تغییر کنند، باتوجه به تعداد متغیرها حالات و روشهای گوناگون قابل استفاده هستند و می‌توان در رابطه با هر موضوع چندین راه حل را ارائه داد. مثالهایی از این عوامل مهم بشرح زیر هستند.
کیفیت تصمیم‌گیری در رابطه با سازمان.
میزان قابلیت انحراف و اشتباه در هر بار تصمیم‌گیری
گسترش و توسعه واحد تصمیم‌گیری از نظر تعداد اعضاء که می‌تواند نتایج قابل توجهی بدنبال داشته باشد.
زمان و منابع مربوط که در یک فرآیند برای حل کردن یک مسأله بکار گرفته می‌شوند.
90103 ویژگیهای واحد تصمیم‌گیری:
ویژگیهای متنوع و گوناگونی در رابطه با واحد تصمیم‌گیری وجود دارند. این عوامل می‌توانند در سطوح مدیریتی گوناگون تأثیرگذار باشند، ورودی و خروجی فرآیند بشرح زیر است:
مهارتها و کارآیی می‌تواند در مرحله اول انتخاب و فرآیند تصمیم‌گیری، تأثیرگذار باشند.
مهارتهای فردی می‌تواند سبب شود که بهره‌برداری از امکانات بصورت بهینه انجام شود این منابع و امکانات می‌توانند در روش شناسی‌های بکار گرفته شده بصورت مناسب بکار گرفته شوند.
مسیر ثبت اطلاعات مربوط به موفقیتهای قبلی و آسیب مربوط به آن می‌تواند در ارائه راه حل مؤثر و کارآمد واقع شوند.
دو گروه مهم مربوط به این عوامل بشرح زیر است:
1 گروه یا فرد: تصمیمات استراتژیک شباهت زیادی به تلاش گروهی دارد، در این تصمیمات هدف نهایی بر نائل شدن به موفقیت در سازمانهای خاصی است. در این موارد فرآیند تصمیم‌گیری و قاعده‌مند کردن اطلاعات از ارزش قابل توجهی برخوردار است.
2 ویژگیها و خصوصیات فردی: دانش، مهارتها، تجربه و توانمندی‌ها می‌توانند در تصمیم‌گیری نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشند. این متغیرها بسیار ت؟أثیرگذار هستند. در بسیاری از حالات ویژگیها و حالات می‌توان گروهی از حالات را در نظر گرفت. به این شیوه می‌توان اثرگذاری ویژگیها بصورت مطلوب شکل داد.
ویژگیهای اطلاعاتی:
اطلاعات می‌توانند ارتباط معقول و منطقی بین عوامل مختلف برقرار کنند و در واحد تصمیم‌گیری نقش مهمی داشته باشند. برخی از ویژگیهای مهم و تأثیرگذار بشرح زیر هستند.
انواع و کیفیت اطلاعات مربوط به اطلاعات و نتایج موجود.
کیفیت این اطلاعات.
هزینه‌های افزایشی که می‌توانند سبب بهبود کیفیت و کمیت اطلاعات شوند.
اطلاعات می‌توانند در اطمینان به تصمیمات و نتایج آنها از نظر تفکرات داخلی و خارجی مهم و ارزشمند باشند. این عوامل در سیستم‌های اطلاعاتی از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و می‌توان به کمک آنها مکانیسم‌های مربوط به ابزار و امکانات را تعدیل کرد.
اثر متقابل ویژگیها و خصوصیات
چهار عنصر مهم و اصلی در رابطه با پیشرفت و تکامل چهارچوب کاری در مورد تصمیمات استراتژیک وجود دارد، باید بر اهمیت این عوامل تأکید کرد و بیان کرد آنها نباید بصورت مستقل بکار گرفته شوند بدین ترتیب با بهبود فرآیند، اقدامات مرتبط با آن دچار پیچیدگی بیشتری می‌شوند. در زمان تصمیم‌گیری باید بر اثر این عوامل در چهارچوب کاری و محیط تصمیم‌گیری توجه ویژه‌ای داشت. متغیرهای بسیار متنوعی وجود دارند که متأسفانه امکان دخالت آنها بصورت تمام و کمال وجود ندارد. همین‌طور برخی از آنها بدلیل پیچیدگی‌هایی که به همراه دارند برخی اوقات نادیده گرفته می‌شوند. در فرآیند تصمیم‌گیری، علاوه بر وضعیت فعلی باید وضعیت آینده و بعدی در نظر گرفته شود. این امر می‌تواند در مسیر پیشرفت و تکامل طرح و تغییرات بعدی بسیاری کارآمد ظاهر شود. در این زمینه انطباق و هماهنگی این متغیرها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نکته نهایی و مهم در این مدل مربوط به جهت‌گیری یکسان همه متغیرها و عوامل است. بکارگیری این دیدگاه می‌تواند توسط فرد تصمیم‌گیرنده، سبب کارآمدی تصمیم و تغییرات اعمال شده شود. استراتژی سازمانی که در همه موارد نقش کلیدی دارد، بوسیله برخی عوامل همواره محدود می‌شود. این امر سبب می‌شود تا تغییرات با روند و سرعت کمتری اعمال وند. تمایل در ایجاد تغییرات در جهت همگرایی عوامل مؤثر و افزایش ارتباطات بین آنها می‌باشد. مهمترین تاثیری که این عوامل می‌تواند بدنبال داشته باشند مربوط به دستیابی به کنترل کارآمد سیستم است. با اعمال اثر این متغیرها کارآمد می‌توان تاثیر تصمیمات اخذ شده را در محیط کاری خارجی بیشتر کرد.
ارتباطات خطرپذیری با مدل
تعریف و توضیح خطرپذیری بصورت عمومی در یک مدل سبب بهبود مدل در همه ابعاد کاربردی آن می‌شود. مراحل نهایی مربوط به فرآیند تصمیم‌گیری و میزان تاثیر آن بر فرآیند مربوط در شکل 29 نشان داده شده است. در مواجه شدن با محیط کاری و سازمانی و در حالت تصمیم‌گیری، عدم قطعیت و خطرپذیری نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. برخی از نتایج حاصله می‌توانند ناشی از تغییرات در شرایط محیطی باشند. بعنوان مثال تغییرات بعدی از نقطه‌نظر برخورد با مشتری و مصرف‌کننده و میزان استقبال او، به سختی قابل پیش‌بینی است. ویژگیهای یک تصمیم ویژه نظیر میزان پیچیدگی آن می‌تواند بر خطرپذیری طرح و تصمیم صورت گرفته اثرگذار باشد. ورودیها می‌توانند بصورت گروهی در فرآیند و نتایج حاصل تز آن اثر داشته باشند. سیستم‌های اطلاعاتی در فراهم کردن سطح آگاهی و اطلاع قابل قبول برای تصمیم‌گیرنده از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. میزان اثر بخشی و کارآمدی هر فرایند تصمیم‌گیری با توجه به میزان خطر طرح ارائه شده تعیین می‌شوند. سه نتیجه نهایی را می‌توان در این حالت بدست آورد.
خطر واقعی
=
خطر در نظر گرفته شده
خطر واقعی
‹
خطر در نظر گرفته شده
خطر واقعی
›
خطر در نظر گرفته شده
پیچیدگی بیشتر مربوط به ماهیت‌گذاری خطرات است، این خطرات از میزان اثرگذاری در همه مقاطع زمانی دارای اثرگذاری یکسان نیستند. بنابراین در حالت پیشرفت و توسعه می‌بایست وارد گوناگون را در نظر گرفت. در محیط‌های سازمانی میزان خطرپذیری در بالاترین سطح درنظر گرفته نمی‌شوند.
نظریه و عقیده کلیدی و مهم در رابطه با استراتژی‌های سازمانی این است که دیدگاه و عملکرد همراه باید در راستای بهینه کردن فرآیند صورت بگیرند. ویژگی مهمی که در شناسائی قاعده و اصول فرضیات مرتبط با خطرپذیری وجود دارد، این است که برهم‌کنش و اثر متقابل عوامل مهم و تأثیرگذار باید بدقت درنظر گرفته شود و تصمیم‌گیرنده باید آنها را همواره مدنظر قرار دهد. برخی خطرات و عوامل ایجادکننده اشتباه همواره و در همه حال وجود دارند و غیرقابل اجتناب هستند.
مدل فضای محدود تصمیمات استراتژیک
نقش اینگونه مدلها را در فصل 8 توضیح دادیم. در این فصل با تمرکز بر مدل Contingency می‌توان درصد خطر را تعیین کرد. این مدل سیستمی در شکل 39 نشان داده شده است. ما در ادامه قصد داریم تا به روابط و ارتباطات بین اجزای مختلف تأکید کنیم. سیستم‌های اطلاعاتی در این رابطه می‌توانند اثر کاهش‌دهنده خطر را داشته باشند. این سیستم‌ها در حالات مختلف می‌توانند عملکردهای متفاوتی نشان دهند.
تفکیک خطر و جستجوی اطلاعات: مدل خارجی
این مدل می‌تواند در مراحل مختلف میزان خطرات را نشان دهد. این امر در شکل 49 نشان داده شده است. اطلاعات می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در حفاظت سیستم در برابر خطرات داشته باشند. این امر می‌تواند حتی در سطح استراتژیک می‌توانند از عناصر کلیدی تصمیم‌گیرنده محسوب شوند. با استفاده از تفکیک خطر می‌توان عوامل ایجادکننده خطر را کاهش داد و تصمیم بهتری را اتخاذ کرد. برای دستیابی به تصمیمی مطلوب و موثر باید شرایط زیر فراهم شود:
آگاهی و شناخت از پیامدهای ممکن.
درک و شناخت توانمندی‌ها و توالی عملیاتی آنها از نظر اهمیت و کارآیی
احتمالات در رابطه با هر خروجی باید در نظر گرفته شود.
باید از مکانیسم‌های زیربنایی و بنیادین آگاهی و شناخت کامل وجود داشته باشد و بتوان احتمال رخداد هر یک را در شرایط مختلف تعیین کرد.
میزان کارآیی هر تصمیم با توجه به شناخت از میزان اثربخشی و تاثیرگذاری آن تعیین می‌شود هر چه دانش و آگاهی بیشتر و بهتری نسبت به عوامل و متغیرها وجود داشته باشد می‌توان بیشتر به درستی تصمیم اطمینان داشت.
در تفکیک خطر نامناسب دو مورد باید بدقت لحاظ شود،
1 شناسائی و جستجوی اطلاعات تصمیم‌گیرنده باید همواره برای بدست آوردن اطلاعات دقیق و مناسب در حال جستجو و تحقیق و بررسی باشد چرا که وجود اطلاعات صحیح می‌تواند تضمیم‌کننده کسب تصمیمی صحیح باشد. در این رابطه نیز فرد تصمیم‌گیرنده باز هم با خطر اشتباه مواجه است. تصمیم‌گیری در این سطح دارای 2 ویژگی مهم است.
گسترش و توسعه طرح برای حصول به اطلاعات بیشتر و جامع با توجه به فرآیند تصمیم‌گیری که در آن درگیر است.
هزینه کل مجموعه و تحلیل که می‌تواند در نهایت سبب بهبود خطا و اشتباه شود.
چنانکه در فصول قبل ذکر شد، ملاکهای تصمیم‌گیری تنها با در اختیار داشتن اطلاعات صحیح معنا و مفهوم پیدا میکند.
2 انتخاب استراتژی. نتیجه ویژه‌ای که در این بخش بدست می‌آید در 3 وضعیت قابل طرح است.