دانلود تحقیق مدیریت ، اصول و کاربرد

مدیریت ، اصول و کاربرد : مدیریت در مفهوم کلی و عام آن به شکل ها و با دیدگاههای متفاوت تعریف شده است .

همه اندیشمندان مدیریت در یک نکته اتفاق نظر دارند و آن این است که مدیریت عامل رسیدن به اهداف سازمان می باشد .

استونر "stoner" می گوید ، فرآیند برنامه ریزی ، سازماندهی ، هدایت و کنترل کوشش های اعضای سازمان و استفاده از تمام منابع سازمان برای دست یابی به اهداف معین سازمانی است .

بیشترین تأکید این تعریف بر وظایف اصلی مدیریت و استفاده از همه منابع و امکانات برای رسیدن به هدف های سازمانی می باشد .

فلیپو "Flippo" مدیریت را هماهنگی همه منابع از طریق فراگردهای برنامه ریزی و کنترل عملیات سازمان بطوری که هدف ها را بتوان بطور موثر و صرفه جویانه حاصل نمود تعریف می کند .

در این تعریف مدیریت جریانی مجموعه ای است که مهم ترین کار او هماهنگی ، برنامه ریزی و کنترل است .

اساسی ترین نکته در تعریف فوق اصطلاحات موثر و صرفه جویانه است .

موثر بودن کار مدیر یعنی دست یافتن به هدف ها و آنچه سازمان می بایست به آن برسد .

مفهوم صرفه جویانه به معنی استفاده مناسب ، بجا و اقتصادی از امکانات و منابع موجود در سازمان است .

مدیر باید در ظرف زمان و مکان و رعایت عمر و انرژی مصرف شده از منابع استفاده بهینه کند .

صرفه جویانه یعنی این که برآیند نتایج بدست آمده بطور قایل ملاحظه ای از برآیند منابع ، نیروها ، امکانات ، انرژی و زمان صرف شده بیشتر باشد .

علی علاقه بند ، مدیریت را بوجود آوردن و حفظ کردن محیطی که در آن افراد بتوانند در جهت برآوردن هدف های معینی بطور موثر و کار آمد فعالیت کنند تعریف می کند .

در بیشتر تعاریف مدیریت ، به انسان و کار کردن انسان ها اشاره شده است .

یک تعریف مدیریت را کار کردن با افراد و به وسیله افراد و گروه ها برای تحقق هدف های سازمانی معرفی می کند .

صاحب نظر دیگری می گوید ، مدیریت یعنی هنر انجام دادن کارها به وسیله دیگران .

عده ای نیز مدیریت را فراهم کردن محیط مناسب برای افراد می دانند .

کار کرد های مدیریت : فرا گرد مدیریت را غابلاً بکار کردها یا وظایف مدیریت تفکیک و تجزیه می کنند منظور از کار کرد اشاره به فعالیت مهم و اساسی است که در نیل به هدف ضرورت تام دارد .

هانری فایول اولین کسی بود که فراگرد مدیریت را به وظایف یا کار کرد ها تقسیم و تعریف کرد او پنج وظیفه ی اساسی را در مدیریت تشخیص داد : 1- برنامه ریزی ، یعنی پیش نگری و تدارک وسایل برای عملیات آینده .

2- سازماندهی ، یعنی ترکیب و تخصیص افراد و منابع دیگر برای انجام دادن کار .

3- فرماندهی ، یعنی هدایت و جهت دهی افراد در انجام دادن کار .

4- هماهنگی ، یعنی به هم پیوستن و وحدت بخشیدن همه ی کوشش ها و فعالیتها .

5- کنترل ، یعنی رسیدگی به اینکه آیا کلیه امور طبق مقررات و دستورات صورت می گیرند یا نه .

تعریف مدیریت آموزشی ، اصول و کاربرد آنها : فرهنگ لغات بین المللی تعلیم و تربیت ، مدیریت آموزشی را به کار بردن تکنیک ها و روشهای اداره ی سازمانهای تربیتی با در نظر گرفتن هدفها و سیاستهای کلی تعلیم و تربیت تعریف می کند .

فرهنگ لغات تعلیم و تربیت ، مدیریت آموزشی را راهنمایی ، کنترل و اداره امور مربوط به جریان تعلیم و تربیت در سازمانهای تربیتی می داند .

فرهنگ لغات مدیریت آموزشی دیگری می گوید ، مدیریت آموزشی یعنی فرآیند هدایت و کنترل فعالیتهای اعضای یک سازمان رسمی برای دست یابی اهداف سازمان آموزشی .

کنزوویچ ، مدیر آموزشگاهی را چنین تعریف می کند : مدیریت آموزشگاهی فرآیند اجتماعی مربوط به هویت دادن ، نگهداشتن ، برانگیختن ، کنترل کردن و وحدت بخشیدن تمام نیروهای رسمی و غیر رسمی انسانی و مادی سازمان یافته در یک نظام واحد و یکپارچه می باشد .

که برای دست یابی به هدفهای از پیش تعیین شده طراحی شده است .

وایلز ، مدیریت و رهبری آموزشی را مترادف با تسهیل کنندگی می داند او می گوید ، رهبری آموزشی عبارت از یاری و مدد به بهبود کار آموزشی است و هر عملی که بتواند معلم را یک قدم پیشتر ببرد رهبری آموزشی خوانده می شود .

اگر چه این تعریف در یک حالت کلی بیان شده است و بیانگر جنبه های اختصاصی وظایف مدیریت نمی باشد ، ولی این نکته مهم را روشن می سازد که وظیفه اساسی مدیریت آموزشی کمک به فراهم آوردن زمینه ها و شرایط مناسب کار برای معلمین و دانش آموزان و در نتیجه پیشرفت امور آموزشی است .

بطور کلی مدیریت آموزشی فرآیندی است اجتماعی که با بکار گیری مهارتهای علمی ، فنی و هنری کلیه نیروهای انسانی و مادی را سازماندهی و هماهنگ نموده و با فراهم آوردن زمینه های انگیزش و رشد با تأمین نیازهای منطقی فردی و گروهی معلمان ، دانش آموزان و کارکنان بطور صرفه جویانه به هدفهای تعلیم و تربیت برسد .

کار کردهای مدیریت آموزشی : 1- نظارت و راهنمایی دبیران یا معلمان .

2- برنامه ریزی ( آموزشی و درسی ) .

3- روابط اجتماعی و فرهنگی در مناسبات انسانی .

4- ایجاد و اسقرار تغییر .

5- ارزشیابی ( مطلق ، نسبتی ، مرحله ای و پایانی ) .

6- اجرایی .

7- میانجی و یاور در حل مشکلات ، بحرانها و تعارضات .

8- حسابرسی و کنترل امور مالی و بودجه و پشتیبانی تدارکاتی .

9- مشاوره و راهنمایی تحصیلی ، شغلی ، روحی و روانی دانش آموزان .

10- رشد سازمانی و امور کارکنان .

انواع سبکهای مدیریتی : مدیریت علمی : فردریک تیلور ، بانی مکتب مدیریت علمی ، با ملاحظاتی درباره کار آیی تولید و محدودیت توانایی جسمی افراد انسانی ، پیشنهادهایی برای اثر بخش سازی سازمانها ارائه داد .

منظور از کارآیی ، بالا بردن سطح تولید و بیشینه سازی بازده با کمترین هزینه هاست .

تأثیر برمدیریت آموزشی : بطور کلی ، اگر قرار براین باشد که اصول مدیریت علمی را در مدیریت آموزشی بکار بریم ، طبعاً در درجه اول باید بر فعالیتهای سطح عملیاتی نظام آموزشی ، یعنی ، کلاس درس و مدرسه تمرکز کنیم .

آنگاه ، در این سطح از روشهای علمی به منظور تعیین ( 1) استانداردهای مطلوب تولید (بازده آموزش و پرورش ) ، ( 2) شیوه های ویژه تولید ( روشهای آموزش و پرورش ) ، ( 3) ملاکهای خاص گزینش ، تربیت ، کارگماری ، و نگهداری تولید کنندگان ( معلمان و مدیران ) ، و ( 4) ابزار و وسایل تولید ( تکنولوژی آموزشی ) استفاده کنیم .

بنابراین ، وظیفه معلمان و مدیران آموزشی نیز به استفاده موثر از روشها ، فنون و مواد استاندارد برای تولید بازده آموزشی استاندارد منحصر خواهد شد .

مدیریت اداری ( نظریه کلاسیک سازمان): از میان مدیران صنعتی و صاحب منصبان دولتی و اداری که سعی کرده اند تجربه های خود را کما بیش با بینش و آگاهی توصیف کنند ، هنری فایول فرانسوی شهرت فراوان یافته و تحلیل او از فعالیت سازمانها و فراگرد مدیریت تأثیری پایدار در قلمرو فکری مدیریت برجا گذاشته است .

فایول وظایف مدیریت را مشخص کرد و اصولی بر آن مترتب دانست .

پنج کارکرد یا وظیفه مدیریت عبارتند از : 1- برنامه ریزی ، 2- سازمان دهی ، 3 – فرماندهی ، 4- هماهنگی ، 5- نظارت به عقیده فایول برنامه ریزی و سازماندهی به منزله تهیه مقدمات برای عملیات سازمانی است .

وظایف فرماندهی و هماهنگی به منظور انجام عملیاتی است که در برنامه ریزی و سازماندهی مشخص شده اند .

نظارت یا کنترل به منظور سنجش و ارزشیابی عملکرد واقعی با ضوابط و ملاکهای از پیش تعیین شده است .

تأثیر برمدیریت آموزشی : کاربرد نظریه مدیریت اداری جهان شمول بوده است .در نتیجه ، سازمانهای آموزشی نیز در همه کشور ها ، از اصول و قواعد آن عمیقاً اثر پذیرفته اند .

جوانب رسمی سازمان نظام آموزشی نظیر اهداف ، خط مشی ها ، سلسله ، اختیار ، تمرکز و عدم تمرکز و.........

عمدتاً به مفاهیم یا اصول نظریه فوق اشاره دارند .

در زمینه مدیریت نیز ، توصیه و تجویز اصول به منظور ادارهی نظام یا مدرسه یا کلاسداری ، تأثیر رهنمودهای تجویزی فایول و پیروانش به خاطر می آورد .

نظریه روابط انسانی : ماری پارکر فالت را می توان مفسر دوره گذار از نظریه های کلاسیک به نظریه های رفتاری دانست .

وی معتقد بود که مسئله ی اصلی در هر کار جمعی یا سازمانی ایجاد و نگهداری روابط انسانی پویا و در عین حال هماهنگ است .

به زعم او ، مدیر باید بکوشد تا درک کند که گروهها چگونه و چرا تشکیل می شوند و چگونه می توان آنها را یگانه کرد تا گروهی بزرگ با هدفی مشترک پدید آید ، به نحوی که هدفهای کلی ، در عین حال ، هدف یکایک اعضای آن باشد .

تاثیر برمدیریت آموزشی : مفاهیم و اصول نظریه روابط انسانی شاید بیش از هر سازمانی در محیطهای آموزشی زمینه پذیرش داشت زیرا که ماهیت کار آموزش و پرورش ایجاب می کرد که جوانب انسانی کار ، مورد توجه قرار گیرد .

در پرتو رهنمودهای این نظریه ، آموزش مهارتهای روابط انسانی در سازمانها رایج شد .

در نظام آموزش و پرورش به تدریج ، ضرورت توجه به کیفیت روابط انسانی محسوس گردید .

نظریه بوروکراسی: اوایل قرن بیستم ، دنیای صنعتی شاهد توسعه سازمانها و موسسات بزرگ و پیچیده بود به موازات توسعه سازمانهای صنعتی ، موسسات دولتی و بازرگانی نیز روزبروز بزرگتر و پیچیده تر می شدند .

نظام اداری برخاسته از این تحول و توسعه ، نظامی است که بوروکراسی ( دیوان سالاری ) معروف است .

ماکس وبر ، جامعه شناس آلمانی اولین نظریه پردازی است که بوروکراسی را مطالعه کرد و مدل نظری پر ارزشی از خود باقی گذاشت .

و توسعه ، نظامی است که بوروکراسی ( دیوان سالاری ) معروف است .

به زعم ماکس وبر ، بهترین جلوه گاه این ارزشها ، در سازمان از نوع بوروکراسی است به عبارتی دیگر، بوروکراسی سازمانی است که تجسم کار آیی و عقلانیت بوده ، در عین حال ، بریک اساس قانونی استوار است .

بوروکراسی ، نظام اداری با سازمان بزرگ و گسترده است که با عده ی کثیری ارباب رجوع سر وکار دارد .

بوروکراسی را غالبا مترادف با سازمان رسمی می دانند .

ماکس وبر پدید آورنده بوروکراسی نوع آرمانی است .

این مدل بر این فرض استوار است که با استفاده از الگوهای رفتاری معینی ، می توان فعالیتهای سازمانهای رسمی بزرگ را چنان هدایت کرد که بیشترین میزان تولید یا خدمت موثر حاصل شود .

وبر برپایه این اعتقاد که منطق و عقلانیت در رفتار انسان بسیار مطلوب است ، بوروکراسی را وسیله ای برای نیل به عقلانیت در امور و فعالیت های سازمان یافته تلقی می کرد .

مهم ترین کمک ماکس وبر به مدیریت ، نظریه اقتدار ( اختیار ) و توصیف سازمانها بر مبنای ساختار روابط ناشی از اختیار است .

وبر ، برای قدرت چند مبنا تشخیص داد ، از جمله قهر و اجبار و ترغیب ، ولی بیشترین توجه خود را به مسئله اختیار که بر مبنای اطاعت ارادی و داوطلبانه دیگران پدید می آید ، معطوف کرد .

در سازمانهای رسمی ، از جمله سازمانهای نظام آموزش و پرورش ، روابط رسمی بر اساس اختیار برقرار می شوند .

نوع و ماهیت روابط میان معلم – شاگرد ، مدیر – معلم یا به طور کلی ، رئیس – مرئوس را عنصر اختیار مشخص می سازد دیگر نظریه ها در مدیریت که به ذکر نام آنها بسنده می شود شامل : نظریه رفتاری ، نظریه همکاری ، نظریه تصمیم گیری ، نظریه همسازی می باشد .

مشکلات رفتاری دانش آموزان از زاویه دید مدیریتی مدیریت فرهنگی در مدرسه چندی پیش یکی از مناطق آموزش و پرورش تهران از من دعوت کرده بود تا درباره نحوه برخورد با مشکلات رفتاری دانش آموزان صحبت کنم.

طبق معمول، سئوال هایی برای خودم ایجاد شد، از جمله: یک مشکل چگونه به وجود می آید؟

تعریف ما از مشکل چیست؟

آیا نباید علل ایجاد مشکل و درمان آن، به صورت چند عاملی تحلیل شود؟

آیا یک یا دو نفر در مدرسه می توانند از پس همه مشکلات دانش آموزان برآیند؟

مدارس ما چه امکانات، ابزارها و تخصص هایی برای مواجهه با انواع مشکلات دانش آموزان دارند؟

اگر چه ما عادت داریم دنبال پاسخ های راحت بگردیم و اگرچه همه توقع راهکارهای کاربردی دارند؛ ولی به نظر نمی رسد موضوع به همین سادگی باشد.

اگر موضوع «مشکلات رفتاری دانش آموزان» را از زاویه روان شناختی فرهنگی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم، به ابعاد جدید و احتمالاً راه حل های عملی و منطقی تری خواهیم رسید.

نباید انکار کرد که در مدارس ما، اعم از ابتدایی و راهنمایی و متوسطه، تدبیر مشخص و واقع بینانه ای برای مواجهه با آنچه که مشکلات رفتاری دانش آموزان نامیده می شود وجود ندارد.

نظام مشاوره ای دوره متوسطه به دلایل زیادی کارآمدی لازم را ندارد.

در دوره های ابتدایی و راهنمایی، هم مشاوره پیش بینی نشده است و هم از کسانی توقع مشکل گشایی می رود که خود چندین کاره اند.

در مدارس غیرانتفاعی، بحث مشاوره، داستان خاص خود را دارد.

هسته های مشاوره ادارات آموزش و پرورش، مراکز مشاوره وابسته به انجمن اولیا و مربیان و سایر عواملی که به نوعی در موضوع دخیل هستند، شاید توفیق های موردی و جزیی داشته باشند اما اثرگذاری آنها گسترده نیست.

همه این ضعف ها و ناکارآمدی ها، ناشی از نگرش های تک بعدی و عدم توجه به بستر و میدانی است که مشکلات در آن روی می دهند.

اگر از من بپرسند که «چگونه می توان با مشکلات رفتاری دانش آموزان برخورد کرد؟» ، بلافاصله سئوال می کنم که: «چه کسی» ، «با چه نگرشی» ، «با چه توانایی هایی» ، «با چه امکانات و ابزارهایی» و «در چه شرایطی» می خواهد به مشکل گشایی در مدرسه بپردازد.

برای حل مشکلات رفتاری دانش آموزان، چه به صورت فردی و چه صورت تیمی اقدام کنیم در هر حال، باید به این نکات توجه داشته باشیم: 1- آمادگی شخصیتی و روانی فردی که می خواهد با مشکلات دانش آموزان و احتمالاً والدین و معلمان مواجه شود چقدر است؟

۲- صلاحیت های شخصیتی و تخصصی فرد در چه حد است؟

۳- نگرش او به دانش آموزان و به طور کلی، به انسان ها و مشکلاتشان چگونه است؟

۴- چه تعریفی برای مشکل دارد و چه اولویتی برای مشکلات قایل است؟

۵- تا چه اندازه با وظایف خود و به خصوص محدوده دخالت در مشکلات دیگران، آشنا است؟

سئوال های فوق، بیشتر بر فرد یا افرادی تمرکز دارد که به طور مستقیم با مشکلات دانش آموزان سرکار داشته و قصد بهبود و ترمیم اوضاع را دارند.

البته نباید از نظر دور داشت که در همین حدی که از مشکلات دانش آموزان صحبت می کنیم کاری به حوزه های تخصصی مانند روان شناسی بالینی، مشاوره و روانپزشکی نداریم.

مدارس به این موضوع توجه کنند که در بحث «مشکلات رفتاری دانش آموزان» ، دو حیطه مشخص باید کاملاً تفکیک شود: اول- زمانی نگاه ما به موضوع کلی بوده و شامل دخالت ها در حد راهنمایی است.

ممکن است مدیر، معاون و یا معلم، به دانش آموزی که مرتکب دروغگویی شده، تذکری بدهد، نصیحتی بکند یک دو جلسه با او به گفت وگو بپردازد و یا مدتی، رفتارش را زیر نظر داشته باشد؛ این نمونه ای از مواجهه با مشکلات کلی است.

دوم- زمانی هم با موضوعی تخصصی و ویژه مواجهیم؛ دانش آموزی که اضطراب یا وسواس دارد، نمی تواند غرایز جنسی اش را کنترل کند، پرخاشگر است، با خانواده و دیگران سر ناسازگاری دارد، به مواد مخدر آلوده شده است و...

اینها مسایلی هستند که هم شناخت عوامل و هم بهبود و درمان آن، نیاز به دانش تخصصی و مسئولیت حرفه ای دارد.

ساده اندیشی است که در یک مدرسه، مدیر یا معاون یا مربی تربیتی و یا معلم، بخواهند بدون بهره مندی از دانش تخصصی، ابزارها و امکانات، توانایی شناخت شرایط، به حل مشکل یا مشکلات اقدام کنند.

اشتباه است که تصور کنیم «باید کاری کرد» و به خود اجازه دخالت در هر نوع مشکلی را بدهیم.

رفتارهای ناشیانه، متفرقه، غیرمنسجم و تک بعدی در مواجهه با مشکلات رفتاری دانش آموزان، حتی اگر به نتایجی محدود منجر شود، می تواند مخاطراتی هم به همراه داشته باشد.

مدیریت فرهنگی بدون تعارف، مدیران مدارس مدیران فرهنگی نیستند.

آنها بیشتر مدیرانی اجرایی و اداری هستند.

حتی تلقی مدیریت آموزشی، بدون داشتن نگاه فرهنگی به مدرسه، چندان صحیح به نظر نمی رسد.

روشن ترین تصویری که می توان از مدرسه امروز ارایه داد، تصور آن چون یک اجتماع است.

اجتماع مبنای تجربه انسانی و هویت «خود» چون موجودی اجتماعی است.

این هویت خود به خود و به تنهایی شکل نگرفته است، بلکه در تشکیل آن تجربه «دیگری» بسیار جدی است.

برای این که مدرسه ای تبدیل به اجتماع شود: ۱) باید نیروهای انسانی، دیدگاهی مشترک درباره رشد و شکوفایی انسان اتخاذ کنند ۲) این دیدگاه باید نگاهی متمایز به «تربیت خوب» بیافریند، ۳) چنین نگاهی به تربیت باید فعالیت های دسته جمعی و مبتنی بر همکاری پدید آورد و بالاخره ۴) با درگیر شدن در این فعالیت های مشترک، هدف های واحدی پیگیری شود.

این تصویر از مدرسه، مشابه یک ارکستر است.

در ارکستر هدف های مشترکی تعقیب می شود و درک مشترک وجود دارد.(۱) صرف نظر از تعاریفی که برای فرهنگ وجود دارد، منظور از «مدیریت فرهنگی» در مدرسه مدیریتی است که به ارزش های انسانی، اعتقادات، گرایش ها، مهارت های زندگی، آداب و رسوم، معیارهای رفتاری جامعه و قوانین و مقررات توجه دارد.

در مدیریت فرهنگی، بیش از آن که مشکل یا مشکلات، دانش آموز یا دانش آموزان خاصی مطرح باشد، بر هدایت رفتار همه دانش آموزان و آموختن راه و روش زندگی به آنان تمرکز می شود.

در مجموع، مدیریت فرهنگی، با سبک زندگی افراد سروکار دارد.(۲) در مدیریت فرهنگی، دین، تاریخ، علم، ادبیات و هنر جایگاهی مهم دارند.

به این ترتیب، مدیریت فرهنگی سعی دارد در مدرسه شرایطی همچون اجتماع فراهم آورد تا دانش آموزان با آنچه در شرایط واقعی زندگی جریان دارد آشنا شوند.

براین اساس، مواجهه با مشکلات رفتاری دانش آموزان با نگرش مدیریت فرهنگی، مستلزم فرایندی است که در ادامه به توصیف آن می پردازیم.

۱- سیاست های فرهنگی مدرسه هر مدرسه به عنوان نمادی از اجتماع و همچنین با توجه به فضای منطقه ای و مکانی، بستر فرهنگی خاص خود را دارد.

براین اساس، هرگونه تحلیلی درباره مسایل مدرسه، نیازمند شناخت این بستر است؛ این نکته ای است که کمتر به آن توجه می کنیم.

همه مدارس درباره مسایل خود، به خصوص آن بخش از مسایل که مشکل و مشکل ساز تلقی می شوند دنبال راه حل و راهکار- البته از نوع کاربردی- می گردند.

همه می پرسند: «چه باید کرد؟» بدون آن که توجه داشته باشند «در چه شرایطی؟».

مدرسه، همانند اجتماع باید سیاست های فرهنگی داشته باشد و در این سیاستگذاری، نه فقط در باره مشکلات رفتاری دانش آموزان، بلکه برای همه موارد، تدابیر لازم را پیش بینی کند.

سیاستگذاری فرهنگی در مدرسه، مبتنی بر شناخت هایی چون: موقعیت شناسی، شناخت خرده فرهنگ منطقه و محله ای که مدرسه در آن قرار دارد، شناخت آسیب ها و آشنایی با روان شناسی اجتماعی و سایر دانش های مرتبط است.

مدرسه در سیاست های فرهنگی خود باید مشخص کند که برای موارد زیر چه برنامه ها و تدابیری دارد: - بهداشت روانی در مدرسه (برای همه دانش آموزان و معلمان).

- تطبیق آموزش های مدرسه ای با شرایط واقعی اجتماع (برای دانش آموزان و والدین).

- تقویت روحیه مشارکت و همکاری (برای همه اعم از دانش آموزان، معلمان و والدین).

- آموزش مهارت های زندگی (برای دانش آموزان) - معرفی فرهنگ، ارزش های انسانی، ادبیات، هنر و تاریخ نظام اجتماعی.

- انتقال فرهنگی از طریق جهت گیری مشخص در برنامه های مربوط به آداب و رسوم، اعتقادات و ارزش ها - مشکلات رفتاری دانش آموزان.

کورت لوین، روان شناس گشتالتی که نظریه میدانی و مفهوم فضای زندگی (Life space) را ارایه کرده است اعتقاد دارد براساس واقعیت های روان شناختی که بر رفتار تأثیر می گذارند، علت های رفتار مرتباً تغییر می کنند، یعنی آنها پویا هستند.

انسان در یک میدان تأثیر، دائماً در حال تغییر زندگی می کند و تغییر در هر یک از آنها بر بقیه نیز تأثیر می گذارد.(۳) این میدان روانی، با میدان الکتریکی در علم فیزیک قابل مقایسه است.

به نظر لوین، کفش های متقابل اعضای گروه موجب تحرک یا پویایی گروه می شود و اعضای گروه به یکدیگر اثر می گذارند.

انسان موجودی پویاست و خصوصیاتش براثر میدان اجتماعی تغییر می کند.(۴) در نظام اجتماعی ما، ابهام ها و گاهی آشفتگی های فرهنگی زیاد هستند، آسیب شناسی فرهنگی مورد توجه قرار نمی گیرد و به همین ترتیب در مواجهه با مشکلات نیز در فضایی معلق می اندیشیم و رفتار می کنیم.

اتخاذ سیاست های فرهنگی در مدرسه می تواند به شفاف سازی فضا کمک کند.

۲- نگرش های فرهنگی تعیین و تدوین سیاست های فرهنگی زمانی ثمربخش خواهد بود که نگرش های فرهنگی پشتوانه آن باشند.

نگرش های فرهنگی برپایه دیدگاه های انسان دوستانه شکل می گیرند.

به کسی می گوییم دارای نگرش فرهنگی است که به کرامت انسانی اعتقاد داشته باشد؛ به ارزش ها و اعتقادات و گرایش های مردم احترام بگذارد؛ با تاریخ، ادبیات و هنر نظام اجتماعی اش آشنا بوده و در مورد حفظ هویت فرهنگی و انتقال فرهنگی حساس باشد؛ و رفتارها هنجارها و قواعد اجتماعی را در بستر فرهنگی آنها تحلیل و ارزیابی کند.

در مدرسه، باید نوعی هماهنگی در نگرش های فرهنگی مجموعه وجود داشته باشد.

شاید مهم ترین شاخصه مدرسه ناکارآمد وضعیت را بتوان ناهماهنگی عوامل آن اعم از مدیر، معاون، معلمان و سایرین در نگرش ها و رفتارهای فرهنگی قلمداد کرد.

بی نظمی در برنامه ها و آشفتگی در عملکرد، معرف این گونه مدارس است.

به طور کلی امروزه این اعتقاد وجود دارد که مدرسه جامعه ای کوچک است و ارتباط اعضای آن با یکدیگر، محیط اجتماعی معینی را به وجود می آورد.

پژوهش هایی که در زمینه جو مدرسه انجام شده اند، ارتباط آن با میزان یادگیری، پیشرفت تحصیلی، رشد اخلاقی و رشد همه جانبه شخصیت دانش آموزان را به اثبات رسانده است.(۵) اگرچه در یک مدرسه نمی توان همه ناهماهنگی ها را از بین برد ولی می توان با داشتن سیاست های مشخص و شفاف فرهنگی، هماهنگی در نگرش ها و رفتارها را افزایش داد.

۳- تعریف مشکل و تعیین اولویت ها منظور از مدیریت فرهنگی و سیاست های فرهنگی در مدرسه، تمرکز بر مشکلات نیست.

اما در هر حال یک وجه از مسایل فرهنگی مدرسه، مشکلات رفتاری دانش آموزان و توابع آن است.

به عبارت بهتر، می توان به مشکلات رفتاری دانش آموزان با نگرش فرهنگی نگاه کرد و برای بهبود این مشکلات، نه فقط با کمک یک نفر یا یک ابزار خاص بلکه با تفکر سازمانی اقدام کرد.

در چنین رویکردی، تعریف مشکل و مشکلات و تعیین اولویت ها ضروری است.

براساس بستر فرهنگی و موقعیتی که نگرش ها و رفتارهای ما در آن شکل می گیرد، باید مشخص کنیم چه چیزی مشکل تلقی می شود و چه چیزی مشکل نیست.

در تعریف مشکل و تعیین معیارهایی برای این تعریف، توجه به چند نکته می تواند راهنمای خوبی باشد.

- مشکلاتی در جامعه فعلی ما وجود دارند که از نظر هنجاری، رفتاری عادی محسوب می شوند.

گاهی سوژه ای را که مدرسه مشکل می نامد از نظر دانش آموزان، والدین و حتی افراد دیگر جامعه مشکل تلقی نمی شود.

این بدان معنا نیست که واقعاً مشکلی وجود ندارد، بلکه هدف داشتن نگاه منطقی به موضوع است، یعنی نگاهی که مبتنی بر بستر فرهنگی است.

- در تنوع و شیوع مشکلات، موقعیت منطقه ای و محلی نیز به شدت تأثیرگذار است.

نمی توان برای هر مشکلی در هر شهر و محله ای، راهکار یکسانی تجویز کرد.

سوژه ای که در شهری یا منطقه ای مشکلی جدی محسوب می شود در جای دیگر وضعیت متفاوتی دارد.

- دانش تخصصی عوامل اجرایی مدرسه نیز موضوعی مهم و تأثیرگذار در تعریف مشکل است.

بسیار دیده شده که برداشت مدرسه از یک مشکل و تعریف آن، با تعریف علمی و ملاک های واقعی مشکل، تفاوت هایی داشته و حتی کاملاً در تناقض بوده است.

۴- شناسایی امکانات و ابزارها هر مشکل به سادگی به وجود نمی آید و به سادگی نیز قابل بهبود نیست.

حل مشکلات رفتاری دانش آموزان در محدوده مدرسه و با حضور یکی دو نفری که در اکثر مواقع از حداقل تخصص های لازم برخوردار نیستند، تصوری ساده انگارانه و غیرواقع بینانه است.

نارسایی چنین تصوری زمانی بیشتر مشهود خواهد بود که مدرسه فاقد سیاست های فرهنگی باشد.

بنابر این اگر مدرسه قصدی جدی برای بهبود مشکلات و همچنین توسعه بهداشت روانی دارد باید علاوه بر بهره مندی از سیاست های فرهنگی مشخص، برای شناسایی و تجمع امکانات و ابزار ها تلاش کند.

استفاده بجا از توان عمل مدرسه، جذب قابلیت های ممکن اولیا، استفاده از امکان ارجاع و تدارک ابزارهایی که به نوعی می توانند مفید باشند، نمونه هایی از مواردی هستند که مدرسه می تواند درباره آنها بیاندیشد.

۵- برنامه ریزی برای مشکلات اگر مواردی که بیان کردیم به درستی مورد توجه قرار گرفته و اجرا شوند برنامه ریزی برای مشکلات تا حد زیادی تسهیل خواهد شد.

به طور کلی و صرف نظر از مواردی که مشکل محسوب می شود در سیاست های فرهنگی مدرسه باید سه نوع برنامه مدنظر قرار گیرد: الف- برنامه های هدایتی: شامل موضوع هایی در زمینه روان شناسی سلامت و زندگی برای کمال .

ب- برنامه های پیشگیری: شامل آموزه هایی که بر مشکلات و پیشگیری از آنها تمرکز دارند.

مثلاً آموزش هایی درباره ایدز، اعتیاد، داروهای روانگردان، بهداشت جنسی و غیره در این حیطه قرار می گیرند.

اگرچه شاید بتوان برنامه های هدایتی و برنامه های پیشگیری را در یک گروه قرار داد اما در اینجا به عمد آنها را تفکیک کرده ایم.

گروه اول برنامه هایی است برای فرانیازها و معرفی سبک زندگی سالم؛ اما گروه دوم برنامه هایی هستند که با تمرکز بر مشکلات و آسیب ها ارایه می شوند.

پ- برنامه های بهبود: اینجا هم به عمد به جای واژه «درمان» از واژه «بهبود» استفاده شده است تا بعد تربیتی و اصلاحی موضوع مورد تأکید قرار گیرد.

- آیا واقعاً قصدی جدی برای مواجهه با مشکلات رفتاری دانش آموزان داریم؟

چگونه؟

- آیا دانش آموزان تنها زمانی که دچار مشکل می شوند باید مورد توجه قرار گیرند؟

بقیه چه؟

- آیا نباید عملکرد مدرسه نه تنها در قبال مشکلات، بلکه در سایر فعالیت ها، منسجم و جامع باشد؟

با چه تدبیری؟

مدیر، معاون، مربی تربیتی، معلمان، انجمن اولیا و مربیان، سایر عوامل اداری و اجرایی، والدین و حتی دانش آموزان باید در سیاست های فرهنگی مدرسه نقش و جایگاهی داشته باشند.

مدارس ما نیازمند مدیریت فرهنگی هستند.

برای حل مشکلات رفتاری دانش آموزان، چه به صورت فردی و چه صورت تیمی اقدام کنیم در هر حال، باید به این نکات توجه داشته باشیم: ۱- آمادگی شخصیتی و روانی فردی که می خواهد با مشکلات دانش آموزان و احتمالاً والدین و معلمان مواجه شود چقدر است؟