گروه اقتصادی: متولیان فرش ایران به دعوت اتحادیه جهانی فرش پاسخ رد دادند.
این در حالی است که در سالیان نه چندان دور فرش به عنوان کالای صنعتی دارای مزیت های صادرات و ارزآوری برای ایران بود و ایران بزرگ ترین تولیدکننده و صادرکننده فرش در جهان بود و به نوعی در این صنعت پیشکسوت محسوب می شد.
اما کشورهایی که این صنعت در آنها دیرینه چندانی ندارند گوی سبقت را از ایران ربودند و حتی درصدی از بازار فرش ایران را نیز تصاحب کردند.
اتحاد چند کشور آسیایی که مشترکات فرهنگی و اقتصادی با ایران دارند، بازار فرش ایران را تهدید کرد.
سرعت رشد و سرمایه گذاری در تولید فرش در این کشورها به حدی سریع پیش رفت که بازار فرش ایران نتوانست واکنش مناسب را انجام داده و نهایتاً مجبور به عقب نشینی شد.
در سالیان نه چندان دور فرش ایرانی هم از نظر قیمت، کیفیت و تعداد در دنیا رکوردار بود و به نوعی یکه تاز میدان بود، اما با ایجاد اتحادیه جهانی فرش دگرگونی فاحشی در وضعیت فرش ایران اتفاق افتاد، آمار تولیدات و صادرات آن رو به کاهش گذاشت و یکی از بزرگ ترین منابع اقتصادی ایران کور شد.
تبعات از دست رفتن بازارهای جهانی فرش بر اقتصاد ایران نیز بر همگان آشکار است.
افزایش بیکاری، کاهش درآمدهای ارزی کشور و هجوم روستاییان بر شهرها و گسترش حاشیه نشینی از تبعات منفی این جایگزینی هاست.
در عصر طلایی بازار فرش ایران از محل درآمد حاصل از تولید، صادرات و تجارت این کالای صرفاً ایرانی، درآمد زیادی حاصل می شد و می توان گفت که از نظر ارزش صادراتی پس از نفت قرار داشت.
پس از این دوران با رشد جهانی مصرف کالاهای کفپوش، چون فرش، گلیم، جاجیم و انواع دیگر کف پوش ها، سایر کشورها نیز به طمع کسب سود و سایر منافع اقتصادی از جمله اشتغال به تولید و صادرات انواع فرش پرداختند.
کشورهای آسیایی هند، چین و پاکستان از جمله کشورهایی بودند که طی سال های اخیر به بازار جهانی فرش وارد شده و به نوعی بازار فرش ایران را آجر کردند.
سرمایه داران خصوصی این سه کشور با حمایت دولت هایشان کم کم رشد کردند و توانستند سهم زیادی از بازار ایران را تسخیر کنند.با حضور قدرتمند آنها بازار فروش فرش ایرانی روز به روز کاهش و بازار فروش آنها گسترش می یافت.
بررسی ها نشان می دهد که در بر هم خوردن ساختار بازار فرش عوامل مختلف داخلی، سیاسی و اقتصادی دخیلند.
در کشورهای هند و پاکستان و چین، نیروی انسانی که جزء لوازم ضروری تولید فرش جهانی است به وفور و ارزانی یافت می شود که مهمترین دلیل افزایش تولید و کاهش قیمت تولیدات این کشورها بود.در این سه کشور آسیایی نیروهای انسانی با حقوق بسیار پایین وجود دارند که با همت بخش خصوصی نیروی آنها در تولید فرش متمرکز شده و این موضوع نفع اقتصادی زیادی برای آنها به همراه داشته است.متولیان خصوصی فرش سه کشور هند، پاکستان و چین که علاوه بر نیروی کار ارزان از دیگر مزایا برای تولید فرش برخوردار بودند، تصمیم گرفتند تا با تشکیل یک اتحادیه ضمن دفع مضرات تکروی در بازارهای جهانی قدرت لازم برای مقابله با بازار فرش ایران را به دست آورند.
شاکله این اتحادیه در طول سال های 2001 و 2002 پی ریزی شد و در همین زمان نیز طی نامه یی از متولیان فرش ایران دعوت شد که در این مجمع فرش عضو شوند، اما ایرانی ها به این پیشنهاد پاسخ منفی دادند.این اتحاد هر روز قوی تر می شد و درصدی از سهم بازار ایران را تصاحب می کرد تا به آنجا که در برخی از بازارهای جهانی جایی برای فرش ایرانی باقی نماند.
سیدجلال الدین بصام مدیرعامل شرکت سهامی فرش ایران در توضیح علل عدم موافقت متولیان فرش گفت: «اتحادیه جهانی فرش تنها با حضور بخش خصوصی سه کشور هند، پاکستان و چین تشکیل شده و بخش خصوصی ایران نیز به دلیل طمع به سود بیشتر و خودرایی یا به دلیل عدم توانمندی در مقابل بخش خصوصی خارجی در این اتحادیه حاضر نشده است.» وی در ادامه گفت: «بجاست که اتحادیه صادرکنندگان فرش به نمایندگی مسوولان فرش ایران در این اتحادیه حضور پیدا کند که به دلیل عدم اتفاق نظر در بین اعضای این اتحادیه هنوز تصمیم قطعی در این باره گرفته نشده است.»بصام در مورد تبعات پس از عضویت ایران در اتحادیه جهانی فرش گفت: «پس از عضویت، اعضای اتحادیه باید تابع نظر جمع باشند و به نوعی به دلیل در اقلیت بودن، ایران در بازار فرش باید از تصمیمات سه کشور دیگر تبعیت و تمکین کند که این موضوع سود برخی از شرکت های خصوصی ایرانی حاضر در بازارها را تهدید می کند.
بنابراین گروهی از آنها موافق عضویت ایران در این اتحادیه نیستند.» وی در ادامه پیش بینی کرد که با توجه به جایگاه فرش ایران در جهان هیچ خطری بازار فرش را تهدید نمی کند و پس از وضع قوانین و حضور با قدرت و دقیق، قدرت سابق خود را به دست خواهد آورد.
بصام در مورد میزان درآمد حاصل از فرش نیز گفت: «ارزش صادرات فرش دستباف بر اساس برآورد ها در سال گذشته 4/12 درصد در مقایسه با سال 84 کاهش داشت.» مدیرعامل شرکت سهامی فرش ایران با اشاره به کاهش 4/12 درصدی صادرات فرش دستباف کشورمان در سال 85 گفت: از کل پنج میلیون و 800 هزار مترمربع فرش تولید شده نیز چهار میلیون مترمربع آن عمدتاً به مقاصد آلمان و امریکا صادر و یک میلیون و 800 هزار متر در داخل کشور مصرف شد که بیانگر رشد 20درصدی مصرف داخلی فرش دستباف در مقایسه با سال 84 است.
بر اساس آمار ها در سال 84، حدود 5/6 میلیون مترمربع فرش تولید شد که پنج میلیون مترمربع آن صادر و 5/1 میلیون مترمربع نیز به مصرف داخل رسیده بود.
بصام با بیان اینکه در حال حاضر قیمت صادراتی هر مترمربع فرش دستباف 91 دلار محاسبه می شود، افزود: این قیمت 30 درصد از قیمت واقعی فرش صادراتی کمتر است و در واقع قیمت آن باید متری 120 دلار محاسبه شود.
وی افزود: متوسط قیمت داخلی فرش دستباف نیز متری 100 تا 110 هزار تومان، متوسط قیمت فرش های ماشینی نیز 12 هزار تومان است و متوسط قیمت فرش های تولیدی شرکت سهامی فرش به دلیل تولیدات ریزبافت، نفیس و گرانقیمت حدود 180 هزار تومان است.
مدیرعامل شرکت سهامی فرش ایران همچنین با بیان عملکرد این سازمان در سال گذشته عنوان کرد: فروش کل شرکت سهامی فرش ایران در سال 85 بالغ بر 5/6 میلیارد تومان بوده که شامل صادرات و فروش داخلی است.
وی با بیان اینکه این شرکت در سال 84، چهار میلیارد تومان فروش و کمتر از دو میلیارد و 800 میلیون تومان نیز زیان انباشته داشته است، افزود: در کنار این میزان زیان انباشته شرکت در سال 84، حدود پنج میلیارد تومان نیز افزایش دارایی داشته و بر اساس آمار ها در شش ماهه اول سال 85 حدود دو میلیارد تومان از زیان انباشته آن کاهش یافته است.
بصام گفت: شرکت سهامی فرش در سال 86 نیز 1200 تخته از فرش های تولیدی خود را به جوایز بانک های اقتصاد نوین و صادرات اختصاص داده و 240 سفارش بافت فرش به ارزش یک میلیارد تومان نیز از فروشندگان فرش در اروپا دریافت کرده است.
وی در ادامه با ارزیابی وضعیت بازار جهانی انواع زیرانداز ها و نیز قالی به سوال خبرنگاران درباره جایگاه فعلی فرش دستباف ایران در بازار جهانی پاسخ داد و گفت: بر اساس آمار جهانی، مجموع بازار کف پوش دنیا در کل زیرانداز ها شامل قالی، فرش ماشینی، گلیم، جاجیم و انواع تولیدات دیگر در سال 2001 حدود هفت میلیارد دلار بوده که در سال 2005 به 9/9 میلیارد دلار افزایش یافته است اما در بین زیرانداز ها چون تولید ایران عمدتاً شامل قالی است، 406 میلیون دلار صادرات آن بوده در حالی که میزان صادرات مابقی زیرانداز ها در حدود 17 میلیون دلار بوده است.
وی اظهار کرد: آمار جهانی صادرات قالی در سال 2001، حدود یک میلیارد و 90میلیون دلار بوده که با اندکی کاهش در سال 2005 به یک میلیارد و 60میلیون دلار رسیده است که علت عمده آن افزایش قیمت نفت و تمایل به خرید کالا های ارزان قیمت تر بوده است.
وی تصریح کرد: آنچه از این آمار ها برآورد می شود این است که سهم ایران از کشور های مصرف کننده قالی کاهش نیافته بلکه کاهش سهم ایران از خانه های مصرف کننده بوده است.
به گفته او در حال حاضر هند و پاکستان با درک موقعیت جهانی بازار فرش به سمت تولید قالی های ارزان قیمت رفته اند به طوری که در چند سال آینده ممکن است شاهد کاهش سهم بازار فرش کشورمان باشیم.
وی افزود: کشورمان در حال حاضر در تولید قالی با سهم 43 درصدی از بازار جهانی در رتبه اول، پاکستان با 8/25 درصد رتبه دوم و هند نیز با 3/24 درصد در رتبه سوم قرار گرفته اند.
البته کشورمان در مجموع زیرانداز ها رتبه چهارم جهانی را در اختیار دارد و هند و چین نیز در مجموع تولیدات در رتبه اول و دوم جای دارند.
بصام در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره علت مشارکت نکردن ایران در اتحادیه جهانی فرش که از سوی هندی ها و پاکستانی ها تشکیل شده است توضیح داد: اتحادیه مذکور از سوی بخش خصوصی این کشور ها تشکیل شده است و قاعدتاً باید از سوی ایران نیز بخش خصوصی حضور یابد اما به نظر می رسد بین اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف هنوز در این زمینه اتفاق نظری به وجود نیامده است.