دانلود مقاله بهداشت صنعتی

بهداشت صنعتی:

اهمیت و ضرورت بهداشت صنعتی

«بهداشت صنعتی» عبارتست از فراهم آوردن موجبات سلامتی، تندرستی و شادابی روح و جسم کارکنان در محیط کار (و همچنین مراجعان به سازمان) و رعایت اصولی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی جلوگیری می‎کند. موضوع بهداشت و حفظ سلامت کارکنان در محیط‎ های صنعتی، یا بهداشت شغلی.

یکی از مسائل بسیار مهم بوده و آشنایی با اصول بهداشتی و کمکهای اولیه برای جلوگیری و محافظت از خطرات حاصله از بیماریها در محیطهای صنعتی و تولیدی، که کارها به صورت گروهی و دسته‎جمعی انجام می‎شوند حائز کمال اهمیت می‎باشد. بررسی عوامل زیانبخش در محیطهای کار و کنترل آنها و رعایت اصول بهداشتی باعث سلامت و شادمانی کارکنان و موجب افزایش بهره‎وری در محیط‎های صنعتی می‎شود.

در محیط‎های صنعتی و تولیدی علاوه بر حوادث، مسائلی مثل «امراض حرفه ‎ای» مطرح است.

منظور بیماریهایی است که ناشی ازکارهای صنعتی و تماس با مواد و ترکیبات شیمیای زیان‎آوری باشد و از طریق خوردن، آشامیدن، تنفس و پوست مبتلا به انسان می‎شود.

همچنین در محیطهای کاری عوارض و بیماریهای حاصل از مواد رادیواکتیو و پرتوهای پولساز و امراضی نظیر سل، رماتیسم، دیسک، آرتروز،‌ تنگی نفس،‌سرطان، عقیم شدن، کاهش حساسیت حواس پنجگانه و اعضای بدن و مسمومیت شغلی ناشی از سرو کار داشتن با  موادی چون سرب، سیلیس، گرد و خاک و امثالهم وجود دارند البته عوارض حرفه‎ای ممکن است واجد اهمیت کمتری نسبت به سوانح در محیط کار باشند.

عوامل محیط طبیعی

عوامل جوی و محیط خارجی یا اتمسفر طبیعی یعنی نوع زمین، آب، نور خورشید و هوا (سرما، گرما، رطوبت) در افراد بسیار مؤثر بوده و روی رفتار و کردار آنها اثر فوق‎العاده‎ای دارد.

لذا لازم است کارفرمایان حتی‎المقدور به عوامل جوی توجه داشته و از نظر انتخاب محل احداث کارخانه در مورد این مسائل مطالعات کافی به عمل آورند و محل کار من اسب با احتیاجات روانی و جسمانی آنها فراهم آورند و حتی‎المقدور جای خوش آب و هوای را برگزینند در غیر این صورت، خطراتی متوجه کارکنان شده و مالاً باعث کاهش بهره‎وری نیروی انسانی می‎شود (که به ضرر کارفرما خواهد شد).

عوامل مؤثر در بهداشت صنعتی

 رعایت امور زیر در بهداشت محیط کار مؤثر است:

1- محیط کار باید برعلیه میکروبها ضدعفونی شود و نقاط مشکوک آلوده به میکروب و عفونت گندزدایی و تمیز شده و عاری از میکروب شود.

2- گازها، گردها و بخارهای مضر، سمی و بدبوی متصاعد شده در محیط کارگاه و کارخانه با ایجاد سیستم تهویه به خارج هدایت شود و گردهای که باعث خفگی یا مسمومیت گردند کارکنان با ماسکهای مخصوص مجهز شوند .

3- کف کارگاهها باید از مواد غیرقابل نفوذ ساخته شده باشند تا آب در آ‌نها نفوذ نکند زیرا دیواره‎ها و کف سطوح خیس و مرطوب باعث بیماری رماتیسم می‎شود.

4- لازم است وسائل کمکهای اولیه در محیط  کار وجود داشته باشد و کارکنان با اصول کمک‎های اولیه در کارخانه آشنا باشند.

تا در صورت نیاز به کمک مصدومین بشتابند در عین حال باید داروخانه کوچکی در سازمان‎هایی که تعداد کارکنان آنها زیاد است وجود واحد و فرد مسئول در این زمینه الزامی است.

5- به منظور مبارزه با بیماریهای واگیردار و پیشگیری از آنها که ممکن است به وسیله آب و هوا سرایت‎کننده کارکنان به موقع واکسینه و مایه‎کوبیهای لازم بشوند تا در مقابل بیماریها ایمنی حاصل کنند.

6- کلیه کارکنان از سرویسهای پزشکی، بهداشتی و خدمات درمانی به نحو احسن برخوردار باشند.

7- کلیه نقاط محیط کار از نظر پزشکی، بهداشتی و خدمات بطور مستمر مورد بازرسی و بهبود قرار گیرد.

موضوع رنگ و بهداشت صنعتی:

در مورد رنگ و اهمیت آن در محیط کار، در بخش بعد مفصلاً بحث خواهد شد. از نظر ارتباط رنگ با بهداشت صنعتی نیز لازم است اکنون نکاتی ذکر شود. رنگ محل کار باید با رنگهای قراردادی بهداشتی تطبیق کند. زیرا رنگهای نامناسب باعث ناراحتی و خستگی چشم شده و از لحاظ روانی نیز در روحیه و طرز کار کارکنان مؤثر است به تجربه ثابت شده است.

که رنگهای تند عامل تحرک روانی و تشدید عصبانیت و خشکی می‎شوند. به این جهت لازم است دیوار محیطهای کار دارای رنگهای ملایم، روشن و چشمنواز باشند تا باعث تسلی و آرامش روانی کارکنان به هنگام کار شوند.

رنگهای منعکس کننده نور و غیره در این مورد مناسب نیستند. برای سقفها نیز رنگهای روشن مناسب است. لوازم و وسایل کار نیز باید به رنگهای مطلوب رنگ‎آمیزی شوند.

«دفتر بین‎المللی کار» استانداردهایی جهت رنگها تعیین کرده است که نشان می‎دهد هر رنگ شاخص چه علامتی می‎باشد. مثلاً رنگ زرد علامت احتیاط است. رنگ قرمز علامت متوقف ساختن فوری ماشینها و مبارزه با آتشسوزی است. رنگ سبز علامت نجات و پستهای کمک اولیه یا اجازه عبور وسائط نقلیه می‎باشد.

انسداد راهها را با خطوط زرد و سیاه مورب مشخص می‎سازند. رنگ سفید برای راه‎های عبور مجاز و آزاد در نظر گرفته شده است.

بهسازی محیطهای صنعتی:

منظور از بهسازی محیط کار عبارتست از مراعات اصول بهداشتی و انجام عملیات لازم برای جلوگیری از عوامل بیماریزا و خطرات ناشی از کلیه اموری که سلامت کارکنان و همچنین ارباب رجوعها و مشتریها را در سازمان‎ها، بویژه سازمانهای صنعتی و تولیدی به خطر می‎اندازد.

رئوس مسائل در بهسازی محیط کار:

1- تأمین آب سالم و کافی

2- تأمین غذای کافی و سالم و رعایت اصول بهداشت در تهیه غذا و مواد اصل خوراکی بویژه سبزیها و میوه‎ها.

3- تهیه و تأمین سالنهای غذاخوری کاملاً بهداشتی و تمیز، به نحوی که باعث احساس راحت و رفع خستگی کارکنان شود.

4- رعایت نظافت در سطح کارگاه‎ها و سالنهای غذاخوری

5- خارج کردن مواد زاید و زباله‎ها یا سوزاندن و از بین بردن مواد غیرضروری

6- مبارزه برعلیه حشرات و حیوانات موذی

7- تأمین وسایل نظافت از قبیل دستشویی، توالت، حمام آب گرم، رختکنهای مجزا و جداگانه

8- سمپاشی محیطهای کار در مواقع لزوم

9- تأمین وسایل مناسب و کافی جهت سرد و گرم کردن، روشنایی و نورپردازی، رطوبت و تهویه و استفاده از هوای تازه

10- انجام تدابیر لازم برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و هوا

11- تأمین ملبوس مناسب برای کارکنان در کارهایی که اقتضای پوشیدن البسه خاصی را دارند.

بیماریها و عوارض ناشی از کار:

خصوصیات بیماریهای حرفه‎ای:

کسی که پیش از همه در زمینه بیماریهای شغلی فعالیت کرده است دانشند شهیر ایتالیای «برناردینو رامازینی» بوده که به نام پدر طلب صنعتی معروف شده است او بر این امر تأکید داشت که پزشک لازمست به هنگام معاینه بیمار حتماً شغل او نیز پرسیده و اطلاعاتی کسب کند زیرا چه بسا که بیماری ارتباط با شغل بیمار داشته باشد.

او برای نخستین بار یادآوری کرده است که شغل و کار ضمن اینکه کارگر را تأمین می‎کند برای سلامت او نیز خطراتی را به بار می‎آورد. از خصوصیات بارز بیماریهای حرفه‎ای آن است که در طول زمان و به طور موذیانه در بدن ظاهر می‎شود و انسان از راه تنفس هوا، تماس پوستی و مواد خوراکی به آن مبتلا می‎شود. بسیاری از بیماریهای ریوی یا مسمومیت مزمن ناشی از سرب که علائمی مانند فلج عضلات مچ دست، قولنج شکمی، کم‎خونی و غیره از از خود بروز می‎دهد.

مهمترین خصوصیات بیماریهای حرفه‎ای:

1- غالبا بیماریهای حرفه‎ای بصورت حاد بروز نمی‎کنند، بلکه به مرور زمان ایجاد می‎شوند مانند کری حرفه‎ای و سیلیکوزیس

2- این بیماریها، اکثراً درمان‎پذیر نمی‎باشند مثل سیلیکوزیس، ساتورنیسم و کری حرفه‎ای

3- از آنجا که عامل ایجاد این بیماریها غالباً مشخص است، قابل پیشگیری می‎باشند مانند مسمومیتهای ناشی از عوامل شیمیایی یا بیماریهای ناشی از عوامل فیزیکی

4- بیماریهای حرفه‎ای در مراحل اولیه فقط با آزمایشات و معاینات دقیق قابل شناسایی هستند مانند ادیومتری، ‌اسپیرومتری (اندازه‎گیری ظرفیت تنفسی) و آزمایشات خون و ادرار.

5- بهترین طریقه درمان این بیماریها، از میان بردن عامل ایتونوژیک (عامل بیماریزا) می‎باشند مانند از بین بردن یا کاهش سروصدا، ارتعاش یا جایگزینی مواد شیمیایی خطرناک با مواد بی‎خطر.

آموزش بهداشت در پیشگیری از شیوع بیماریها در محیط کار

بطور کلی عواملی که سلامت انسان را تهدید می‎کنند عبارتند از:

1- میکروبهای عامل بیماریهای واگیر وعوامل بیماریهای غیرواگیر

2- سانح و بلایای طبیعی

3- حوادث غیرمترقبه

4- سوانح ناشی از فعالیت‎های صنعتی

5- سوء تغذیه و مسمومیت‎های غذائی

6- استعمال مواد مخدر و مصرف نوشابه‎های الکلی

7- جنگ، دعوا و اقدام به انتحار

8- نامساعد بودن محیط زیست

9- نامساعد بودن شرایط محیط کار

میکروبهای بیماریزا به گروه‎های زیر قابل تفکیک هستند:‌

- باکتریها که شامل کوکسی‎ها، اسپیروکت‎ها، ویبرویونها و باسیلها هستند

- ویروسها که فوق‎العاده ریز بوده و برای رشد به بافت زنده نیاز دارند

- ریکتیزیاها که از باکتری کوچکتر بوده و از ویروس بزرگترند و مانند ویروسها برای رشد به بافت زنده نیاز دارند.

- قارچها

- پروتوزوئرها

بیماریهای عفونی

به اختلالاتی می‎گویند که در اثر ورود میکروب در بدن ظاهر می‎شود این بیماریها عموماً مسری و واگیر هستند یعنی از فرد آلوده (انسان یا دام) به فرد سالم منتقل می‎شود.

پیشگیری از بروز بیماریهای عفونی:

- سالم‎سازی و بهسازی محیط شامل خشکاندن مرداب‎های کوچک، مبارزه با جوندگان، دفع صحیح زباله و فاضلاب، شستشوی اصولی مواد خوراکی

- دادن آگاهی به مردم و کارگران و آموزش رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی

- بالا بردن مقاومت جسمانی به این معنی که با تغذیه سالم و کافی ضعف و ناتوانی ناشی از سوء تغذیه را در افراد کم کرده از ایجاد زمینه مساعد برای تأثیر میکروبها جلوگیری شود.

- جلوگیری از تماس بیمار با اشخاص سالم با اعلام اجباری از طرف مقامات پزشکی در صورت مشاهده بیماری و تجویز دارو

- بالا بردن سطح مصونیت بعبارتی ایجاد کیفیتی در بدن که به کمک آن انسان بتواند در برابر عوامل بیماریزا مقاومت کرده و به آن مبتلا نشود.

اقسام مصونیت: مصونیت در مقابل بیماریهای واگیر به دو قسم می‎باشد:

الف- مصونیت طبیعی

ب- مصونیت اکتسابی

مصونیت طبیعی: مصونیتی است که انسان بالاقوه در خود دارد و به جهت وجود این مصونیت هیچ‎وقت به بیماری خاصی که به آن مصونیت طبیعی دارد مبتلا نمی‎شود.

مصونیت اکتسابی:

مصونیتی است که انسان در طول حیات کسب می‎نماید و به دو دسته فعال و غیرفعال قابل تقسیم است. در مصونیت فعال فرد قبلاً به بیماری مبتلا شده و آنتی‎کور خاص بیماری در بدنش ایجاد شده و با ایجاد آنتی‎کور پس از سپری شدن بیماری دیگر به آن بیماری مبتلا نمی‎شود و در برابر آن مصون است. لذا چنانچه فرد به طور طبیعی دچار بیماری شده و سپس در مقابل آن مصونیت یابد این مصونیت فعال را مصونیت مصنوعی فعال می‎نامند.

در مصونیت غیرفعال فرد به بیماری دچار می‎شود و آنتی‎کور لازم برای مبارزه با بیماری تحت عنوان سرم به بدن او تزریق و وارد می‎شود گاهی اکتساب سرم به صورت طبیعی است مانند سرم خون که از مادر به جنین می‎شود و گاه سرم به صورت غیرطبیعی و به عنوان دارو به فرد بیمار تجویز می‎گردد.

واکسن:

میکروب کشته شده یا ضعیف شده و یا عصاره و زهر میکروب است که به فرد تجویز می‎شود تا بدن او آنتی‎کور لازم را برای مقابله با آن میکروب و بیماری خاص آن تهیه نماید.

بیماریهای واگیری که با واکسن قابل پیگیری هستند عبارتند از:

1- فلج اطفال، 2- سرخک، 3- سل، 4- هپاتیت، 5- دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، 6- وبا،     7- مننژیت، 8- اوریون

سرم:

آنتی‎کور جدا شده از سرم خون حیوانات مبتلا شده به بیماری موردنظر است که مصونیتی سریع ولی ناپایدار را ایجاد می‎نماید.