دانلود مقاله بهداشت صنعتی

بهداشت صنعتی: اهمیت و ضرورت بهداشت صنعتی «بهداشت صنعتی» عبارتست از فراهم آوردن موجبات سلامتی، تندرستی و شادابی روح و جسم کارکنان در محیط کار (و همچنین مراجعان به سازمان) و رعایت اصولی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی جلوگیری می‎کند.

موضوع بهداشت و حفظ سلامت کارکنان در محیط‎ های صنعتی، یا بهداشت شغلی.

یکی از مسائل بسیار مهم بوده و آشنایی با اصول بهداشتی و کمکهای اولیه برای جلوگیری و محافظت از خطرات حاصله از بیماریها در محیطهای صنعتی و تولیدی، که کارها به صورت گروهی و دسته‎جمعی انجام می‎شوند حائز کمال اهمیت می‎باشد.

بررسی عوامل زیانبخش در محیطهای کار و کنترل آنها و رعایت اصول بهداشتی باعث سلامت و شادمانی کارکنان و موجب افزایش بهره‎وری در محیط‎های صنعتی می‎شود.

در محیط‎های صنعتی و تولیدی علاوه بر حوادث، مسائلی مثل «امراض حرفه ‎ای» مطرح است.

منظور بیماریهایی است که ناشی ازکارهای صنعتی و تماس با مواد و ترکیبات شیمیای زیان‎آوری باشد و از طریق خوردن، آشامیدن، تنفس و پوست مبتلا به انسان می‎شود.

همچنین در محیطهای کاری عوارض و بیماریهای حاصل از مواد رادیواکتیو و پرتوهای پولساز و امراضی نظیر سل، رماتیسم، دیسک، آرتروز،‌ تنگی نفس،‌سرطان، عقیم شدن، کاهش حساسیت حواس پنجگانه و اعضای بدن و مسمومیت شغلی ناشی از سرو کار داشتن با موادی چون سرب، سیلیس، گرد و خاک و امثالهم وجود دارند البته عوارض حرفه‎ای ممکن است واجد اهمیت کمتری نسبت به سوانح در محیط کار باشند.

عوامل محیط طبیعی عوامل جوی و محیط خارجی یا اتمسفر طبیعی یعنی نوع زمین، آب، نور خورشید و هوا (سرما، گرما، رطوبت) در افراد بسیار مؤثر بوده و روی رفتار و کردار آنها اثر فوق‎العاده‎ای دارد.

لذا لازم است کارفرمایان حتی‎المقدور به عوامل جوی توجه داشته و از نظر انتخاب محل احداث کارخانه در مورد این مسائل مطالعات کافی به عمل آورند و محل کار من اسب با احتیاجات روانی و جسمانی آنها فراهم آورند و حتی‎المقدور جای خوش آب و هوای را برگزینند در غیر این صورت، خطراتی متوجه کارکنان شده و مالاً باعث کاهش بهره‎وری نیروی انسانی می‎شود (که به ضرر کارفرما خواهد شد).

عوامل مؤثر در بهداشت صنعتی رعایت امور زیر در بهداشت محیط کار مؤثر است: 1- محیط کار باید برعلیه میکروبها ضدعفونی شود و نقاط مشکوک آلوده به میکروب و عفونت گندزدایی و تمیز شده و عاری از میکروب شود.

2- گازها، گردها و بخارهای مضر، سمی و بدبوی متصاعد شده در محیط کارگاه و کارخانه با ایجاد سیستم تهویه به خارج هدایت شود و گردهای که باعث خفگی یا مسمومیت گردند کارکنان با ماسکهای مخصوص مجهز شوند .

3- کف کارگاهها باید از مواد غیرقابل نفوذ ساخته شده باشند تا آب در آ‌نها نفوذ نکند زیرا دیواره‎ها و کف سطوح خیس و مرطوب باعث بیماری رماتیسم می‎شود.

4- لازم است وسائل کمکهای اولیه در محیط کار وجود داشته باشد و کارکنان با اصول کمک‎های اولیه در کارخانه آشنا باشند.

تا در صورت نیاز به کمک مصدومین بشتابند در عین حال باید داروخانه کوچکی در سازمان‎هایی که تعداد کارکنان آنها زیاد است وجود واحد و فرد مسئول در این زمینه الزامی است.

5- به منظور مبارزه با بیماریهای واگیردار و پیشگیری از آنها که ممکن است به وسیله آب و هوا سرایت‎کننده کارکنان به موقع واکسینه و مایه‎کوبیهای لازم بشوند تا در مقابل بیماریها ایمنی حاصل کنند.

6- کلیه کارکنان از سرویسهای پزشکی، بهداشتی و خدمات درمانی به نحو احسن برخوردار باشند.

7- کلیه نقاط محیط کار از نظر پزشکی، بهداشتی و خدمات بطور مستمر مورد بازرسی و بهبود قرار گیرد.

موضوع رنگ و بهداشت صنعتی: در مورد رنگ و اهمیت آن در محیط کار، در بخش بعد مفصلاً بحث خواهد شد.

از نظر ارتباط رنگ با بهداشت صنعتی نیز لازم است اکنون نکاتی ذکر شود.

رنگ محل کار باید با رنگهای قراردادی بهداشتی تطبیق کند.

زیرا رنگهای نامناسب باعث ناراحتی و خستگی چشم شده و از لحاظ روانی نیز در روحیه و طرز کار کارکنان مؤثر است به تجربه ثابت شده است.

که رنگهای تند عامل تحرک روانی و تشدید عصبانیت و خشکی می‎شوند.

به این جهت لازم است دیوار محیطهای کار دارای رنگهای ملایم، روشن و چشمنواز باشند تا باعث تسلی و آرامش روانی کارکنان به هنگام کار شوند.

رنگهای منعکس کننده نور و غیره در این مورد مناسب نیستند.

برای سقفها نیز رنگهای روشن مناسب است.

لوازم و وسایل کار نیز باید به رنگهای مطلوب رنگ‎آمیزی شوند.

«دفتر بین‎المللی کار» استانداردهایی جهت رنگها تعیین کرده است که نشان می‎دهد هر رنگ شاخص چه علامتی می‎باشد.

مثلاً رنگ زرد علامت احتیاط است.

رنگ قرمز علامت متوقف ساختن فوری ماشینها و مبارزه با آتشسوزی است.

رنگ سبز علامت نجات و پستهای کمک اولیه یا اجازه عبور وسائط نقلیه می‎باشد.

انسداد راهها را با خطوط زرد و سیاه مورب مشخص می‎سازند.

رنگ سفید برای راه‎های عبور مجاز و آزاد در نظر گرفته شده است.

بهسازی محیطهای صنعتی: منظور از بهسازی محیط کار عبارتست از مراعات اصول بهداشتی و انجام عملیات لازم برای جلوگیری از عوامل بیماریزا و خطرات ناشی از کلیه اموری که سلامت کارکنان و همچنین ارباب رجوعها و مشتریها را در سازمان‎ها، بویژه سازمانهای صنعتی و تولیدی به خطر می‎اندازد.

رئوس مسائل در بهسازی محیط کار: 1- تأمین آب سالم و کافی 2- تأمین غذای کافی و سالم و رعایت اصول بهداشت در تهیه غذا و مواد اصل خوراکی بویژه سبزیها و میوه‎ها.

3- تهیه و تأمین سالنهای غذاخوری کاملاً بهداشتی و تمیز، به نحوی که باعث احساس راحت و رفع خستگی کارکنان شود.

4- رعایت نظافت در سطح کارگاه‎ها و سالنهای غذاخوری 5- خارج کردن مواد زاید و زباله‎ها یا سوزاندن و از بین بردن مواد غیرضروری 6- مبارزه برعلیه حشرات و حیوانات موذی 7- تأمین وسایل نظافت از قبیل دستشویی، توالت، حمام آب گرم، رختکنهای مجزا و جداگانه 8- سمپاشی محیطهای کار در مواقع لزوم 9- تأمین وسایل مناسب و کافی جهت سرد و گرم کردن، روشنایی و نورپردازی، رطوبت و تهویه و استفاده از هوای تازه 10- انجام تدابیر لازم برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و هوا 11- تأمین ملبوس مناسب برای کارکنان در کارهایی که اقتضای پوشیدن البسه خاصی را دارند.

بیماریها و عوارض ناشی از کار: خصوصیات بیماریهای حرفه‎ای: کسی که پیش از همه در زمینه بیماریهای شغلی فعالیت کرده است دانشند شهیر ایتالیای «برناردینو رامازینی» بوده که به نام پدر طلب صنعتی معروف شده است او بر این امر تأکید داشت که پزشک لازمست به هنگام معاینه بیمار حتماً شغل او نیز پرسیده و اطلاعاتی کسب کند زیرا چه بسا که بیماری ارتباط با شغل بیمار داشته باشد.

او برای نخستین بار یادآوری کرده است که شغل و کار ضمن اینکه کارگر را تأمین می‎کند برای سلامت او نیز خطراتی را به بار می‎آورد.

از خصوصیات بارز بیماریهای حرفه‎ای آن است که در طول زمان و به طور موذیانه در بدن ظاهر می‎شود و انسان از راه تنفس هوا، تماس پوستی و مواد خوراکی به آن مبتلا می‎شود.

بسیاری از بیماریهای ریوی یا مسمومیت مزمن ناشی از سرب که علائمی مانند فلج عضلات مچ دست، قولنج شکمی، کم‎خونی و غیره از از خود بروز می‎دهد.

مهمترین خصوصیات بیماریهای حرفه‎ای: 1- غالبا بیماریهای حرفه‎ای بصورت حاد بروز نمی‎کنند، بلکه به مرور زمان ایجاد می‎شوند مانند کری حرفه‎ای و سیلیکوزیس 2- این بیماریها، اکثراً درمان‎پذیر نمی‎باشند مثل سیلیکوزیس، ساتورنیسم و کری حرفه‎ای 3- از آنجا که عامل ایجاد این بیماریها غالباً مشخص است، قابل پیشگیری می‎باشند مانند مسمومیتهای ناشی از عوامل شیمیایی یا بیماریهای ناشی از عوامل فیزیکی 4- بیماریهای حرفه‎ای در مراحل اولیه فقط با آزمایشات و معاینات دقیق قابل شناسایی هستند مانند ادیومتری، ‌اسپیرومتری (اندازه‎گیری ظرفیت تنفسی) و آزمایشات خون و ادرار.

5- بهترین طریقه درمان این بیماریها، از میان بردن عامل ایتونوژیک (عامل بیماریزا) می‎باشند مانند از بین بردن یا کاهش سروصدا، ارتعاش یا جایگزینی مواد شیمیایی خطرناک با مواد بی‎خطر.

آموزش بهداشت در پیشگیری از شیوع بیماریها در محیط کار بطور کلی عواملی که سلامت انسان را تهدید می‎کنند عبارتند از: 1- میکروبهای عامل بیماریهای واگیر وعوامل بیماریهای غیرواگیر 2- سانح و بلایای طبیعی 3- حوادث غیرمترقبه 4- سوانح ناشی از فعالیت‎های صنعتی 5- سوء تغذیه و مسمومیت‎های غذائی 6- استعمال مواد مخدر و مصرف نوشابه‎های الکلی 7- جنگ، دعوا و اقدام به انتحار 8- نامساعد بودن محیط زیست 9- نامساعد بودن شرایط محیط کار میکروبهای بیماریزا به گروه‎های زیر قابل تفکیک هستند:‌ - باکتریها که شامل کوکسی‎ها، اسپیروکت‎ها، ویبرویونها و باسیلها هستند - ویروسها که فوق‎العاده ریز بوده و برای رشد به بافت زنده نیاز دارند - ریکتیزیاها که از باکتری کوچکتر بوده و از ویروس بزرگترند و مانند ویروسها برای رشد به بافت زنده نیاز دارند.

- قارچها - پروتوزوئرها بیماریهای عفونی به اختلالاتی می‎گویند که در اثر ورود میکروب در بدن ظاهر می‎شود این بیماریها عموماً مسری و واگیر هستند یعنی از فرد آلوده (انسان یا دام) به فرد سالم منتقل می‎شود.

پیشگیری از بروز بیماریهای عفونی: - سالم‎سازی و بهسازی محیط شامل خشکاندن مرداب‎های کوچک، مبارزه با جوندگان، دفع صحیح زباله و فاضلاب، شستشوی اصولی مواد خوراکی - دادن آگاهی به مردم و کارگران و آموزش رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی - بالا بردن مقاومت جسمانی به این معنی که با تغذیه سالم و کافی ضعف و ناتوانی ناشی از سوء تغذیه را در افراد کم کرده از ایجاد زمینه مساعد برای تأثیر میکروبها جلوگیری شود.

- جلوگیری از تماس بیمار با اشخاص سالم با اعلام اجباری از طرف مقامات پزشکی در صورت مشاهده بیماری و تجویز دارو - بالا بردن سطح مصونیت بعبارتی ایجاد کیفیتی در بدن که به کمک آن انسان بتواند در برابر عوامل بیماریزا مقاومت کرده و به آن مبتلا نشود.

اقسام مصونیت: مصونیت در مقابل بیماریهای واگیر به دو قسم می‎باشد: الف- مصونیت طبیعی ب- مصونیت اکتسابی مصونیت طبیعی: مصونیتی است که انسان بالاقوه در خود دارد و به جهت وجود این مصونیت هیچ‎وقت به بیماری خاصی که به آن مصونیت طبیعی دارد مبتلا نمی‎شود.

مصونیت اکتسابی: مصونیتی است که انسان در طول حیات کسب می‎نماید و به دو دسته فعال و غیرفعال قابل تقسیم است.

در مصونیت فعال فرد قبلاً به بیماری مبتلا شده و آنتی‎کور خاص بیماری در بدنش ایجاد شده و با ایجاد آنتی‎کور پس از سپری شدن بیماری دیگر به آن بیماری مبتلا نمی‎شود و در برابر آن مصون است.

لذا چنانچه فرد به طور طبیعی دچار بیماری شده و سپس در مقابل آن مصونیت یابد این مصونیت فعال را مصونیت مصنوعی فعال می‎نامند.

در مصونیت غیرفعال فرد به بیماری دچار می‎شود و آنتی‎کور لازم برای مبارزه با بیماری تحت عنوان سرم به بدن او تزریق و وارد می‎شود گاهی اکتساب سرم به صورت طبیعی است مانند سرم خون که از مادر به جنین می‎شود و گاه سرم به صورت غیرطبیعی و به عنوان دارو به فرد بیمار تجویز می‎گردد.

واکسن: میکروب کشته شده یا ضعیف شده و یا عصاره و زهر میکروب است که به فرد تجویز می‎شود تا بدن او آنتی‎کور لازم را برای مقابله با آن میکروب و بیماری خاص آن تهیه نماید.

بیماریهای واگیری که با واکسن قابل پیگیری هستند عبارتند از: 1- فلج اطفال، 2- سرخک، 3- سل، 4- هپاتیت، 5- دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، 6- وبا، 7- مننژیت، 8- اوریون سرم: آنتی‎کور جدا شده از سرم خون حیوانات مبتلا شده به بیماری موردنظر است که مصونیتی سریع ولی ناپایدار را ایجاد می‎نماید.

آنتی‎کور جدا شده از سرم خون حیوانات مبتلا شده به بیماری موردنظر است که مصونیتی سریع ولی ناپایدار را ایجاد می‎نماید.

خصوصیات بیماریهای واگیر: - همه عامل میکروبی مشخصی دارند.

- در منبع و مخزن معینی میکروب زندگی کرده و به محض اینکه انتقالی پیدا کند شیوع می‎یابد.

- پس از ورود میکروب دوره کمون معینی طی می‎شود - مستقیما یا غیرمستقیم واگیردار است و خطر همه‎گیری دارد عوامل زیان‎آور محیط کار به عوامل زیر تقسیم می‎شود: - عوامل شیمیائی زیان‎آور محیط کار - عوامل فیزیکی زیان‎آور محیط کار - عوامل مکانیکی زیان‎آور محیط کار - عوامل ارگونومیکی زیان‎آور محیط کار - عوامل بیولوژیکی زیان‎آور محیط کار مواد شیمیائی از سه طریق وارد بدن می‎شود: از طریق پوست، دستگاه گوارشی و دستگاه تنفسی.

موادی مثل تترا اتیل سرب، آنیلین ماتی انسانی، فنول‎ها ‎… و بسیاری از حلالها از طریق پوست جذب و اثر عمومی نشان می‎دهند.

از طریق دستگاه گوارشی: ورود و جذب مواد از راه دستگاه گوارشی اصولاً یک راه مستقیم و معمولی نبوده و اکثراً مواد شیمیائی به علت اشتباه یا عدم احتیاط کارگر و یا آلودگی دست و مواد غذایی وارد بدن می‎گردد.

مواد وارده از دهان از طریق روده جذب و پس از گذشتن از کبد وارد جریان خون می‎گردد مواد مثل ارسنیک، فسفر، سیانورها و بسیاری مواد دیگر می‎توانند از این طریق ایجاد مسمومیت نمایند.

- از طریق دستگاه تنفسی: این راه اصلی‎ترین طریق ورود مواد شیمیائی مصرف در صنعت معدن کارگر بوده و این مواد ممکن است به یکی از اشکال مختلف زیر سبب آلودگی هوای محیط کار گردیده و در نتیجه تنفس همراه با هوا وارد ریه کارگر شده و اثر خود را بر روی دستگاه تنفسی نشان داده یا جذب دستگاه گردش‎خون شده و صدمات خود را دراعضای بخصوص بدن‎بوجود آورد مثل‏‎سرب، جیوه، منگنز و بنزن.

اصول کنترل آلودگی محیط کار به مواد شیمیایی و پیشگیری از مسمومیتها و بیماریهای شغلی کارگران: الف‎- اقدامات پزشکی و بهداشتی در مورد کارگران: 1- انجام معاینات قبل از استخدام به منظور تشخیص سلامتی و تحمل کارگر برای اشتغال بکار تعیین شده در ارتباط با مواد شیمیایی یا سموم صنعتی و تشکیل پرونده پزشکی و بهداشتی برای کارگر 2- آگاهی دادن به کارگران قبل از اشتغال بکار و ضمن کار در زمینه خطرات احتمالی مواد شیمیایی یا سمی موجود در محیط کارو آموزش اصول بهداشت و حفاظت کار به ایشان 3- کنترل روش کار کارگران با مواد شیمیایی و اصلاح روشهای غلط کار 4- مجهز کردن کارگران به لباس و وسائل ایمنی مخصوص 5- معاینات دوره‎ای کارگران در تماس با مواد شیمیائی 6- بررسی علائم کلینیکی و ارزش‎یابی هرگونه تغییر در سلامت گروه کارگران 7- معاینات دوره‎ای کارگران در تماس با مواد شیمیایی در مواقع تغییر شغل 8- ارجاع افراد مشکوک به مسمومیت یا بیماری شغلی ناشی از مواد شیمیایی به مرکز بهداشتی درمانی مربوطه 9- ارائه کمک‎های اولیه ضروری به افرادی که دچار مسمومیت حاد یا حوادث مواد شیمیایی و سمی گردیده‎اند ضمن اطلاع رسیع به مرکز اورژانس یا انتقال به مراکز بهداشتی درمانی 10- کنترل منظم افراد بیمار از نظر پیگیری درمان لازم تا بهبودی و گزارش اینگونه موارد بهداشتی درمانی یا اداره بهداشت حرفه‎ای محل.

ب- اقدامات بهداشتی و بهسازی در محیط کار - استفاده از متدهای مرطوب به منظور جلوگیری از پخش گردوغبار مواد شیمیایی در محیط کار - استفاده از سیستم تهویه موضعی به منظور دور کردن مواد آلوده‎کننده محیط کار مثل گردوغبار، بخارات، گازها و غیره در نقطه تولید قبل از انتشار در محیط کار بوسیله مکنده‎ها و کانالهای تهویه مناسب و مخصوص هر دستگاه یا مواد شیمیایی - محصور کردن مواد آلوده‎کننده و انجام کار توسط وسائل اتوماتیک یا کنترل از راه دور - جداسازی کارگران از محوطه آلوده به مواد زیان‎آور و تقلیل کارگران در تماس به حداقل ممکن - تهویه عمومی به منظور کاهش تراکم مواد شیمیایی آلوده‎کننده محیط کار در این روش هوای تمیز از خارج وارد محیط کار شده و هوای آلوده تخلیه می‎شود - جایگزینی مواد غیرسمی و بی‎خطر جای مواد خطرناک و بیماریزا - شناسائی و اندازه‎گیری عوامل شیمیائی آلوده‎کننده محیط کار و مقایسه آنها با استانداردها - نظافت عمومی کارگاه بطور مرتب با استفاده از وسائل مکنده یا شوینده و جمع‎آوری و دفع صحیح زباله و ضایعات صنعتی حاوی مواد شیمیایی - وضع قوانین و تدوین آئین‎نامه‎های بهداشتی و حفاظتی و اجرای دقیق آنها به عنوان یکی از مهمترین اصول پیشگیری از بیماریهای ناشی از کار محسوب می‎شود.

- عوامل فیزیکی محیط کار: این عوامل عبارتند از: 1- نور و روشنائی 2- سروصدا 3- دما و رطوبت 4- ارتعاش 5- الکتریسیته 6- فشار 7- پرتوها اهمیت نور در کارگاهها: - دلپسند و دلپذیر بودن محیط کار - افزایش میل و رغبت به کار در کارکنان - افزایش مواظبت و دقت در کارها - جلوه‎گر شدن مهارت و کاردانی کارکنان - انجام آسان‎تر و سریع‎تر کارها - خستگی دیرتر بر کارکنان غلبه می‎کند - کاهش چشمگیر میزان حوادث کار - تأمین و حفظ سلامت و قوای جسمی و قدرت بینایی کارکنان - کاهش عوارض روانی مثل کم حوصلگی، عصبانیت، بی‎میلی، حالت سستی،‌ تنبلی و خواب آلودگی با توجه به نکات یاد شده که کارفرمایان هوشمند تیز بدان واقفند هرگونه هزینه‎ای را برای افزاشی کمیت و کیفیت نور هدر رفته تلقی ننموده بلکه در راستای ارتقاء سوددهی می‎دانند.

- سروصدا: تعریف: منشاء صدا حرکات ارتعاشی است که از جسم یا عامل مرتعش صادر و در محیط انتشار می‎یابد و آنچه موجب احساس شنوائی می‎شود صوت یا صدا نامیده می‎شود.

امواج صوتی برخلاف امواج نور و اشعه ایکس از خلاء عبور نمی‎کند،‌ بلکه با ماده واسطه‎ای منتقل می‎شود.

- اثرات جانبی سروصدا: - اثر روانی وعصبی سروصدا رابطه مستقیمی با شدت و ارتفاع صدا ندارد بلکه برحسب شخص، موقعیت، زمان،‌ نوع کار و تفکر، زمینه بیماریهایی مثل فشار خون و حالات روحی افراد متفاوت است.

- موجب اختلال در مکالمه و فهم و تفهیم مطالب می‎شود - باعث کم شدن دقت در کارهاست - سبب اختلال در تمرکز حواس و کارهای فکری می‎گردد - صداهای ناگهانی و بلند موجب هیجان، ترس و دلهره می‎شوند - موجب افزایش فشار خون و فشار داخل جمجمه می‎گردد - ترشحات بزاق کم شده و دهان خشک می‎شود - ترشحات معده را کاهش و انقباضات دردناکی ایجاد می‎کند - حرکات دودی شکل روده‎ها دچار رکود می‎گردد - در افراد حساس باعث سردرد و سرگیجه می‎شود دما و رطوبت: متناسب با نوع کار و فعالیتی که کارگر انجام می‎دهد مقداری انرژی (کارمایه) به مصرف می‎رساند که دوسوم آن در بدن کارگر تبدیل به حرارت می‎شود.

بدن انسان به یکی از چهار طریق (هدایت، انتقال، تشعشع و تبخیر) حرارت زائد بدن خود را دفع می‎کند با این وصف اگر میزان حرارت و رطوبت محیط زیاد شود و بدن از طریق هدایت و تبخیر قادر به دفع حرارت نخواهد بود.

و از میزان حرارتی هم که بوسیله انتقال دفع می‎گردد کاسته خواهد شد.

در صورت ادامه کار در شرایط حرارت و رطوبت زیاد به ویژه در معرض آفتاب عوارضی به صورت سستی در کار، گرفتگی دردناک عضلات (کرامپ عضلانی) آفتابزدگی و گرمازدگی و غیره ظاهر شده و احتمال بروز حوادث افزایش می‎یابد کمبود حرارت محیط کار نیز موجب ناراحتی‎های عمومی و کاهش توان کار بویژه در انجام کارهای دقیق و ظریف می‎گردد و احتمال خطر و حوادث افزوده می‎شود همانگونه که کم کردن لباس در گرما و مرطوب مشکل کار کردن را رفع نمی‎کند زیادی لباس نیز چاره‎ساز نیست.

ارتعاش: حرکت‎هائی که از بالا به پائین و بالعکس و یا بطور افقی صورت می‎گیرد و سبب بوجود آمدن ارتعاش می‎گردد واحد اندازه‎گیری ارتعاش سیکل بر ثانیه یا هرتز ‎(HZ) است نحوه انتقال ارتعاش از طریق جابجایی می‎باشد.

تأثیرات ارتعاش بر روی بدن انسان باعلائم گوناگونی مشخص می‎شوند: - علائم عمومی مثل ناراحتی مبهم و تحریک‎پذیری وعصبانیت - خستگی و کاهش راندمان کار و تولید - سنگینی گوش در افرادی که با ابزار پرسروصدا توأم با ارتعاش کار می‎کنند - سنگینی گوش در افرادی که با ابزار پرسروصدا و از گوشی و لوازم مورد نیاز استفاده نمی‎کنند - تورم مفاصل و احساس درد در مفاصل استخوان‎ها بخصوص در مچ دست و پا و آرنج - افزایش تهویه ریوی - استخوانی شدن غضروب بین مهره‎ای و التهاب و تغییر شکل ستون فقرات - کاهش قند و چربی خون و ویتامین ‎C عوامل مهم در تأمین رضایت شغلی و بهداشت روانی کارگران: - به کار گماردن کارگر در کار مورد علاقه‎اش - تکمیل آموزش‎های فنی و مهارتی و آموزش اصول بهداشت و ایمنی کار - تعیین کار مطابق با توانمندیهای کارگر از نظر سن، جنس، مهارت، سابقه کار وغیره - پرداخت به موقع دستمزد واضافه کار و مزایا و پاداش‎… - اجتناب از هرگونه تبعیض در رفتار یا پرداخت حقوق و مزایا - مهارتها و پیشرفت کارگران تشخیص و ارزیابی شود - در صورت بروز مشکل راهنمائی و مساعدت ممکنه معمول گردد - در مواقع خستگی استراحت لازم داده شود - در زمان انتقال یا تغییر کار و سمت نظر کارگر مورد توجه قرار گیرد - دستورات لازم ضد و نقیض صادر نگردد - اهداف و خط‎مشی کارخانه برای کارگران تشریح شود - در مورد تداوم اشتغال کارگران و شرایط امنیت شغلی توضیح و اطمینان داده شود.

خستگی: یکی از مسائلی که بشر همیشه با آن روبرو بوده و هست مسئله خستگی است.

خستگی حالتی است که موجب کم شدن فعالیت و مقاومت بدن و کارآئی لازم می‎گردد و شخص رغبت خود را نسبت به ادامه کار خاص یا هرگونه فعالیتی از دست می‎دهد.

خستگی عادی یا فیزیولوژیکی معمولاً با خواب و استراحت در زمانی نسبتاً کوتاه رفع و انرژی محرکه قابل جبران است ولی همین خستگی ساده ممکن است بر اثر مداومت و یا تحت شرایط نامساعد بویژه از نظر روانی تداوم یافته و بتدریج به نوع مرضی تبدیل شود و پس از مدتی عوارضو ناراحتی‎های آن بصورت کوفتگی‎، ضعف مفرط، تب، اختلالات متنوع جسمی و روانی و تغییرات و ضایعات گوناگون نمودار شود و منجر به خستگی‎های مزمن عصبی، احشائی و مفطر شده و تمام اعمال بدنی و فکری شخص را دچار اختلال سازد.

علائم و عوارض عمومی خستگی - احساس کسالت، سستی، ‌ملالت و اشکال در ادامه کار - تقلیل در ظرفیت و قابلیت انجام کار - کاهش قدرت و دقت و تقلیل کمی و کیفی کار - اختلال در کار طبیعی دستگاه‎های جریان خون، تنفسی، عصبی، غدد ترشحی و غیره - بروز عوارض عصبی و روانی - تشدید و ازدیاد اختلاف‎ها و برخوردها در محیط کار و زندگی - افزایش بیماریهای جسمی به علت افزایش استعداد ابتلا به بیماری - کاهش توانایی انجام کارهای روزمره زندگی در خارج از محیط کار - عدم توجه به وظایف اجتماعی و عدم تمایل به معاشرت با دیگران - افزایش ساعات غیبت به علت احساس کسالت و ناراحتی جسمی و روانی - افزایش تصادفات و حوادث ناشی از کار به علت نقصان قدرت تمرکز فکری - پیری زودرس و کوتاهی عمر به علت کار بیش از حد توان علل و عوامل ایجاد و افزایش خستگی: - مدت زمان طولانی کار - زیاد بودن حجم کار در زمان محدود - مدت زمان طولانی کار و حجم کار زیاد - سخت و طاقت‎فرسا بودن نوع و روش کار - نامساعد بودن شرایط کار و آلودگی محیط کار (حرارت، رطوبت، صدا، نور ‎…) - اضافه کاریهای مداوم - بی‎علاقه بودن به نوع کار - یکنواختی و کسالت‎آور بودن نوع کار - کم بودن کار (طولانی شدن زمان کار) - ساده بودن نوع کار نسبت به مهارت و تخصص کارگر - مسائل خانوادگی (همسر، فرزندان، والدین، همسایگان و ‎…) - فقدان سیستم ارزشیابی و قدرشناسی اصول پیشگیری و درمان خستگی: الف: پیشگیری 1- فیزیولوژی کار و انسان بررسی و شرایط بنحوی تطبیق داده شود 2- شرایط بهداشتی محیط کار و کارگر مثل سروصدا، حرارت،‌ رطوبت، روشنائی نظم، نظافت و ایمنی فردی مورد توجه قرار گیرد 3- روابط انسانی و حفظ حقوق و احترام متقابل بر طبق قوانین کار رعایت گردد 4- ایجاد نظم و امور و مشخص شدن تکلیف و حدود وظایف افراد 5- رعایت عدالت و انصاف در تقسیم کار متناسب با توانایی‎ها و مهارت‎ها 6- مراعات ساعات کار روزانه و تعداد روزهای کار در هفته طبق قوانین کار 7- افراد با تجربه و ماهر برای انجام فعالیت‎های بیشتر و اضافه‎کاری مناسب‎ترند 8- با حذف حرکات غیرضروری و رفت و آمدهای زائد، کار با حداقل زحمت انجام شود 9- ایجاد تنوع در کار به هر نحو ممکن، در پیشگیری از بروز خستگی زودرس مؤثر خواهد بود 10- در فواصل معین با ایجاد استراحت کوتاه و نوشیدن مایعات مناسب رفع خستگی شود 11- استفاده از تعطیلات و مرخصی سالیانه در جلوگیری از عوارض خستگی اهمیت زیادی دارد اهم مسائلی که جزء سالمسازی محیط صنعتی قرار می‎گیرد عبارتند از: - تأمین آب آشامیدنی سالم و کافی - جمع‎آوری و دفع صحیح زباله و مواد زائد - جمع‎آوری و دفن صحیح فاضلاب - تأمین غذای سالم و مناسب - مبارزه با حشرات و جوندگان - ایجاد تسهیلات بهداشتی کافی (رستوران، حمام، دستشویی، رختکن، توالت) - تأمین نظافت عمومی محیط کار - ایجاد مرکز بهداشت و ایمنی و انجام کنترل‎های لازم - ایجاد مرکز بهداشتی درمانی برای انجام معایناته ادواری و ارائه خدمات درمانی سریائی - آموزش کارکنان برای رعایت اصول بهداشتی در محیط کار کمکهای اولیه در برخورد با مجروحین: - اطمینان حاصل کنید که راه تنفس مصدوم باز و پاکیزه است - جسم خارجی مسدودکننده راه تنفسی را اعم از لقمه غذا، دندان مصنوعی و غیره را از راه دهان خارج کنید.

برای این کار باید؛ - سر مصدوم را در حالت خوابیده به یک سمت بچرخانید - دهان را باز کنید - با انگشت گلو را لمس و جسم مانع را خارج نمائید - برای انجام تنفس مصنوعی باید: - بیمار را به پشت خواباند - خم کردن سر به عقب وکشیدن چانه و فک به بالا - در کنار سر بیمار زانو بزنید - بینی مجروح را با دو انگشت بگیرید تا بسته شود - دهان خود را بر روی دهان بیمار قرار دهید کمکهای اولیه در مورد شوک: حالت شوک غالباً معلول نارسایی جریان خون است که می‎تواند منجر به مرگ نیز بشود حوادث شدیدی که سبب خونریزی یا شکستگی‎های متعدد می‎شوند، لگد به شکم که سبب خونریزی داخلی می‎شود، ضربه به سر یا هر ضایعه توأم با بی‎هوشی یا بدون بی‎هوشی از عوامل بروز شوک هستند.

علائم شوک: رنگ پریدگی، عرق سرد، احساس تشنگی، احساس ناراحتی و اضطراب، احساس سرما، سردی دست‎ها، وجود تنفس ضعیف یا تند.

اقدامات در موارد شوک: 1- بیمار را آرام روی زمین خوابانده و رویش را بپوشانید 2- اطمینان حاصل کنید که مجاری تنفسی بیمار باز است 3- در صورت وجود شکستگی، محل شکستگی را باید ثابت نگه داشته و بیمار را در حالت افقی قرار دهید 4- در صورتی که بیمار شکستگی نداشت می‎تواند او را بر روی شکم خوابانده و سر او را به یک طرف کج کنید و یک زانوی او را خم کرده روی زانوی دیگر بگذارید.

5- در صورت بروز خونریزی از آن جلوگیری کنید.

6- در صورت احساس تشنگی بیمار می‎توانید به او آب بدهید مگر مواقعی که از ناحیه شکم صدمه دیده یا حالت تهوع داشته و یا به عمل جراحی نیاز داشته باشد 7- به فرد بیهوش نباید چیزی خورانید 8- ضمن انجام اقدامات فوق وسایل حمل و انتقال بیمار را به بیمارستان فراهم سازید.

کمکهای اولیه در حوادث شایع کارگاهی: - کمکهای اولیه در برخورد با مجروحین - سوختگیها - خفگی در آب - سرمازدگی - مسمومیت‎ها - گرمازدگی - شوک - برق گرفتگی سم: هر ماده‎ای که به اندازه کفای به بدن برسد و قادر به مختل نمودن سلامت یا از بین بردن زندگی شود، زهر یا سم نامیده می‎شود.

علائم ناشی از مسمومیت ناشی از گازها عبارتند از: 1- سرگیجه، 2- تندی نفس و بنض، 3- کبودی لبها و ناخنها، 4- بیهوشی و 5- تشنج.

علائم ناشی از مسمومیت غذایی عبارتند از: 1- سردرد، 2- حالت تهوع و استفراغ، 3-اسهال و 4- درد عضلانی.

کمکهای اولیه در مورد مسمومین در 3 مورد زیر خلاصه می‎شود: 1- خارج نمودن سم از معده بوسیله‌عملیات مکانیکی یا داروهای ؟؟

2- خنثی نمودن سمی که وارد بدن شده بوسیله داروهای ضد سم 3- خنثی کردن عوارض و اثراتی که سم در اندام‎های مختلف تولید می‎کند کمکهای اولیه در انواع مسمومیتها: الف- کمکهای اولیه در مسمومیت داروئی ب- کمکهای اولیه در مسمومیت‎ ناشی از نفت، امشی و بنزین الف- کمکهای اولیه در مسمومیت‎های دارویی 1- چندین لیوان آب ولرم یا شیر یا ماست یا آب نمک و یا محلول جوش شیرین به بیمار بخورانید تا سم رقیق شود.

2- از راه تحریک حلق (با انگشت یا با یک پر انتهای گلو را تحریک کنید) مریض را وادار به استفراغ کنید 3- درباره نوع سم تجسس نمائید و فوراً بیمار را به مرکز کمک مسمومین یا نزد پزشک ببرید.

ب- کمک‎های اولیه در مسمومیت ناشی از نفت امشی و بنزین علائم: استشمام بوی مواد فوق از دهان، بیمار، تهوع، سرفه، سرگیجه، ضعف عمومی، تنفس بطنی و سطحی و تشنج و بالاخره بیهوشی.

کمک‎های لازم: 1- مریض را در هوای ازاد بخوابانید 2- در صورت لزوم او را گرم نگاه دارید 3- با توجه به سن بیمار 3 تا 20 قاشق غذاخوری پارافین مایع به بیمار بخورانید 5- فوراً بیمار را به بیمارستان منتقل نمائید انواع و شدت سوختیگها سوختگی بر دو نوع است: 1- نوع خشک: بر اثر آتش و اجسام خیلی داغ یا داروهای شیمیایی ایجاد می‎گردد 2- نوع مرطوب: که بر اثر آب جوش یا بخار بوجود می‎آید شدت و عوارض سوختگی بستگی به عوامل زیر دارد: 1- محل سوخته شده: خطر سوختگی در سر و تنه از دست و پا زیادتر است 2- سن بیمار سوخته: در کودکان و اشخاص پیر خطرناکتر است تا افراد بالغ 3- وسعت سوختگی: اگر سطح سوختگی دو سوم بدن را فراگیرد حال بیمار خطرناک بوه و احتمال مرگ زیادتر است.

سوختگی برحسب عمق به سه درجه تقسیم می‎شود: 1- درجه یک: فقط پوست سوخته و قرمز می‎گردد و جهت ضدعفونی باید از محلول مرکورکرم استفاده نمود.

2- درجه دو: علاوه بر سوختن پوست، تاولهای زیادی در روی آن ظاهر می‎شود که ممکن است 3- درجه سه: در این نوع سوختگی علاوه بر پوست نسج‎ ماهیچه‎ای نیز می‎سوزد کمکهای اولیه در مورد فرد سوخته: 1- چه حالت شوک وجود داشته باشد و چه نداشته باشد باید بیمار در حال استراحت باشد 2- مایعات گرم به بیمار داده شود تا جبران مایعات از بین رفته شود 3- بیماری که در حال سوختن است نباید بدود و نباید بایستد بلکه بروی زمین بخوابد 4- اگر سر و صورت آتش گرفت یک حوله کلفت دور آن پیچیده شود و سر و صورت زیر شیر آب سرد نگهداشته شود 5- اگر فرد در اتاق یا آپارتمانی است که دچار آتش‎سوزی شده باید پنجره‎ها را باز کند 6- آب و سایر مواد آتش خاموش کن را نباید روی شعله ریخت 7- هنگام خاموش کردن آتش جلوی در خروجی باید قرار گرفت تا بتوان به موقع فرار کرد 8- اگر سوختگی سطحی بود باید آن را به مدت 5 تا 10 دقیقه زیر آب سرد گرفت و در غیر اینصورت، حاد بود به درمانگاه منتقل شود.

9- اگر سوختگی با شعله آتش بوجود آمده با شد،‌در اینصورت لباس‎های بیمار را نباید از تنش خارج کرد و اگر لازم باشد آنرا باید با قیچی از تنش خارج کرد.

وظایف کارفرمایان در قبال پیشگیری از حوادث شغلی به قرار ذیل است: 1- تهیه و تدارک وسایل مطلوب محیط کار با توجه به استانداردهای تعیین شده 2- نظارت بر استفاده کارگران از وسایل حفاظتی 3- ایجاد مراکز بهداشت کار 4- تشکیل کمیته‎های حفاظت ایمنی و بهداشت صنعتی 5- ایجاد مراکز درمانی و درمانگاه‎های کوچک که کارهای اورژانسی را انجام می‎دهد 6- اقدامات و کمکهای اولیه لازم جهت جلوگیری از شدت جراحات فرد حادثه دیده در بروز سوانح