دانلود مقاله بهره وری

چکیده  

بهره وری بعنوان یکی از مهمترین عوامل  موثر در بقای  یک سازمان مطرح بوده که میتواند باعث زوال یا سرآمدی آن سازمان گردد . بهره وری عبارتست از  ارزش تولید یک فعالیت نسبت به هزینه بکار رفته در انجام آن فعالیت  و به زبان دیگر نسبت ستاده  ها به   داده ها  می باشد .

از آنجاییکه مهمترین دغدغه  مدیریت  در هر سازمان افزایش  بهره وری  و بررسی کلیه عوامل  موثر بر آن می باشد  ، بررسی در خصوص رابطه رضایت شغلی و خلاقیت با بهره وری  که یکی از عوامل مهم و موثر در افزایش یا کاهش آن است و موضوع مورد بررسی  بر اساس نمونه ”شرکت کویر“  نیز می باشد، با توجه به تاثیر چشمگیر آن در کل سازمان بشرح ذیل مورد بررسی قرار میگیرد .

اولین قدم برای کاهش مشکل بهره وری در رابطه با رضایت شغلی و خلاقیت کارکنان ، شناخت عوامل بوجود آورنده آن می باشد   که میتواند بدلیل مشکلات ساختاری یا محتوایی در هر سازمان یا موسسه تولیدی باشد . مشکلات ساختاری در سازمان را می توان بدلیل  عدم وجود سیستم های انگیزشی ، پیچیدگی سازمان ، عدم تمرکز سازمانی ، عدم رعایت سلسله مراتب و ... دانست  و در خصوص مشکلات محتوایی نیز میتوان به عدم وجود استراتژی سازمانی یا طراحی  هدف  و فرهنگ حاکم  بر سازمان اشاره نمود  .

ما در این پژوهش کل عوامل موثر و متاثر در بهره وری  سازمانی با رضایت شغلی و خلاقیت کارکنان را بصورت ریشه ای و با  روش های علمی بررسی کرده و با عملیاتی کردن روش های ارائه شده پیامدهای  انجام پژوهش مذکور را در ارتقای بهره وری سازمان بسنجیم .

در این پژوهش جامعه مورد بررسی کارگران خط تولید شرکت کویر بوده و اطلاعات گردآوری شده از طریق پرسشنامه و جداول اطلاعاتی بدست آمده . نتیجه حاصله از این تحقیق نشان میدهد که فاکتورهای  خلاقیت و رضایت شغلی بر  بهره وری کارکنان شرکت کویر تاثیری ندارد .

فصل اول : طرح مسئله

 بیان مسئله

بهره وری عبار ت است از نسبت ستانده به داده. به عبارتی دیگر بهره وری نسبت تولید یاخروجی یک فعالیت اقتصادی است به عوامل تولید آن . این عوامل می توانند نیروی انسانی، هزینه های تولید و حتی ماشین آلات و تجهیزات تولیدی باشند. بهره وری تحت دو عامل اثربخشی  و کارایی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .  اثربخشی به مفهوم انجام کار درست و کارایی به معنای انجام درست کار می باشد. بنابراین مفهوم بهره وری هم انتخاب هدف مناسب و صحیح را شامل می شود و هم روشی که برای رسیدن به آن هدف انتخاب می گردد.

از همین رو در سالیان اخیر بحث بهره وری در کانون توجه مدیران اجرایی قرار گرفته است. چراکه مدیران و صاحبان صنایع به این نتیجه رسیده اند که عامل بقای آنها در بازار رقابتی امروز تنها تولید و سودآوری نیست؛ بلکه در کنار این دو باید به هزینه و روش دستیابی به این هدف نیز توجه نمود. ضمن آن که بر اساس آمارهای منتشره از سوی سازمان بهره وری آسیایی (APO) و همچنین به استناد آمار و ارقام ارائه شده توسط سازمان ملی بهره وری، میزان بهره وری در صنایع کشور به شدت پایین است. بنابراین می توان چنین نتیجه گرفت که مشکل پایین بودن سطح بهره وری، مشکل روز اغلب مؤسسات تولیدی می باشد. شرکت کویر نیز به عنوان یک شرکت تولیدی با مشکل پایین بودن سطح بهره وری مواجه می باشد.

به منظور کمک به حل مشکل بهره وری در شرکت ها و سازمان ها با رویکرد فوق، نخستین گام شناخت عوامل و فاکتورهای به وجودآورنده بهره وری می باشد. بررسی اجمالی پیشینه تحقیق نشان می دهد که بهره وری تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد و فاکتورهای زیادی در تغییر آن اثرگذار می باشند. از آن جمله می توان به عواملی چون مدیریت، تکنولوژی و منابع انسانی اشاره نمود. دربحث مدیریت، سطح دانش و تجربه مدیران، میزان ریسک پذیری آنان و ثبات مدیریت عواملی هستند که می توانند در ارتباط با بهره وری سازمان مورد بررسی قرار گیرند. در زمینه تکنولوژی، سطح تکنولوژی تولید مورد استفاده و استراتژی سازمان  در توسعه تکنولوژی می توانند بهره وری سازمان را تحت تأثیر قرار دهند. در بعد نیروی انسانی نیز سطح دانش و تجربه افراد سازمان، میزان انگیزه، رضایت شغلی و خلاقیت آنها همه از جمله عوامل مهم اثرگذار بر بهره وری سازمان می باشند.

در این پژوهش در شرکت کویر ، به نقش نیروی انسانی در بهره وری بعنوان عامل کلیدی توجه شده است . از همین رو بررسی ارتباط بهره وری (مشکل) با میزان رضایت شغلی و خلاقیت کارکنان شرکت کویر به عنوان یک طرح پژوهشی تعریف شده است.

گزاره های  پژوهش

عنوان تحقیق

بررسی رابطه بهره وری تولید با رضایت شغلی و خلاقیت کارکنان در شرکت کویر در سال 1385.

هدف

مشخص کردن رابطه بهره وری تولید با رضایت شغلی و خلاقیت کارکنان در شرکت کویر در سال 1385.

اهداف ویژه :

مشخص کردن میزان بهره وری تولید در شرکت کویر در سال 1385 .

 مشخص کردن وضعیت خلاقیت کارکنان شرکت کویر در سال 1385 .

فرضیه :   

افزایش  رضایت شغلی کارکنان سبب افزایش  بهره وری می شود .

افزایش  خلاقیت و نوآوری کارکنان سبب افزایش بهره وری می شود .

سوال پژوهش :

وضعیت بهره وری در شرکت کویر در سال 1385 چگونه بوده ؟

توزیع فراوانی رضایت شغلی کارکنان شرکت کویر در سال 1385 چگونه بوده ؟

وضعیت بکارگیری خلاقیت کارکنان شرکت  کویر در سال 1385 چگونه بوده ؟

متغیر های پژوهش

 بهره وری کارکنان

 خلاقیت  کارکنان

رضایت شغلی کارکنان .

تعریف عملیاتی متغیر های پژوهش

 بهره وری : نسبت تولید کالا به ساعت کار کارکنان تولید.

 رضایت شغلی : میزان مشارکت و شعف درونی کارکنان.

خلاقیت و نوآوری : ارائه طرح ها و راه حل های نو ناشی از استعدادهای کارکنان.

واژه‌های کلیدی:

بهره وری

عملکرد

 رضایت شغلی

خلاقیت

نو آوری

محدودیت های پژوهش

از آنجاییکه تمرکز این پژوهش بر کارکنان خط تولید می باشد ، شاید نتوان آن را به تمام سازمان تعمیم داد . برای حصول اطمینان باید تحقیقی دیگر انجام پذیرد که جامعه آماری آن کلیه پرسنل سازمان باشند .

فصل دوم : پیشینه تحقیق

 پیشینه تحقیق

رضایت شغلی :

رضایت شغلی می‏توان را حالتی مطبوع یا عاطفی و مثبت حاصل از ارزیابی شغل یا تجارب شغلی تعریف نمود. (لاک 1999)

عواملی که باعث رضایت شغلی می‏گردند:

خود شغل : قلمرو وظایفی که کارکنان انجام می‏دهند جالب می‏باشد.

حقوق و دستمزد: میزان حقوق دریافتی، برابری ادارکی در مورد حقوق و روش پرداختی.

فرصت‏های ارتقاء: دسترسی به فرصت‏های واقعی برای پیشرفت

سرپرستی : توانایی‏هایی فنی و مدیریتی سرپرستان و ملاحظاتی که سرپرستان برای علایق کارکنان نشان می‏دهد.

همکاران : میزان دوستی، صلاحیت فنی و حمایتی که همکاران نشان می‏دهند.(لاک و اسمیت 1999 )

مجموعه‏ای از احساسات و باورهاست که افراد در مورد شغل کنونی خود دارند. رضایت شغلی یکی از عوامل مهم در موفقیت شغلی است. عاملی که خود موجب افزایش کارایی و نیز احساس رضایت فردی می‏گردد.رضایت شغلی یعنی دوست داشتن شرایط و لوازم یک شغل، شرایطی که در آن کار انجام می‏گیرد و فرد احساس خرسندی و خشنودی می‏کند. رضایت شغلی باعث دل گرمی و وابستگی فرد به شغلش می‏شود.(جکسون و پیترسون 1999)

خلاقیت :

توانایی دیدن چیزها به شیوه‏های جدید، شکستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب‏ها، فکر کردن به شیوه‏ای متفاوت، ابداع چیزها جدید، استفاده از چیزهای نامربوط و تبدیل آن به شکل جدید، در یک کلام" ایجاد اندیشه نو"(خداداد حسینی 1378)

به طور کلی خلاقیت فرایندی است که طی زمان ادامه داشته و ابتکار، انطباق‌پذیری و تحقق از خصوصیات بارز آن به شمار می‌آیند و می‌تواند جوابگویی برای مشکلات باشد. برخی از محققان اصولی برای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف نموده‌اند: اول اینکه خلاقیت متضمن پاسخ یا مفهومی نو باشد یا آنکه احتمال وقوع آن بسیار کم باشد. اما باید توجه داشت که نو بودن و اصالت با آنکه شرط لازم خلاقیت است اما کافی نیست. زمانی یک پاسخ را می‌توان بخشی از یک فرایند خلاقیت به شمار آورد که تا اندازه‌ای با واقعیت مطابقت داشته یا اصولاً واقعی باشد. دوم خلاقیت باید گره‌ای را بگشاید یا با وضعیتی تناسب داشته و یا مقصود معینی را برآورد. سوم، خلاقیت واقعی مشروط به دوام آن بینش ابتکاری، ارزیابی و تفسیر و رشد آن باشد. در جمله‌ای کوتاه می‌توان اینگونه بیان کرد «خیلی‌ها ایده‌های خوب دارند اما عده کمی آنها را عملی می‌کنند». همچنین یکی از عواملی که معمولاً با خلاقیت مربوط می‌دانند موضوع هوش است.

حس درونی تفکر، انسان را قادر می‌سازد شرایطی را که وجود خارجی ندارند، ‌در درون ذهن شبیه‌سازی نماید و‌ به وی این امکان را می‌دهد تا در امکانات یکسان با سایرین برای خود فرصتهای بهتری بیافریند. در واقع امور خلاقیت شاید بیشتر اکتسابی باشد تا فطری و می‌توان با آموزشهایی این توانایی را در خود افزایش داد. مجموعه عواملی که باعث تشدید و ترغیب فرد به نوآوری می‌گردند به عوامل تشدیدکننده تعبیر می‌گردند که خود به دو بخش کلی انگیزه‌ها و ابزارها تقسیم می‌شوند که در اینجا توضیح داده می‌شوند.(جفری راولینسون 1998)

بهره‏وری :

بهره‏وری به معنای این است که چه مقدار و چقدر خوب از منابع مورد استفاده تولید می‏کنیم. اگر محصولات بیشتر یا بهتری از منابع ثابت تولید کنیم. بهره‏وری را افزایش داده‏ایم. همجنین بهره‏وری را افزایش داده‏ایم اگر همان محصولات را با منابع کمتری تولید کنیم. منظور از "منابع" تمامی منابع‏انسانی و فیزیکی است، به عبارت دیگر افرادی که محصولات را تولید یا خدماتی را ارایه می‏کنند و دارایی‏هایی که از طریق آنها افراد می‏توانند محصولات را تولید و خدمات را ارائه کنند.(برتولاک 1997)

بهره‏وری = مقایسه دروندادهای ملموس با برونداده‏های ملموس یک واحد تولیدی است.(کاپلان و کویر 1998)

بهره‏وری توانایی برآوردن نیازهای بازار به کالا یا خدمات با مصرف حداقل منابع کل است. (مرزنگ و رولستاندر 2001)

در نتیجه، معنای بهره‏وری بسته به اینکه در چه زمینه‏ای مورد استفاده قرار گیرد، متفاوت است. مثلاً دیدگاه راهبردی نسبت به بهره‏وری در میان مدیران ارشد، معمولا با دیدگاه عملیاتی متصدیان خطوط مونتاژ متفاوت است. این استدلال نشان می‏دهد که بایستی بهره‏وری مربوط به همان سطح ارائه شود.

 چارچوب نظری پژوهش

از لغات بهره وری و عملکرد به طور متداول در حوزه‏های علمی و تجاری استفاده می‏شود، اگرچه به ندرت تعریف یا توضیح مناسبی از آنها ارایه شده است. در حقیقت این لغات اغلب گیج کننده‏اند و با واژگانی چون کارایی، اثربخشی و سوددهی، مترادف در نظر گرفته می‏شوند (سینک و توتل، 1989؛ چو، 1988؛ سومانث، 1994؛ کاس و لویز، 1993؛ توماس و بارون، 1994؛جکسون و پیترسون، 1999). دستورالعمل‏های سنجش و بهبود نیز اغلب بدون درک واضح از آنچه باید اندازه‌گیری شود و بهبود یابد اجرا می گردند.این رویکرد عمل گرا نسبت به بهبود، فرصت فهم کامل و سپس به حد اکثر رساندن عوامل اساسی و موثر در رقابت پذیری و موفقیت را به سادگی از بین می برد. مطمئنا در محافل علمی، داشتن واژگان و دستور زبان مشترک در تضمین ارتقای درک مشترک، بنیادین و قوی، سودمند است.

 بهره وری؛ در موارد مختلف و سطوح گوناگون، به ویژه در رابطه با سیستم‏های اقتصادی به کار رفته است(تانژن، a2002). چنین استدلال می شود که بهره وری یکی از مهمترین متغیرهای تاثیر گذار بر فعالیتهای اقتصادی- تولیدی است(سینگ و دیگران2000). مثلا «گراسمن» (1993) درباره بهبود بهره‏وری که یکی از مزیتهای کلیدی برای رقابت پذیری در بنگاههای اقتصادی است، چنین اظهار نظر می‌کند: شرکتها بایستی بدانند که یکی از سلاحهای اصلی آنان برای دستیابی به مزیتهای قیمت و کیفیت در رقابت با دیگران، درآمدهای حاصل از بهره‏وری است. علی رغم این حقیقت که بهره وری به عنوان یکی از حیاتی ترین عوامل تاثیرگذار بر رقابت‌پذیری شرکتهای تولیدی درنظر گرفته می‌شود، بسیاری از پژوهشگران معتقدند بهره‌وری در اولویت اول قرار ندارد و کسانی که بر فرایند تولید تاثیر دارند، آن را به دست فراموشی سپرده اند(سینگ و دیگران 2000؛ سینک و توتل، 1989؛برومن، 2004). یکی از دلایل این امر، فقدان توافق مشترک درباره معنای واقعی این واژه است. اگرچه این لغت به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد،اما اغلب درست فهمیده نمی شود، و این امر به نادیده گرفته شدن بهره وری، یا حتی تصمیم گیری بر خلاف آن منجر می شود(تانژن2002؛فورستر،1993). «چو» (1988) معتقد است اگرچه مفهوم بهره وری از مدتها پیش وجود داشته است،اما تعداد قابل توجهی از افرادی که هر روزه درباره بهبود بخشیدن به کارایی واحدهای صنعتی تصمیم گیری می کنند، نمی‌دانند چگونه به این سوال ساده که بهره‌وری چیست پاسخ دهند. بیجورکمن(1991) پیشنهاد می کند که تصمیم گیریهای مربوط به بهبود بهره وری، اغلب براساس عقاید شخصی به جای یک دیدگاه مشترک و عمومی انجام می‌شود.

یک بازنگری نسبتا ساده از ادبیات نشان می دهد:

کسانی که واژه بهره وری را به کار می‌بندند‌، به ندرت آن را تعریف می‏کنند.

از تعابیر متعدد این واژه و همچنین پیامدهایی که بر اثر این اختلافات ایجاد می‏شود، آگاهی کامل ندارند.

برای واژه بهره‏وری تعاریف و رویکردهای لغوی و همچنین ریاضی وجود دارد.

همه اینها نشان می‏دهد بهره‏وری واژه‏ای چند بعدی است، که معنی آن می‏تواند بسته به زمینه‏ای که در آن استفاده می شود، متفاوت باشد . در هر صورت این واژه ویژگی‏های کلی مشترکی را نیز دربر می‏گیرد. در مهندسی صنایع، بهره‏وری به طور کلی به صورت رابطه بین ستانده (مثلا کالاهای تولید شده) به درونداد (مثلا منابع مصرف شده) در فرایند تولید تعریف می‌شود (سومانث، 1994). اگرچه اختلاف نظرهای متعددی درباره همین نسبت اولیه[یعنی برونداد/درونداد] وجود دارد، اما دروندادها و بروندادها اغلب آنقدر "گسترده" هستند که این تعریف از بهره‏وری را مفید می‏سازند.«برنولاک» (1997) توضیح لغوی سودمندی از بهره‏وری ارایه می‏دهد که به تولید مربوط می‏شود: بهره‏وری به این معناست که تا چه حد از منابع مورد استفاده تولیدات خوبی داشته‏ایم. اگر با استفاده از منابع ثابت کالاهای بیشتر یا بهتری تولید کرده‏ایم، یا اگر همان اندازه کالا را با استفاده از منابع کمتری تولید کرده‏ایم، بهره‌وری را افزایش داده‏ایم. «منظور از منابع، تمامی منابع انسانی و فیزیکی است، مثلا افراد تولید کننده کالا یا ارایه دهنده خدمات، همچنین دارایی‏هایی که کارکنان می‏توانند با آنها کالایی را تولید کنند یا خدماتی را ارایه دهند. منابع مورداستفاده شامل زمین، ساختمان، تجهیزات و ماشین آلات ثابت و متحرک، ابزار، مواد خام، اموال و دیگر داراییهای موجود است.»این تعریف دارای دو ویژگی مهم است. اول اینکه، بهره‏وری رابطه بسیار نزدیکی با نحوه استفاده و در دسترس بودن منابع دارد. به طور خلاصه بهره‏وری یک شرکت در صورتی که منابع آن به درستی مورد استفاده قرار نگیرد، یا اگر کمبودی در هر یک از آنها وجود داشته باشد،کاهش می‏یابد. دوم، بهره‏وری به شدت با ایجاد ارزش ارتباط دارد. بنابراین، بهره‏وری بیشتر هنگامی به دست می آید که فعالیتها و منابع در یک فرایند تولیدی به ارزش کالاهای تولید شده بیفزایند. بنابراین می‏توان به این نتیجه مهم دست یافت که به منظور بهبود بهره‌‌وری بایستی ضایعات حذف گردند. وجود ضایعات مخالف بهره‏وری است.

بطور کلی فاکتورهای خلاقیت و رضایت شغلی در خصوص عامل نیروی‏انسانی می‏تواند در افزایش بهره‏وری بسیار موثر باشد به همین دلیل در اکثر واحدها به منظور بالا بردن بهره‏وری سعی در بکارگیری موثر این دو عامل دارند. اما باید توجه داشت که این دو فاکتور می‏توانند در بعضی از واحدها عامل موثری در کاهش یا افزایش بهره‏وری نباشند و بهره‏وری سیستم در ابعاد دیگری مورد بررسی قرار گیرد.

فصل سوم : روش تحقیق

روش شناسی پژوهش

در این پژوهش از  دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده گردیده است . شیوۀ مطالعه کتابخانه‌ای برای تدوین مباحث نظری و ادبیات تحقیق به کار رفته و شیوۀ مطالعۀ میدانی برای گردآوری داده‌های آماری مورد نیاز پژوهش استفاده شده است.

در این پژوهش از روش توصیفی- پیمایشی استفاده و هدف از انجام این نوع پژوهش، توصیف عینی، واقعی، منظم و مدون یک موقعیت (موضوع) ویژه است. داده‌های آماری با استفاده از متد اسپیرمن تحلیل شده اند .

جامعه آماری

جامعه آماری در این تحقیق، شامل کارکنان  خط تولید شرکت کویر   در سال 1385 می باشد .

حجم نمونه

با توجه به آنکه جامعه آماری 90 نفر می‌باشد . در تحقیق فوق از شیوۀ نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده، برای انتخاب نمونه‌ها استفاده شده است. حجم نمونه انتخابی 30 نفر می‌باشد.

ابزار پژوهش  و نحوه  گردآوری داده ها

ابزار گردآوری اولاً از طریق پرسشنامۀ می‌باشد و پاسخگویان، نظرات خود را در قالب طیف لیکرت  ابراز نموده‌اند ثانیاً از طریق جدول اطلاعاتی می باشد (پیوست) .