دانلود مقاله خشخاش

خشخاش یک گیاه علفی یکساله است که از تیر تا مرداد گل می دهد و قرنهاست که کشت و کار می شود.

خشخاش به احتمال زیاد بومی خاورمیانه است ولی امروزه در مناطق معتدل نیمکره شمالی برای دانه های روغنی آن و بعنوان داروی گیاهی و برای تولید تریاک در کشورهای مناطق مدیترانه ای تا کشورهای نیمه حاره آسیا,.

چین و ژاپن کشت می شود.

کشت و کار خشخاش در اروپا و آسیا بنظر می رسد از شرق به غرب بوده است.

ماده خامی که جنبه دارویی دارد ماده شیرمانندی است که در اثر ایجاد بریدگی روی کپسولهای نارس خارج می شود.

منابع اصلی تریاک کشورهای ترکیه (آسیای صغیر), هند, شوروی سابق و چین می باشد.

کپسول های خشک شده ماده خام دارویی در بسیاری از کشورهای اروپایی هستند.

تریاک خام و کپسولهای خشک حاوی الکالوئیدهای بی نهایت سمی هستند که بیش از ۲۰ تای آنها تاکنون شناسایی شده اند.

تریاک حاوی حدود ۱۲ درصد مورفین و کپسولهای خشک خیلی کمتر یعنی ۳/۰ تا ۲/۱ درصد مورفین دارند.

مهمترین الکالوئیدهای تریاک شامل مورفین, نارکوتین,.

پاپاورین, کدئین, تبائین و نارسئین می باشند.

مورفین درد را کاهش می دهد حتی زمانی که داروهای استاندارد تاثیری ندارند و بر مرکز عصبی مسکن است.

کدئین اثرات کشنده درد داروهای متعدد را کاهش می دهد و تمایل به سرفه کردن را متوقف می کند.

پاپا ورین انقباضات عضله شل را تخفیف می دهد.

در داروسازی این الکالوئیدها جزئی از داروها هستند.

مورفین و تریاک خام تابع قوانین بین المللی مواد مخدر هستند و بنابراین تولید آنها و داروهای ساخته شده از آنها تحت نظر دولتها می باشند.

تیرهٔ خشخاش (Papaveraceae) گیاهان این تیره عموماً علفى همراه با شیرابه‌اى شیرى‌رنگ است.

برگ‌هاى آنها متناوب یا قاعده‌ای، به‌ندرت متقابل، ساده یا منقسم به‌صورت دسته‌اى و بدون گوشواره هستند.

گل‌آذین گرزن یا منفرد، هر گل شامل ۲ تا ۴ کاسبرگ یا به تعداد بیشتر، به‌صورت جدا یا به‌ندرت پیوسته و زودافت، داراى چهار تا تعداد زیاد گلبرگ و معمولاً ۴ عدد، تعداد زیادى پرچم، ۲ برچه و یا به تعداد زیاد، پیوسته و به‌ندرت آزاد یا تقریباً آزاد، تخمدان شامل یک تا تعداد زیادى تخمک و میوهٔ آن کپسول است.

شرح خصوصیات مهمترین گونه‌ هاى علف هرز موجود در این تیره به قرار زیر است: گل دختر - شقایق شاخدار شقایق - خشخاش هرز گل عروس بنفش گل دختر - شقایق شاخدار نام علمى: Glaucium corniculatum (L.) Rudolph نام انگلیسى: Black -spot horn poppy, Red horned popy, Redcelandine گیاهچه لپه‌ها تخم‌مرغى کشیده، حاشیهٔ آن داراى لوب‌هاى عمیق و بدون دندانه‌ هستند.

اولین برگ‌هاى حقیقى سه‌گوش، به رنگ سبز روشن و شامل لوب‌هاى مثلثى و نوک‌تیز، برگ‌هاى بعدى داراى بریدگى‌هاى عمیقى که منجر به تشکیل برگ‌هاى شانه‌وش با کرک‌هاى خشن و میخک و سیخک مانند مى‌شود.

گیاهچهٔ این گیاه بزرگتر از گیاهچه‌هاى گونه‌هاى مشابه این جنس است.

گیاه کامل - اندام‌هاى رویشى : گیاهى یک‌ساله، گاهى دوساله، به ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

ساقهٔ آن ساده، کرک‌دار و به رنگ ارغوانى متمایل به آبى است.

برگ‌ها نیز تقریباً هم‌رنگ ساقه، سرنیزه‌اى شکل، و شامل بریدگى‌هاى عمیق که تا وسط برگ ادامه دارند، در نتیجهٔ حاشیهٔ برگ لوب‌دار است.

لوب‌ها باریک و دور از هم هستند.

این گیاه داراى برگ‌هاى روزت نیز هست که دمبرگ‌دار بوده و انتهاء آنها مثلثى شکل است.

برگ‌ها پوشیده از کرک‌هاى پشمى است.

اندام‌هاى این گیاه داراى شیرابهٔ زرد رنگ است.

- اندام‌هاى زایشى: گل‌ها به رنگ قرمز یا نارنجى و همراه با لکه‌هاى سیاه‌رنگى است که در قاعدهٔ آن دیده مى‌شود.

گلبرگ‌ها ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر طول دارند.

میوهٔ این گیاه کپسول خورجین مانند، استوانه‌اى شکل، باریک و ظریف، به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتى‌متر و بیشتر راست و کرک‌دار است.

موسم گلدهى آن نیمه‌هاى اسفندماه تا اردیبهشت ماه است.

محل رشد و پراکنش این علف هرز به‌طور طبیعى در مناطق مدیترانه‌اى مى‌روید و بومى نواحى مرکزى اروپا است.

در ایران نیز بیشتر در مراتع و مزارع دیم به‌ویژه گندم مشاهده مى‌شود و در زمین‌هاى سنگلاخی، زراعى و خشک و به‌خصوص در خاک‌هاى آهکى و بایر قدرت رویش مناسبى دارد.

شقایق - خشخاش هرز نام علمى: Papaver dubium L,Syn.

P.modestum jordan, P.laevigatum M.B,P.

nothum steven, p.

turbinatum D.C نام انگلیسى: Field poppy, Long- headed poppy گیاهچه لپه‌ها سبز رنگ، بسیار کوچک و به طول ۲ تا ۳ میلى‌متر هستند.

برگ‌هاى روزت پوشیده از کرک‌هاى خشن و سیخک مانند است.

اولین برگ‌هاى حقیقى گاهى مثلثى شکل که بعداً به‌صورت سه قسمت با دندانه‌هاى سینوسى تا لوبدار شکل مى‌گیرد.

گیاه کامل - اندام‌هاى رویشى : گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

ساقهٔ آن منشعب و در بخش‌هاى پائین کرک‌دار است و تراکم کرک‌ها در بخش‌هاى بالائى کمتر است.

برگ‌هاى این گیاه دمبرگ‌دار، در بخش‌هائى از طول ساقه بدون دمبرگ، ساده یا دوشانه‌ای، با قطعات سرنیزه‌اى شکل تا باریک و پوشیده از کرک‌هاى نرم و خوابیده هستند.

- اندام‌هاى زایشى : گل‌ها به رنگ قرمز روشن، گاهى توأم با لکّه‌هاى سیاه‌رنگ بوده و نسبتاً بزرگ هستند.

گلبرگ‌هاى این گیاه مدوّر، کاسهٔ گل پوشیده از کرک‌هاى تار مانند، بساک‌هاى پرچم بنفش رنگ و دمگل‌ها به‌طور متراکم پوشیده از کرک هستند.

میوهٔ این گونه کپسول، چماقى شکل، طول آن چندین برابر عرض و بدون پرز مى‌باشد.

بذرها کلیوى شکل، به طول تقریبى ۷/۰ تا ۸/۰ میلى‌متر به رنگ ارغوانى متمایل به سیاه و داراى سطحى مشبک شبیه کندوى زنبور است.

هر گیاه قادر است حدود ۱۸،۰۰۰ بذر تولید کند.

موسم گلدهى این گیاه اردیبهشت تا خردادماه است.

محل رشد و پراکنش این علف هرز بیشتر در زمین‌هاى خشک و بایر مشاهده مى‌شود و خاک‌هاى لومى و حاصلخیز را ترجیح داده و معمولاً در زمین‌هائى با بافت سنگین و آهکى رشد مى‌کنند.

این گونه در مراتع و مزارع غلاّت به‌عنوان علف هرز مى‌روید.

گیاهچه لپه‌ها سبز رنگ، بسیار کوچک و به طول ۲ تا ۳ میلى‌متر هستند.

گیاه کامل - اندام‌ هاى رویشى : گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

گیاهى یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

گل عروس بنفش نام علمى: Roemeria hybrida (L.) DC نام انگلیسى: Violet horned poppy گیاهچه لپه‌ها نخى شکل و طویل، اولین برگ‌هاى حقیقى ابتدا خطى و سپس به‌صورت شانه‌اى با قطعات خطى و باریک درمى‌آیند یا آنکه برگ‌ها به‌طور کامل لوب‌دار مى‌شوند و لوب‌هاى آن عمیق، باریک و خطى هستند.

گیاه کامل - اندام‌هاى رویشى : گیاهى است یک‌ساله، ایستا، به ارتفاع ۲۰ تا ۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثیر مى‌یابد.

ساقهٔ آن باریک و برگ‌ها ۱ تا ۳ بار شانه‌اى با قطعاتى باریک و خطّی، با نوک کند یا تیز (اکثراً انتهاء لوب‌دار خاردار) و داراى شیرابه‌اى زردرنگ هستند.

- اندام‌هاى زایشى : گل‌آذین منفرد و گل‌ها بنفش‌رنگ همراه با لکه‌هاى تیره‌تر و به طول ۵/۱ تا ۳ سانتى‌متر هستند.

میوهٔ خورجین، به طول ۵ تا ۷ سانتى‌متر و قطر ۲ تا ۳ میلى‌متر که به شکلى پراکنده پوشیده از کرک‌هاى زیر و سیخک مانند است.

بذرها به رنگ خاکسترى مایل به سبز برّاق، قلوه‌اى شکل، بدون کرک و غده، به طول ۱ و عرض ۵/۰ میلى‌متر که سطح آنها به‌طور منظم مشبّک و نافذ بذر به رنگ قهوه‌اى است.

موسم گلدهى این گیاه اردیبهشت تا تیرماه است.

محل رشد و پراکنش این علف هرز به‌طور عمده در خاک‌هاى کم و بیش سنگین و سنگلاخى و در شرایط آب و هوائى خشک مى‌روید.

گیاه بالا از جمله علف‌هاى هرز مزارع غلاّت و مراتع محسوب مى‌شود.

آشنایی با خشخاش و آلکالوئیدهای مهم آن به منظور تهیه تریاک کشت می شود.

ولی در کشور ما و هندوستان بیشتر از وارتیه Album استفاده می شود.

وارتیه اخیر نه تنها برای استخراج تریاک مفید می باشد بلکه کپسول نارسی یا رسیده آن در مداوای بیماری ها غالباً مورد استفاده قرار می گیرد ایخشخاش دارای دو واریته اصلی و Album و Nigrum است.

از وارتیه های دیگر آن می توان Glebrum و Setigerum را نام برد که بیشتر ن رقم که یکی از مهمترین وارتیه های خشخاش به شمار می آید دارای گلهای درشت و زیبا به رنگ سفید می باشد که در سطح گلبرگهای آن تزیینات ظریفی به صورت خطوط مثبت از رنگهای قرمز و بنفش دیده می شود.

کشت خشخاش در مناطق معتدل و نسبتاً مرطوب نتیجه مطلوبی می دهد ولی موقع تیغ زدن میوه ها نباید با فصل باران منطبق باشد زیرا باران شیره حاصله از گرز را می شوید.

مناطق سرد و بسیار مرطوب نیز برای زراعت آن مناسب نمی باشد.

از تریاک به دست آمده از خشخاش آلکالوئیدهای مختلفی به دست می آید که از نظر ماهیت شیمیایی می توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود:‌ ۱- مشتقات فنانترون شامل مورفین، کدئین و بتائین که محرک عضلات صاف بوده و استعمال ممتد آنها اعتیاد تولید می کند.

۲- مشتقات ایزو کینولین شامل پا پاراورین، نارکوئین، نارسئین و بیشتر آلکالوئیدهای دیگر تریاک است که وقفه دهنده عضلات صاف می باشد و اعتیاد تولید نمی کنند.

ولی باید متذکر شد که عمل آلکالوئیدهای فوق روی دستگاه عصبی مرکزی تابع دسته بندی بالا نیست.

کاملترین اطلاعات در مورد تریاک تریاک چیست و چگونه بدست می آید؟

تریاک به شکل ماده قهوه ای تیره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستیک وجود دارد.

تریاک شیره الکالویید داری است که از تیغ زدن گرز خشخاش (تصویر شماره 1) و لخته شدن شیره خشخاش نارس بدست می آید.

تخمدان حاوی دانه های خشخاش، بیضی شکل است که گلبرگهای صورتی رنگ دارد.

وقتی این گلبرگها رو به پژمردگی می رود، با تیغ زدن تخمدان نارس، عصاره شیری رنگی شروع به تراوش می کند که در مجاورت هوا به صورت (دلمه) شده پس از گذشت یک شبانه روز به رنگ قهوه ای و گاهی سیاه در می آید و به حالت صمغی چسبیده بر جدار خارجی تخمدان باقی می ماند که آن را تراشیده و جمع آوری می کنند.

این گیاه را در انگلیسی ((Papaver Somniferom)) و خشخاش را ((Poppy)) و در فارسی کوکنار و دانه های خشخاش را به انگلیسی ((Poppy Seeds)) و صمغ جمع آوری شده را تریاک که از تریاکا (Theriaca) یونانی گرفته شده و در عربی افیون، ابیون، تریاق، دریاق و در انگلیسی ((Opium)) می نامند، ابیون یا افیون نیز از ریشه یونانی اپیون ((Opion)) اقتباس شده است.

تاریخچه تریاک بوته خشخاش از گیاهان آسیای صغیر بوده است.

(مارسل گرانیرد وایه) (Marcel Granin Doyeux) معاون سابق بخش کنترل مواد مخدر در سازمان ملل متحد، متخصص و دارو شناس و نزوئلایی در این باره گفته است که: (در لوحه های سومری متعلق به سه یا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح مطالبی پیرامون گیاه تریاک نوشته شده و آن را (گیاه شادی بخش) نامیده اند.

متون آشوری، مصری و یونانی در مورد استفاده تریاک در زمانهای قدیم مطالب بسیاری دارند).

در کتاب ادیسه هومر آمده است که (النا) (Elena) همسر شاه (منلائو) شربتی به (تلماکو) (Telemaco) داد.

از جستجوی بی حاصل پدر غمگین بود، (مروفه) (Morfer) خدای رویا و خیال در داستانهای اساطیری یونان – گل خشخاش بدست می گیرد.

هرودت، ارسطو و هیپوکرات در کتابهایشان از تریاک بسیار سخن گفته اند.

زنان مصری از شربت تریاک برای فرونشاندن خشم و تسکین غم استفاده می کرده اند، از زمان (ارسطو) تا (ویرژیل) شاعر رومی و دیگر نویسندگان یونان و رم همواره از خشخاش و تریاک سخن گفته اند.

صحبت از آن، در قرون وسطی نیز ادامه یافت.

برخی مطالعات نشان می دهد، این ماده در قرن هشتم (میلادی) در هند رایج شده و عده ای عقیده دارند، سابقه استفاده از آن در هند به دروازه قرن قبل از لشکر کشی اسکندر مقدونی می رسد.

گیاه خشخاش به نظر می رسد اولین ترکیب دارویی تریاک در قرن 16 میلادی به دست آمد و آن را به نام کاشف سوئیسی اش نامیدند که دکتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para cel si), (Dr.

Paracelsus) یک پزشک انگلیسی به نام توماس سیدنهام (Thomas Sydenham) که افلاطون انگلستان نامیده شده، نیز در قرن هفدهم م.

داروی جدیدی را با تریاک تهیه کرد.

در قرن نوزدهم م.

بسیاری دیگر از فرآورده های آن ( مورفین ، کدئین و...

) کشف گردید.

گیـــــاه خشخاش از ناحیــــــه آسیای صغیر به یونان منتقـــــل شده، اگـــــر چه در بعضـــی منــــابع آمــــده است که در اروپـــــا مجـــــارها اولین ملتی هستند که با گیاه خشخاش آشنا شده اند و گیاه شناسان این کشور، این آشنایی را از هزار و دویست سال قبل از میلاد به بعد می دانند.

ولی هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی که احتمالا 600 سال قبل از میلاد می زیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد می کند که در باغهای شهر روم کشت می شده و چون یونانیان زمان سقراط یعنی حدود چهار صد سال قبل از میلاد از تاثیرات طبی تریاک سخن گفته اند، می توان گفت که حداقل آشنایی یونانیان با تاثیرات طبی مخدرها به چند صد سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد.

گیاه خشخاش بقراط در چهار صد سال قبل از میلاد مسیح و نئوفراست در همان تاریخ از تریاک برای درمان اسهال و رفع درد استفاده می کرده اند.

از نوشته های پاپیروس بر می آید که مصری ها از زمانهای قدیم (اپیوم) استعمال می کرده اند و اسم (Thebaica) مشتق از شهر (Thebes) است که در آنجا خشخاش نیز می کاشتند.

در ژاپن تا قرن پانزدهم میلادی گیاه خشخاش کشت نشده بود، در دایره المعارف بریتانیکا آمده که تریاک در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح در چنین کشت می شده و به وسیله ترکها و عربها در قرون 6 و 7 به چین برده شده و تا قرن هفدهم میلادی برای تسکین دردها و به طور محدود مورد استفاده بوده است.

در قرن هیجدم م.

مصرف دارویی تریاک در دنیا حدود 1700 تن بود.

تریاک خام (طبیعی) به صورت گلوله، چانه، قرص، قالبی، آجری و حتی به صورت پودر عرضه می گردید و در قدیم برای تسکین درد به طور مایع و جامد استفاده می شده است.

در ایران، پزشکان عالی قدری مانند شیخ الرییس ابوعلی سینا (370 – 427 ه.

ق) و ابوبکر محمد بن زکریای رازی (251- 313 ه.

ق) از تریاک در مواد گوناگون بیماری ها استفاده کرده اند و در اشعار شعرایی که پس از این دو دانشمند می زیسته اند، به موارد طبی تریاک اشاراتی شده است.

اگر چه خوردن تریاک در چیــــن معمول بود، ولی دود کردن و کشیدن تریاک از آمریکای شمالی به چین رسید و رایج گردید.

بعضی از مــــردم تــــریاک را با توتون مخلوط می کردند، و بزودی کشیدن تریاک به حدی بین مردم گسترش یافت و عمومی شد که حتی به درباریان هم سرایت کرد و به عنوان یک مشکل بزرگ اجتماعی چین در آمد که در سال 1729 م.

توسط امپراطور (یانگ چینگ، 1735 – 1723 م.) ممنوع اعلام شد.

فروش و کشیدن تریاک ممنوع گردید و موقتا به تجارت تریاک لطمه زد.

با وجود این لطمه، کمپانی انگلیسی هند شرقی به کشت تریاک در ایالت بنگال هند ادامه داده و آن را در سال 1775 م.

به وسیله (نارکی وارن هستینگ) که از صورت یک کارمند ساده به حکمرانی کلیه املاک انگلیس در هند رسیده بود، در انحصار خود گرفت و او این ماده را با نرخی ارزان و مقدار فراوان عرضه می کرد.

کمپانی ، خود مستقیما در چین فعالیت فروش نداشت و تریاک را به بازرگانان بزرگ و خصوصی چین در ساحل تحویل می داد و بازرگانان یاد شده آن را در بازارهای چین به فروش می رساندند، و در ازای فروش تریاک، طلا و نقره و گاهی هم چای، کتان، ابریشم به نمایندگان کمپانی تحویل می دادند.

مقدار تریاکی که کمپانی یاد شده در سال 1729 م.

به چین داده، 200 صندوق بود که در سال 1767 م.

به 1000 و در سال 1820 م.

به 10000 و از 1830 تا 1838 م .

به 40000 صندوق افزایش یافت.

در ماه مارس 1839 م.

امپراطور وقت، (لین چه هسو) را که مردی قاطع بود به کانتون فرستاد و او پس از گفتگوهای بی نتیجه با تجار خارجی و چینی دستور داد بیش از 20000 صندوق که حاوی حدود یک میلیون و نیم کیلو تریاک بود، مصادره شود.

صندوقها را به ساحل بردند و (لین) شخصا در میان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشی که 20 روز روشن بود.

به موازات انگلیس ها و همراه با آنها پرتغالیها و دیگر کشورهای غربی حتی ایالات متحده آمریکا از ترکیه و هند تریاک تهیه کرده و به تجارت آن در چین می پرداختند.

مشکل تریاک سرانجام منجر به جنگهای تریاک در سالهای 42- 1839 م .

و 60- 1856 م.

شد.

در فاصله جنگ های اول و دوم، تجارت تریاک در چین از 50000 به 60000 صندوق افزایش یافت.

در ســــال 1907.

(چینگ) توانست جلوی ورود تریاک را به داخل چین بگیرد و تا سال 1917 م.

ورود تــریاک از هند به چین ممنوع بود ولی چینی ها خود مبادرت به کشت خشخاش در داخل کشورشان کردند.

با وجود ممنوعیت هـــای فرمانروایان چین، در اوایل جنگ جهانی اول باز هم بیش از هفتاد میلیون کیلو تریاک وارد چین شد.

گویا در سال 1937 م.

حدود 4 میلیون نفر چینی به تریاک معتاد بوده اند که نامشان ثبت شده بود و در سال 1938 م (مائو) رهبر حزب کمونیست چین می شود.

در دهه های 1940 تا 1980 م مبارزه شدید علیه اعتیاد و درمانهای اساسی و گسترده برای معالجه اعتیاد در چین جریان داشته و این کشور تجربیات با ارزشی در این زمینه دارد.

هم اکنون در ناحیه یونتان در جنوب غربی چین که در مجاورت برمه، لائوس و تایلند (مثلث طلایی) قرار دارد، کشت خشخاش برای استفاده دارویی مجاز است و همین امر موجب بقای اعتیاد در این ناحیه شده و ضمنا گزارش شده تریاک از این منطقه تا حدودی به صورت غیر قانونی از بنادر چین به هنگ کنگ و غیره قاچاق می شود.

تاریخچه تریاک در ایران در ایران کشت تریاک در دوره سلسله صفویه برای مصرف داخلی که در ایران گسترش سرسام آوری داشته، تا حدی که بعضی از پادشاهان این سلسله هم معتاد بودند، ولی با دقت در اشعار شعرای پیش از این تاریخ گویا ایرانیان پیش از این دوره هم تریاک خواری داشته اند.

تاورنیه و شاردن که در زمان صفویه از ایران دیدن کرده اند، می نویسند: (خوردن تریاک و کوکنار در ایران رایج است).

فریر (Freyer) طبیب و جراح کمپانی انگلیسی هند شرقی که در سال 1087 ه.

ق از ایران دیدن کرده، در سفر نامه خود می نویسد: "ایرانیها هر وقت بخواهند کیفور شوند، تریاک مصرف می کنند" و اضافه می نماید: " که معتادین می توانند مقدار زیادی از این ماده مصرف کنند بدون آنکه ناراحتی پیدا نمایند و آنها حالتی شبیه به مستی پیدا می کنند و در بین آنان ضرب المثلی وجود دارد که می گویند: در کرمان از هر سه نفر چهار نفرشان تریاکی هستند".

استعمار انگلیس پس از به زانو در آوردن هند، بر آن شد که میان لندن و هندوستان خط ارتباطی تلگراف برقرار کند و برای این هدف می بایست از ایران بهره می گرفت.

بنابراین، موضوع را به ناصر الدین شاه گوشزد کرد و آن را عملــی ساخت و از این رو سیم بانان و کارگران هندی خط ارتباطی، از بزرگترین عوامل گسترش و آمــــوزش تریاک کشی در ایران گردیدند و خراسان دروازه تریاک کشی شد، به طوری که از سال 1230 ه.

ش پیشقراولان قاچاقچیان این ماده مخدر در لباس دراویش هندی در خراسان و کرمان پراکنده شدند و به تریاک کشی پرداختند.

این سوداگران انگلیسی بودند که از یکسو به طور غیر مستقیم سعی در تشویق کشت و تولید بیشتر تریاک نموده و از سویی دیگر تریاک کشی را در سطح گسترده ای در سراسر ایران گسترش دادند تا بتوانند سلطه خود را در کشور های تحت استعمار بیشتر کنند.

بنابراین همراه با رشد استعمار در جوامع در حال توسعه، کشت خشخاش و اعتیاد به تریاک نیز در روستــاهای ایران متداول گشت و خرید و فروش آن معمول گردید و از آنجا که انگلیسی ها تریاک ایران را به قیمت خوبـــی می خریدند، کشاورزان دست از کاشت گندم و دیگر محصولات کشاورزی کشیدند و قسمت زیادی از کشتزارهای گندم را به کشت خشخاش اختصاص دادند، به طوری که تریاک به صورت یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی ایران در آمد.

ماژوری نومی مورخ انگلیسی در این مورد در کتاب (شرق میانه) می نویسد: " از 26 ولایت ایران در 18 ولایت آن تریاک کاشته می شود و.

از طرفی برای کشت خشخاش کشاورزان و کارگران هنگام گرفتن شیره خشخاش از آن می خوردند و به آن عادت می کردند.

سرانجام در 1329 ه.

ش رژیم وقت به منظور کنترل تریاک و در واقع حفظ منابع مادی خود قرارداد "انحصار تریاک" را به تصویب می رساند.

هر چند این قانون ظاهرا در جهت کاهش میزان مصرف این ماده و مبارزه با آن وضع گردیده بودن ولی عملا مردم را به تریاک کشی دعوت و تشویق می نمود، زیرا در بخشی از این قرارداد مقرر گردیده بود که دولت موظف است سوخته تریاک را پس از مصرف، جمع آوری کند و در ازای هر مثقال سوخته تریاک مبلغی هم به عنوان حق الزحمه به تحویل دهنده پرداخت نماید.

بدین گونه ملاحظه می گردد که چگونه استعمار خارجی و ایادی داخلی آن در تار و پود این ملت رخنه می کنند و مردم را به اسارت مواد مخدر در می آورند.

در سالهای جنگ جهانی دوم و پی از آن قاچاق مواد افیونی و اعتیاد به آن رواج بیشتری پیدا می کند، تا آنکه در سال 1334 ه.

ش قانون منع کشت خشخاش و جلوگیری از مصرف غیر طبی تریاک از تصویب مجلس گذشت و در سال 1348 دولت وقت، قانون منع کشت خشخاش را لغو کرده و قانون کشت محدود خشخاش و سهمیه کوپن تریاک را جایگزین آن نمود.

ولی کلیه اقدامات دولت وقت، ظاهری بود و رژیم نه تنها سعی جدی در از بین بردن و حتی محدودیت آن اعمال نمی داشت، بلکه عوامل استعمار خارجی و داخلی نیز به نوعی در گسترش اعتیاد می کوشیدند.

آنچه قابل ذکر می باشد این است که در سال 1311 ه.

ش.

(زمان سلطنت رضا خان) هشت شیره کش خانه به طور رسمی در محله باغ فردوس کنونی دایر بود که نام آنها را دارالعلاج یا شفا خانه گذاشته بودند!!

خلاصه آنکه استعمال تریاک در دوران قاجاریه، در زمان خاندان (پهلوی) گسترش یافت و علاوه بر تریاک، مصرف هرویین نیز معمول شد که این ماده را در حدود سال 1960 م.

(1339 ه.

ش) یک دارو ساز ایرانی از آلمان به ایران آورد.

پیشینه گیاه خشخاش در دنیای باستان حال جای این پرسش است که از چه زمانی استعمال مواد مخدر آغاز شده است ؟

به طور کل بیشتر مواد مخدر موجود از تریاک به دست می آید که آن نیز محصول گیاه خشخاش است.

پس می توان عمر کشت خشخاش را با عمر شناسایی تریاک و مواد مخدر توسط انسان برابر دانست " این گیاه دارای تاریخچه مبهمی است.

گروهی از از محققین کشاورزی معتقدند که این گیاه به طور طبیعی تکامل یافته است.

بعضی را عقیده بر این است که انسان با انتخاب و پرورش نوع خوب آن باعث تکامل این گیاه به صورت امروزی آن شده است عده ایی نیز بر این باور دارند که تغییر شرایط آب و هوا در ارتفاعاتی که این گیاه می روید باعث تکامل آن شده است.

امروز این عقیده بیشتر مورد توجه می باشد".(2) گیاه خشخاش که هم اینک به فراوانی و گستردگی در کشور همسایه، افغانستان و یا چنانکه در خبرها می خوانیم و می شنویم که به صورت غیر قانونی در کرمانشاه و بم (و شاید مناطق دور از نظارت در کشورمان) کشت می شود، گیاهی است که عمر آن هم پایه با تمدن بشری است.

و جز معدود تمدن های کهن نظیر ایران و چین در بقیه تمدن های باستانی با نشانه هایی از این گیاه روبرو می شویم.

ولی کدام تمدن و در چه زمانی به این گیاه و خواص آن دست یافتند برای ما مشخص نیست "مهم آن است که بشر ما قبل تاریخ با این گیاه آشنایی داشته است.

گیاه شناس قرن نوزدهم جورج واتز عقیده داشت که انسان تدریجاً به خواص این گیاه پی برده است.

او حدس می زند که انسان های قدیم پیش از مصرف این گیاه ...

و قبل از پی بردن به خواص دارویی آن بی گمان از زیبایی گل آن لذت می برده اند"(3) ولی باید تاریخ تریاک را به عنوان دارو و مسکن از تاریخ تریاک و مواد مخدر جدا دانست.

در دنیای باستان همانند امروزه از تریاک به عنوان دارو استفاده می کردند چنانکه امروزه بیست و چند داروی مسکن از مشتقات تریاک تولید و در داروخانه ها عرضه می شود.

"احتمالاً تریاک نخستین دارویی بوده که انسان آن را کشف کرده است و چون یافتن آن در طبیعت به سادگی ممکن است بی گمان پیش از دست یافتن به الکل که تهیه آن احتیاج به آگاهی از عملکرد تخمیر دارد، به تریاک دست یافته بوده است" (4) چنان که می نماید " در دنیای قدیم از مصرف نادرست و بی رویه تریاک خبری نیست و به کار بردن آن تا قرن 12 میلادی جز برای معالجه بعضی بیماری ها و تسکین درد معمول نمی باشد"(5) نمونه هایی بر این مدعا: - در پزشکی مصر باستان " تریاک در 700 روش درمانی توصیه شده است.

یک بخش از نوشته های اخیر به نسخه هایی برای آرام کردن کودکان بد خلق تخصیص داده شده است."(6) ( شیوه ایی که هم اینک در بعضی از روستاهای ایران برای آرام کردن کودکان ونوزادان نا آرام از آن استفاده می شود ) - در تمدن باستانی آشور: در اسناد طبی آشوری ها از 115 ترکیبات دارویی گیاهی، چهل و دو نوع مربوط به ترکیبات تریاک بوده است.

- پزشکان یونان باستان به خواص آرام بخش و خواب آور تریاک اشاره کرده اند " ولی هیچ یک درباره تأثیر این دارو بر مغز چیزی ننوشته اند.

ولی دیاگورس فیلسوف شهر ملوس (یونان باستان) از خطرات و دام های نامرئی این ماده کاملاً آگاه بوده است.

او در سه قرن (قبل از میلاد) توصیه می کند: بهتر است انسان درد را تحمل کند تا اینکه معتاد به تریاک شود"(7) - خشخاش در امپراطوری روم نیز شناخته شده بود و چنان مقدس شمرده می شد که طرح آن بر یک روی سکه امپراتوری روم حک شده بود" رومی ها نه تنها تریاک را مسکن دردها و یک داروی مذهبی می پنداشتند بلکه آن را یک زهر سهل الوصل نیز می دانستند که بهترین دارو برای خودکشی بدون درد بوده است."(8) - اعراب نیز تریاک را از دوران مصریان به عنوان مسکن دردها می شناختند و " آنها بودند که نخستین بار تولید و تجارت تریاک را به شکل یک صنعت بزرگ سامان دادند"(9) نویسنده کتاب " تاریخ تریاک " ( مارتین بوت ) سعی دارد اعراب و مسلمانان را نخستین کسانی معرفی کند که به تجارت تریاک دست یافتند ولی باید در نظر داشت که مسلمانان زمانی به این کار مبادرت ورزیدند که تنها مورد استفاده این ماده مصارف دارویی و پزشکی آن بوده است و نه مصارف غیر پزشکی و اعتیاد آور آن.

چرا که " تاریخ اعتیاد به معنای امروزی آن فراتر از دو سه قرن اخیر نمی رود" (10) و اما اولین آثار و نشانه های گیاه خشخاش کجا و مربوط به چه زمانی است؟

" باقی مانده هایی از کشت خشخاش مانند دانه ها و کپسول هایی که از چهار هزار(سال) قبل از میلاد در دهکده های سویس به دست آمده و بررسی گیاه شناسان بر روی این نمونه ها نشان می دهد که انسان آن را پرورش داده است" (11) و این قدیمی ترین نمونه گیاه خشخاش است.

ولی اولین نمونه تریاک "از مقبره چا (CHA) در مصر به دست آمده است که تاریخ آن به 15 قرن قبل از میلاد می رسد"(12) بررسی تمدن های باستانی نشان می دهد که در حدود 3400 سال قبل از میلاد مردم نواحی سواحل دجله و فرات (تمدن سومری) در زمین های پست بین النهرین خشخاش را پرورش می دادند و علاوه بر این تریاک را نیز می شناختند." سومری ها که نخستین کشاورزان تاریخ بشر بودند و نیز اولین تمدن دنیا را تشکیل دادند در خط علامتی خود "هال" و "جل" را برای خشخاش به کار می بردند که معنی آن گیاه خوشحال بوده است" (13)