دانلود تحقیق رنگرزی الیاف و نخ

رنگرزی حرفه ای است قدیمی که تاریخ مشخص آن روشن نیست، ولی یای از افتخارات فرش دستباف ایران، رنگ آن و در نتیجه اساتید رنگرز است که به طریق تجربی و طی عملیات زیاد به دستاوردهایی رسیده و آن را گنجینه مهارتهای خود قرار دادند.

باید گفت با درک انسان از اسرار نهفته ای که در درون فعل و انفعالات شیمیایی در فرایند رنگرزی انجام می شود دیگر این مقوله علمی است که پی بردن به آن نیاز به کاوش های تئوری و عملی در رابطه با ساختمان شیمیایی الیاف و رنگ و سپس چگونگی تاثیر پذیری آنها بر یکدیگر دارد.

مواد شیمیایی که از آنها به نام رنگزا یاد می شود گروهی از مواد هستند که می توانند در شرایط مشخص رنگرزی، الیاف را رنگین نمایند.

این مواد در گروههای طبیعی و مصنوعی دسته بندی می شوند که هریک به نوبه خود امتیازات و اشکالات خود را دارند.

زمانی فقط رنگرزی با استفاده از رنگزا های طبیعی انجام می شد ولی امروزه با معرفی رنگزاهای شیمیایی به بازار و سهولت کار، آشنایی به روش کار با هر دو گروه اجتناب ناپذیر است.

لذا با درک اهمیت موضوع به خصوص برای قشر جوانی که تازه وارد این حرفه می شوند بحث تئوری و عملی که روشنگر کم و کیف کار باشد ضروری است.

این کتاب توسط خانم نسرین صدری تدوین و توسط خود ایشان در قطع.......

در سال 1381 و در یکهزار نسخه چاپ شده است.

مطالب موضوعی تا حدود زیادی در رابطه با اهداف استانداردهای آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه ای جهت هنرجویان رشته رنگرزی تهیه شده و در گردآوری مطالب از منابع معتبر ایرانی و خارجی و همچنین نظرات اساتید این رشته بهره گیری شده است.

کتاب مشتمل بر مقدمه، پیشگفتار و شانزده فصل در 287 صفحه مباحث مرتبط با رنگرزی انواع الیاف و نخ مورد مصرف در فرش و سایر زیراندازها و دست بافتها را ارائه نموده است.

فصول کتاب تحت عناوین الیاف، رنگ، مواد رنگزا، رنگزاهای متداول مصرف در رنگرزی، ماشین ها و حمام های رنگرزی الیاف و نخ، رنگرزی، عملیات قبل از رنگرزی پشم، رنگزاهای مصنوعی مختلف مناسب الیاف طبیعی، رنگرزی پشم با چند نوع رنگزای گیاهی، عملیات پس از رنگرزی پشم، رنگرزی سایر الیاف طبیعی، آزمایشگاه، رنگرزی طبق نمونه، رنگرزی در حجم کوچک، ثبات رنگ در رنگرزی و آب در رنگرزی می باشند.

در کنار رنگرزی الیاف و نخ ( پشم، ابریشم و پنبه ) سعی شده است روش های رنگرزی و متداول با انواع رنگزاها ی طبیعی و شیمیایی مورد بحث قرار گرفته و جنبه های مثبت و منفی هر گروه مورد بررسی قرار گیرد.

آمار صادرات 6 ماهه اول سال 1383 در بخش فرش و صنایع دستی براساس نتایج حاصله از آمار مقدماتی گمرک جمهوری اسلامی ایران، در شش ماه اول سال 1383، مقدار 2/13 هزار تن انواع کالای صنایع دستی به ارزش 8/236 میلیون دلار صادر گردید ه که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 9/30 درصد و از نظر ارزش 1/10 در صد کاهش را نشان می دهد.

متوسط قیمت هر کیلو کالای صنایع دستی حدود 96/17 دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل حدود 30 درصد افزایش را نشان می دهد.

سهم وزنی و ارزشی بخش فرش و صنایع دستی از کل صادرات غیر نفتی کشور به ترتیب 16/0 در صد و 8درصد بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی حدود 11/0 و از نظر ارزشی 5/2 در صد کاهش داشته است.

مهمترین کالای صادراتی این بخش شامل فرش دستباف با 2/88 در صد سهم ارزشی و 9/208 میلیون دلار ارزش صادرات بوده است.

صادرات فرش دستباف در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی 1/4 در صد و از نظر ارزشی حدود 8/10 درصد کاهش داشته است.

متوسط قیمت صادرات فرش دستباف برای هر کیلو در شش ماهه اول سال 1383 برابر 9/24 دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 7 درصد کاهش را نشان می دهد.

بعد از فرش دستباف، مهمترین کالای صادراتی این بخش در شش ماهه اول سال 1383، فیروزه و سنگهای قیمتی با 2/4 در صد سهم و 10 میلیون دلار صادرات بوده است.

طراحی میز بافت مسعود ماجد فارغ التحصیل رشته کارشناسی فرش و عضومرتبط انجمن مقدمه در کارگاه های آموزش بافت قالی، گلیم، گبه و دستبافت هایی از این قبیل که عموما از دارهای بافت کوچک استفاده می کنند، معمولا دارها برروی چهار پایه هایی گذاشته و سر آنها را به دیوار های اطراف کارگاه تکیه می دهند و به علت محدودیت فضای اطراف کارگاه و وجود در و پنجره تنها از تعداد محدودی دار می توان استفاده کرده و فضای میانی کارگاه بلا استفاده می ماند.

همچنین بافندگان در هنگام بافت باید رو به دیوار و پشت به یکدیگر قرار گیرند.

جهت برطرف شدن این مشکلات و استفاده بهینه از فضای کارگاه می توان از میز بافت استفاده نمود.

این میز دارای طرحی ساده است و از مزایای متنوع و زیادی برخوردار می باشد که یکی از آنها ایجاد نظم و انضباط در محیط کارگاه آموزشی می باشد.

در ادامه ابعاد، اندازه و مزایای استفاده از این میز به طور مفصل تشریح گردیده است.

نمای ظاهری و ابعاد میز بافت: این میز که طرح آن را در زیر مشاهده می کنید تشکیل شده است از یک میز چهارپایه چوبی به ارتفاع 80، عرض 80 و درازای 160 سانتی متر، و یک خرک چوبی به ارتفاع 50 و درازای 160 سانتی متر که بر روی این میز سوار می شود.

ابعاد و اندازه های این میز به گونه ای می باشد که در هر طرف آن 2 عدد دار بافت 50×70 سانتی متر می توان قرار داد و در مجموع چهار بافنده می توانند به راحتی بر روی این میز به طور همزمان مشغول به کار شوند.

دو عدد کشو در هر طرف میز قرار دارد و برای هر بافنده یک کشو اختصاص داده شده است که بافنده می تواند وسایل و ملزومات خود را در آن قرار دهد.

طراحی این میز به صورتی است که خرک از روی میز قابل جدا شدن می باشد و در چهار طرف سطح میز حفره هایی ایجاد شده و پایه های خرک در آن قرار می گیرد.

در صورت لزوم، به راحتی می توان خرک را از روی میز برداشته و از سطح میز جهت کاربردهای مختلف دیگر بهره برد.

چگونگی قرار گرفتن دار بر روی میز، پایه های دار در پشت لبه هایی که در دو سر میز زده شده است قرار گرفته و به واسطه شیب مناسب خرک دار به صورت شیب دار قرار می گیرد که این حالت جهت تسلط بافنده برای بافت امری لازم است.

همچنین وجود دو زائده در بالای خرک علاوه بر اینکه باعث می شود سردارها که در دو طرف میز بر روی خرک قرار می گیرند به هم برخورد نکند، مکان مناسبی جهت قرار دادن خامه ها (پشمهای بافت) و ابزار و وسایل اضافی فراهم کرده است.

با قرار گرفتن این میز در کارگاه امکان بهره برداری هر چه بیشتر از فضای کارگاه فراهم می شود و بافندگان به جای اینکه در اطراف کارگاه بنشینند و دارهای خود را به دیوار های اطراف کارگاه تکیه دهند، دور میز و در وسط کارگاه نیز می توانند بنشینند و همین امر باعث ایجاد نظم و ترتیب در محیط کارگاه و جلوگیری از به هم ریختگی ابزار و وسایل می شود.

چگونگی قرار گرفتن بافنده در پشت میز: جهت نشستن بافنده در پشت میز از چهار پایه هایی با ارتفاعی حدود 60 سانتی متر استفاده می شود و در حالت مناسب تر می توان از نیمکتهایی جهت نشستن بافندگان در پشت میز استفاده نمود که مسلما نشستن بافندگان بر روی نیمکت که دارای تکیه گاه می باشد جهت بافت قالی بسیار مناسب تر از چهار پایه می باشد و بافنده در حین بافت دچار کمر درد و عوارض دیگر نمی گردد.

معرفی کتاب رنگرزی الیاف و نخ (پشم، ابریشم، پنبه) تدوین: نسرین صدری(عضو انجمن) رنگرزی حرفه ای است قدیمی که تاریخ مشخص آن روشن نیست، ولی یای از افتخارات فرش دستباف ایران، رنگ آن و در نتیجه اساتید رنگرز است که به طریق تجربی و طی عملیات زیاد به دستاوردهایی رسیده و آن را گنجینه مهارتهای خود قرار دادند.

زمانی فقط رنگرزی با استفاده از رنگزاهای طبیعی انجام می شد ولی امروزه با معرفی رنگزاهای شیمیایی به بازار و سهولت کار، آشنایی به روش کار با هر دو گروه اجتناب ناپذیر است.

مزایای استفاده از میز بافت: با توجه به موارد ذکر شده از جمله مزایای این میز به موارد زیر می توان اشاره کرد: 1- امکان استفاده از چهار بافنده به صورت همزمان با دارهای 50×70 سانتی متر ی به صورتی که در هر میز دو بافنده مشغول به کار می شوند.

2- با توجه به تمرکز چهار بافنده دور میز امکان نوردهی مناسب تر جهت بافت فراهم می شود.

3- امکان استفاده بافندگان از وسایل و ابزار یکدیگر 4- اثرات روحی و روانی مثبت در بافندگان با توجه به اینکه بافندگان هنگام کار 2 به 2 روبروی هم می نشینند و به راحتی می توانند با هم دیگر ارتباط برقرار کنند.

5- راحتی بافندگان هنگام بافت با توجه به قرار گرفتن دار به صورت شیب دار 6- امکان قرار دان وسایل و ابزار در کشوی میز و جلوگیری از بی نظمی و بهم ریختگی در سطح میز و کارگاه 7- امکان بر داشتن خرک از روی میز و استفاده از سطح میز جهت مصارف دیگر.

8- دو بافنده ای که روبروی یکدیگر می نشینند می توانند از خامه های مشترک استفاده کنند.

9- بهره گیری هرچه بیشتر از فضای کارگاه.

تحول در شیوه ها و ابزار بافت فرش فرشید پوریا (عضو پیوسته انجمن) در تاریخ پنجشنبه 7 خرداد ماه 1383 به دعوت گروه بافت و مرمت انجمن علمی فرش ایران و با همکاری موزه فرش ایران آقای فرشید پوریا در مورد تحول دارهای سنتی در مناطق مختلف ایران با اختراع و معرفی سه نوع دار جدید، اختراع دستگاه جداسازی رنگینه از گیاهان و ساخت پاتیل شیشه ای، اختراع قلاب بافت که به وسیله آن می توان گره فارسی را به همان شکل و فرم اولیه اجرا کرد و ثبت مکانیزم بافت کرباسی به عنوان یک بافت اصیل ایرانی و نوآوری در بافت به منظور افزایش استحکام و نرمی فرش دستباف سخنرانی داشتند که گزیده ای از مطالب ارائه شده در این شماره خبرنامه درج می شود.

دارهای جدید یکی از مشکلات که آسیبی جدی به فرشهای مناطق مرکزی ایران وارد می کند نحوه پایین کشی فرش در این مناطق است.

در این مناطق، پس از پایین کشی، فرش را با استفاده از تسمه و میخ به چوب زیر دار وصل می کنند و در دارهای فلزی با کمک نخ چله ضخیم و سوزن به زیردار می دوزند.

در حین این کار، زمانی که چله ها را سفت می کنیم، تمام فشار به نقاطی که میخ خورده وارد شده و باعث سوراخ شدن و بعضا پارگی فرش می شود.

این نوع پایین کشی ضمن ایجاد آسیب شدید به ساختمان فرش، نیاز به دقت و صرف زمان بیشتری دارد و به همین دلیل اکثر تولید کنندگان تلاش می کنند تا از دفعات پایین کشی بکاهند.

برای حل این مشکل، به طراحی دار جدید پرداختم که زیر دار به گونه ای طراحی شده که فر ش درون آن گیر می کند.

بنابراین نسبت به میخ یا دوخت نقاط بیشتری برای حفظ کشش چله ها بوجود می آید.

دار دوم برای بافتن فرش کناره در تمام مناطق ایران مناسب است.

در این دار با ارتفاع 5/1 متر می توان کناره ای به طول 18 متر بافت.

عمق آن 80 سانتیمتر و عرض آن بسته به عرض کناره، از 5/0 تا 30/1 متر قابل تنظیم است.

نکته جالب توجه این است که به ازای هر 15 سانتی متر افزایش در عمق دار، 3 متر به طول کناره مورد نظر اضافه می شود.

علاوه بر آن، اجزاء دار به راحتی تفکیک شده و در کنار هم قرار می گیرند و عمل پایین کشی و حتی بالا آوردن بخش بافته شده به راحتی توسط خود بافنده صورت می گیرد.

همچنین نصب چله بر روی این دار هم به روش چله کشی وهم به روش چله دوانی امکان پذیر است و هیچ تغییری در شیوه بافت ایجاد نمی شود.

سومین دار طراحی شده برای رفع خطر و ایجاد سهولت در عملکرد دارهای مناطق کرمانی طراحی شده است.

به همین منظور گیربکسی سبک، ساده و کم حجم به دو طرف سردار اضافه شده که به کمک آنها می توان چله های فرش را به وسیله دو عدد آچار یا لوله حداکثر نیم متری به راحتی محکم کرد و پس از تنظیم، آن را مهار کرد.

با استفاده از این نوع دار، پایین کشی به سهولت و حتی توسط یک بافنده زن هم امکان پذیر می شود.

این گیربکس ها به راحتی قابل تعمیر و تعویض بوده و از نظر فنی کاملا ساده طراحی شده اند.

پاتیل شیشه ای و دستگاه جداسازی رنگینه از گیاهان اولین پاتیل شیشه ای به ظرفیت 1100 لیتر ساخته و راه اندازی شد.

خامه رنگ شده در این پاتیل به علت عدم استفاده از دسته چوبی برای هم زدن، کاملا صاف و یکنواخت می باشد و قسمتهای مختلف خامه یکسان رنگ می گیرد.

همچنین، رنگ بدست آمده در برابر نور آفتاب، کلر، هیدرو سولفیت و سود از مقاومت بیشتری برخوردار است.

در این پاتیل عملیات رنگرزی بر روی پشم دست ریس و کرک اصفهان به راحتی و با روشی ساده انجام شده است که پشم و کرک رنگ شده حاصله در بافت فرش های منطقه، مورد استفاده قرار گرفته است.

دستگاه جداسازی رنگینه از گیاهان را به صورت نیمه صنعتی ساخته و به ثبت رساندم وبا آن رنگینه های زرد و قهوه ای را از گیاهان جدا کردم.

قلاب بافت در اثر گره زدن با دست، به انگشت دوم دست راست بافندگان مناطق فارسی باف بخصوص اصفهان آسیب هایی وارد می شود و به صورت پنبه و میخچه و ایجاد انحناء نمایان میگردد.

به منظور رفع این مشکل، قلابهایی را با فرمی ساده و آشنا طراحی کردم.

یعنی همان قلاب آذری که نوک آن 180 درجه به پشت چرخیده، 45 درجه به بالا و 45 درجه به سمت راست خم شده است و به همراه روشی که بدین منظور طراحی شده است، به راحتی می توان گره فارسی را بدون اینکه در شکل و فرم آن تغییری ایجاد شود اجرا کرد.

در این روش حتی جهت ورود خامه و ترتیب قرار گرفتن چله های زیر و رو ثابت است.

روش استفاده از قلاب فارسی دو حرکت کمتر از روش استفاده از قلاب آذری دارد.

در نتیجه سرعت گره زدن فارسی با این قلاب از گره آذری بالاتر است.

از آنجا که تعداد گره ها در فرش زیاد است، کوچکترین کاهش زمانی در گره زدن، ما را به نتایج چشمگیری نائل می کند.

به طور مثال، در یک فرش3*2 اصفهان با رجشمار 65، حدودا 6 میلیون گره وجود دارد که اگر ما بتوانیم 3/0 ثانیه از زمان گره بکاهیم، در پایان بافت 500 ساعت از زمان تولید فرش کاسته ایم.

مکانیزم بافت کرباسی تقسیم بندی متداول که در زمینه مکانیزم های بافت وجود دارد به صورت لول، نیم لول و تخت می باشد که در همگی آنها چله ها کاملا صاف و موازی با یکدیگر حرکت کرده اند و پود بر روی چله ها به طور مواج قرار می گیرد.

در این مکانیزم ها، چنانچه زاویه بین سه چله متوالی 90 درجه الی 120درجه باشد (فرشهای شهری باف) لول نامیده می شود و چنانچه 120درجه الی 170 درجه باشد (مثل فرشهای هونجان و یلمه علی آباد) نیم لول و در صورتی که 170 درجه الی 180 درجه باشد (مثل فرشهای ترکمن) تخت تلقی می شود.

در هر سه مورد چله ها کاملا کشیده و صاف حرکت کرده و اصولا در پشت فرش سفیدی چله ها دیده نمی شود.

یک مکانیزم بافتی در قدیم وجود داشته است که امروزه به ندرت در فرشهای بافت کردستان و...نوعی از آن هنوز دیده می شود.

در این مکانیزم بافت، همانند بافت زیلو، کرباس و جاجیم، چله ها موازی نیستند و به دور پود به صورت مواج حرکت می کنند.

در مکانیزم بافتهای قبلی، صرفا بخاطر تغییر زاویه چله ها، ما آنها را تقسیم می کنیم.

در حالی که در این مکانیزم نه تنها بحث زاویه بین چله ها مطرح نیست، بلکه اساسا با بقیه مکانیزم ها هم از نظر شیوه بافت وهم از نظر پشت فرش (رویت شدن سفیدی چله ها) کاملا متفاوت به نظر می رسد.

لذا با توجه به شباهتی که به بافت کرباس دارد، نام آنرا مکانیزم کرباسی نهادم.

در نتیجه مکانیزم های بافت فرش در حال حاضر به دو گروه اساسی، موازی و کرباسی تقسیم می شوند که گروه مکانیزم موازی شامل لول، نیم لول و تخت می باشد.

قوس گره در پشت مکانیزم موازی لول به صورت تک کامل و در نیم لول به صورت 5/1 و در تخت به صورت دوتایی دیده می شود و اما در تقسیم بندی مکانیزم کرباسی، دو زیرگروه تک نما و جفت نما راداریم که نوع جفت نمای آن هم اکنون در حال تولید است.

لازم به ذکر است که نوع تک نمای آن هم در فرشهای قدیمی سنه و ارامنه فریدن (روستای زرنه) دیده شده است.

به منظور رفع مشکل رویت سفیدی چله ها در پشت فرش، با ترکیبی که از تکنیک های مناطق دیگر ایران بدست آوردم، توانستم به نوعی روش که در عین افزایش استحکام باعث افزایش نرمی در فرش می گردد دست یایم.

اساس مکانیزم بافت آن کرباسی تک نما است ولیکن سفیدی چله در پشت فرش مشاهده نمی شود.