دانلود پروژه کار عملی درس برنامه ریزی شهری

مقدمه :

از هنگامیکه بشر شروع به ساختن شهر می کند به شکلی در محیط طبیعی دخل و تصرف کرده ویک محیط ساخته شده برای خود ایجاد می کند تا در آن زندگی کند . اما این به معنی آن نیست که انسان از هنگام ساختن شهر به برنامه ریزی شهری پرداخته است درواقع بیشترشهرهای جهان بدون برنامه ریزی قبلی ساخته شده اند .

در نتیجه شهر نشینی در ضمن رشد ، مشکلات گوناگونی را به همراه داشته است . ادامه این وضعیت منجر به پیدایش رشته برنامه شهری در قرن نوزدهم شد، یعنی زمانی که محیط شهری در اثر تحولات جمعیتی  و تکنولوژیک دگرگون شده و مبدل به محیطی نامطلوب برای زندگی گردید در این شرایط مسئله اصلی ایجاد نظم در درون شهر بود . و این در واقع همان هدف اصلی برنامه ریزی شهری است .  برنامه ریزی شهری به دنبال نظم دادن به کالبد شهر جهت زیست راحت مردمان آن می‌با‌شد‌.

در این بین شهر تهران چون سایر شهرهای بزرگ جهان و بخصوص کشورهای جهان سوم دارای مشکلات شهری عدیده و گسترده ای می باشد . به ویژه که با گسترش محدوده شهر ، مشکلات آن نیز هر روز روزافزون تر می گردد .

این وضعیت لزوم برنامه ریزی شهری و استفاده از دانش متخصصین این رشته را برای شهر تهران ضروری می نماید . دراین کار تحقیقی سعی شده ویژگی ها  ومسائل محدوده انتخابی ( منطقه سه شهرداری  تهران « محله 5 = اختیاریه » ) مطرح گردد و تا حد ممکن ویژگی های شهری آن از جمله بافت سنتی ، ویژگیهای جمعیتی و ... مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاداتی نیز در سطح تحقیق دانشجویی ارائه شود . در اینجا بر خود لازم می دانم از همکاری سرکارخانم سعیدی (کارمند محترم همشهری محله منطقه 3) و آقای محمد سرابی ( خبرنگار محترم همشهری محل منطقه 3 ) بابت راهنمایی هایشان تشکرو قدردانی نمایم .

فصل ا ول  نمایی از تهران

بخش اول – موقعیت جغرافیایی

بخش دوم – تاریخچه تهران (تهران از آغاز تا کنون )

بخش سوم – وجه تسمیه تهران

بخش چهارم – جمعیت تهران

بخش پنجم – تهران امروز

بخش اول  -موقعیت جغرافیایی

شهر تهران بدون شک یکی از کلان شهرهای امروز «دهکده کوچک جهانی » به شمار می رود ، و مسائل چنین شهر بزرگی بایستی با برنامه ریزی های منسجم و دقیق همراه با نگرش نوین و صحیح مورد بررسی قرار گیرد .

تحولات و گسترش تهران ، ایجاد بناها و سازهای این مدرن و احداث شریان ها  و شبکه های ارتباطی ،چهره ای زیبا و مدرن به آن بخشیده . که می توان آن را با شهرهای مهم جهان مقایسه کرد .

موقعیت جغرافیایی :

شهر تهران از نظر موقعیت جغرافیایی د ر51 درجه و 08 دقیقه تا 51 درجه و 37 دقیقه طول خاوری و 35 درجه و 34 دقیقه تا 35 درجه و 50 دقیقه عر ض  شمالی قرار گرفته است. و ارتفاع آن از 1700 متر شمال به 1200 متر در مرکز و بالاخره 1100 متر در جنوب می رسد .

تهران در پهنه ای بین دو وادی کوه و کویر دردامنه های جنوبی البرز گسترده شده است.

از سمت جنوب به دشت های هموار شهریار و ورامین و از شمال به واسطه کوهستان محصورگردیده است . و کلاً می توان این شهر را به سه منطقه طبیعی تفکیک کرد :

کوهستان های شمالی تهران

دامنه های البرز

منطقه سوم دشتی است که قسمت اعظم شهر تهران به آن گسترده شده است.

و دارای شیب ملایمی باجهت شمالی –جنوبی است .

از نطر آب وهوایی ،تهران  غیر از نواحی کوهستانی شمال که اندکی مرطوب ومعندل است کلاً گرم و خشک می باشد . و حداکثر دمای ثبت شده آن 8/40 و حداقل آن 6/4- و متوسط دمای سالانه حدود  4/19 درجه سانتیگراد ، ثبت شده است .(1380) .

بخش دوم - تاریخچه تهران       ( تهران از آغاز تا کنون)

تهران پایتخت کشورما از سابقه شهری چندان طولانی برخوردار نمی باشد .

این شهر مدت ها یکی از روستاهای کوچک ری بوده و برخی از جغرافی دانان از جمله ابن حوقل ، اصطخری ومسعودی در تألیفات خویش آورده اند :

تهران در شمال شهر ری واقع است و دارای باغ های فراوان و میوه های متنوع می باشد و همچنین آب و هوایی خوش دارد . پس از آنکه شهر ری دوبار موردحمله مغولان قرار گرفت ،اهالی آنها رو به بلاد دیگر منجمله تهران نهادند.

قدیمی ترین سند فارسی موجود درباره نام تهران مؤید این مطلب است که تهران قبل از سده سوم هجری قمری وجود داشته است  و همچنین درنوشته های مورخانی چون ابن اسفندیار ، عمادالدین زکریای قزوینی و حمداله مستوفی و برخی دیگر همگی معترفند که تهران دارای محلاتی بوده که در زیرزمین ساخته شده بود و اهالی آن در زیرزمین بیتوته می کردند .

اهمیت وآبادانی در رونق تهران از زمان سلسله صفویه آغاز گردید ، چون جد اعلای صفویان به نام سید حمزه در شهر ری مدفون بوده و هم به جهت باغ های وسیع و آب گوارا و چنارهای بلند و زیبا ، سلاطین صفوی هرچند یکبار بدانجا روی می آوردند و بدین ترتیب تهران مورد توجه پادشاهان صفوی بخصوص شاه طهماسب اول گردید . و وی دستور ساختن بارویی به دور شهر را داد که دارای 4 دروازه و 114 برج به تعداد سوره های قرآن بود‌.

و برای بنای حصار شهر از دومنطقه داخل شهر خاکبرداری انجام شد که بعدها این دو منطقه به چاله حصارو چاله میدان نامیده شدند .

حدود تقریبی نخستین حصار شهر تهران از جنوب به  خیابان مولوی و حاج ابوالفتح ، از شرق به خیابان ری ، از غرب به خیابان شاپور (وحدت اسلامی ) و از شمال به امیرکبیر وسپه (امام خمینی«ره» ) و محوطه ارگ تهران در وسط شمالی شهر قرار داشت و خندقی نیز به دور حصار کنده شده بود.

محدوده داخلی حصار حدود 4 کیلومتر مربع بوده و طول باروی دور آن در کتب معتبر حدود 6 هزار قدم نگاشته شده است .

بعد از  استقرار سلسله صفوی  در قزوین و سپس در اصفهان ، تهران از رشد و گسترش بازمانده و بی توجهی شاه عباس اول به تهران نیز خود به این مسئله افزود، زیرا که وی  درسال 998 ه.ق که به جنگ عبدالمومن خان ازبک عازم بود ، د رتهران به سختی بیمار گردید و ناگزیر از سرکوبی به موقع ازبکان باز ماند ود رنتیجه ازبک ها مشهد را گرفتند ، بدان جهت خاطره تلخی از تهران به دل گرفت و نسبت به توسعه و رشد آن بی توجه ماند .

درعهد آخرین پادشاهان صفوی بعضی اوقات تهران مقر موقتی دربار گردید و حتی شاه سلیمان در آنجا قصری بنا نهاد. ودر زمان سلطان حسین صفوی که مقارن با حمله افاغنه در تهران بسر می برده برابر یورش افغان ها به سختی مقاومت نمود و تلفات سنگینی را به نیروهای اشرف افغان وارد ساخت اما سرانجام تهران سقوط نمود و افغان ها نیز به جهت گرفتن انتقام ، شهر را خراب کردند و موجبات ویرانی و قتل عام مردم این بلاد را فراهم آوردند.

و بعدها پس از دفع افغان ها شاه طهماسب دوم به تهران مراجعه نمود و درزمان نادرشاه افشار ، تهران مجدداً نام ونشانی یافت و وی فرما ن داد که مجلسی از همه علمه شیعه وسنی در آنجا تشکیل شود . آنان اختلافات دیرینه خویش را  کنار گذارده و موجبات اتحاد اسلام را فرهم  آورند .

بعدها با اعتراض افشاریان ، تهران در حیطه نفوذ قاجارها که رقیب کریم خان زند بودند واقع گردید ودرطی جنگ ومنازعه میان خان قاجار و کریم خان ، خان قاجار قلع و قمع گردید وکریم خان بااردوی خویش وارد تهران گردید و ظاهرا ً قصدش این بود ه که تهرا ن را پایتخت خویش کند بدان سبب که عمارت دیوانی را در آنجا بنا نهاد و به فرمان او برج و باروی شهر تعمیر گردید و ارگ سلطنتی نیز بازسازی شد ، بعد از مرگ کریم خان ، آقامحمدخان قاجار به  کشور مسلط گردید و تهران را درابتدای قرن سیزدهم و به سال 1204 ه ق. پایتخت خویش قرار داد و از آن به بعد تهران دارالخلافه نامیده شد درطول دوره قاجاریه تهران وسعت زیادی یافت و ساخت و سازهای فراوانی درآنجا انجام گرفت و در دوره سلطنت فتحعلی شاه محلات جدید و ساختمان های چندی در تهرا ن ایجاد گردید که از آن جمله مسجد امام خمینی«ره» (شاه ) مسجد سید عزیزاله ، مدرسه مروی ، قصر قاجار ، باغ نگارستان و لاله زار را می توان نام برد.

همچنین طول باروی شهر به 5/7 کیلومتر افزایش یافت  و با 6  دروازه به  خارج شهر مرتبط گردید .

درزمان محمد شاه قاجار توسعه و رونق تهران همچنان ادامه یافت و دو محله یکی به نام عباس آباد و دیگری به نام محمدیه به محلات تهران افزوده گردید و  آب رودخانه کرج به نام نهر کرج به تهران انتقال یافت که آب جاری میان بلوار کشاورز یادگار همان زمان است . در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه به جهت افزایش چشمگیر جمعیت ،دیگر فضایی بر ای ساخت و ساز درون حصار قدیمی باقی نمانده بود . بنابراین ایجاد محلات در بیرون از حصار قدیمی انجام گرفت که از آن جمله قصرهای سلطنتی ، کوشک های اعیانی ، سفارتخانه ها و منازل خارجیان همگی دربیرون از حصار ساخته شد و به اهتمام مصلح بزرگ ایران ، امیر کبیر تاسیسات چندی  از جمله مدرسه دارالفنون ، بازار امیر ،بازا ر کفاش ها و سرای امیر پدید آ مد . که خود در گسترش مکانی شهر تهران بی تأثیر نبوده است  جمعیت تهران در این دوره بالغ بر 150 هزار نفر نکاشته شده است. درهمین زمان نیاز به تعیین محدوده جدید شهر تهران  ا حساس می شده و این کار نیازمند تهیه نقشه ای از تهران بود ، بدین لحاظ در سال 1275 ه .ق گروهی به سرپرستی اعتضادالسلطنه  با همکاری موسیو کریشش سرتیپ و معلم توپخانه و دستیاری چندین نفر از شاگردان درالفنون نقشه ای از تهران تهیه کردند واین اولین نقشه دارالخلافه  تهران به مقیاس   1000 :1 بوده است . و از آنجایی که امکانات و وسایل فنی در اختیار هیئت تهیه نقشه نبوده ، لذا فواصل با قدم و زوایا با تقریب اندازه گیری می شده است با این حال نقشه مزبور از جهت نشان دادن شکل و موقعیت شهر و محله های داخل آن ودروازه ها از نوع خود، نقشه موفقی بوده و چهره تهران قدیم را کاملاً در مقابل دیدگان مجسم می سازد‌.

بعد از تهیه اولین نقشه تهران مجدداً د رسال 1284 ه. ق با همکاری مهندس بوهلر فرانسوی وتعدادی مهندسان و معماران ایران نقشه دیگری از تهران طرح ریزی شد که در آن پیرامون شهر را بوسیله خندق ها و باروهای جدید به شکل 8 ضلعی و با 12 دروازه  محدود ساختند .

که ارتباط داخل و خارج شهر از طریق این دروازه ها صورت می پذیرفته است . دروازه های مزبور به ترتیب شمیران ، دولت ، یوسف آباد ، دوشان تپه ، دولاب ، خراسان ،باغ شاه ، قزوین ، گمرک ، حضرت عبدالعظیم ، غار  خانی آباد نامیده شدند.

مقارن سال 1305 ه .ق مهندس عبدالغفار نجم الملک معلم ریاضیات مدرسه دارالفنون و با دستیاری عده ای  از معلمان دیگر و بیست نفر شاگردان مدرسه مزبور از شهر  جدید به مقیاس 2000 :1 نقشسه برداری کردند و محیط شهررا به میزان  19200 متر اندازه گیری کرده و جمعیت تهران را به حدود 250 هزار نفر سرشماری نمودند  هیئت نامبرده برای تهیه نقشه 4 سال وقت صرف نمودند‌. وبالاخره در سال 1309 نقشه تهران جدید به چاپ رسید که در مقایسه با نقشه های قبلی از دقت بیشتری برخوردار بوده است .

بدون تردیدتحولات و تغییرات اساسی در تهران از سال 1300 به بعد ایجاد شده است که به 4 دوره کاملا ً متمایز تقسیم می شود .

1300تا 1320 که د رطی آن خندق ها و دروازه ها از بین رفت و شهرازچهار جهت رو به گسترش نهاد واند کی شکل منظم و هندسی یافت ، همچنین ساختمان ها و تأسیسات بانک ملی ، وزارت امورخارجه شهربانی کل کشور،ایستگاه راه آهن ، دانشگاه تهران ، و ایستگاه فرستنده رادیو تهران ، باشگاه افسران و چند بیمارستان مربوط به این دوره می باشد.

1320تا 1332 که مصادف با جنگ جهانی دوم بوده و به دلیل پیامدهای ناشی از جنگ جهانی و مسائل و مشکلات سیاسی ناشی از آن تغییرات چشمگیری در تهران حاصل نشد.

1332 تا 1357 که طی آن شهر تهران به سرعت توسعه یافت و ساختمان ها و شهرک ها و بلوارهای جدیدی احداث شد و جمعیت شهر مطابق آمار سال 1355 به ...، 530 ،4 نفر بالغ گردید .

سال 1357 به بعد که مصادف با انقلاب اسلامی ،تغییر رژیم سیاسی کشور و حاصل آن تغییر چشمگیر در همه ابعاد جامعه اسلامی ما بوده است که به وضوح شاهد آنیم .

گسترش تهران ، در طی این سال ها مربوط به عوامل چندی از جمله جنگ تحمیلی و مسئله جنگ زدگان ،تمرکز امکانات آموزشی و بهداشتی ، درمانی و رفاهی در تهران موجبات گسترش بی رویه جمعیت در این شهر گردید ه  است  ودقیقاً همین  امر سبب ایجاد معضلات اجتماعی و اقتصادی بی شماری  را برای شهروندان تهران درپی داشته است که از آن جمله به اختصار می توان آلودگی محیط زیست ، ترافیک مشکلات حمل و نقل شهری ، مشاغل کاذب و بسیاری مسائل اقتصادی و زیستی را برشمرد .

تهران مرکز کلیه وزارتخانه ها و ادارات و مراکز علمی کشور می باشد و در حال حاضر نمایندگی های سیاسی بیش از 90 کشور جهان در تهران به  فعالیت مشغولند . تهران به غیر از داشتن مرکزیت سیاسی  در کشور یکی از کانون های اصلی فعالیت های اقتصادی  ،اجتماعی و فرهنگی می باشد . ودرهمین رابطه می توان از مراکز تفریحی و فرهنگی بی شماری در تهران و اطراف آن مانند موزه ایران باستان ، کتابخانه ملی، مجموعه کاخ های سابق  ، پارک ها ؛فرهنگسراها خانه فرهنگ ، موزه ها و ... نام برد .

درتهران اماکن متبرکه متعددی نیز وجود  دارد . طبق آمار 36 امامزاده ، در تهران وجود دارد .

آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری ، امامزاده صالح در تجریش ، امام زاده داود درشمال کن ، آرامگاه حضرت امام خمینی (ره) با آن فضای ملکوتی همواره مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان و زائرین داخلی وخارجی قرار دارد .

شهر تهران دارای مساحتی حدود 864 کیلومتر می باشد که از نقطه نظر تامین نیازمندی ها و اداره بهتر شهر به 22 منطقه شهرداری تقسیم شده است که هرکدام از شهرداری های مناطق به مسائل ومشکلات ناحیه ای خود می پردازند.

بخش سوم -وجه تسمیه تهران

تهرا ن د رقدیم روستائی نستباً بزرگ بود که بین شهر معروف و بزرگ آن زمان یعنی ری و کوهپایه های البرز قرارداشته و برای اولین بار نام آن در ذکر زندگی نامه محمدبن حماد ملقب به ابوعبداله حافظ تهرانی رازی ، متولد سال 190ه .ق آمده است .

پس از اسلام نام آن معرب گردیده و از تهران به طهران تبدیل شده است . اما جغرافی دانان مشهور آن زمان نیز به املای تهران اشاره کرده ا ند .

مقارن ظهور جنبش مشروطیت که تغییرات زیادی نیز در ادبیات و نگارش  زبان فارسی به وجود آمد رفته رفته املای تهران رواج یافت و پس از تاسیس فرهنگستان زبان فارسی و تأکید آن بر روی املای تهران واژه طهران کاملا ً منسوخ گردید .

در مورد اطلاق نام تهران از سوی صاحب نظران و پژوهشگران تاریخ تهران ، گمانه زنی های متفاوتی صورت گرفته اما تا کنون دلیل و شاهدی تاریخی و قابل قبول همگان ارائه نشده است . وجه مشترک بیشتر این اظهار نظرها بر تقسیم واژه تهران به 2 بخش «ته»و«ران» قرار دارد اما اختلاف عمده به خصوص در تعریف بخش اول این واژه بروز می کند .