سطوح و بافت
روش های زیادی برای ساخت و ساز سطوح و بافت های اشیاء وجود دارد . در مثال‌های زیر تکنیک های مهمی که در این کتاب توضیح داده شده است به تصویر کشیده پس قبل از اقدام به طراحی هر یک از آنها را بطور مجزا تمرین کنید و سپس به هنگام طراحی بر حسب مورد به آنها رجوع کنید .
تجسم ترکیب بندی :
در لغت نامه ها در مقابل واژه کمپوزیسیون آمده : «عمل ترکیب قسمتها و عناصر مختلف در مجموعه ای یکپارچه»
ترکیب بندی خوب برای هر طراحی الزامی است و طبیعت بیجان بهترین راه برای تمرین در بدست آوردن مهارت در چیدمان عناصر طرح در یک تصویر است . تلاش کنید تا به تعادل مطبوعی بین اشیاء برسید و با حرکت دادن و جابجا کردن آنها در صحنه ترکیب بندی «راحتی» بوجود آورید .
پرسپکتیو
اصول پرسپکتیو به ما کمک می کند تا اشیاء سه بعدی را درست طراحی کنیم . کلیه اشیاء و احجام در یک تصویر تابع این اصول هستند . به عنوان مثال میدانیم که اشیاء دورتر همیشه کوچکتر به نظر می رسند .
در اینجا دو نوع پرسپکتیو نشان داده شده که عبارتند از پرسپکتیو یک نقطه ای و پرسپکتیو دو نقطه ای . نقاطی که روی خط افق قرار دارند نقاط گریز نامیده می شوند و همراه برابر سطح دید ناظر هستند . در پرسپکتیو یک نقطه ای سطوحی جانبی به هم نزدیک همه به یک نقطه گریز رفته اند و در پرسپکتیو دو نقطه ای سطوح جانبی از هم دور شده اند وئ به دو نقطه گریز در طرفین رفته اند .
پرسپکتیو دو نقطه ای به شما این امکان را می دهد تا اشیاء را از روبروی یک زاویه آن طراحی کنیم . در بالا سطوح جانبی جعبه به اطراف متمایل شده اند و گوشه جعبه رو به ناظر قرار دارد . خطوط فرضی در امتداد سطوح جانبی دو نقطه گریز را تشکیل داده‌اند . وقتی جعبه بالاتر از سطح دید قرار می گیرد زیر جعبه دیده می شود وهنگامی که بر عکس در پائین تر از سطح دید قرار دارد بالای آن دیده می شود . سعی کنید یک جعبه را از زوایای دید مختلف مورد مطالعه قرار دهید و به تغییرات حاصل در پرسپکتیو آن توجه کنید. دقت کنید که تمام خطوط عمودی همچنان عمود باقی می‌مانند و متاثر از حالت پرسپکتیو جعبه نمی شوند .
همانطور که در این تصویر نشان داده شده اشیاء می توانند روی خط افق قرار گیرند . سعی کنید زوایای کتاب ها در تصویر سمت چپ را تغییر دهید و دقت کنید که نقاط گریز که نقاط گریز چگونه تغییر می کنند . نقاط گریز هر کدام آنرا در وضعیت پرسپکتیو خاص خود می‌نمایاند . شیوه طراحی از این کتابها می تواند در طراحی از سایر اشیاء مثل ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد . برای تمرین ، تصاویری از روزنامه ها و مجلات را انتخباب و نقاط گریز آنها را ترسیم کنید . این کار به شما کمک خواهد کرد تا درک کنید که چگونه نقاط گریز را با خط افق مرتبط کنید .
انتخاب و چیدن طبیعت بیجان
در لغت نامه ها واژه طبیعت بیجان اینگونه توصیف شده : «تصویری متمرکز از اشیاء بیجان و ساکن» طبیعت بیجان یکی بهتری شیوه‌ها برای مطالعه و ممارست در طراحی است: ترکیب بندیها ، نورپردازی سایه ها ، پرسپکتیو و غیره . ابتدا کار خود را با طبیعت بیجان های با ترکیب بندی های ساده تر آغاز کنید و به تدریج ترکیب بندی های پیچیده تری را بکار بگیرند . عکس برداری از اشیاء و مطالعه از روی آن نیز بسیار سودمند است . (به تصویر زیر دقت کنید که چگونه در طراحی های صفحات 18 تا 21 ساخت و ساز شده است)
فرم های ساده
مدل خود را از نزدیک مورد مطالعه قرار دهید ، و با خطوط کمرنگ و فرمهای خلاصه شده طراحی کنید به نحوی که بتوانید در مراحل بعد جزئیات بیشتری را به آن اضافه کنید . در تصویر زیر گلابی فقط با دو دایره یکی کوچک و دیگری بزرگتر طراحی شده است . وقتی فرمهای اولیه طراحی شدند ، شروع به سایه پردازی کنید در اینکار دقت کنید که حرکت ضربه های قلم در جهت فرم گرد و کروی گلابی باشد ، مثل طراحی پائین .
برای هلو و قطعه برش خورده آن ، طرح کلی آنرا مطابق مرحله A اجرا کنید . در مرحله B با افزودن خطوط کمکی بافت قسمت های هسته و سطح داخلی قسمت برش خورده را مشخص کنید . حال شروع به سایه برداری نمائید و با استفاده از ضربه قلم های قوس دار و بلند بافت خارجی پوست و تحدب آنرا مشخص کنید و سپس به جزئیات رو هسته و قسمتهای داخلی کار را تکمیل نمائید .
برای طراحی فندق ، ابتدا از یک دایره و دو خط متقاطع استفاده کنید تا حجم مخروطی مراحل A و B را بدست آورید . سپس با افزودن خطوط کمکی مرز سایه ها و شیارهای روی بدنه فندق را مثل تصویر C انجام دهید .
برای سایه زدن فندق از خطوط نرم ، یکنواخت که در جهت طولی آن ترسیم شده باشند ، استفاده کنید . این ضربه قلم ها باعث نمایاندن حجم و جنسیت پوست فندق خواهد شد . در خاتمه ، نقطه هائی روی سطح آن اضافه کنید . توجه داشته باشید اگر در ریتم سایه روشن هائی که بکار می برید ، سایه جسم که روی زمین افتاده ، تیره‌ترین بخش طراحی شما باشد ، اینکار باعث می شود که طرح شما حالتی سه بعدی پیدا کند و جلوتر از سطح کاغذ با حالتی واقع گرایانه بایستد .
به سایه زدن ادامه دهید تا گیلاس در طراحی شما دارای سطح لطیفی شود برای لطیف‌تر شدن بافت گیلاس از گوشه های پاکن خمیری برای یکنواخت شدن سایه ها کمک بگیرید و لکه هائی که در ریتم سایه ها بوجود آمده اند را رفع کنید .
سپس با افزودن ضربه قلم های قوی در نقاط تیره و تغییر جهت آنها حجم سه بعدی و براقیت سطح گیلاس را بوجود آورید .
مایعات و شیشه
این نوع طراحی مستلزم تمهیدات بیشتری نسبت به طراحی قبلی است . این نوع طراحی باید روی مقوائی با سطح بسیار نرم اجرا شود . برای اغلب قسمت ها از مداد HB و برای سایه های تیره از 2B استفاده کنید . یک مداد طراحی سه تخت نیز برای ایجاد بافت در پس زمینه مفید است .
در مرحله A ، فرم کلی لیوان ، مایع داخل آن و گل ها را طرح ریزی کنید . در مرحله B اندکی بیشتر وارد جزئیات شوید و سایه‌های مختصری در قسمتهای لیوان و مایع داخل آن بزنید . با صرف وقت و حوصله زوایای کناری و لبه ها را تمیز اجرا کنید .
در مرحله C ، با استفاده از مداد سرتخت زمینه پشت لیوان را تیره کنید . دقت کنید این نوع تیرگی ها که در پس زمینه طراحی از این نوع مدل ها استفاده می شود باعث برجسته نمائی طرح خواهد شد .
از این پیکان ها کمک بگیرید برای جهت ضربه قلم ها و به یاد داشته باشید که در قسمت هائی انعکاس و نقاط نورانی کاغذ را تمیز نگه دارید تا بتوانید نورها و جنسیت شفاف لیوان را بوجود آورید.
وقتی تمام مراحل به انجام رسید ، طراحی انجام شده خود ملاک نور و سایه ها خواهد بود چنانچه به هنگام سایه زدن ضربه قلم های شما لکه ایجاد کرده باشد آنها را بوسیله پاکن خمیری برطرف کنید و آخرالامر با نوک تیز مدادهای HB و 2B جزئیات و ریزه‌کاریهای محسوس را تکمیل نمائید .
گل سرخ و قطرات آب
بسیاری از هنرجویان تازه کار بر این باورند که طراحی از گل سرخ کار بسیار دشواری است پس با شهامت کمتری به طرف آن می روند . اما گل سرخ نیز همچون اشیاء دیگر مرحله له مرحله و از ابتدائی ترین فرمها طراحی می شوند .
در مرحله A ، با استفاده از یک مداد HB طرح محیطی گل سرخ را بصورت خطوط زاویه دار اجرا کنید و محدوده گلبرگ ها را تعیین نمائید . توجه داشته باشید که اگر این مرحله با خطوط کمرنگ اجرا شود درمراحل بعد برای سایه زدن و حذف آنها دچار مشکل نخواهید شد .
در مرحله E ، سایه ها را از لبه خارجی گلبرگ ها بطرف داخل بزنید به نحوی که جهت ضربه قلم ها بر خلاف سایه های داخلی باشد (از خارج به داخل) مناسبترین شیوه برای این نوع سایه ها ضربه قلم هائی هستند با حرکت سریع مچ پرتاب می‌شوند و نتیجه حاصله خطوطی است که از تیره به روشن محو شده اند . برای تمرین روی این تکنیک ابتدا قلم را روی کاغذ گذارده و فشار دهید ، همزمان با حرکت سریع مچ خط را به جلو پرتاب و فشار قلم را کم و کمتر کنید .
اسباب بازیهای دیروز
اسباب بازی های قدیمی سوژه های بسیار خوبی را برای طبیعت بیجان هستند که می‌توانند به تنهائی یا با ترکیب با سایر اشیاء موضوع طراحی باشند . گاهی ترکیب اسباب بازی های قدیمی با اسباب بازی های مدرن سوژه های خوبی برای ارائه تضاد مصنوعی بسیار کارساز است .
برای طراحی از این پودل عروسکی با استفاده از مداد HB ، بصورت خیلی کمرنگ و روی مقوای برستول چند بیضی متداخل ترسیم کنید که برگرفته از طرح کلی مدل باشد . در مراحل بعدی از مداد 2B نیز استفاده خواهد شد .
به خاطر داشته باشید ، همیشه خطوط اولیه باید خطوطی کمرنگ ، آزاد و سیال باشند تا درک درستی از مدل به شما بدهند . سپس با پرداخت خطوط و فرمهای اولیه و ایجاد قوسهای کوچکتری اطراف چشم ها ، رویان و سایه جسم آنرا تکمیل تر کنید .
برای قسمت های خزدار ، ضربه قلم هائی شبیه نمونه هائی که اینجا نشان داده شده بزنید و با تغییر در ارزش خطوط زمینه پشت و قسمت های تیره را مشخص کنید .
این واگن آتش نشانی روی کاغذ بریستول و با مدادهایHB و 2B طراحی شده ، همچون تمرین قبلی ، با طراحی خطوط محیطی و فرم های کلی شروع کنید . سپس برخی جزئیات کوچکتر را به آن بیافزائید . بیاد داشته باشید که قبل از اقدام به سایه‌پردازی اسکلت بندی دقیقی از طرح خود بوجود آورید .
سطوح گوناگون موجود در قسمت اسب مستلزم ضربه قلم هائی در جهات مختلف است و ضربه قلم های منحنی تحدب و برجستگی های فرم ها را آشکار می کند .
نور شمع
این طراحی نیز روی مقوای بریستول با مدادهای HB و 2B اجرا شده است . پایه مرفغی و حباب شیشه ای شمع روی میز قرار داده شده و با چند شی دیگر در زمینه ترکیب بندی و چیدمان شده اند . در مرحله A با ضربه قلم های سریع و خطوط زاویه‌دار طرح کلی موضوع مشخص شده است .
در مرحله B تمام خطوط محیطی مدل را ترسیم و شروع به سایه زدن نمائید . سایه‌پردازی این مدل را با ضربه قلم های نرم و لایه لایه به نحوی که در مرحله C نشان داده شده اجرا کنید . افزودن تیرگی ها به روشن لایه لایه این امکان را به شما میدهد تا تیرگی ها را به تدریج افزایش دهید و مانع از این خواهد شد تا تیرگی‌ها بطورناخواسته افزایش یابند .
طراحی شعله شمع نیز چندان مشکل نیست : فقط خطوط محیطی ساده ای برای آن ترسیم کرده و فتیله شمع را تیره ترین قسمت شعبه در نظر بگیرید . مطمئن باشید سفید نگاه داشتن قسمت شعله اشتعال شمع را تداعی خواهد کرد .
ترکیب بندی های گلدار
با آموختن تکنیک های گوناگون هنر شما سلیس تر خواهد شد. پس در این طراحی از آزادی عمل بیشتری نسبت به تمرین قبلی برخوردار هستید. ابتدا با مداد HB فرمهای اولیه را با ضربه قلم آزاد و کمرنگ ترسیم کنید و موقعیت گلها و برگ ها را تأمین کنید.
سوژه های مربوط به دریانوردی
برای مدل های طبیعت بیجان خارج از خانه را جستجو کنید. سکانهائی مثل انبار و اسکله قایق ها و نظایر آنها. شما با استفاده از اشیاء غیر عادی میتوانید ترکیب بندی‌های بدیع و منحصر به فردی ایجاد کند.
اسباب ماهیگیری مدل های خوبی برای تمرین های این فصل هستند. آنها را با اشیاء دیگر ترکیب و تکنیک هائی را که تا کنون آموخته اید را در مورد آنها بکار برده و ساخت و ساز کنید.
ادوات فلزی و سنگین اسکله ها را ترکیب بندی های خود وارد کنید. حضور این گونه اشیاء در طراحی های شما حس خاصی به آنها خواهد داد. طراحی از طناب های کهنه و تیرک‌های چوبی ساده و سرگرم کننده است.
مراحل کار را بر ترتیب دنبال کنید، فرم های کلی مدل را با خطوط کمرنگ ترسیم کنید. به هنگام سایه پردازی ضربه قلم های خود را در جهت بافت سطوح تنظیم کنید. به هنگام سایه‌پردازی ضربه قلم های خود را در جهت بافت سطوح تنظیم کنید.
مطابق تصویر A ریتم طناب پیچیده شده دور تیرک چوبی را با فرم های کاملاً ساده ترسیم نمائید. و مثل تصویر B رشته های به هم تابنده داخل طناب را مشخص و در قسمت های دیگر نیز اندکی بیشتر دارد جزئیات شوید.
انعکاس ها و پارچه های توری
سطوح براق و صیقلی، مدل های خوبی برای یادگرفتن ساخت و ساز سطوح انعکاسی هستند. برای انجام اینتمرین از مقوای بریستول، مدادهای HB، 2B و پاکن خمیری استفاده می کنیم. ابتدا فرم کلی مدل را با خطوط بسیار کمرنگ ترسیم کنید.
هنگامیکه دو عنصر اصلی طرح، در جای خود روس کاغذ ترسیم شوند، محدود توری را در طرح مشخص کنید و قسمت ها مربوط به سطح نیز را تیره تر سایه بزنید.
سپس وضعیت سطوح حاصل از انعکای توری و تخم مرغ را روی سطح شیروان مشخص کنید. با حرکت های مداد اقدام به سایه زدن سطوح داخلی و خارجی شیروان نمائید. بیاد داشته باشید که سطوح داخلی صیقلی و براق نیستند. سپس شروع به زدن سایه های ملایم روی پوسته تحم مرغ نمائید.
در این مرحله، بوسیله ابزار محو کن کاغذی سایه های تخم مرغ و شیروان را ملایم کنید. دقت کنید که چگونه سایه ها و فرمهای سوراخهای توری در قسمت های چین خورده تغییر می کندو مجدداً بعد از چین خوردگی به فرمهای اولیه بر می گردند و چین و چروک های پارچه را تداعی می کنند. با استفاده از یکی از الگوهائی که در صفحه مقابل توضیح داده شده شروع به طراحی و ساخت و ساز پارچه توری نمائید.
در طراحی نهائی، دقت بسیار بالایی در تصویر منعکس شده روی سطح شیروان نمائید، چرا که ساخت و ساز موفقیت آمیز این طراحی به آن بستگی دارد. با کمال تعجب خواهید دید که وضعیت قرار گرفتن تصویر تخم مرغ روی سطح شیروان با وضعیت واقعی آن روی کاملاً متفاوت است چرا که در تصویری انعکاسی ما پشت تخم مرغ را می بینیم.
در این دو تصویر جزئیات دهانه و پایه شیروان از نمای نزدیک نشان داده شده این قسمت ها به درخشندگی و براقیت بدنه محدب شیروان نیست. جنسیت مات این قسمت ها را با ترکیب سطوح سایه ها با سایه های مقعر بوجود آورید و مرز سایه ها را اندکی تیره تر و تیز تر اجرا کنید.
طراحی های بالا دو شیوه برای ساخت و ساز توری را نشان میدهد. شما میتوانید طرح محیطی سوراخها را ترسیم و سپس داخل هریک را سایه بزنید(چپ)، یا مستقیماً سایه هائی متناسب با فرمهای سوراخها اجرا کنید(راست)و وقتی الگوی اولیه سوراخها و سطح توری در طرخ مستقر شد، سایه های دیگر که روی سطح توری مشاهده می کنید را اجرا کنید، سایه ها را با لطافت از روی سوراخهای توری عبور دهید و سوراخهای توری را از داخل سایه برنید(سایه توری روی میر) تا توریدر جلو و نیز در پس زمینه قرار گیرد اما دقت کنید که این سایه ها نباید تیره تر از قسمت های تاریک شیروان باشد. پس از پایان این مرحله مقدماتی جزئیات نقاط تاریک و روشن را به توری اضافه کنید.