مقدمه(پیشگفتار) : انواع منابع مختلف در توسعه اقتصادی یک کشور موثر عبارتند از : منابع طبیعی ، منابع معدنی ، منابع انسانی و منابع تکنولوژی .
باید توجه داشت که این منابع توسعه اقتصادی با یکدیگر در ارتباط بوده و می توانند برهم اثر بگذارند .
این منابع در هر عصر ودوره ای ودر هر ناحیه جغرافیایی نقش خاص خود را داشته اند اما در دنیایی مدرن امروز منابع تکنولوژی برای توسعه اقتصادی ودر پی ان توسعه اجتماعی بسیار حیاتی شد واین امر هم برای کشورهای توسعه یافته وهم کشورهای در حال توسعه ، هردو به یک نسبت مهم است ، در عین حالی که ماهیت و ترکیب مشارکت منابع تکنولوژی در برنامه های توسعه از کشوری به کشور دیگر متفاوت است .
مرکز تکنولوژی آسیا و اقیانوسیه APCTT ، تکنولوژی را متشکل از چهار عنصریا چهار جز می داند (1986) .
1)تکنولوژی افزار( Techno ware) : به معنای سخت افزار که شامل تمامی تجهیزات و ماشین آلات وابزاری است که در قالب اشیا و به صورت اجسام مختلف می تواند باشد .
2)انسان افزار( Human ware) : انسان افزار به معنای تکنولوژ3 متجسم در انسان است وشامل مهارت های تولید ،نوآوری وخلاقیت می گردد .
که در حقیقت توانایهای انسان ، مهارت ، تجربه واستعداد وهوش او را د ربر می گیرد .
3 ) اطلا عات افزار info ware) ) : عبارت است از تکنولوژی متجسم در مدارک و اسناد که در مجموع به انها دانش یا اطلاعات گفته می شود که در قالب تئوری ها ،طرح ها ، اساس نامه ها ، پایگاه داده ها ی کامپیوتری وغیره تجلی می یابد.
4) سازمان افزار orga ware)) : عبارت است از تکنولوژی متجسم در سازمان و مدیریت که در حقیقت عامل ارتباط دهنده و هدایت کننده سایر اجزا تکنولوژی است و عملیات تولید یا ارائه خدمت را رهبری و هماهنگ می کند .
که موارد فوق الذکر به شاخه ها و زیر گروه های دیگری تقسیم می شود به نحوی که در یکی از الگوها برای بدست اوردن یک شاخص حدود 273معیار معرفی گردیده است که دراین تحقیق سعی بر آن است که بعضی از این عوامل که در توسعه و نیز توسعه اقتصادی کشور موثرند و ارتباط با آنها با تکنولوژی اطلاعات (IT) بررسی گردد رد این تحقیق به مواردی همچون عدالت وننقش أن در توسعه اقتصادی وتاثیر گذاری IT برر آن ، نقش انرژی وارتباط آن با IT وتاثیر بخشی از آن در توسعه ، خلاقیت و ابتکارات و اختراعات وجایگاه آن در توسعه و ارتباط آن با IT و… بررسی می گردد .
عدالت و فن آوری اطلاعات : با توجه به اهمیت ونقش به سزایی عدالت در توسعه اقتصادی در این فصل از این مقاله ارتباط عدالت و توسعه نیز جایگاهی که مسئله فن آوری اطلاعات در این میان به خود اختصاص داده است را بررسی می کنیم .
ابتدا لازم است مفهوم عدالت را کنکاو کنیم .
عدالت مفهومی است که از آن قرائت های متفاوتی تا کنون شده است و علمای مختلف نظرات متفاوتی پیرامون آن مطرح کرده اند .
لیکن در اینجا تنها به بیان برخی از این تعاریف و از قول علمای اسلامی می پردازیم .
مفهوم عدالت : استاد مطهری اصول اولیه پیشنهادی برای علم اقتصاد را در عدل و مساوات وپرهیز از استثمار ورعایت حقوق طبیعی و تکوینی می داند و همچنین تحت عنوان اصول متعارفه موضوعه قوانین ومقررات اقتصادی از 6 اصل نام می برد که عبارتند از : 1-اقتصاد باید به نحوی باشد که موجب ازدیاد ثروت شود ، راکد و ثبات نباشد ، متکامل باشد و حداکثر استفاده از عامل طبیعت و عامل انسانی را بنماید .
2-عدالت ومساوات را رعایت کند .
3-در آن فردی ، فرد دیگر را استثمار نکند .
4-حقوق طبیعی افراد را رعایت کند .
5-به آزادی افراد در انتخاب کار احترام گذاشته شود .
6-آزادی ها منحصر به اخلاق و معنویات بشر باشد .
عداالت از مفاهیم کلیدی در اسلام است وهمچنین اکثر مواردی که در اقتصاد اسلامی مطرح می شود به نحوی به عدالت مرتبط می شوند .
پس به تعبیری عدالت آرمان مشترک تمام اجزا اقتصاد اسلامی است .
غزالی (در اسلام وشرایط اقتصادی ) یکی از اصول سیستم اقتصاد در اسلام را عدل اجتماعی دانسته و تامین اجتماعی و عدالت اجتماعی را از شعبات آن می داند .
عمید زنجانی (در نظام اقتصاد اسلامی) عدالت اقتصادی را شامل توزیع منابع طبیعی و در آمدهای عمومی ، استرداد ثروتهای نا مشروع ، موازنه اقتصادی از طریق گرفتن مالیات ، تامین اجتماعی و ایجاد کار برای همه از طریق فراهم ساختن امکان اشتغال به کار برای همه افراد دانسته است .
محمد باقر صدر (در اقتصاد ماج اول) نیز عدالت اقتصادی را یکی از اصول ساختمان اسلامی دانسته است .
عدالت اقتصادی لازمه و جزئی از عدالت اجتماعی است وبه مفهوم قسط در اسلام نزدیک است .
عدالت اقتصادی یک اصل کلی در نظام اقتصادی اسلام است و عبارت است از تساوی امکانات یعنی عدالت در توزیع ثروت ، تقسیم عادلانه موا د اولیه طبیعی برای افراد جامعه و تناسب کار انجام شده با مزد در یافت شده همچنین در نظام اقتصاد اسلامی فعالیت های اقتصادی که موجب تخریب ، تجاوز و نابودی حقوق دیگران شود ممنوع می باشد و بال عکس فعالیت های که موجب رشد ، توسعه و امکان بهره برداری همه از حقوق مساوی باشد مجاز می باشد .
خداوند به عدالت خواهی ، بخشش وبه دستگیری نزدیکان فرمان میدهد : ان الله یامر بالعدل والاحسان و ایتا ذی القربی .(نحل 90) ای اهل ایمان به پادارندگان قسط وداد باشید وبه خاطر خدا گواهی دهید : یا ایها الذین آمنو اکونو اقوامین بالقسط شهداء .(نساء135) در نظام های سرمایه داری رشد اقتصادی به عنوان مهم ترین هدف نظام اقتصادی بر شمرده می شود و مصلحت فرد بر مصالح اجتماعی اعم از توسعه و عدالت مقدم می باشد دیگر آنکه در نظام سرمایه داری سر جمع لذت اهمیت دارد و نه چگونگی توزیع لذت بین افراد جامعه .
اگر نابرابری موجب افزایش سر جمع کل لذت در جامعه شود مطلوب است و گرنه باید با آن مبارزه کرد .
اما اسلام این مطلب را رد کرده و مصلحت عموم مسلمین را در نظر می گیرد و امنیت اقتصادی ، عدالت اقتصادی ، رشد و توسعه اقتصادی ممکن است مارا از عدالت اجتماعی دور سازد و لیکن با توجه به اینکه در اسلام تکیه بر عدالت شده است ، پس توسعه اقتصادی که خود عدالت را در پی دارد بر رشد اقتصادی مقدم می باشد .
در اینجا لازم است تفاوت میان رشد و توسعه را خاطر نشان شویم .
رشد و توسعه : زیرا آنچه که همواره همزمان با توسعه مطرح می شود ، رشد است و البته در نگاه عوام رشد و توسعه مترادف هم دیده می شود .
اما با توجه به تفاوت های کلیدی این دو کلمه لازم است هر دو مفهوم به طور کامل اشکار شود زیرا تداخل این دو در مفاهیم دیگر اشکالات اساسی ایجاد می کند .
رشدبه معنای به راه راست شدن ، در راه هدایت بودن ، پایداری و مقاومت در طریق حق و نمو کردن و بالیدن یا نمو و بالش است که در اینجا بیشتر معنای نموکردن آن مطرح است و طبق مدل رشد «هارود – دومار» اضافه شدن سرمایه گذاریها ی خالص جدید بر ذخایر سرمایه برای رشد ضروری است .
به معنای افزایش نمو ،قابل اندازه گیری می باشد به این صورت که مثلا افزایش تولید را یک سال یا سال مورد نظر (پایه) مقایسه می کنیم افزایش تولید ناخالص ملی ( GNP ) در سال مورد نظر نسبت به سال پایه را رشد اقتصادی می نامند .
افزایش در تولید کالا و خدمات نتیجه رشد اقتصادی است .
که بر اثر افزایش نیروی کار در طول زمان که جویای کار می باشد و زمینه تولید کالا و خدمات را فراهم می سازند روی میدهد و شکل دیگر رشد در نتیجه اقزایش در کارآیی اقتصادی که در نتیجه بهره گیری از سطوح بالاتر تکنولوژی و سازماندهی تولید اتفاق می افتد و نهایتا عامل دیگر رشد رابه کار گیری ظرفیت های خالی میتوان نام برد که البته به کار گیری ظرفیت خالی تفاوتی که با افزایش نیروی کار کالا و خدمات جدید تولید شده و کار و سرمایه جدید به کار گرفته می شود اما در ظرفیت خالی کار و سرمایه ای یه خدمت گرفته می شود که در گذشته آماده سازی و رها شده است .
با توجه به اینکه رشد اقتصادی ، سطح زندگی افراد را بالا می برد و موجب افزایش فرصتهای شغلی و کاهش نرخ وبیکاری می شود ، یکی از اهداف کلان اقتصادی بر شمرده می شود .
البته باید در نظر داشت رشد اقتصادی برای افزایش تولید بدون هیچ حد ومرزی منابع طبیعی را تخریب کرده و لطماتی را به محیط زیست وارد می آورد و اینجاست که در مقابل آن مسئله توسعه پایدار مطرح می گردد .
توسعه آن جا مطرح می گردد که بحث از جامعه به میان آید و هدف اسلام نیز اصلاح اجتماع است .
توسعه اقتصادی دارای مفهومی گسترده تر و جامع تر از رشد اقتصادی می باشد به این صورت که علاوه بر آنکه مسائل کمی را در بر می گیرد شامل شاخص های کیفی نیز می باشد وچگونگی تغییرات فنی وسازمانی در کیفیت تولید و تخصیص منابع انسانی و مادی و کاهش نابرابری و فقر، بهبود کیفیت زندگی ، حفظ محیط زیست و … را نیز شامل می شود .
این است که توسعه اقتصادی خود متضمن ادامه رشد اقتصادی است .
بخش های مختلف اقتصادی یک جامعه اعم از تولید ، توضیع و مصرف ، قسمتی از فرهنگ آن جامعه را تشکیل می دهند و بدینسان اقتصاد یک زیر مجموعه فرهنگی به شمار می آید پس باید پذیرفت که فرهنگ بخشی جدا نشدنی از فرایند اقتصادی و اجتماعی توسعه در کشورها است پس می توان گفت که توسعه بدون توجه به فرهنگ یک نوع رشد بدون روح است .
در حالیکه توسعه اقتصادی ، شکوفا و متعادل است وبخشی از فرهنگ یک ملت است .
به تعبیر دیگر توسعه اقتصادی نوعی رشد اقتصادی است همواره با افزایش ظرفیت های تولیدی اعم از ظرفیت های فیزیکی ، انسانی و اجتماعی که در کنار آن نهادهای اجتماعی نیز متحول خواهند شد .
نگرش ها تغییر خواهند کرد توان بهره برداری از منابع افزایش یافته و هر روز خلق جدیدی صورت خواهد گرفت .
پراسد میسرا اقتصاددان هندی پیرامون توسعه می گوید : توسعه به عنوان یک مفهوم متعالی ، دستاورد بشری و پدیده ای چند بعدی است وفی نفسه یک مسلک به حساب می آید .
توسعه به دلیل اینکه دستاورد انسان محسوب می گردد ، در محتوا ونمود دارای مختصات فرهنگی است و بر تحول ارگاتنیک دلالت دارد .
هدف از توسعه ، ایجاد زندگی پر ثمره ای است که توسط غرهنگ تعریف می شود و چون در اسلام ارزش ها و باید ها ونباید ها مشحص شده اند و مبانی فرهنگی و چارچوب کلی آن معلوم است می توان چنین استنباط کرد که توسعه نیز باید اسلامی باشد زیرا باید بر مبنای مبانی و ارزش های دینی استوار باشد و مبانی اسلامی معیاری است برای سنجیدن شاخص های توسعه ، در نتیجه در یک جامعه اسلامی می بایست توسعه اقتصادی را نیز که زیر مجموعه ای از توسعه است را بر مبنای اسلام عملی ساخت .
نوسعه به خاتر داشتن مفهومی گسترده دارای تعاریف گوناگون می باشد از جمله : لوئیس : توسعه اقتصادی فرایندی است که موجب افزایش تولید سرانه شاغلی نیروی کار در بلند مدت می شود .
می یرز : توسعه اقتصادی فرایندی است که موجب افزایش درامد سرانه در بلند مدت می شود .
هیگینز : توسعه اقتصادی فرایندی که که اقتصاد از یک دوگانگیبه اقتصاد مدرن می رسد .
کوزنتز : توسعه اقتصادی افزایش ظرفیت های تولیدی و تنوع در تولیدات یک جامعه در بلند مدت است .
توسعه اقتصادی را به سهولت رشد اقتصادی نمی توان اندازه گیری کرد زیرا توسعه اقتصادی علاوه بر آنکه کمی است کیفی نیز می باشد ضمن آنکه توسعه اقتصادی یک پروسه طولانی مدت است حال آنکه ما ، در یک سال می توانیم شاهد رشد اقتصادی باشیم و همچنین جامعیت و فراگیر بودن توسعه ، کار اندازه گیری آن را مشکل می کند زیرا باید تمام جامعه را از جمیع مسائل بررسی کنیم و دیگر آنکه انسان محور توسعه می باشد اما با این وجود شاخص هایی برای اندازه گیری در نظر گرفته شده است مانند شاخص توسعه انسانی .
از جمله مواردی که مواجهه با آن تفاوت میان رشد و توسعه اقتصادی را روشن می سازد ، رشد اقتصادی هم با توسعه منفی ، می باشد به این صورت که تولید ناخالص ملی ( GNP ) افزایش پیدا کرده باشد اما به قیمت تضعیف شدن برخی از افراد جامعه می باشد و صروت مانند توپی در دست سروتمندان باشد و دیگر افراد جامعه روز به روز فقیرتر شوند این نوعی از رشد اقتصادی با توسعه منفی می باشد و البته برعکس این حالت نیز امکان پذیر است یعنی اینکه ممکن است در فرایند توسعه اقتصادی شاهد رشد اقتصادی منفی باشیم اما چون رشد اقتصادی کوتاه مدت بوده و توسعه اقتصادی بلندمدت ، توسعه اقتصادی این رشد منفی را پوشش خواهد داد .
همان طور که اشاره شد مدت زمان رشد وتوسعه از دیگر تمایزات این دومی باشد رشد اقتصادی کوتاه مدت و گذرا می باشد به همین علت ثبات و پایداری ندارد ولیکن توسعه اقتصادی در طولانی مدت حاصل می شود و به علت آنکه جامعه از هر نظر برای توسعه آماده شده است در صورت مواجهه با یک رشد منفی در کوتاه مدت ثبات خود را از دست نمی دهد و تعادل خود را حفظ می کند .
در جدول زیر می توان رشد و توسعه را با یکدیگر مقایسه کرد .
جدول تفاوت رشد و توسعه : توسعه اجتماعی همه جانبه کمی کیفی بلند مدت رشد انفرادی تک بعدی کمی کوتاه مدت جایگاه IT در تحقق عدالت : با توجه به آنچه که پیرامون توسعه بیان شد مسئله عدل از جزای لاینفک و جدایی ناپذیر آن می باشد .
حال برای آنکه نقش فناوری اطلاعات در تحقق عدالت در جامعه روشن گردد موضوع را با بیان مصداق هایی در جامعه پی می گیریم .
طبیعی است که اصالت فناوری اطلاعات این است که دسترسی به اطلاعات را برای همگان را مقدور نماید و در این صورت است که نوعی عدالت در جامعه حاکم می شود این عدالت را می توان عدالت در دسترسی اطلاعات و یا عدالات اطلاعاتی نامید .
در این صورت افراد جامعه به روشنی بعه حقوق خود واقف بین شوند و در این صورت می توانند حق خود را مطالبه نمایند که در این صورت می توانند از تضعیع حقوقشان جلو گیری نمایند همچنین وقتی که اطلاعات در دسترس همگان باشد در صورتی که فرد یا گروهی از حقوقش تخطی نماید دیگران از آن آگاهی می نمایند که در این صورت حتی از فناوری اطلاعت به عنوان یک ابزار کنترلی بهره جسته ایم .
از جمله مثال های عینی که می توان برای مطالب فوق جست ، عدالت در خرید و فروش و تجارت است به این صورت که یک نهاد دولتی را در نظر بگیرید که برای خرید کالایی تنها از چند شرکت که با آنها آشنا است استعلام به عمل آورد در این صورت شرکت های دیگری که تولید کننده آن کالا بوده اند امکان فروش کالای مزبور را به آن نهاد دولتی از دست خواهند داد و این به دلیل آن است که آنها از موضوع خرید فوق اطلاعاتی نداشتند .
حال اگر آن نهاد برای خرید آن کالا ملزم شود که نیاز مندیهای خود را بر روی سایت آن شرکت قرار دهد و طبق ضوابطی که برای خرید در آن نهاد تعریف می شود این خرید صورت گیرد دیگر شرکت های بیشتری میتوان در این بازار حضور داشته باشد شبیه همان کاری که در مناقصه ها و از طرق جراید انجام می گردد .
البته در صورتی که این کار از طریق اینترنت و وب سایت آن نهاد صورت گیرد مزایای خواهد داشت از جمله اینکه آگهی چنین مناقسه ای می تواند در دسترس همگان قرار گرفته و نیز خیلی شفاف این عملیات صورت پذیرد تا اینکه در آن حقی ضایع نگردد در صورتی که برای چنین امری فرم هایی طراحی گردد به نحوی که دیگر بجای فرد سیستم بررسی ها را انجام دهد در این عملیات تجاری شبه کمتری بوجود خواهد آمد .
ایرادی که ممکن است گرفته شود شاید این باشد که ممکن است یک نفر خود به سراغ وب سایت شرکت مذکود نرود و در این عملیات تجاری نتواند شرکت کند که در این صورت این مسئله منافی عدالت نمی باشد زیرا اطلاعات در دسترس عموم قرار داشته است لیکن خود فرد قصور کرده است و طبق تعریف عدالت هر کس به اندازه استحقاقش از منابع باید برخوردار گردد .
مثال دیگری که بر سر کلاس درس مطرح گردید و یکی از موارد شایع بی عدالتی در جامعه ما به شمار می آید مسئله استخدام نیرو می باشد .
در صورتی که از فناوری اطلاعات در این ضمینه استفاده نگردد یک مقام مسئول می تواند بر ااساس عقیده و تمایلات شخصی خویش نیرو گزینش نماید و چه بسا که ضابطه جای خود را به رابطه دهد در این صورت واضح است که حقوق برخی ضایع شده است و این با عدالت منافات دارد برای جلو گیری از این مسئله و تحقق عدالت بر اساس فناوری اطلاعات پیشنهاد می شود فرمهای خاصی برای گزینش افراد طراحی و بر روی سایت آن نهاد قرار گیرد تا هرآنکه بخواهد بتواند در این گزینش شرکت نماید تا اینجا یک قدم به عدالت نزدیک شده ایم زیرا در حالت قبل عده ای از این گزینش عمومی مطلع نمی شدند و برخی دیگر هنگامی متوجه موضوع می گردیدند که افراد مورد نظر به استخدام در آمده بودند .
مورد بعد گزینش توسط سیستم می باشد که عاقلانه ترین روش خواهد بود زیرا تنها در این صورت است که هیچ گونه اعمال نظر شخصی وجود ندارد و سیستم افراد را بر اساس امتیازهای بدست آورده گزینش می کند و البته فواید دیگری از این دستگاه برای این روش می توان برشمرد .
موارد دیگری که باید به آن اشاره شود نقش افراد در تعیین سرنوشتشان است از ضروریات یک جامعه توسعه یافته این است که عموم افراد بتوانند در سرنوشتشان سهیم باشند و بهترین را برای محقق شدن این امر استفاده از فناوری اطلاعات می باشد زیرا تنها در این صورت است که با کمترین حزینه بیشترین افرادی که مایلند در یک نظر سنجی شرکت داشته باشند این امکان برایشان فراهم می گردد .
البته با کمی تعمل می توانیم موارد دیگری از کار برد فناوری اطلاعات و نقش آن را در تحقق عدالت بوضوح مشاهده کنیم .
نوآوری و توسعه : اختراعات و نوآوریها ، مهمترین گامها برای تولید تکنولوژی و پیشرفت صنعتی به شمار می آیند .این عوامل (اختراعات و نوآوریها) نیروی محرکه تکنولوژی ، اقتصاد ، و فرهنگ یک جامعه محسوب می شود .
نوآوری یعنی یک راه حل برای یک مشکل مشخص در زمینه تکنولوژی است .یک نوآوری ممکن است به یک تولید یا یک فرایند مربوط شود .
یک اختراع ، اگر جدید باشد ، در عین حالی که یک نوع مالکیت معنوی برای مختنرع آن ایجاد خواهد کرد ، در صنعت نیز کاربرد خواهد داشت .
در حقوق بین الملل مالکیت صنعتی محترم شمرده می شود و لذا بدون اجازه مخترع نمیتوان از اختراع او استفاده کرد .حقوق مالکیت صنعتی شامل موارد زیر میگردد : 1)اختراعات(patents) 2)ابتکارات یا مدلهای بهره برداری(Utility models) 3)طراحیها(Designs) 4)علائم تجاری(Trademarks) اختراع ثبت شده یا پروانه نوآوری ، یک سند منتشر شده با قابلیت کاربرد است که به وسیله یک سازمان دولتی (معمولااداره ثبت اختراعات در هر کشور) به ثبت می رسد .
پروانه نوآوری ، حاوی اطلاعاتی در مورد یک نوآوری یا خلاقیت است که به طور قانونی میتواند فروخته شود ویا به تولید برسد وهمه حقوق آن متعلق به مالک آن است .
ابتکار یا مدل بهره برداری ، یک نوآوری قابل حفاظت است که معمولا توسط یک سازمان دولتی بت می شود ودر مدارک مربوط به آن شرح نوآوری ، نمودارها وتصاویر آمده و گاهی با خود مدل همراه است .
معمولا ابتکارات را به علت محدود یتهای که دارند کمتر ثبت می کنند (مثل اختراعات ) زیرا اغلب شامل هزینه کمترند و فاقد گامهای اختراعی هستند و لذا قوانین حفاظتی با شدت کمتری در مورد آنها اعمال می شود و مدت زمان حفاظت آنها هم در مقایسه با اختراع کمتر است .
در هر حال حقوق مربوط به ابتکار نیز کم وبیش مشابه اختراع است البته با محدودیت های کمتر .
طراحی صنعتی ، از جنبه های تزیینی کالا گرفته تا طراحی روی جلد یک کتاب و طراحی تجهیزات وغیره را شامل میشود .
طراحی صنعتی نیزقابل ثبت در اداره ثبت اختراعات دولتی است .
طراحیهای صنعتی ثبت شده (حفاظت شده ) را نمیتوان بدون اجازه مالک یا مولف آن کپی یا تقلید کرد .
البته قانون حفاظت از طراحی صنعتی برای یک دوره زمانی معینی است حقوق مالکیت طراحی صنعتی تحت قوانین حق مولف (Copy write) است که مانع از تقلید یا نسخه برداری از آن می شود .
علائم تجاری ، علائمی هستند که مشخصات یک کالا یا خدمات یک شرکت تجاری یا صنعتی را برجسته و متمایز میکند .
به طور کلی علامت تجاری نیز توسط اداره های ثبت دولتی حفاظت می شود .
اگر یک علامت تجاری حفاظت شده باشد ، هیچ شخص یا شرکت دیگری ، بدون اجازه مالک آن حق استفاده از آن را ندارد .
علائم تجاری حفاظت شده ، محدودیت زمانی ندارند ، اما معمولا توسط ثبت کنند گان آنها هر1یا 5یا 10ودر ایران تا هر 20 سال تجدید ثبت می شوند .
اطلاعات ثبت شده اختراعات ، مدلهای بهره برداری (ابتکارات) و طراحیهای صنعتی ، معمولا به عنوان اطلاعات تکنولوژیکی شناخته می شوند .
اطلاعات تکنولوژیکی همچنین ممکن است شامل اظلاعات ثبت نشده ای که در فرایند نوآوری و اکتشاف برای کاربرد های تجاری بدست می آیند ، بشوند .
حق امتیاز (Licencing) وتهیه دانش فنی دو روش عمده بکار گیری انتقال تجاری این تکنولوژی هستند .
حق امتیاز مالکیت صنعتی ، وسیله ای است که مالکان آنها (اعم از اختراع ، طراحی صنعتی ابتکار و علامت تجاری) میتوانند حقشان را به دیگران (دریافت کنندگان حق امتیاز) برای استفاده ازاین دارایی (مالکیت) واگذار کنند .
تهیه دانش فنی ممکن است موضوع یک موافقت نامه برای انتقال اطلاعات فنی و مهارت ها و استفاده وبه کار گیری آنها در تکنیک های (فنون) صنعتی باشد .
اطلاعات فنی و مهارت ها ممکن است در اسناد موافقت نامه شرح داده شوند و یا از طریق آموزش توسط مهندسین ، تکنسین ها ، متخصصان و یا سایر کارشناسان انتقال داده شوند .
دانش فنی همچنین ممکن است از طریق مشاوران یا کارشناسان حرفه ای که خدمات و کمکهای فنی (آموزش مهندسین ، استقرار کار خانه ، عملیات تولید و تعمیرو نگهداری ) را تقبل کرده اند ، منتقل گردد .
در بسیاری از موارد این مشاورین و کار شناسان حرفه ای ، مطالعات قبل و بعد از سرمایه گذاری در پروژه ها از جمله مطالعات اقتصادی ، فنی ، مالی سازمانی و برنامه های گسترش تولید و بازیابی هم به عهده می گیرند.
ابداعات کاربردی : کاربرد تکنولوژی در برنامه های توسعه مستلزم در خواست تکنولوژی برای برآوردن نیازهای معینی است .
فرآیند در خواست تکنولوژی نیز مستلزم تعامل فعالیتهای مثل تشخیص نیازهای تکنولوژی در چار چوب هدفهای تو سعه اقتصادی ، اجتماعی ، بدست آوردن اظلاعات منابع جایگزین از جمله منابع محلی ، تشخیص استفاده کنندگان بالقوه تکنولوژی ، ارزشیابی وانتخاب مناسبترین تکنولوژی ، نرم افزار های تکنولوژی ، هزینه ها ، پذیرش و جذب تکنولوژی وارداتی ، حداقل آلودگیها و ضایعات زیست محیطی تکنولوژی ، حداکثر استفاده ار نتایج آن در همه بخشهایی اقتصادی است که در مجموع دانش یا اطلاعات کجایی تکنولوژی را تشکیل می دهند .
برای اطمینان از کارآیی و استفاده از منابع قابل دسترس توسعه تکنولوژی بایستی از طریق تجزیه و تحلیل اطلاعات روزآمد و مربوط به موضوع اقدام کرد و برای توسعه و مدیریت تکنولوژی ، بایستی به ایجاد و تقویت موسسات ملی برای هر سه طبقه (دسته) اطلاعات (دانش چرائی ، دانش چگونگی و دانش کجائی) پرداخت .
انواع اطلاعات دانش چرائی و دانش چگونگی برای محققین به منظور تولید ، توسعه و پیشرفت تکنولوژی مفیدند .
به عبارت دیگر انواع اطلاعات دانش چرائی و دانش چگونگی مورد نیاز محققین ، متخصصین ، مشاورین و مدیران برای ارتقاء و استفاده از تکنولوژی هستند .
انواع اطلاعات دانش کجائی نیز بیشتر مورد استفاده "سرمایه گذاران" است البته همه این اطلاعات برای مدیریت و توسعه منابع اطلاعات تکنولوژی نقش مکمل دارند ، اما حق اطلاعات هم این است که برای استفاده کنندگانی قرار گیرد که واقعاً به آنها نیاز دارند.
1) ویپو ( WIPO ) The World Intellectual property Organization .
سازمان جهانی مالکیت معنوی WIPO ، یکی از نظامهای اطلاعات علوم و تکنولوژی است که در گسترش دستیابی به اطلاعات تکنولوژی (اطلاعات تکنولوژی موجود در پروانه های نوآوری -پتنتها) و آموزشهای لازم در مورد شیوه های بازیابی و اشاعه اطلاعات تکنولوژیکی به کشورهای در حال توسعه کمک می کند .
برنامه ویپو برای اشاعه اطلاعات اختراعات ثبت شده از سال 1975 آغاز گردید .
هدف اصلی این برنامه ارائه خدمات اطلاعاتی رایگان در زمینه اختراعات ثبت شده جهانی به موسسات و سازمانهای استفاده کننده در کشورهای در حال توسعه است که بر اساس موافقتنامه منعقده بین دفتر امور بین المللی ویپو و دفاتر ثبت مالکیتهای صنعتی در کشورهای صنعتی صورت گرفته است (1988) .
ویپو علاوه بر تهیه گزارش های تحقیق ، جستجوی کامپیوتری در انواع پایگاه های اطلاعاتی و تهیه نسخه های اختصاصی از اسناد پتنتها ، بر اساس درخواست متقاضیان ، در باره اینکه آیا اختراع مورد تقاضای آنها هم حفاظت شده است یا خیر ، اطلاعات لازم را ارائه می دهد .
مرکز اسناد بین المللی اختراعات ثبت شده ( INPADOC ) که در سال 1972تاسیس شده خدمات ارجاعی لازم را در مورد اطلاعات اختراعات ثبت شده ارائه می دهد .
این مرکز دارای یک مخزن عظیم از اسناد و مدارک اختراعات است و با ایجاد پایگاه اطلاعات کامپیوتری ، اطلاعات کتاب شناختی کلیه این اسناد و مدارک را که شامل عنوان اختراع ، نام مخترع ، موضوع و رده بندی ، تاریخ ثبت و … قابل بازیابی نموده است .
بدیهی است که این اطلاعات با همکاری و مشارکت دفاتر یا اداره های ثبت اختراعات کشورهای عضو گرداوری شده است بطوری که در حال حاضر اطلاعات کتاب شناختی اختراعات ثبت شده در بیش از 50 کشور جهان در این مرکز ذخیره شده است .
مرکز بین الکللی اسناد اختراعات ، بیشتر به سازمانهای دولتی کشور های عضو ، خدمات اطلاعاتی ارائه می دهد البته اشخاص ، محققین غیر وابسته به سازمانهای دولتی هم می توانند از طریق معری دفاتر ثبت اختراعات کشورشان از این خدمات اطلاعاتی استفاده کنند .
این مرکز آمار گیری پاسخ گویی به هر نوع پرسش در مورد اختراعات ثبت شده (از جمله تعیین اینکه یک اختراع در چه کشورهایی ثبت شده و یا اینکه چه اختراعاتی مشابه هستند) را دارد .
علاوه بر این سازمان جهانی مالکیت معنوی همواره آمادگی خود را برای برگزاری دوره های آموزش استفاده از اطلاعات تکنولوژی (اختراعات ثبت شده) اعلام نموده و هرساله تعدادی از این دوره ها را در سطوح ملی و بیت المللی برگزار می کند .
این سازمان همچنین کشورهای عضو را در جهت سازماندهی اطلاعات اختراعات و ایجاد پایگاه های اطلاعاتی از طریق ارائه کمک های کارشناسی و تجهیزاتی ، یاری میکند .
2) یونیدو ( UNIDO ) : The Umited Natioms Industrial Development Organization .
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد ( UNIDO ) یکی دیگر از سازمانهای بین المللی برای تهیه اطلاعات تکنولوژیکی در بخش صنعت است .
برای شتاب بخشیدن به توسعه تکنولوژی در کشور های در حال توسعه ، یونیدو تصحیلات و امکانات نسبتا مناسبی را برای انتخاب ، انتقال و ارتقاء سطح تکنولوژی ، در اختیار این کشورها قرار می دهد .
برای نیل به این هدف یونیدو فعالیت های خود را در 5 بخش زیر متمرکز نموده است : 1- ایجاد و افزایش ظرفیت تکنولوژیکی کشور های در حال توسعه .
2- ایجاد آگاهی بیشتر و استفاده از تکنولوژی های پیشرفته .
3- ایجاد کنترل بیشتر انتقال تکنولوژی های نامناسب و بهره مند شدن کشورهای در حال توسعه از انتقال تکنولوژی های مفید و مناسب .
4- کاربرد موثر و بیشتر تکنولوژی های زیست محیطی .
5- سهولت دسترسی به اطلاعات صنعتی ، تکنولوژیکی برای شرکت های تولیدی و صنعتی .
اطلاعات تکنولوژیکی توسط یونیدو و از طریق سیستم ها (نظام ها) و پایگاه های اطلاعاتی زیر قابل دسترس است : ● سیستم اطلاعات صنعتی ( INDIS )هطلاعات کامپیوتری شده از چکیده های توصعه صنعتی ( ) یونیدو است .
این سیستم شامل گزارش های فنی ، مطالعات اقتصادی و گزارش های کار ارائه شده در اجلاس های یونیدو است که دسترسی به آنها از طزیق یک سیستم خط پیوسته ( on-line ) امکان پذیر است .
این سیستم در حال حاضرحدود 16000عنوان اطلاعات کتاب شناختی همراه یا چکیدهی آنها را در بر می گیرد و هر ماه حدود 100 مدخل جدید به آن اضافه می شود .
علاوه بر آن این سیستم ، اطلاعات مربوط به موسسات تحقیق و توسعه ( R and D ) در زمینه های متا لوژی ، فلزات غیر آهنی ، بیوماس صنعتی و انرژی خورشیدی را شامل می شود .
● سیستم مبادله اطلاعات تکنولوژیکی ( TIES ) .
این سیستم شامل اطلاعات مربوط به موافقت نامه های انتقال تکنولوژی در کشور های عضو است .
این اطلاعات فقط برای موسسات کشورهای عضو که اطلاعات مربوط به موافقت نامه های انتقال تکنولوژی خود را به صورت متقابل (دو جانبه) مبادله کرده و در اختیار این سیستم قرار داده اند (و حتی در برخی موارد محرمانه است) قابل دسترسی است.
● سیستم اطلاعات انرژی ( EIS ) .
یک پایگاه داده های خط پیوسته ( on-line) است که شامل اطلاعات کتاب شناختی و چکیده مطالب مربوط به انرژی است .
اطلاعات موجود در این بانک با استفاده از اصتلاح نامه انرژی ( Thesaurus of Energy ) ذخیره و بازیابی می شود و شامل گزارش های ادواری در مورد فعالیت های انرژیکی یونیدو ، دست نامه ها ، راه نما ها ، تکنولوژی انرژی ، اطلاعات نرم افزاری و سایر زمینه های مربوط است .
● پایگاه داده های عرضه و تقاضای تکنولوژی .
در این سیستم اطلاعات مربوط به بازار تکنولوژی (عرضه و تقاضا) ذخیره شده است و شامل تکنولژی های پیشنهادی (عرضه وتقاضا) سرمایه گذاری مشترک ، فرصت ها و درخواستهای تکنولوژی است .
● پایگاه داده های یونیدو .
این پایگاه یک مرکز ارجاعی برای داده های آماری در بخش های تولیدی است و اطلاعات مربوط به بیش از 80 کشور جهان در این پایگاه قابل دسترسی است.