انسان در زندگی روزمره خود به ویژه در محیط کار همواره با خطرات مختلفی روبروست اما همین انسان می تواند با رعایت نکات ایمنی از تبدیل این خطرات به واقعه ای غیر منتظره یا حادثه ای تلخ جلوگیری نماید. ایمنی دارای ابعاد مختلفی است که انسان با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی کم و بیش با آنها روبرو می شود یکی از ابزارهای مهم رقابت کشورها در دنیای امروز تولید است و عواملی چون کار، سرمایه وعامل طبیعی مهم ترین نقش را در آن ایفا می کنند در دنیای امروز سرمایه یک سازمان یا شرکت شامل نیروی انسانی ،مواد،ماشین، روش ها ، نقدینگی یا پول و کالای تولیدی است که در کتاب های مدیریتی با عنوان 6 ام(ms 6) نام برده می شود یکی از مهم ترین سرمایه های باارزش هر سازمان نیروی انسانی آن است نیرویی که می تواند با بکارگیری توان و تفکر خود چرخهای صنایع را به گردش در آورد وبا خلاقیت و نوآوری خویش باعث پویایی و سودآوری سازمان شود پس وظیفه مدیریت جهت پیشبرد اهداف سازمان حفظ این نیروی باارزش و ایجاد فضایی سالم به منظور تولید بیش تر و بهتر و با بهره وری بالا می باشد و در این رهگذر آموزش کارکنان به منظور رعایت نکات ایمنی الزامی است .
آنچه در این کتاب موردبحث قرار گرفته ایمنی الکتریسیته یا ایمنی در برق است خطرات ناشی از برق بسیار با دیگر عوامل حادثه ساز مانند مواد سوختنی همچون بنزین ،نفت ،گاز ،مواد شیمیایی و غیره تفاوت دارد زیرا با استنشاق می توان به وجود این گونه مواد پی برد و احساس خطر کرد ولی وجود الکتریسیته را تنها از طریق آزمایش می شود تشخیص داد به همین جهت دراین جا تلاش می شود درباره عوامل مختلف بروز حادثه ناشی از الکتریسیته به ویژه در سیستم توزیع برق بحث شود.
تعریف ایمنی
در فرهنگ لغت فارسی دکتر محمد معین برای لغات ایمن و ایمنی تعاریف زیر آمده است:
ایمن : در امن، در امان،محفوظ،مصون،سالم،در سلامت،رستگار
ایمنی:ایمن بودن، مصونیت
بنابراین با توجه به معانی بالا و تجربیات حاصل در این زمینه می توان تعاریف مختلفی را برای ایمنی بیان کرد:
ایمنی یعنی رهایی از خطر ،در امان بودن ازخطر، به حداقل رساندن تماس انسان با خطر و پیش گیری جدی از صدمات فیزیکی و جراحت انسان ، رهایی از شرایط مخاطره انگیز و جلوگیری از عریان شدن نیرویی تخریبی نهفته در آن یا محو کامل این نیروی تخریبی .
اما تعریف نسبتاً کامل تر و جامع تری که تقریباً تمامی ابعاد را روشن می کند به قرار ذیل است :
ایمنی به معنای امن و امنیت و رعایت اصول و مقرراتی است جهت رهایی از شرایط مخاطره انگیز برای حفظ نیروی انسانی وتاسیسات .
آنچه از این تعریف استنباط می شود این است که اگر کسی خواهان سلامت و امنیت خود و تاسیسات است باید اصول و مقرراتی را به طور کامل به کار بندد البته باید توجه داشت که اصولاً با رعایت موارد ایمنی ،کلیه خطرات و عوامل حادثه ساز حذف نخواهند شد بلکه کاهش خواهند یافت و یا تحت کنترل در خواهند آمد.
لوازم ایمنی کاربر روی شبکه های برق
یکی از موارد همیشه مطرح جهت پیشگیری از حوادث در مهندسی ،استفاده از لوازم ایمنی است لوازم ایمنی جهت کاربر روی شبکه های برق شامل لوازم ایمنی فردی و گروهی می باشد لوازم ایمنی فردی عبارت است از لباس کار،کفش ایمنی،کلاه ایمنی ، دستکش ایمنی و... و لوازم ایمنی گروهی شامل تفنگ پرتاب کننده سم (یا تفنگ آزمایش خط )،دستگاه ارت موقت ،فازمتر دوبل ، فازمتر آژیر دار،چوب پرچ و.... است لوازم ایمنی فردی:
لوازمی هستند که بر حسب نیاز و با توجه به نوع کار اجرایی ،به وسیله کارفرما در اختیار افراد قرار می گیرد مسوولیت استفاده ونگهداری از آنها به عهده فرد اجرایی(یا کارگر) و نظارت بر حسب چگونگی استفاده با سرپرست است .
دلایل فردی بودن لوازم ایمنی
1- از نظر بهداشتی استفاده از لوازم ایمنی فردی توسط بیش از یک نفر جایز نیست .
2- اگر وسیله ایمنی تنها در اختیار یک نفر باشد مسوولیت نگهداری و حفظ ودر صورت نیاز تعمیر آن را به عهده خواهد داشت .
3- اگر وسیله ایمنی منحصر به یک نفر باشد می توان آن را به اندازه منسب شخص تهیه کرد تا کاملاً قابل استفاده اوباشد .
بعضی از لوازم ایمنی فردی
لباس کار
1- لباس کار باید دارای اندازه صحیح و متناسب با شغل و خطرات در برگیرنده آن باشد .
2- لباس کار اشخاص برقکار یا سیمبان باید از پارچه نخی و بدون دکمه و زیپ فلزی باشد.
3- لباس کار افراد برقکار تا حد امکان باید فاقد الیاف پلاستیکی یا دارای درصد بسیار کمی باشد تا قابلیت اشتعال آن پایین آید .
4- لباس کار باید تاحدامکان دارای آستین بلند و دکمه سرمچ باشد تا هنگام کار آستین ها ودکمه های لباس بسته باشند .
5-اندازه لباس کار افراد سیمبان قدری آزاد باشد تا صعود و فرود افراد از پایه های برق به سهولت صورت گیرد.
کفش کار
1-کفش کار باید متناسب با نوع شغل و حرفه ای که فرد انجام می دهد ایمنی لازم زا برای پنجه ها و پای او ایجاد کند .
2- کفش کار باید به اندازه پاها و کاملاً سبک قابل انعاف و راحت باشد .
3- برا ی کار در کارگاههای ساختمانی ،فلزکاری ، جوشکاری و به طور کلی کارگاههایی که لوازم سنگین جا به جا می شود باید از کفش کار ایمنی با سرپنجه آهنی استفاده شود .
4- کفش کار افراد سیمبان یا برقکار که معمولاً از پایه های برق صعود و فرود می کنند و یا کارشان بر روی مدارهای برقی انجام می گیردباید بدون پنجه آهنی (یا فولادی ) باشد و تا حد امکان از رویه چرمی وکف لاستیکی عاجدار استفاده شود و ساق آن نیمه چکمه یاپوتین باشد تا پاها را بپوشاند .
کلاه ایمنی
1- کلاه ایمنی باید ضد ضربه و متناسب با نوع شغل ،ایمنی لازم را فراهم کند .
2- کلاه ایمنی دارای ضربه گیر و بند زیر چانه باشد .
3- کلاه ایمنی برقکاران باید در مقابل جریان الکتریسیته عایق لازم را داشته باشد تا از ایجاد شوک الکتریکی به ناحیه سر پیش گیری کند .
4- نوارهای داخلی کلاه باید به آسانی قابل تعویض و بند داخلی کلاه قابل تنظیم برای اندازه های مختلف باشد .
5- کاسک کلاه باید از مواد غیر قابل اشتعال و یا یکپارچه ساخته شده باشد .
دستکش
1- برای جلوگیری از خطراتی که دست ها را حین کار تهدید می کند .
2- برای مواردی که دستها در تماس با مواد شیمیایی یا سطوح و مواد ناصاف و ساینده باشد .
3- جهت صعود و فرود از پایه های بتونی که احتمالاً دارای سطوح و مواد ناصاف و زبر هستند و پایه های چوبی آغشته به موتد کرزوت .( در این مورد می توان از دستکش چرمی یا نیمه چرمی استفاده کرد ).
4- برای کار بر روی شبکه های برق که در این مورد باید از دستکش لاستیکی عایق که دارای قدرت عایقی مناسب ولتاژ برق باشد استفاده کرد .
5- دستکش کار نباید مانع حرکت راحت دست ها و انگشتان شود .
6- برای استفاده بر روی شبکه های برقدار دستکش حتماً باید دارای ساق بلند باشد تا مچ و قسمت بالای آن را به پوشاند.
7- دستکش های لاستیکی را قبل از هربار استفاده به خصوص بر روی مدارهای الکتریکی برای اطمینان از نداشتن سوراخ یا روزنه باید آزمایش هوا کرد.
کمربند ایمنی
1- برای حفاظت فرد در ارتفاع و جلوگیری از سقوط
2- کمربندهای ایمنی در انواع منسوجی و چرمی وجود دارد .
3- کمربند ایمنی باید دارای خصوصیات لازم مطابق با استاندارد باشد .
4- کمربند ایمنی سیمبان از دو قسمت طناب با تسمه نگه دارنده یا ایمنی که به دور پایه برق بسته می شود ونیز تسمه کمری که به دور کمر بسته می شود تشکیل می گردد.
5- به دلیل کار بر روی پایه های مختلف وتنوع قطر آنها بهتر است کمربند دارای قفل تنظیم باشد.
6- قبل از استفاده باید اجزای کمربند را برای اطمینان از سالم بودن آنها بررسی کرد .
7- حراقل پهنای تسمه کمری باید 12 سانتی متر و حداقل ضخامت آن 6 میلی متر باشد .
لوازم ایمنی گروهی
وسایل حفاظت گروهی توسط کارفرما در اختیار سرپرست گروه قرار می گیرد تا هر یک از آنان در هنگام لزوم از آنها استفاده کنند نگهداری و حفاظت از این وسایل به عهده افراد گروه و نظارت بر استفاده از آنها به عهده سرپرست و کارفرما است .
فازمتر فشار ضعیف
کلیهافراد برقکار می توانند قبل از کار بر روی تابلو های توزیع برق یا مدارهای برق برای آزمایش و اطمینان از برقدار یا بی برق بودن مدار از فازمتر فشار ضعیف استفاده کنند در واقع به وسیله فازمتر می توان فاز را از نول تشخیص داد.
1- باید قبل از استفاده از سالم بودن فازمتر مطمئن شد .